igafnI joigMdr isMG vydFqI nUM knyzf dI sMgq dy svfl. (iksLq
dUjI)
jy iswK Drm df afgU hI iswKF nUM aOJVy pfvygf qF hfl iswKF df
iehI hoxf hY jo awj sfzy sfhmxy hY. awj iswK vrq vI rwKdf hY, bfxI df qoqf rtn
vI krI jFdf hY qy krvfeI vI jFdf hY, suwKxf suKI vI jFdf hY qy iswK Drm dy
pRcfrk suwKxf pUrI vI krI jFdy hn. bfbf buwZf jI dI bIV ivc iewk inhMg sfrI
idhfVI gMZy BMn bMn ky bIbIaF dIaF JolIaF muMizaF nfl BrI jFdf hY jo gurmiq
anusfr nhI. srovr dy pfxI nUM asIN jl/ aMimRq smJky culIaF vI BrI jf rhy hF qy
srovr dy pfxI nUM gMdf smJ ky sLRo, gu, pR, kmytI kroVF rupY dIaF msLInF lf ky
drbfr sfihb kMplYks ivc srovr dy pfxI nUM sfP vI krI jf rhI hY. gurU df hukm hY:
ÃÄ siqgur pRsfid ] duibDf n pVAu hir ibnu horu n pUjAu mVY
msfix n jfeI ] iqRsnf rfic n pr Gir jfvf iqRsnf nfim buJfeI ] Gr BIqir Gru gurU
idKfieaf shij rqy mn BfeI ] qU afpy dfnf afpy bInf qU dyvih miq sfeI ]1] m:1,
pMnf 634]
ijin jIAu ipMzu idqf iqsu cyqih nfih ] mVI msfxI mUVy jogu
nfih ]9] gux nfnku bolY BlI bfix ] qum hohu sujfKy lyhu pCfix ]10]5] {m:1, pMnf
1189}
hy mUrK! ijs prmfqmf ny qYƒ ijMd idwqI hY srIr idwqf hY Aus
ƒ qUµ cyqy nhIN krdf (qy suafh ml ky mVHIaF msfxF ivc jf zyrf lFdf hYN) mVHIaF
msfxF ivc bYiTaF prmfqmf nfl imlfp nhIN bx skdf.9.
nfnk qF prmfqmf dIaF isPLqF dI bfxI Aucfrdf hY, pRBU dI
isPLiq-sflfh vflI bfxI hI suMdr bfxI hY (iehI prmfqmf dy crnF ivc joV skdI hY)
ies gwl ƒ smJ (jy qUµ BI pRBU dI isPLiq-sflfh kryNgf qF) qYƒ BI prmfqmf df
dIdfr krfx vflIaF afqmk awKF iml jfxgIaF .10.5.
ienHF hukmF nUM ivsfr ky, bfkI ieqhfsk QFvF dI qF gwl Cwzo,
awj asIN drbfr sfihb dy kMplYks ivc vI bfbf buwZf jI dI byr qy duwK BMjxI byrI
dI pUjf krI jFdy hF. sfzy ies mMdy hfl dI jLumyvfr hY ieh Gor nrk ivc pYx vflI
pujfrI jmfq. igafnI joigMdr isMG vydFqI gurU kIaF sMgqF dy ienHF svflF dy jvfb
dyvx .
1[ igafnI guridwq isMG jI sLRo[ gu[ pR[ kmytI vloN rIsrc
skflr lfey gey. 40-45 sfl dy lMmyN smyN dI axQwk myhinq dy bfad AuhnF ieh iswtf
kwiZaf ik rfgmflf gurU ikRq nhI. nfl KojL krn gey igafnI joigMdr isMG vydFqI jI
dI Poto vI ikqfb ivc lwgI hoeI hY. aKfbfrF ivc lwgIaF iewkf dukf glq tUkF leI
igafnI guridwq isMG jI qoN muafPI mMgvf ky igafnI iekbfl isMG jI dy do ivafhF df
pwqf ies qrHF Kyilaf igaf ik lok asl muwdf hI Buwl gey. asIN ieh jfnxf cfhuMdy
hF ik rfgmflf df kI bixaf? sMgqF dI jfxkfrI leI ‘mfDv nl kfm kMdlf (ikRq kvI
aflm) qy rfg mflf inrxY (pVcol) sLmsLyr isMG asLok rIsrc skflr sLRo[ gu[ pR[
kmytI aMImRqsr afp cfr vfr ieh ikqfb Cfp cuwkI hY ijs ivc ieh iswD kIqf igaf hY
ik rfg mflf gurU ikRq nf ho ky kvI aflm dI hY, jo aOrMgjLyb vyly hoieaf hY.
isafxy nUM iesLfrf kfPI huMdf hY qy ivgVy iqgVy df zMzf pIr. myrI smJ muqfbk
igafnI joigMdr isMG vydFqI ies df koeI jvfb nhI dy skdy qy sMgqF nUM hux iesdf
PYslf afp hI kr lYxf cfhIdf hY.
2[ sMn 1967 BfdroN dI somvfrI mwisaf sI. igafnI joigMdr isMG
vydFqI jI AuWs vkq puqlI Gr gurduafrf tfhlI sfihb ivKy bqOr gRMQI nOkrI krdy sn.
Aus vkq mwisaf vfly idn hirMmdr sfihb ivc kVfh pRsLfd df lwKF rupey df skYNzl
hoieaf sI, ijs dI pirs ivc jF hor ikDry koeI BfP nhI sI kwZI geI. igafnI joigMdr
isMG vydFqI horF nUM ies bfry pUrI jfxkfrI hY ik ies skYNzl ivwc ikhVy ikhVy cfr
aMimRqDfrI isMG sLfml sn. kI jwQydfr sfihb AunHF cfrF aMimRqDfrI isMGF dy nfm
dws skdy hn ik Auh kOx kOx sn? iek nfm mYN quhfnUM dws idMdf hF. Auh hY abnfsLI
isMG jo mr cuwky hn jo sLRo[ gu[ pR[ kmytI dy klrkI ivBfg ivc kMm krdy sn. ieh
svfl asIN vydFqI jI nUM pihlF vI keI bfr aKbfrF ivc pf cuwky hF qy ienHF dI cuwp
df kI kfrx hY?
3[ ropV dI kichrI nyy dljIq isMG isLkfgo (aKOqI bfbf jF sMq
vI) dI qlfk dI arjLI nUM KfrjL krky ieh sfbq kr idwqf hY ik ieh aKOqI bfbf jLF
sfD pr-nfrI gfmI hY. ies krky iswK rihq mrXfdf anusfr ieh sfD, dljIq isMG
isLkfgo, kuirhqIaf hY qy ies nfl vrqx vflf vI kuirhqIaf hI hY. rfxI nUM kOx khy
‘awgf Zwk’. torFto dy ngr kIrqn qoN bfad igafnI joigMdr isMG vydFqI jI dljIq
isMG iskfgo vfilaF kol jf rhy hn. sMgq nUM hux PYslf krnf pvygf ik igafnI
joigMdr isMG vydFqI jI jwQydfr dI pdvI qy rihx dy lfiek hn jF nhI?
4[ AuWqrI amrIkf dy iswKF dI sLRo[ gu[ pR[ kmytI aMimRqsr ivc
koeI pRqIinDqf nhI ijhVI jwQydfr akfl qKq nUM nOkrI idMdI hY. iPr vI ieh jwQydfr
AuWqrI amrIkf dy iswKF nUM afpxI rKyl bxf ky ikAuN rwKxf cfhuMdy hn?
5[ bRhfmxI rIqF nUM iswKF leI gurmiq bxf rhy gur iblfs
pfqsLfhI CyvIN dI punr sMpfdnf bVy Aucycy qOr qy kIqI. AusdI BuUimkf dy pMnf 52
qy;- " jykr ies gRMQ dI gurduafiraF ivc muV kQf arMB ho sky qF asIN smJFgy
ik kIqf kfrjL sfrQk ho inbiVaf" dsKq igafnI joigMdr isMG vydFqI. ies gRMQ
dI kQf iPr qoN gurduairaF ivc qF hfly sLurU nhI hoeI pr amrIkf dIaF XUnIvristIaF
ivc jLrUr sLurU ho geI hY. zf[ guirMdr isMG mfn ny vydFqI jI dI punr sMpfdn kIqI
"gur iblfs pfsLfhI CyvIN" df hvflf dy ky ieh iswD kIqf ik gurU qyg
bhfdr sfihb ny afqm hwwiqaf kIqI hY qF Jwt qusIN zf[ guirMdr isMG mfn nUM qfVnf
pwqr jfrI kIqf ik AunHF ny iswK Drm dI sLfn dy briKlfP iliKaf hY. gurbKsL isMG
kflf aPgfnf ny ies pusqk nUM gurU gRMQ sfihb dI ksvwtI qy prK ky ieh iswD kIqf
hY ik ieh pusqk iswK Drm vroDI hY qF vydFqI jI ny gurbKsL isMG kflf aPgfnf nUM
pMQ ivcoN Cyk idwqf. jo ies ikqfb df hvflf dyvy Auh vI dosLI jo ies ikqfb nUM
iswK Drm vroDI sfbq kry Auh vI dosLI qy ilKfrI donF hflqF ivc mujLrm nhI sgoN
jwj sfbq huMdf hovy qF qkVy df swqIN vIhI sO vflI khfvwq sfbq huMdI hY. gurmiq
ivroDI ies gMRQ dIaF kuwJ vMngIaF ies pRkfr hn:-
A[ ieh gRMQ gurU kfl qoN bfad ivc iliKaf igaf hY. ieh sfry df
sfrf gRMQ gurmiq ivroDI hox dy bfvjUd vI qusIN ies gRMQ nUM ‘300 sflf Kflsf
sfjnf idvs’ qy sugfq vjoN Klfsf jI nUM Byt kIqf. gRMQ vfps lYx df ayYlfn krky
vfps vI ilaf igaf. pr ies dy bfvjUd vI qusIN iehI gMRQ bjLfr ivc vycI jf rhy ho.
gurmuK Auh huMdf hY jo bcnF df pUrf hovy. JUiTaF leI gurU Gr ivc koeI vI QF nhI
hoxI cfhIdI.
mÚ 1 ] aMdrhu JUTy pYj bfhir dunIaf aMdir PYlu ]
akfl qKq sfihb qy iehI ho irhf hY.
bcnF dy kwicaF bfry gurU sfihb Purmfn hY.
bcnu kry qY iKsik jfie boly sBu kcf ] aMdrhu QoQf kUiVafru
kUVI sB Kcf]15] {m:5,pMnf 1099}
ijs mnuwK ny inrBAu pRBU df nfm Bulf idwqf hY qy jo mfieaf
ivc hI msq rihMdf hY, Auh jnm mrn dy gyV ivc pY jFdf hY Auh anykF jUnF ivc Btkdf
hY .
ieh sfrf kuwJ vfprn dy bfvjUd vI quhfnUM qy mnjIq isMG klkwqf
nUM, gurU sfihb dy hukmF dy Ault, afpxI afpxI pdvI qy itky rihx df koeI aiDkfr
hY? jy hY qF iks ny idwqf hY?
a[ mfqf gMgf jI jdoN bfbf buZf jI dI bIV qoN puqr vr pRfpq
krky afAuNdy hn qF ieMJ lwgdf hY ijvyN mfqf jI 7-8 mhIinaF dy grBvwqI hox. ieh
dyK ky gurU arjn dyv jI, quhzy afizt kIqy gur iblfs pfsLfhI CyvIN muqfbk, bhuq
miTafeIaF qy pYsy vMzdy hn. kI ieh gurmiq hY? dsF mhIinaF ipCoN cqRBujI rwb jI
(ivsLnUM) df gurU hirgoibMd sfihb dy rUp ivc jnm lYxf kI ieh gurmiq hY? jdoN ik
gurU bfxI df Purmfx ieMJ hY:
jYsy mfq ipqf ibnu bflu n hoeI] ibMb ibnf kYsy kpry DoeI] Gor
ibnf kYsy asvfr ] sfDU ibnu nfhI drvfr ]3]Bgq kbIr jI, pMnf 872.
ijvyN mF ipAu (dy myl) qoN ibnf bfl nhIN jMmdf, pfxI qoN ibnf
kwpVy nhIN Dupdy, GoVy qoN ibnf mnuwK asvfr nhIN aKvf skdf, iqvyN gurU qoN ibnf
pRBU dy dr dI pRfpqI nhIN huMdI .3.
ijs mnuwK ny gurbfxI sfrI Aumr pVHI hovy qy hovy vI Auh gurU
sfihbfn vloN clfey pMQ df muwK syvfdfr qy kMm vI Auh mnuwK gurUbfxI dy hukmF dy
Ault kry AusnUM ikhVy pYmfny anusfr sjf imlxI cfhIdI hY?
e[ gurUU sfihb qy AunHF dy mihl, mfqf nfnkI jI nUM corI
krvfAuNdy qy corI df mfl lYNdy drsfAuxf ies guRMQ dI KfsIaq hY. iPr vI qusIN
ikhVI gwloN ies nUM iswK pMQ leI sugfq vjoN pysL kIqf?
s[ syhlI topI, sPYd dfhVy smyq gurU nfnk sfihb jI df gurU
hirgoibMd sfihb dy Gr do vfr jnm lYxf qy mfqfvF df GuMz kwiZaf drsfAuxf ikhVI
gurmiq hY jI?
h[ kfjI rusqm KF dI nfbflg bytI, kOlF, Aumr 16 sfl, nUM rfq
vyly gurU hirgoibMd sfihb corI AuDfl ky ilafAuNdy quhfzf punr sMpfdn kIqf gRMQ
drsf irhf hY. kI sfzy gurU sfihb cor zfkU qy lutyry sn? jy nhI qF qusI ies gRMQ
dI punr sMpfdnf krky pMQ leI ikhVf cMgf kMm kIqf hY jI?
k[ duwK BMjnI byrI hyT iesLnfn krn nfl mn iewCy PlF dI
pRfpwqI huMdI hY. gurUbfxI ivcoN isrP iewk slok df hvflf dy ky afpxI rfie dI
pusLtI kr skdy ho?
K[ quhfzy sMpfdn gRMQ muqfbk gurU arjn dyv jI aMimRqsr srovr
ivc iesLnfn krn qoN pihlF KuUh dy jl nfl iesLnfn krdy hn. ieh gurmiq nhI hY.
ikAuNik gurU gRMQ sfihb dI bfxI srovrF qy iesLnfn krky mn iewCy PlF dI pRfpwqI
nUM kwtdI hY. jo kuwJ krnf hY Auh mn ny krnf hY qF ies qrHF dy iewsLnfn krn nfl
mn sfP nhI huMdf.
mÚ 1 ] aMdrhu JUTy pYj bfhir dunIaf aMdir PYlu ] aTsiT qIrQ
jy nfvih AuqrY nfhI mYlu ] ijnÙ ptu aMdir bfhir gudVu qy Bly sMsfir ] iqnÙ
nyhu lgf rb syqI dyKnÙy vIcfir ]] 2] {pMnf 473}
arQ:—jo mnuwK mnoN qF JUTy hn, pr bfhr kUVI iewjLq bxfeI
bYTy hn, aqy jgq ivc ivKfvf bxfeI rwKdy hn, Auh BfvyN aTfhT qIrQF AuWqy (jf ky)
iesLnfn krn, AuhnF dy mn dI kpt dI mYl kdy nhIN AuqrdI .
g[ hYrfnI hY ik hukmnfmf,
"sMq
ky kfrj afip KloXf. kfr kZx ihiq kfmf hoaf" gurU
gRMQ sfihb dI quk, ‘sMqf ky kfrij afp Kloaf hir kim krfvix afieaf rfm’ nUM
ivgfV ky iliKaf hY qy ivsLnUM nUM srovr df gfrf/ kfr syvf krdy drsfieaf hoieaf
hY. jdoN sfzf ienHF dyvI dyviqaF ivc koeI ivsLvfsL hI nhI qF qusIN gurUbfxI dI
iksy iewk quk nfl ies dI pusLtI kr skdy ho ik koeI dyvqf af ky Kfs krky aMimRqsr
ivc kfr syvf kr skdf hY? jy ies gwl dI pusLtI gurUbfxI muqfbk nhI ho skdI qF iPr
qoN qusIN ikhVI gurmiq anusfr ies gRMQ dI kQf iswK jgq ivc sLurU krvfAuxf
cfhuMdy ho?
G[ ivsLnUM jI jdoN srovr ivcoN gfr kwZ rhy huMdy hn qF gurU
arjn dyv jI nUM ivsLnUM dI Ausqwq krdy drsf ky iPr Ausy ivsLnUM nUM cwqRBujI rwb
dy rUp ivc pRgt huMdy drsfieaf igaf hY. gurU bfxI dy iksy iewk slok nfl ies dI
pusLtI kro jI ik koeI rwb ies qrHF mnuwKI rUp Dfrn kr skdf hY?
Õ[ awj vI hirmMdr sfihb ivc dysI iGE/ iGE dI joq jldI hY.
hirmMdr dI PrsL nUM duwD nfl Doqf jFdf hY qy bfkI dI sfrI mrXfdf awj dy smyN qk
ies "gur iblfs pfqsLfhI CyvIN" muqfbk hY. jy ieh iswKI asUlF anusfr hY
qF gurUbfxI df hvflf dy ky pusLtI kro jI?
c[ ajoky hirmMdr sfihb dI AusfrI qy nfm vI ies gRMQ dI dyx hn
ijs ny bfby nfnk dI DrmsLfl dIaF DwjIaF Auzf idwqIaF hn, jo sfzy leI vwD ipafrI
sI jF hoxI cfhIdI sI pr awj kwlH dy iswK DrmsLfl dy nfm qoN vI vfikP nhI. ies
aigafnqf df kfrx vI iehI gRMQ hY. iPr ies gRMQ nUM qusIN ikhVI kwsvwtI nfl prK
ky kih rhy ho ik ieh gRMQ iswKF leI amolk hY?
C[ syvf mukq kysgHV dy muwK syvfdfr mnjIq iswG df pwqr sfzy
kol mOjUd hY jo ieh iswD krdf hY ik vydFqI jI ny pRsMsf pwqr myry vloN afp hI
ilK ky afpxI ikqfb, " gur iblfs pfqsLfhI CyvIN ivc cmoiVaf hoieaf hY"
kI ieh TIk hY? glq nhI ho skdf ikAuNik AunHF dy dsKqF vflf Kwq sfzy kol hY. ies
JUT muqfbk quhfnUM iswKF dI aihm Dfrimk jwQbMdI df muwK syvfdfr hox df kI hwk
hY?
j[
idwlHI
gurdvfrf pRbMDk kmytI dy pRDfn s: pRihlfd isMG cMZok, ijs ny jgdIsL tfeItlr nMU
isropfE idqf sI bfry jdoN ivroDI iDr ny vydFqI qk puhMc kIqI qF vydFqI ny cMZok
nMU swdf Byj idqf ik hfjr hovy, pr cMZok ny vydFqI nfl gu: sIs gMj idwlHI dy hYz
gRMQI dy Gr bYT ky sOdy bfjI kIqI, aqy Aus nMU sfP brI kIqf[ tRibAUn ny iliKaf
sI ik, "ieh ieqhfs ivwc pihlI vfr hoieaf hY ik jwj dosLI dy Gr jf ky AuWs
nUM puCy ik Aus nMu kI sjf idwqI jfey"[ agsq 2004, spoksmYn pMnf 10 aqy 34
Aupr rMgdfr PotUaF vI hn[
J[ gurU nfnk dyv XUnIvristI, pMjfbI XUnIvristI pitaflf qy
pMjfb XUnIvristI cMzIgHV dy vfeIscFslr qy pRoPYsr hux ieh iswD krn ivc lwgy hoey
hn ik gurU nfnk sfihb ny koeI nvI vIcfrDfrf nhI idwqI sgoN ieh sfrf kuwJ vydF qy
AupinsLdF ivc phlF hI mOjUd hY. jy qusIN ies sfry kuwJ nUM brdfsLq krdy ho qy
ies nUM rokx leI koeI kdm nhI AuTfAuNdy qF asIN ieh smJ leIey ik Auh TIk kr rhy
hn? asIN quhzI rfey jfnxI cfhuMdy hF ik vfikaf hI gurU nfnk ny koeI nvI
vIcfrDfrf nhI idwqI?
gurU kI sMgq nUM bynqI hY ik Auh ieh nf vyKdI rih jfvy ik
vydFqI jI ienHF svflf dy jvfb dy ky jfxgy sgoN hr ivafkqI afp ihMmq krky AunHF
nfl rfbqf kfiem krky jvfb mMgy.
iswK pMQ dy dfs,
gurcrn isMG (ijAux vflf), jsbIr isMG, suKdyv isMG, drsLn isMG
Gnks, guirMdr isMG brfV, gurdyv isMG sMGf, primMdr isMG prmfr, suKdyv isMG rkbf,
isLMgfrf isMG awbUvfl, suirMdr isMG DflIvfl, hrcMid isMG igwl, rfjn isMG mfn,
afqmf isMG igwl, ieMdr iswG, lfB isMG grcf.