qrlocn isMG cyarmYn minAurtI kimsLn dy nfm iewk Kwq!! (iksLq
dUjI)
ienkI kQf inrfrI ry- igafnI sMq isMG mskIn-df jvfb .
isrI rfgu mhlf 1 Gru 4 ] eykf suriq jyqy hY jIa ] suriq
ivhUxf koie n kIa ] jyhI suriq qyhf iqn rfhu ] lyKf ieko afvhu jfhu ]1] kfhy
jIa, krih cqurfeI ] lyvY dyvY iZl n pfeI ]1]rhfAu] {pMnf 25}
1974-75 dI gwl hY ik mskIn jI ny ies slok dI pihlI pMgqI nUM
pkV ky GMtf Br kQf kIqI. "pRmfqmf dI ieko surq sfiraF ivc kMm krdI hY. Bgq
vI inMdf krdf hY sMsfrI vI inMdf krdf hY. sMsfrI dUijaF dI inMdf krdf hY Bgq
afpxI inMdf krdf hY. Bgq kihMdf hY qUM hI qUM hY sMsfrI kihMdf hY mYN hI mYN hF.
sfiraF jIvF ivc iewk hI surq kMm krdI hY. ies qrHF dIaF gwlF nfl mskIn jI ny
GMtf ku rMg bMnI rwiKaf qy lok JUm JUm ky KIvy huMdy gey qy nfly afpxIaF jybF
AultIaF kr kr ky GrF nUM cly gey jo pwly pfieaf igaf glq sI. afid".
ieh sI mskIn jI dI kQf. jdoN mYN Gr af ky
pRo[ sLfihb isMG df tIkf dyiKaf qF gwl iewk imMt ivc pwly pY geI qy nfly ieh vI
smJ af geI ik mskIn jI glq arQ kr rhy sn.
arQ :—ijqny BI jIv hn (iehnF sBnF dy aMdr) iek prmfqmf
dI hI bKLsLI hoeI sUJ kMm kr rhI hY, (prmfqmf ny) koeI BI aYsf jIv pYdf nhIN
kIqf ijs nUµ sUJ qoN ivrvf rwiKaf hovy . ijho ijhI sUJ (pRBU jIvF nUµ dyNdf
hY) Auho ijhf jIvn-rsqf Auh PV lYNdy hn . (Ausy imlI sUJ anusfr) jIv (jgq ivc)
afAuNdy hn qy (iewQoN) cly jFdy hn . ieh mrXfdf qorn vflf pRBU afp hI hY .1.
hy jIv ! qUM (afpxI cMgI sUJ-akl ivKfx leI) ikAuN clfkI krdf
hYN ? Auh prmfqmf hI (jIvF nUµ sUJ) dyNdf BI hY qy lY BI lYNdf hY, rqf icr nhIN
lFdf .1.rhfAu.
1994 dI PrvrI dI gwl hY ik rkfb gMj gurduafrf sfihb ivc hr
sfl dI qrHF sMq aqr isMG jI smqUafxy vfilaF dI brsI mnfeI geI. mYnUM vI ies brsI
qy mskIn jI dI kQf suxn df avsr pRfpq hoieaf. kQf dIaF bxfeIaF typF vI KrId
leIaF geIaF. myry imwqr blvMq isMG, ijnHF dIaF tYksIaF qy bwsF idwlHI ivc
cwldIaF sn, mYnUM PVH ky mskIn jI kol lY gey. mYN nf cfhuMdy hoey ny vI sLrmo
sLrmI gozIN hwQ lfey. ies krky mYnUM njLdIk bYTx nUM QF iml geI. hOlI hOlI mOkf
qfV ky mYN iewk svfl kIqf:
"BfeI gurdfs jI afpxIaF vfrF ivc BfeI mrdfny df ijLkr
krdy hn ijvyN ‘ieku bfbf akfl rUpu dUjf rbfbI mrdfnf’ qy igafrvIN vfr dI
13-14 pAuVI ivc iPr BfeI mrdfny df ijLkr afAuNdf hY pr BfeI bfly df nfm
nhI". qusIN iks bnfa qy huxy huxy afpxI kQf ivc ijLkr kIqf hY ik BfeI bflf
gurU nfnk sfihb df sfQI sI? pihlF qF ijhVy sMq isMG mskIn nUM rwb df rUp mMndy
hn jF mMndy sn kihx lwgy sMqF qy ikMqU prMqU nhI krIdf. myrf jvfb sI ik iswK Drm
aMDivsLvfsL df pVdf PfVdf hY qy gurU jI iswK nUM vIcfrvfn iswK bxn df hukm krdy
hn qF mskIn jI kihx lwgy BfeI bfly vflI sfKI iesdf sbUq hY. mYN ikhf mskIn jI
ieh sfKI qF aMgryjLF dy pMjfb hiQafAux qoN vI kfPI bfad ivc ilKI geI hY qF sfzI
vIcfr nUM sfry aMD-ivsLvfsLI iswKF ny KuUh Gwty rlf idwqf. iewQy mYN ieh vI kih
dyx ivc iZwl nhI krnI cfhuMdf ik bRfhmx kihMdf sI ik jo bRfhmx ny ikhf hY so TIk
hY iksy ikMqU prMqU nhI krnf. ijhVy iswK awj iswK Drm qy ikMqU prMqU nUM rokdy
hn Auh iswK nhI, Auh iksy nf iksy rUp ivc awj vI bRfhmx df rUp hn. gurU jI sfnUM
vIcfrvfn iswK bxn df hukm krdy hn.
1994 dI kQf dIaF do kYists myry kol hn qy AunHF dy aDfr qy hI
ieh icwTI ilK irhf hF qF ik sMgqF ies qoN jfxU ho jfx ik iswK isDFq kI hY qy sMq
isMG jI mskIn ikDr GuMmdy GumfAuNdy kQf krdy sn.
kQf "afdmI kMm krI jFdf hY. kMm mfVy vI krdf hY qy cMgy
vI. mfVy qy cMgy kMmF df lyKf coKf hoxf hY qy Aus anusfr afdmI nUM dMz imldf hY.
keI vfr mfVy kMm vwD jFdy hn qy ihsfb cukfAux leI mnuwK nUM iPr qoN jnm lYxf
pYNdf hY qFik kMmF df lyKf joKf ho sky".
svfl ieh pYdf huMdf hY ik ies dunIaf ivc jF ikDry hor jnm
lYxf qF mnuwK dy afpxy hwQ vws ho igaf? mfVy kMm krI jfE qy jnm leI jfE. pr ieh
qF iswK isDFq nhI.
sUhI mhlf 5] jb kCu n sIE qb ikaf krqf kvn krm kir afieaf]
apnf Kylu afip kir dyKY Tfkuir rcnu rcfieaf]1] myry rfmrfie muJ qy kCU n hoeI ]
afpy krqf afip krfey srb inrMqir soeI ]1] rhfAu ] pMnf 748]
hy BfeI ! jdoN ajy sMsfr hI nhIN sI (ieh jIv BI nhIN sI,
qdoN) ieh jIv kIh krdf sI ? qy, kyhVy krm kr ky ieh hoNd ivc afieaf
hY ? (asl gwl ieh ik) prmfqmf ny afp hI jgq-rcnf rcI hY, Auh afp hI afpxf
ieh jgq-qmfsLf rc ky afp hI ies qmfsLy ƒ vyK irhf hY .1.
moih bYrfgu BieE] iehu jIAu afie khf gieE]1] rhfAu ] pMc qqu
imil kfieaf kInÙI, qqu khf qy kInu ry ] krm bD qum jIAu khq hO, krmih ikin jIAu
dInu ry ]2] Bgq kbIr jI, pMnf 870.]
qusI lok, hy BfeI ! ieh afKdy ho ik jIvfqmf kIqy krmF
krmF df bwJf hoieaf hY, (pr asl gwl ieh hY ik) krmF ƒ BI pihlF cyqn-swqf qoN
ibnf hor iks ny vjUd ivc ilafAuxf sI ? (Bfv, krmF ƒ BI pihlF ieh cyqn-swqf
hI vjUd ivc ilafAuNdI hY) .2.
mskIn jI qF hux ies jgq ivc nhI hn pr iPr vI ieh svfl AunHF
nUM sMboDn krky pfAux nfl, mYN smJdf hF, ik ieh svfl AunHF dy pYrokfrF nUM afpxy
afp hI pY jfvygf.
kfm k®oD loBu mohu qjo ] jnm mrn duhu qy rihE ]6] dUKu
aMDyrf Gr qy imitE ] m:5, pMnf 241]
sloku ] tUty bMDn jnm mrn sfD syv suKu pfie ] nfnk mnhu n
bIsrY gux iniD goibd rfie ]1] m:5, pMnf, 255]
slok mÚ 3 ] siqgur kI syvf sPl hY jy ko kry icqu lfie ] nfmu
pdfrQu pfeIaY aicMqu vsY min afie ] jnm mrn duKu ktIaY hAumY mmqf jfie ] Auqm
pdvI pfeIaY scy rhY smfie ] nfnk pUrib ijn kAu iliKaf iqnf siqguru imilaf afie
]1] {pMnf 552}
jy mnuwK mn itkf ky siqgurU dI (dwsI hoeI) kfr kry, qF Auh
syvf jLrUr Pl dyNdI hY—nfm Dn iml jFdf hY qy icMqf qoN rihq (pRBU) mn ivc af
vwsdf hY, hAumY mmqf dUr ho jFdI hY . qy ieh sfrI Aumr df duwK kwitaf jFdf hY .
(hjLUrI ivc) vwzf ruqbf imldf hY, mnuwK swcy hrI ivc smfieaf rihMdf hY .
(pr siqgurU df lwBxf koeI suKwlI gwl nhIN); hy nfnk !
muwZ qoN (kIqy hoey cMgy kMmF anusfr) ijnHF dy ihrdy ivc (cMgy sMskfr) AuWkry
hoey hn, AuhnF ƒ hI siqgurU af imldf hY (Bfv, AuhI siqgurU ƒ pCfx lYNdy hn)
.1.
pRmfx gurU gRMQ sfihb ivc hor vI bhuq hn pr ienHF pRmfxF
ivcoN mYnUM ikqoN nhI lwiBaf ik afdmI afpxy krmF dy vws ivc ies sMsfr ivc
afAuNdf hY. sgoN 870 qy 748 pMnf vfly slokF qoN qF iehI smJ pYNdI hY ik hr mnuwK
pihlF jnm lYNdf hY qy iPr krm (kMm) krdf hY. Bfv krm ies mnuwK dy vws ivc hn nf
ik mnuwK ienHF krmF dy vws ivc hY. iswK isDFq ieh hoieaf ik krm krn vfsqy ieh
sLrIr cfhIdf hY qy sLrIr hY qF krm hn. jy sLrIr nhI qF krm vI nhI .
gurbfxI ivc do qrHF dI mOq dI gwl hY iewk qF Auh mOq jo
kudrqI inXm anusfr hr iewk nUM afAuNdI hY. gurU sfihb Kud vI kudrqI inXm anusfr
ies sMsfr qoN kUc kr gey hn. iewk mOq Auh jo hr jIv nUM ijAuNdy jIa afAuNdI hY.
afsf mhlf 1 ] afKf jIvf ivsrY mir jfAu ] afKix aAuKf sfcf
nfAu ] {pMnf 9}
gurU sfihb ies jMmx mrn dy cwkr ivcoN afdmI nUM kwZxf cfhuMdy
hn nf ik jo kudrqI inXm anusfr jMmxf qy mrnf hY.
gAuVI mhlf 3] mfieaf sru sblu vrqY jIAu ikAukir duqru qiraf
jfie] rfmnfmu kir boihQf jIAu sbdu Kyvtu ivic pfie] sbdu Kyvtu ivic pfey hir
afip lGfey ien ibiD duqru qrIaY ] gurmuiK Bgiq prfpiq hovY jIviqaf ieAu mrIaY ]
{pMnf 245-246}
ieh hY qrIkf ijAuNdy jIa afpxf jMmx mrn kwtx df. jo kudrqI
mOq hY Auh swB nUM afeI hY . jo jMmdf hY Aus ny mrnf vI hY ikAuNik ieh sLrIr sdf
rihx vflf nhI.
sUhI mhlf 5 ] afT phr pRBu apnf iDafeIaY gur pRsfid BAu qrIaY
] afpu iqafig hoeIaY sB ryxf jIviqaf ieAu mrIaY ] {pMnf 750}
mskIn jI! vfr vfr jnm lY ky vI mnuwK afpxy krmF df lyKf joKf
nhI inbyV skdf. gur Prumfx ies qrHF hY.
sloku ] lyKY kqih n CUtIaY iKnu iKnu BUlnhfr ] bKsnhfr bKis
lY nfnk pfir Auqfr ]1] pMnf 261]
mskIn jI dI sLlfGf krn vfly pUrn isMG pFDI jI ieh hY gurbfxI
df isDFq. qusIN afpxI imTI sLbdfvlI rFhI mskIn jI dI Ausqq ivc kfPI lMby lMby
hvfeI pul bMny pr iewk vI gwl nhI dwsI ik mskIn jI ny ikhVf iswK isDFq Aujfgr
kIqf ijsnUM pihlF dy sfry kQfkfr Buwly hoey sn.
qrlocn isMG jI qusIN ieh ilKaf, "mskIn jI ny afpxy hwQIN
iek icwTI 12 PrvrI nUM mYnUM ilKI ik mYN 13 mfrc nUM alvr ivKy smfgm ivc
pujF" pVH ky iKafl inscy ivc bdl igaf ik afKrI smyN ivc mskIn jI dy sbMD
srkfry drbfry kfPI gUhVy sn. mskIn jI nUM kfPI lokF ny icwTIaF rfhIN puiCaf vI
sI ik kI kfrx hY mskIn jI hux qusIN afpxI kQf nUM dsm gRMQ dy hvfly dy dy ky hI
grmiq df pRcfr krnf TIk smJdy ho. gwl sfP hY ik jy rqn isMG jwgI dsm gRMQ nUM
gurU dI ikRq nf hoxf sfbq krky pI[ aYc[ zI[ dI izgrI lYdf hY qy bfbf ivrsf isMG
dy QfpVy nfl Ausy dsm gRMQ nUM gurU ikRq hoxf sfbq krdf hY qF mskIn jI vI ikAuN
nhI ieh rsqf apxf skdy. mskIn jI gurbfxI dI TIk ivafiKaf krn leI syK sXfdI qy
dsm gRMQ df hvflf ikAuN idMdy sn lok afp socx?
jdoN qusIN hfly cyarmYnI sMBflI hI sI qF quhfzI iek icwTI
aKbfr ivc CpI sI. "iswKF ivc hvn pRvfnq hY". ijs mulk ivc awj vI lok
BuwK nfl mr rhy hox AuWs mulk ivc awg qy iGAu qy hor smwgrI pfky sfV dyxy isvfey
mUrKqf dy hor kuwJ nhI ho skdy. 1989 dI gwl hY ik mINh pvfAux leI mQrf ivc BfrI
Xwg qy hvn kIqy gey. srkfrI dUr-drsLn tI[vI ny swq idwn bfad rIport idwqI ik hvn
krn nfl vfqfvrx ivc koeI qbdIlI nhI afeI ies krky mINh pYx dI koeI sMBfvnf nhI
jo TIk sfbq hoieaf. ies swc dy bfvjUd vI jy qusIN iswK kOm nUM mUrKqf dy vws
krnf cfhuMdy ho qF quhfzI mrjLI. ijs kMm ivc mnuwKqf dI BlfeI nhI AuWh kMm gurU
sfihb nUM iksy vI sUrq ivc pRvfn nhI ho skdf. iswKI ivc hvn dI pRvfnqf nUM
gurbfxI ivcoN iksy iewk slok df hvflf dy ky iswD kr skdy ho qF afp jI df bhuq hI
DMnvfdI hovFgf.
gurU pMQ df dfs,
isMG sBf ieMntrnYsLnl kYnyzf,
gurcrn isMG (ijAux vflf) brYNptn.