23 jUn 1985 nUM eyar ieMzIaf dI PlfeIt 182 jo ik afeirlYNz
lfgy awD asmfny bMb nfl qbfh ho ik smuMdr ivc izg peI sI Aus ivc sfry hI svfr
329 ivafkqI mfry gey sn. ies bMb hfdsy ivc cfrj kIqy gey irpudmn isMG milk aqy
ajYb isMG bfgVI nUM knyzf dy sprIm kort dy jwj ny 16 mfrc 2005 nUM sfP brI kr
idWqf sI aqy kfnUMnI mfihrF anusfr ies PYsly ivruwD apIl krn dy vI bhuq hI Gwt
cfns hn. ies df pRqIkrm sfrI dunIaF ivc hI vwK-vwK hoieaf hY. keIaF ny KusLI
jLfhr kIqI, keIaF ny hYrfngI, keIaF ny inrfjLgI aqy keIaF ny bhuq hI guwsf. bI[
sI[ ivc Kfs krky vYnkUvr dy afly duafly dy sLihrF ivc isWKF dy do prmuwK DVy
mMny jFdy hn. ienHF ivcoN iek mOzryt khfAuNdf hY aqy dUsrf PMzfmYNtl. pr asIN qF
iksy vI DVy nfl nhIN hF sfzf DVf qF kyvl gurU df DVf hI hY. ienHF dohF DiVaF ny
vwKrf-vwKrf pRqIkrm jLfhr kIqf hY. iek hYrfngI jLfhr kr irhf sI aqy dUsrf KusLI.
ieh KusLI vflI gwl qF kort dy PYsly qoN CyqI hI bfad ieMtrinWt qy vI Guwmx lwg
peI. KYr! ieh qF afpxI-afpxI socxI hY, ijs qrHF vI koeI iksy DVy nfl juiVaf
hoieaf hY Ausy qrHF dy Auh afpxy iKafl jLhr krdf hY. sfzf awj dy ies lyK df
ivsLf KusLI gmIN nhIN hY. asIN qF isrP ieh dyKxf hY ik, kI vfikaf hI ienHF dohF
dy brI hox nfl sfry hI isWK sfrI dunIaF ivc ies axmnuwKI kfry vfly dosL qoN brI
ho gey hn? kI isWK hux dunIaF dIaF njLrF ivc aqMkvfdI nhIN rhy?
sfzy iKafl muqfbk QoVI ijhI rfhq jrUr
imlI hY, nf qF ieh klMk isWKF dy mwQy qoN lwQf hY aqy nf hI QoVy kIqy lwQx dI
koeI sMBfvnf hY. ies bfry jo svfl mUMh awzI Kloqy hn Auh ieh hn-
1[ ies bfry jo muwK dosLI smiJaf jFdf
hY/sI Auh 1992 ivc pMjfb ivc JUTy/swcy mukfbly ivc mfiraf igaf sI. Aus df nfm sI
qlivMdr isMG prmfr (bbr Kflsf df muKI).
2[ dUjf dosLI hY ieMdrjIq isMG iraYq jo
ies bMbF vfly kys ivc do bfrI sjf Kf cuwkf hY. Bfv ky Aus nUM eyar ieMzIaf kys ivc aqy nrIqf jfpfn dy bMb dy kys ivc, kort
do bfrI dosLI Tihrf cuwkI hY.
hux svflF df svfl ieh hY ik ieh dovyN bMdy isWK hn jF nhIN.
jy kr ieh isWK hn/sn qF iPr dosL qF hfly vI isWKF qy hI lwgygf. jy kr ieh dovyN
isWK nhIN qF dwso iPr ienHF bfry kI koeI PLqvf jfrI hoieaf sI jF iPr iksy iekwT
ivc ienHF nUM BfeIcfry ivcoN bfhr kwiZaf igaf sI? jF iPr isWK iehI mMndy hn ik
kort df PYslf sfnUM AuhI mnjUr hY ijhVf ik sfzy hwk ivc jFdf hovy, ijhVf sfzy
hwk ivc nf hovy Aus nUM asIN mMndy hI nhIN.
qlivMdr isMG prmfr nUM iek pfsy qF sLhId mMinaF jFdf hY. Aus
dIaF PotoaF gurduafiraF ivc lfeIaF jFdIaF hn aqy Aus dIaF PotoaF vfly kYlMzr vI
Cfpy jFdy hn. dUsry pfsy Aus nUM srkfr df bMdf vI ikhf jFdf hY. ieh ieljfm isrP
pulIs, kort jF afm lokF dy nhIN sgoN ieh qF hux cwly kys dy bcfE vfly pwK dy
vkIlF ny vI lfey sn. ieh hI nhIN, vrlz isWK argynfeIjLr dI iek bulfrf bIbI nyN
vI sLwk dI AuNgl prmfr vwl aqy ihMd srkfr vwl hI AuTfeI sI. mYnUM nhIN pqf ik
isWK ies bfry durFgly ikAuN hn? ieWQy ieh dwsxf vI kuQF nhIN hovygf ik ajYb isMG
bfgVI aqy qlivMdr isMG prmfr afps ivc kuVm vI hn. knyzf aqy amrIkf ivc bwbr
Kflsf jQybMdI nUM aqMkvfdI krfr dy ky ies qy pbMdI vI lwgI hoeI hY.
ieMdrjIq isMG irafq iek vfrI nhIN do vfrI apfxf ksUr mMn
cuwkf hY jF ieAuN kih lE ik do vfrI kort Aus nUM dosLI Tihrf cuwkI hY. hux vfly
kys ivc qF Aus qy jfx buwJ ik JUT bolx dy ieljLfm vI lwg cuwky hn. ijs idn Aus
dI kort ivc gvfhI sI Aus idn hr awDy GMty bfad rYzIE qy Kbr afAuNdI sI ik ieh
bMdf jfx buwJ ky afpxy sfQIaF nUM bcfAux dI Kfqr JUT bol irhf hY. mIzIey vfilaF
df ieh kihxf sI ik ieh iks qrHF ho skdf hY ik koeI bMdf iksy dy Gr iek hPqf
Thiraf hovy aqy Aus dy nfm df hI nf pqf hovy ik Auh kOx sI. ieh bMdf Auh sI ijs
nUM ik ieMdrjIq isMG iraYq ny bMb bxfAux vflf smfn idWqf sI aqy ies kys ivc
ieMdrjIq isMG nUM 5 sfl dI sjf hoeI sI. Aus dI ieh sjf jUn 2006 ivc Kqm ho rhI
hY. Auh pihlF vI pYrol leI aplfeI kr skdf sI pr Aus ny kIqf nhIN.
knyzIan kort isstm ivc ieh afm smiJaf jFdf hY ik 100 bMdf
dosLI qF BfvyN brI ho jfvy pr iksy iek vI inrdosLI nUM sjf nhIN imlxI cfhIdI. jy
kr iksy inrdosLy nUM sjf iml jfvy ies nfl iek qF kort isstm dI bdnfmI huMdI hY
aqy dUsrf srkfr nUM Krcf kfPI dyxF pYNdf hY aqy iPr ienkuafrI qy vI kfPI Krcf
afAuNdf hY. ies df dUsrf pwK ieh hY ik keI lok knUMn nUM itc hI smJdy hn aqy Auh
ies df njLfiejL Pfiedf vI AuTfAuNdy hn. hfly kwl hI 19 mfrc sLfm dIaF KbrF ivc
dwisaf sI ik iks qrHF GrF ivc BMg AugfeI jFdI hY aqy dosLIaF nUM sjf ikqnI ku
imldI hY. keI qF ies sjf nUM mKOl hI smJdy hn aqy keI kort dy bfhr hI ies nUM
glq kih ky afpxf guwsf kwZdy hn. awj qoN kuwJ sfl pihlF ieMzIaf qoN nvyN nvyN
afey iek muMzy ny rfq nUM kfr dIaF dOVF lgfAuxIaF sLurU kIqIaF qF kfr kfbU qoN
bfhr ho ik iek gorI nfl tkrf geI aqy Auh vIcfrI QF qy hI mfrI geI. jdoN kys
cwilaf qF Aus nUM mfmUlI ijhI sjf hoeI. sjf sI, Gr ivc hI kuwJ smy leI njLrbMdI
aqy kuwJ sflF leI kfr clfAux qy pfbMdI. ijs dI BYx mfrI geI sI Aus gorI ny ies
kort dy PYsly qoN bfad hI sfry mIzIey dy sfhmxy ies PYsly nUM grbyjL (kUVy df
Zyr) ikhf sI. hux Auh gorI Aus nUM zIport krvfAux qy qulI hoeI hY, zIport Aus
nUM lwg vI cuwkI hY pr Aus ny agFh apIl kIqI hoeI hY.
eyar ieMzIaf hfdsy ivc iks iks df hwQ hY jF sI ieh qF asIN
koeI PYslf nhIN dy skdy. hF ieqnF jrUr kih skdy hF ik sLwk dI sUeI ieMzIaf
gOrimMt aqy knyzIan gOrimMt qy vI AuTdI hY. sfl 1985 qoN bfad iek idn sLfm nUM
Cy vflIaF KbrF ivc bI[ sI[ tI[ vI[ qy iek sIss dy eyjMt ny ieh ikhf sI ik srkfr
ny mYnuM ikhf sI ik iek eyar ieMzIaf df jhfj XOrp dy iksy dysL ivcoN Auzfx Brn
qoN bfad qbfh hoxf cfhIdf hY. ieh nhIN mYnUM pqf ik ies ipCy Aus df koeI injI
lfB Cuipaf hoieaf sI jF bfikaf hI TIk gwl sI.
muwkdI gwl ieh hY ik jI ies eyar ieMzIaf vfly hfdsy ny aqy
lMgr vfly PLqvy (pKMznfmy) ny knyzf ivc Kfs krky bI[ sI[ ivc isWKI df byhwd
nuksfn kr idWqf hY. afAux vflI pIVI ienHF gwlF nUM dyK ky koeI mfx mihsUs nhIN
krdI. ieh gwl hY vI kudrqI. jdoN koeI dfVI kysF vflf iksy dysL ivc koeI cMgf kMm
krky nfmxf Kwty qF hr iek isWK dI CfqI dUxI ho jFdI hY aqy jy kr koeI isWK glq
kMm krky mIzIey ivc afvy qF hr koeI sLrm mihsUs krdf hY.
hyTF asIN sI[ bI[ sI[ kuwJ ilMk pf rhy hF. ies kys bfry hor
jfxkfrI lYx vfly swjx ienHF ilMkF qy kilk krky lY skdy hn. sI[ bI[ sI[ knyzIan
pbilk adfrf hY aqy ieh bfkI mIzIey nfloN kuwJ inrpwK KbrF idMdf hY.
1[ eyar
ieMzIaf kys bfry ipCokV dI jfxkfrI lYx leI ieWQy kilk kro jI.
(not:- hyT ilKy sfry ilMk rIal aOzIE nfl sMbMDq hn ies leI
ieh jrUrI hY ik quhfzy kMipAUtr qy rIal aOzIE plyar jrUr hovy. iek do QfvF qy
quhfnUM kuwJ imMt kuwJ vI suxfeI nhIN dyvygf, keIaF ny afpxf guwsf iBMzrF vfly
qy kwiZaf sI Auh imtfeI hoeI QF hY)