. |
|
Drm dy do rUp
ielfhI Drm
aqy sMsfirk Drm
ipRMsIpl
igafnI surjIq isMG[ isWK imsLnrI, idWlI
sMsfr Br df mnuWK aj hjLfrhF DrmF ivc vMizaF ipaf hY aqy hr
koeI afpxy Drm nMu slfhMudf hY. ieWqnf hI nhIN ijWDr njLr mfro, brsfqI KuMbF
vFÕ inWq nvyN Drm vI jnm lY rhy hn. ies dy Ault, DrmF dy ies BMbl BUsy ivcoN
inkl ky jykr sWc nUM smJx df jWqn kIqf jfvy qF smJ af jFdI hY ik asl ivc sfry
mnuWK mfqr df ieko hI Drm hY ijhVf ik krqy ny afp mnuWK vfsqy GiVaf ‘qy imiQaf
hY aqy Auh hY iensfnIaq df Drm jF akflpurKI Drm. ies qoN bfd Drm df hI dUjf rUp
hY joo asl ivc mnuWK df Drm hY qF nhIN blik ijs nUM mnuWK ny afp apxI aigafnqf,
hUVmWq jF svfrQ-isWDI vWs apxy mn aqy sMsfr dI dOV qoN GV ilaf hY.
iehI hY mnuWKf Drm df dUjf rUp ijsqoN hor agy Ausdy hI anigxq
rUp bx jFdy hn. ijs pfsy Auh tur pYNdf hY AuhI Ausdf Drm bx jFdf hY ikAuNik apxy
asl Drm bfry qF Auh axjfx huMdf hY. jF iPLr svfrQI lok apxy hlvy-mFzy vfsqy,
lokfeI nUM ies pfsy AulJFdy hn. ies qrHF mnuWK dy GVy hoey apxy ajyhy DrmF dI
koeI igxqI hI nhIN rih jFdI. iesy df hI nqIjf huMdf hY mnuWK-mnuWK ivWckfr
vMzIaF vWDdIaF hn, iehI vMzIaF iPr AusnMU lVfeIaF-JWgVy, KuUn-Krfby, vYr-Bfv dI
Aus hWd qIk lY jFdIaF hn ik mnuWK, mnuWK dy hI KUn df ipafsf bixaf rihMdf hY.
jIvn ivc kdy itkfa nhIN afAuNdf, iqRsLnf-BWtkxf aqy hr smyN sMsfrk pdfrQf dI
BuWK hI Ausdf iemfn bixaf huMdf hY. iPLr vI afKrI sfh qIk rihMdf hY BuWKf df
BuWKf. ijs sMqoK vfsqy Ausny sfrI dOV lf rWKI hY Aus sMqoK dI pRfpqI qF dUr,
Ausdf rsqf hI Aus nUM nhIN imldf. ikAuNik ijs pfsy Auh cl irhf hY, ieh Ausdf
aslI Drm nhIN sI. ieh qF kyvl Ausdy mn qo bixaf bnfvtI Drm sI. GWV ilaf jF
pRvfrk qOr qy GiVaf hoieaf Aus nUM jnm qoN iml igaf.
kuWJ sWc Drm bfry- cyqy
rhy! sfrI rcnf df akflpurKu ieko hI hY aqy ieh mnuWKf srIr vI byaMq kImqI hY.
drasl sfry mnuWK mfqr df ieko hI Drm hY. Auh sWcf ielfhI Drm, mnuWK dy mn qoN
GiVaf hoieaf Drm nhIN. Aus Drm ivc mnuWK dy mn df koeI dKl hI nhIN huMdf hY.
jdoN iehI mnuWK apxy aslI sWcy-rWbI Drm nfl juV jFdf hY qF Aus vfsqy koeI mnuWK
prfieaf rihMdf hI nhIN. Aus ivcoN vMzIaF apxy afp muWk jFdIaF hn. mnuWK apxy
sWcy mnuWKI BfeIcfry vl prq afAuNdf hY. Ausdy rWb-Bgvfn aqy iesLt vI vWKo-vWKry
nhIN rih jFdy. ajyhy iensfn-srIr pUjf qoN hWtky shI arQF ivc mnuWKI srIr dy
kWdrdfn bx jFdy hn. ieh PYslf gurbfxI df hY. ieMnf hI nhIN ijAuN ijAuN bfxI dIaF
gihrfeIaF ivc jfvo qF ieh gl sfbq huMdy dyr nhIN lgdI ik "srb sbdM eyk
sbdM" (pM:469) Bfv gurU pfqsLfh ny sfry sMsfr dy mnuWKF df ieko hI Drm
mMinaf aqy ies sWcfeI nU bfxI rfhIN sfbq vI kIqf hY. qF iPLr ieh anykF Drm kI
hn? ieh ivsLf hor vI ghrI ivcfr mNgdf hY.
akflpurKu ny anykF jUnF qoN bfd sfnMU mnuWK df jnm bKisLaf
hY. jdoN krqy df apxf nUr mnuWK dy ies srIr aMdr pRvysL krdf hY, ies srIr dI
bnfvt afrMB ho jFdI hY. iesy qrHF jdoN ieh nUr (afqmf) iesqoN aWz ho jFdI hY,
srIr kyvl imWtI dI ZyrI bxky rih jFdf hY. gurU igafn-gurbfxI qoN soJI lY ky,
jdoN mnuWK apxy ies srIr kfrn, apxy aMdr vWs rhy pRmfqmf dy drsn krdf hY qF
mnuWK nMU apxI pihcfx afAuNdI hY. iesy qrHF sfrI rcnf ivc vWs rhy Aus srb ivafpk
akflpurKu dI pihcfx vI afAuNdI hY. jdoN mnuWK, Aus mhf-sLkqI, mhf-rosLnI, dy
BMzfr nfl jIvn krky iek imWk ho jFdf hY qF akflpurKu rfhIN bKisLaf ieh mnuWKf
srIr vI Aus vfsqy amulf, mhfn siqkfr jog ‘qy pUjxXog ho jFdf hY. Ausdy ies
jIvn ivc iek inrflI mWsqI Cf jFdI hY. Auh sWcf DrmI ho inWbVdf hY, ijsdf gurU
kyvl ielfhI igafn hI huMdf hY. iesy hI ielfhI igafn nUM pRgt rUp pfqsLfh ny
"gurbfxI" aQvf ‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’ dy rUp ivc sMsfr nUM
bKisLaf hY. ies qrHF Ayuh Auh ieko hI srb ivafpk df pujfrI ho jFdf hY, iBMn iBMn
df nhIN. bWs iehI huMdf hY Ausdf Drm.
ilv CuVkI lgI iqRsnf- bfxI
df PLurmfx hY "ilv CuVkI lgI iqRsnf mfieaf amru vrqfieaf" (pM:
921) jnm lYNdyy sfr mnuWK dI acncyq hI pkWV,
apxy srIr aqy sMsfr nfl bx afAuNdI hY. aMdr vWs rhy afqmf rUp akflpurKu nMU nhIN
pihcfxdf, ies qoN bxdI hY Ausdy ‘mn’ dI hoNd. ies qrHF mnuWK apxy mnuWKf jnm
dy asl mWksd aQvf Drm qoN tuWtky[ apxy hI mn qoN GVy hoey Aus bnfvtI Drm vl
vWDxf sLurU ho jFdf hY. gl nMu smJx vfsqy, moty qor qy asIN ies mn qoN bxy hoey
mnuWKI Drm nMu pMj BfgF ivc vMzdy hF aqy iPLr ieWk-ieWk krky ienHF pMjF BfgF dI
sMKyp ivcfr krn df vI jWqn krFgy. ieh pMj pRkfr dy mnuWKI aqy bnfvtI Drm ies
qrHF ley jf skdy hn:
pihlf - aj sfrf
sMsfr apxy afp, ieko hI Drm vl vWD irhf hY pr rWb dI hoNd aqy Aus dI pihcfrx nf
hox kfrx apxI kihxI Aupr ieh Kud vI spWsLt nhIN. ies qrHF scfeI df aihsfs ho jfx
qoN bfd vI Auh sWcfeI qIk nhIN puWj irhf iPLr Aus rfhI mMinaf jf irhf Auh ‘iek’
Drm hY kI?
dUjf- sMsfr Br df
mnuWK anykF DrmF aqy iPrikaF ivc vMizaF ipaf hY. iekWly Bfrq ivc hI hjLfrF Drm,
iPrky ‘qy ienHF dy vWKo-vWKry iesLt hn. iPr vI ieQy aigafnqf aqy ipCWVf-px
isLKr qy hY ikAuN? ijvyN mMinaf jFdf hY pr kI Bfrq sWcmuc hI Drm pRDfn dysL hY?
jy sWcmuWc hI ieh Drm pRDfn dysL huMdf qF ienHF jhflqF, ipCWVy-px ‘qy aigafnqf
df ieWQy nF-pqf vI nhIN sI hoxf cfhIdf.
qIjf- ‘‘KfE-pIE
‘qy aYsL kro-aWgf iks dyiKaf hY.’’ sMsfr ivc byaMq igxqI ajyhy mnuWKF dI
vI hY jo iesy soc nMU hI apxf Drm mMxdy hn.
cOQf- sMsfr pWDr qy
anykF Auh lok vI hn jo KuWly afm apxy afp nUM nfsqk jF kimAuinst aKvfAuNdy hn.
iksy Drm nMU mMndy hI nhIN. rWb dI hoNd bfry vI ienkfrI hn afiKr Auh vI qF mnuWK
hI hn. AunHF bfry asIN kI khFgy?
pMjvF- kyvl Bfrq ivc
hI anykF zyry hn ijhVy apxy afp nMU ‘isWK jF isWKI dy hI pRcfrk ‘qy afgU
aKvfAuNdy hn. AunHF dy hWQF ivc mflf, lMmIaf smfDIaF, keI qrHF dI suWc-iBWt ‘qy
bfr bfr dy iesLnfnF ivc vI Auh lok sB qoN agy hn. AunHF ivcoN keIaF ny apxy
iBMn-iBMn ByK qy pihrfvy vI GVy hoey hn. jdik gurU nfnk pfqsLfh df AuWqm ‘qy
inrml Drm ienHF sB krmF qoN bhuq Aupr hY. ies Drm ivc iksy mflf, smfDI,
suWc-iBWt, vfDU dy iesLnfnF, ByKF dI iejLfjq hI nhIN. qF iPr ieQy ikMnf sWc ‘qy
ikMnf JUT hY?
mnuWK df ieWko-ieWk sWcf, ielfhI ‘qy rWbI Drm kI hY? Aupr
vrxq ieh sB Drm aKvf ky vI, Drm ikAuN nhIN hn? ies mUl nuWkqy nMU bysLWk aqI
sMKyp, pr asF ies gurmWq pfT rfhIN ies swcfeI nUM smJx df jWqn hI qF krnf hY.
"sB mih joiq joiq hY
soie" (pM: 13) -
sB qoN pihlF asIN gurU nfnk pfqsLfh
rfhI pRgt kIqy mnuWK aqy jIvfqmf dy afpsI irsLqy sMbMDI smJx df jWqn krFgy. smJx
dI gl hY ik sfry sMsfr aMdr jo jIvn sWqf mOjUd hY, ieh akflpurKu dI apxI hI hoNd
hY. sfrI rcnf Ausy krqy dI hI GVI hoeI hY. Auh jdoN qIk cfhy ies rcnf nMU kfiem
rKy aqy jdoN cfhy aWK dy Por ivc hI ies nUM KWqm vI kr skdf hY. PLurmfn hY "hrn
Brn jf kf nyqR Poru" (pM:284) iesy
qrHF sfzy ies srIr dI bnfvt, smyN nfl iesdf vfDf ‘qy aMq, iesdf clx, bol-cfl
sB smyN ‘qy srIr dI loV anusfr, pRBu vlo afp muhfry cldf rihNdf hY pr kdoN
qIk? jdoN qIk Aus krqy df nUr-Auh sWqf-Ayh aMsL ies ivc mOjUd hY. jdoN aqy Aumr
dy ijs ihWsy ivc ieh nUr srIr qoN aWz ho jFdf hY "hoie
BsmiV BAuru isDfieaf" (pM:464) ieh
srIr imWtI dI ZyrI bx ky rih jFdf hY. pRBu dy iesy nUr kfrx ieh srIr bxdf vI hY
aqy muWkdf vI. pr Auh nUr kdy mrdf jMmdf nhIN, sdIvI hY. ies jIvfqmf Bfv nUr nMU
nf aWg sfV skdI hY, n pfxI zob skdf hY. sfzy srIr aMdr pRBu df ieh aMsL iesy
qrHF mOjUd hY ijvyN pfxI qy pfxI qoN bxy bulbuly, JWg jF lihr pr pfxI qoN awz
hoky ienHF df apxf koeI vjUd nhIN rihMdf.
ieh vI sWcfeI hY ik akflpurKu ny ies mnuWK nMU ies byaMq rcnf
df srdfr bxfieaf hY. ies nMU cMgy mMdy dI pihcfx vfsqy soJI vI idWqI hY. ies
rcnf ivc pRfpq byaMq dfqF mnuWK vfsqy hI hn. sfry jIvF aMdr pRBu dy iesy nUr dI
hoNd kfrx sfrI rcnf aMdr jnm-mrn df gyVR Ausy qrHF hI cl irhf hY ijvyN mnuWK
aMdr. iPLr vI mnuWK df jnm iek ivsLysL hY. bfkI jUnF kyvl krm Bogx vfsqy hn jdik
mnuWK df jnm, pRBU rUp inrml ‘qy krm rihq hoky[ apxy Aus asly pRBu ivc aByd
hox leI iek mOkf hY[ qf ik Ausdf bfr-bfr dy jnm-mrn vfl ieh gyVH muWk jfvy.
gurU vI kyvl ieko hI hY-
gurbfxI df PLYslf hY ‘gurU srIr nhIN’. ieh Auh ielfhI igafn hY jo akflpurK
dy hI iek sdIvI gux df pRgtfvf hY. akflpurKu dy byaMq guxF ivcoN Ausy df hI ieh
iek Auh sdIvI gux ijs qoN ibnF mnuWK nUM apxy jIvn dI aslIaq hI nhIN AuGV skdI.
ijs qrHF KusLbU iksy Pul df hI aMg hY aqy Pul qoNN iBMn nhIN, TIk iesy qrHF ‘gurU’
‘krqy’ qoN iBMn nhIN. akflpurKu aqy mnuWK dI kVI nMu joVx vfly pRBu dy Aus
ivsLysL gux nUM hI ‘gurU’ lPLjL nfl spWsLt kIqf igaf hY. qFqy ijvyN
akflpurKu sdIvI hY Ausy qrHF ‘gurU’ vflf Ausdf ieh gux vI sdIvI hY. ‘gurU’
mnuWK dI jIvn ikiraf aMdr, krqfr aqy AusdI byaMq kuWdrq dI sWcfeI nUM pRgt krdf
hY. mnuWK nUM mnuWKI jIvn jIAux df ZMg isKFdf aqy AusnUM aigafnqf qoN sucyq krky
Ausdy jIvn nUM isWDy rfh pfAuNdf hY. kyvl aqy kyvl ies srb-AuqWm igafn rfhIN hI
mnuWK nMU apxy mnuWKf jnm dI ivsLysLqf bfry smJ afAuNdI hY. Aus nMU akflpurKu
nfl apxy irsLqy df pqf lgdf hY. ieh kyvl mnuWK df hI jnm hY, jdoN ies nUM apxy
asly pRBu nfl ieWk-imWk hox df rfh kyvl ‘gurU’ qoN hI imldf hY.‘gurU’
nfl juVy ibnF mnuWK iPLr qoN jnm-mrn dy gyVH ivc hI Pisaf rih jFdf hY. pfqsLfh
dI bKsLsL ‘gurbfxI’ Aus ielfhI sWcy ‘qy sdIvI gurU df hI pRgtfvf hY. jykr
isWK df jIvn hI gurbfxI isiKaf qoN vFJF hovygf qF sMsfr nMU isWK Drm dI
sWcI-suWcI KusLbo kox vMzygf? sMsfr gurU nfnk pfqsLfh dy AuWcy suWcy isWK Drm df
anMd ikvyN mfn skygf?
Drm dy anykF rUp-mnuWKI mn dI hI Aupj hn- 1[
mnuK dy anykF DrmF vflI gl qF sfry sMsfr ivc hI hY pr Bfrq ivcoN ieh gl bVI KuWl
ky dyKI jf skdI hY. blik Bfrq ivc qF ieh gl hdoN vWD hY. keI vfrI qF ieWk-ieWk
pRvfr dy jIaF df Drm hI vWK-vWK huMdf hY. ieWk isLWv jI df pujfrI hY ‘qy dUjf
kuJ hor , qIjf dyvI df AupfsLk hY, cOQf nfsqk. sLfied iesy krky hI Bfrq nMU Drm
pRDfn dysL ikhf jFdf hY. KUbI ieh hY ik ies khy ‘qy mMny jFdy Drm pRDfn dysL
ivc ipCWVf-px, jhflqF-Drm dy nfm qy BolI BflI jMqF df sLosLx, lokfeI ivc
aigafnqf dI hWd vI sfrIaF sImFvF nUM pfr krdI hY. ijAuN ijAuN gihrfeI ivc jfvFgy
qF ieh gl dmJdy dyr nhIN lgygI ik bhuqy bnfvtI ‘qy sMsfrk DrmF df jnm hI
jhflqF, gLurbWq ‘qy aigafnqf ivcoN hI huMdf hY.
jy kr sWcmuc hI Bfrq Drm pRDfn dysL huMdf qf ies dI sBqoN
vWzI pihcfx-ieQy mnuWKI ipafr, igafn df pRkfsL ‘qy agfh vDU jIvn hoxf cfhIdf
sI, pr ieWQy qF sB kuJ Aultf hY ikAuN? drasl gurbfxI igafn qoN ibnF ies
sWcfeI nMU pRfpq krnf qF dUr ies nUM smJxf vI afsfn nhIN. duWK qF ies gl df
hY ik asF aj gurbfxI vfly srb-Auc igafn nUM vI bhuqf krky mUrqI pUjf vfly pfsy
hI moV riKaf hY aqy Aus qoN kuJ pRfpq nhIN kr pf rhy. iehI kfrx hY ik Bfrq df
jMm-pl isWK mfns vI aj bhuqf krky AunHF hI jhflqF, vihmF-BrmF, sgxF-apsgxF afid
vfly sfry cWkrF ivc hI jIa irhf hY ijs ivc ik dUjy. ijs igafn dI rosLnI ivc
isWKF ny jIAuxf ‘qy Aus rosLnI ivc sMsfr nMU ilafAuxf sI, Auh rosLnI gurbfxI
stWzI-jIvn qoN ibnF sMBv hI nhIN.
aj isWKF ny vI gurU afsLy dy Ault apxy ivWckfr ieMn-ibMn
AunHF hI bRfhmxI lIhF qy pujfrI sLyRxI KVI kr leI hY. bRfhmx, mOlvI ‘qy jogI
dIaF lIhF qy ieh pujfrI sLRyxI awj gurU ‘qy sMgqF ivWckfr aj iek vWzI dIvfr
bxky KVI ho cuWkI ho. sWc qF ieh hY ik isWK Drm ivc AuBr cuWkI ieh sLRyxI keI
guWJy ‘qy pYdf ho cuWky kfrnF kfrn, keI hflqF ivc bRfhmx vrg qoN vI do kWdm
agy jf cuWkI hY. ijs gurU dr Aupr, gurbfxI isWiKaf df pRsfr kyvl iek sWcf-sWucf
ikWqf sI, aj Aus df mUlL hI lgBg KWqm ho cuWkf hY. sWcfeI iehI hY mnuWK aMdr
PYly ‘qy PYlfey jf rhy anykF DrmF vfly jfl nMU gurbfxI stWzI qoN ibnF smJxf
sMBv nhIN. iPr vI ieh ieWk ies pfsy iek inmfxf ijhf jWqn hY.
sMsfrk DrmF df jnm ikvyN? -
mnuWKf jIvn pRBu vfsqy soJI df pRkfsL qy ivkfs df jIvn hY. ieh jnm hI mnuWK nUM
pRBU rUp ho ky sMBlx df avsr hY. ieh ijLkr asIN pihlF vI kr cuky hF. "ilv
CuVkI lgI iqRsnf mfieaf amru vrqfieaf" (pM:
921) anusfr
jnm dy nfl hI mnuWK apxI krqfr vflI sFJ qoN tuWtky sMsfrk rsF vl iKWicaf jFdf
hY. arMB ivc qF ieh BuWK kyvl suMdr iKzoixaf, kWpiVaF jF mUMh dy kuJ suafdF qIk
hI sImq hMudI hY. mnuWK dIaF arMBk loVF anusfr ieQoN qIk qF ieh hY vI TIk . pr
iesy BuWK aqy loV qoN mnuWK dy apxy ivcfr ‘qy sMskfr bnxy vI arMB ho jFdy hn.
iehnF sMskfrF kfrx Aus dy jIvn aMdr mYN-myrI vflI hoNd ‘qy apxy sMskfr pxpdy
hn. iesy mY-myrI vflI hoNd df hI pRgt rUp hY ‘mn’ jF ‘myrf mn’. gurbfxI
df PLurmfn hY "iehu mnu krmf iehu mnu Drmf ] iehu mnu pMc qqu qy
jnmf]" (pM: 415)
Bfv mnuWK dI apxI socxI aqy krnI qoN hI
ies dy ‘mn’ dI hoNd bMxdI hY, iPLr (BuWlV) mnuWK iesy nUM hI apxf Drm mn
bYTdf hY.
ieh vI TIk hY ik kuJ sMskfr qF mnuWK apxy krmF dy, jnm dy nfl
hI lYky afAuNdf hY. hux AunHF dy nfl-nfl iesdy nvyN sMskfr vI juVxy arMB ho jFdy
hn. ies qrHF mnuWK dy igafn ‘qy krm ieMdry sMsfr vl hI dOVdy rihNNdy hn. iesy
kfrx mnuWK df idl aqy idmfg vI ienHF sMsfrk rsF df hI gulfm ho jFdf hY. ies qrHF
jdoN iek vfrI ieh bMdf sMsfr vl tur pYNdf hY qF ies BuWK df koeI aMq nhIN rih
jFdf. kuJ pf lYNdf hY qF BuWK hor vfsqy vWDdI hY. kuJ KuWs jfdf hY, qF vI roNdf
hY.
iesy hI pfAux qy KuWs jfx vflIaF avsQfvF dy agly rUp huMdy hn
zWr qy sihm. ies BuWK df qF koeI aMq hY hI nhIN. jo kuJ Auh pfxf cfhMUdf hY
imlygf jF nhIN imlygf. jo kuJ iml igaf hY ikWDry KuWs hI nf jfvy! hr vWkq iesy
hI zWr qy sihm ivc PLisaf huMdf hY. ieQoN hI keI pRkfr dIaF cfplUsIaF, JUT,
mohqfjIaF afid mnuWK aMdr jnm lYNdIaF hn. keI vfDy-Gfty, pRFpqIaF ‘qy
nuksfn-Auh mihsUs krdf aqy smJ af jFdI hY ik sBkuJ Ausdy apxy vWs ivc nhIN. ieh
sWB qF iksy vWzI qfkq dy aDIn cl irhf hY, ieQoN qIk qF gl hY vI TIk. pr Aus qfkq
nMU qF Auh pihcfxdf nhIN. ikAuNik ieh smJ qF imlxI sI ‘gurU igafn’ qoN[ Auh
Aus kol hY nhIN. KUbI ieh, BfvyN ik Ausy byaMq qfkq df Auh afp vI aMsL pr Aus
nUM iesdI smJ nhIN. AusdI sfrI dOV qF apxy hI GVy hoey mn kfrx bfhr sMsfr vl hI
hY. iesy nfsmJI df dUjf nfm hY jIvn dy sWc vloN aigafnqf.
iesy aigafnqf dI Aupj hn byaMq sMsfrk Drm[ pr ikvyN?- akflpurKu
aqy AusdI Kyz bfry nfsmJI Bfv aigafnqf qoN jnm hMudf hY byaMq pRkfr dy PrjLI
DrmF df. ienHF byaMq DrmF nMU GoiKaf jfvy qF ienHF sfry DrmF dI qih ivWc mnuWK
dI iqRsLnf-Btkxf ‘qy BuWK hI imlygI. ieh krqfr bfry nfsmJI-byivsLvfsI Bfv
afqmk soJI nf hox kfrx mnuWK dy apxy hI aMdroN pYdf huMdI hY. ies nUM GiVaf vI
Ausdy apxy hI sMskfrF qoN bxy hoey mn ny hY. iPLr ies iqRsLnf-BWtkxF ‘qy BuWK
nUM asImqf qIk vDfAux ivc, Ausdy ipWCy vI ieh mn hI lgf hoieaf hY. aMq ies
iqRsLnf-BWtkxf ‘qy BuWK dy aMq vflf isrf ikWDry imlxf qF hY nhIN. iesny qF
vWDdy hI jfxf hY. iesy df nqIjf, jnm qoN lYky aMq qIk ieh BuWK (iqRsLnf) mnuWK
nUM jWkVI rKdI hY. itkfa jF sMqoK sfrI ijLMdgI afAuNdf hI nhIN. iesdf mUlL hY
apxy hI sMskfrF ‘qy socxI qoN bixaf mn. iensfn sfrI Aumr iesy mMn dI dOV ivc
Pisaf rihMdf hY pr jIvn dyx vfly nMU aqy jIvn dy mnorQ nUM smJ hI nhIN pFdf.
ikAuNik mnuWKf jIvn dy sWc vflf qF rsqf hI vWKrf hY. ieh qF afqmk jIvn df rfh
hY-ijQoN sMqoK qy itkfa imlxf hY. dUjf rsqf qF hY hI mn dI dOV df rfh ijWQy nf
sMqoK hY nf itkfa; kyvl iqRsLnf-BWtkxf aqy kilh-klysL qoN isvf AuQy hor kuJ hY
hI nhIN. ‘gurU igafn’ qoN korf mnuWK iesy EJV rfh ipaf rihMdf hY ‘qy
mnuWKf jnm nUM BWtkxf-iqRsLnf ivc guafky muV jnm-mrn dy gyVH ivc PLWs jFdf hY.
ies qrHF mnuWK dy jIvn ivc pRDfn bx cukI ieh iqRsLnf dI BuWK
‘qy mn dI dOV, iBaMkr BWtkxf ‘qy sihm df rUp Dfrx kr lYdI hY. ies rsqy mnuWK
nMU keI qrHF dy vihm-sihm ‘qy Brm-BulyKy apxI jWkV ivc lY lYNdy hn. ‘gurU
igafn’ qoN ibnF ienHF ivcoN inklxf sMBv hI nhIN huMdf. mnuWK aMdr anykF pRkfr
dy jpF-qWpF-dfnF-puMnF dIaF pRvirqIaF jnm lY lYNdIaF hn. iPLr ienHF jpF-qpF dI
dOV ivc iek dUjy qoN agy inklx dy mukfbly sLurU ho jFdy hn. hux iehI sfry krm,
apxy hI mn qoN GVy hoey sMsfrk-DrmF df rUp Dfrx krdy jFdy hn. ieWk df qWp Cotf
hY qF dUjf srIr nMu qpfAux jF duWKI krn df koeI hor vwzf ‘qy aAuKf qrIkf iejfd
krdf hY. socdf jF ies bfry Aus nUM Puslfieaf jFdf hY ‘iesdf vWzf Pl
imlygf-mnokfmxf jldI pUrI hovygI’ afid. ienHF vfDU dy jWpF-qWpF vFÕ hI
mukfbly dI dOV lgdI hY dfnF ‘qy puMnf ivWckfr.
iek akflpurKu dI pihcfx n hox kfrx, krqy dIaF anykF sLWkqIaF
‘qy inafmqF dI dyvI-dyviqaF dy rUp ivc sQfpnf kr leI jFdI hY. loV anusfr nvyN
nvyN dyvIaF-dyvqy vI pRgt kr ley jFdy hn. AunHF nUM mUrqImfn kIqf jFdf hY. iPLr
AunHF qoN mn mrjLI dIaF mMgF mMgIaF jFdIaF hn. AunHF qoN pRsMnqf ‘qy vr lYx
dIaF glF agy turdIaF hn. iks dyvI jF iksy dyvqy koloN ikhVI mMg jF ikhVf vr.
iBMn iBMn dyvI-dyviqaF qoN mMgF vI iBMn-iBMn, AunHF dI psMd vI iBMn-iBMn. AunHF
qoN mMgF mnvfAux dy idn-vfr vI iBMn-iBMn qfik ikWDry koeI idn KflI nf rih jfvy.
iek pfsy luitaf jfx vflf vI mnuWK ‘qy dUjy pfsy ieh krvf vI mnuWK hI irhf hY.
asl ivc dovyN luWty pey hn; ikAuNik iehnF sfry DrmF, mMgF kIqy krvfey AupfvF df
afDfr koeI rWbI nIXm jF Drm qF hY nhIN, kyvl aigafnqf hI pRDfn hY;
ieh qF KflI iqRsLnf dI aWg hI hY jo mnuWK dy aMdr lgI peI hY.
iesy vfsqy ies dOV qoN keI qrHF dIaF TWgIaF ‘qy ByK vI jnm lY lYNdy hn.
sWinafsI, ibBUqDfrI, bYrfgI, nFgy, jogI, monI, jWtfDfrI, PlfhfrI, roNz-moNz,
sfDU, sMq, mhfqmf, Bgq, mhfrfj jI jF iPr ZOgI gurU-iesy hI sMsfrk DrmF vflI dOV
dy anykF rUp hn. ienHF qoN hI jnm lYNdy hn Auh PLrjLI Drm ijhVy ivhlVf dI
ijLMdgI aqy smfj aMdr anykF aprfDF nMU jnm dyNdy hn. ienHF hI Dfrmk afzMbrF qoN
keI qrHF dy sWgn-apsgn, rIqF-irvfj, tUxy-pRCfvyN, jnmpqRIaF, hfroskop, rfsLIPl,
mhUrq, svyr-sLfm, iQWq-vfr, jfq-bRfdrIaF, AUc-NnIc, suWc-iBWt vfly vihm-sihm ‘qy
Brm-ZWkvMj jnm lYNdy hn, ijnHF df apxf koeI vjUd hI nhIN huMdf.
sMsfrk aqy bnfvtI DrmF dy kuJ hor iGnfAuxy rUp- iesy
hI aMnHI mfnsk dOV df aiq iGnfAuxf rUp hY suWcF-iBWtF, cOky-kfrF, vr-sLfD,
vsLIkrx, mMqr-jfp, tUxy-pRCfvNy, BUq-pRyq-bdrUhF-zfiexf afid dy zWr,
dyvI-dyviqaF dy nF qy jINdy mnuWKF blik mfsUm bWicaF qIk dIaf blIaF, ienHF hI
sMsfrk-bnfvtI DrmF dI Aupj hn. mnuWK vflf Auwqm jnm pRfpq krky vI, mnuWK apxy
mnUWKI jnm qoN vI QWly izWg jFdf hY. ieh puj jFdf hY mWVHIaF, kWbrF, drKqF,
sWpF, psLUaF, pWQrF dI pUjf vflI KWz ivc jf izWgdf hY ‘qy hor bhuq kuJ. isWtf
ieh ik mnuWK sfrI Aumr DrmI bnx dI bjfey aigafnqf dy hnyry ivc hI BWtikaf ‘qy
TokrF KFdf mr jFdf hY. jdoN Ausdy sfry jIvn df kul smF Bfv idn-rfq, cOvI GMty
Ausdy mn dI dOV hI Ayusdf Drm hY. Ausy hI Drm dy lybl hyT Pokt ivsLvfsF ‘qy
BrmF-BulyiKaF ivc KuwBf ipaf hY qF Auh ies jog vI nhIN rih jFdf ik kuWdrq ivcoN
krqy dIaF byaMq dfqF df hI kuJ lfB AuTf sky. sfrI Aumr idKfvy dy DrmF, krm-kFzF
nMU krdf hoieaf vI pWCiVaf aqy aigafnqf dy hnyry ivc TokrF Kf irhf hMudf hY.
drasl iehI hY Bfrq vrgy dysLF dI ‘Drm pRDfxqf’ ‘qy Ausdy lokF ivc pWCVypx,
jhflqF, gLurbq afid df muWK kfrx.
2. KfE pIE ‘qy eYsL
kro- aWgf iks dyiKaf hY- ajyhI
soc dy vI anykF sWjx ies sMsfr ivc hI iml jfxgy. iek qrIky mfnoN ieh vI anykF
lokF df Drm hI bx cuWkf hY. ajyhI soc vfly lok sMsfr dy hr ihWsy ‘qy hr iek
sLyRxI ivc sOKy iml jfxgy. jykr ghu nfl ivcfr kIqI jfvy, qF Aupr idWqy vyrvf nM:
iek ivWcly anykF pRkfr dy DrmF ivc ivWcr rhy lokF ‘qy ies vyrvf nM do ivcly
lokF ivWckfr iek aMdrUnI sFJ hY. ieh sFJ hY donF dI dOV kyvl apxy mn dy ipWCy hI
huMdI hY aqy afDfr huMdf hY AuhI ‘iqRsLnF dI BuWK’ ijhVI ik jnm dy nfl jIvn
ivc af vWsdI hY. iesy krky mUl rUp ivc donF qrHF dy lokF dI mUlL socxI ivc AuWkf
aMqr nhIN huMdf. Prk huMdf hY qF kyvl bfihr dy pRgtfvy df. iek DrmI aKvf irhf hY
aqy dUjf mOj mWsqIaF ivc jIvn nMU DWkf dy irhf hY. hF! pihly vfly dy jIvn ivc
iPr vI ikWDry rWb df zr qF hY BfvyN AusnMU rWb dI smJ nhIN afeI. iesy pRBu BX
kfrn AusdI krxI ivc kuJ mnuWKI gux njLr af jFdy hn jdoN ik dUjf AusqoN vI KflI
huMdf hY.
vyrvf nM: iek ‘qy do dI ivWclI sFJ-
ieh iqRsLnf dI BuWK ijs ipWCy mnuWK dOV
irhf hY iesdf koeI aMq isrf qF hY hI nhIN. mnuWK ijMnf ies nMU imtfAux df jWqn
krdf hY AuMnI hI ieh vWDdI jFdI hY. ieh BuWK qF ieAuN hY ijvyN aWg ivc bflx pfky
koeI socy ik aWg buWJ jfvygI. iehI BuWK smfj aMdr anykF iGnfAuxy aqy BXMkr rUp
Dfrn kr jFdI hY. jLulm, DoKf, dUjy df hWk Kohxf, hWsd-vYr-ivWqkry, hyrf-PyrI,
TWgI afid. ienHF smfjk burfeIaF df hor vWzf ‘qy iGnfAuxf rUp hn zrWg, nsLy,
jurm, skYNzl, smgilMg, blfqkfr afid. Prk rih jFdf hY ik ‘KfEu pIE qy aYsL kro’
vflf sWBkuJ inDWVk hoky kr irhf huMdf hY, jdik Drm dy BulyKy aWDrm nMU jWPf mfrI
bYTf, apxy PrjLI BgvfnF ‘qy iesLtF nMU mnf-mnf ky, afrqIaF-nYvydf cVHfky,
suKxF suKky, clIhy kWt ky, Aupfa kr-krfky, hWQ idKfky aqy mMxqF mMn ky AuhI kMm
kr irhf hY. asloN dovyN jf qy rhy ieko hI rsqy huMdy hn.
gurbfxI ivc gurU pfqsLfh ny, iesy kfrx Auprokq Drm ivsLvfsF
ivc PisWaF aqy ‘‘KfE-pIE ibrqI vfilaF Bfv donF qrHF dy lokF nMu ieko hI
igxqI ivc ilaf hY. jdoN iek dy Drm krmF nMu Pokt krmkFz, pfKMz jF iPLr pfxI df
irVHkxf, aigafnqf afiKaf hY qF dUjy nMU vI AuhI pdvI bKsLI hY. bfxI jpu dI pihlI
pAuVI aqy bfxI afsf kI vfr, pAuVI nM: 6 dy nfl lgdf pihlf slok " muslmfnf
isPiq srIaiq piV piV krih bIcfr" ivc iesdy
pRqK pRmfx mOjUd hn. hor vI bfxI ivc anykF QfeI ies sWc nUM pRgt kIqf igaf hY
blik donF qrHF dy lokF nUM ‘sfkq’ dI AupfDI nfl invfijaf hY.
3. sfmvfd,
kimAuinst jF nfsqkvfd- vyrvf nMbr ieWk
ivc, Drm dy BulyKy PYly hoey aqy inWq PYlfey jf rhy aDrm dy byaMq rUpF nMU asF
smJx df jWqn kIqf hY. drasl Drm dy Aus rsqy Aupr cl rhy mnuWKF ivcoN hI jdoN kuJ
lokF aMdr ieh Bfvnf pRbl ho jFdI hY ik ‘‘Drm sfnMU kI dy irhf hY. kyvl kuJ
krmkFz jF aMD-ivsLvfs’’. iksy smyN GMtIaF nUM vjf lYxf, vrq-rojLy, qIrQ
XfqrfvF ‘qy iesLnfn. pr AunHF dy hI KUn psIny dI kmfeI df lfB qF koeI hor cuWk
irhf huMdf hY. AunHF df sfrf dfn-puMn-dWCxf qF Drm dy nfm qy dUijaF dI jyb ivc
jf rhI huMdI hY. bFdr ijvyN mdfrI qy iesLfry qy nWc irhf huMdf hY iesy qrHF
sLrDflU kyvl Drm dy TykydfrF dy iesLfry qy kr irhf huMdf hY. jWjmfn vloN dlIlL
jF iksy puWC smyN kyvl ieh AuWqr ik ‘sfzf Drm hY, sfzy krnf huMdf hy, ieh
sLfsqR rIqI hY afid. dUjy pfsy Aus mnuWK nUM ieh sfry kyvl Pokt krm hI njLr af
rhy huMdy hn.
ieQoN qIk ik sfry khy jFdy Drm-krm kr-kr ky vI jdoN Ausdy
jIvn ivc koeI AucWqf, sdfcfr jF rWb df inrml BAu nhIN afAuNdf. jIvn aMdr AuhI
luWt-Koh, dgf-Pryb-TWgIaF, ivWqrky, DMn dI lflsf qy hor sBkuJ Ausy qrHf hI. Drm
dy pWVHdy hyT hI anykF kukrm. sWcfeI vI iehI hY ik mnuWK dy apxy mn dI BuWK aQvf
iqRsLnf-BWtkxF qoN iqafr hoey byaMq rUpF ivc pRgt hoey anykF Drm, sLfied ies qoN
vWD mnuWK nUM kuJ dy vI nhIN sn skdy. ienHF hI DrmF dI dOV ivc Dfrmk afgUaF dy
ByK ivc bRfhmx, pMzq, mOlvI, jogI, sfDU, mhfqmf, sMq, Bgq, nFgy, ibBUqDfrI,
jtfDfrI, sWinafsI, qWpsvI afid dy anykF rUp-pr aMdroN hr koeI BuWKf df BuWKf. hr
koeI apxy-apxy ZMg dI luWt KsuWt ipCy ipaf hY. keI vfrI qF AunHF dy jIvn ivcoN
ajyhy iGnfAuxy ikrdfr AuGV ky sfhmxy afAuNdy hn ik mukfbly ivc, blik Aus nfsqk
df ikrdfr vWD sfP hMudf hY. nqIjf hMudf hY ik vyrvf nM: iek vfly DrmF dy rsqy
clx vfly lok-Drm ‘qy rWb donF qoN hI bfgI ho jFdy hn. aqy nfsqk aKvfAuxf vWD
psMd krdy hn. mOjUdf smyN ajyhI soc vfly hI kimAuinst aKvfAuNdy hn. ies soc ivWc
lYinn ‘qy mfrks apxy smyN dy vWzy pRcfrk hoey hn.
asl ivc ksUr ienHF lokF df vI GWt hY ikAuNik ijs soc ivcoN
ieh AuBry hn AuQy ijs nMU rWb mMinaf jf irhf sI Auh rWb nhIN ‘qy ijs nMU Drm
mMinaf jf irhf sI Auh Drm nhIN sI. Auh qF sBkuJ kyvl Auh sI ijs nUM bfxI ivc
sfkq kihky ‘invfijaf’ hY-krqy qoN axjfx pr ikrqWm dy pUjfrI. mnuWKI mn ‘qy
iqRsLnf qoN pYdf hoieaf Drm ‘qy Ausdy anykF rUp qF mOjUd hn pr ielfhI Drm
ikWDry vI nhIN.
QoVy-bhuq PLrk nfl iesy lihr df nfm sfmvfd vI hY. iek jF dUjy
rUp ivc iesdI soc vI AuhI hY. sWcy ielfhI Drm dI axhoNd qy Drm dy BulyKy aDWrm
dy byaMq PYlfa vfly nqIjy ivcoN ies lihr ny rUs-cIn vrgy mulk qF vsf ley. mnWuKI
jIvn aMdroN afqmk soJI ‘qy krqy pRBu bfry aigafnqf kfrx ies lihr dI dOV vI
amIrF dI luWt-Koh ‘qy AunHF dy KUn Krfby qoN agy nf tWp skI. rUs, cIn vrgy
dysLF ivc arMB dy nfl hI ies lihr df hWsLr vI dyiKaf jf skdf hY. mnuWK nUM ieQy
vI nf hI qF qsWlI imlxI sI aqy nf hI iml skI. gurbfxI soJI jIvn qoN ibnf ieh
qsWlI ikWDro vI sMBv nhIN. iek krqf aqy hriek mnuWK aMdr Ausy dy nUr nUM smJy
ibnF sWcf BrfqrI Bfv, mnuWKI brfbrqf, propkfr jF ikrq kro-vMz CWko vflI Bfvnf
kdy pYdf hI nhIN ho skdI. ‘nfm jpo’ vflI qF gl qF AuQy hY hI bVI dUr.
4. KuWd isWKF ivc hI
anykF zyry-ByK, lMmIaF smfDIaF-mflf-suWcmf ‘qy iesLnfn-
ieh vI sWcfeI hY ik apxy afp nUMu gurU ky isWK aKvfAux vfilaF ivc vI aWj anykF
ajyhy sMq, afgU, mhMq, sfD, inrmly, AudfsI, monI ‘qy hor bhuq kuJ bxy bYTy hn.
AunHF dy zyiraF nfl bVI vWzI igxqI ivc sMgqF vI juVI dIaF hn. ieMnf hI nhIN blik
bVI pWikafeI nfl AunHF dy khy qy cl rhIaF hn. sWcfeI ieh hY ik gurU pfqsLfh ny
sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI dy 1430
pMinaf ivc qF ienHF mflf smfDIaF, sucWmF,vfDU iesLnfnF, ByKF nMU AuWkf hI pRvfn
nhIN kIqf. iesdy Ault ienHF sfry krmF nMU mnuWKI mn ‘qy iqRsLnF qoN pYdf hoey
Pokt krmF df nfm idWqf hY. ieh vI spWsLt kIqf hY ik ienHF df afqmk jIvn nfl koeI
sMbD hY hI nhIN, qF iPr KuWd isWK afgUaF ivc ieh sB ikAuN? ienHF hI afgUaF kfrx,
AunHF Aupr ivsLvfs ilafAux vflIaF byaMq sMgqf ivc ajyhy Pokt krmF df PYlxf, kI
ieh sB gurU aqy gurU gRMQ sfihb jI qoN bymuWK hoxf nhIN qF hor kI hY? jykr isWKF
dI apxI hflq ieh hY qF iPr sMsfr nMU isWK Drm dI sWcI-suWcI KusLbo kOx vMzygf?
sMsfr gurU nfnk pfqsfh dy AuWcy-sucy, sdfcfrk ‘qy sihj dy Drm df anMd ikvyN
mfx skygf? jdoN qIk ik KuWd isWK hI Aus qoN pUrI qrHF vFJf hY.
afE! QoVf ies pfsy vI kuJ gihrfeI qoN njLr mfrx df jWqn
krIey. ies ivc sLWk nhIN ik ienHF zyiraF ivcoN kuJ iek sWcmuWc hI pRBu ipafr qy
gurU pfqsLfh pRqI byaMq sLrDf lY ky AuBry hn. aMdro bfxI dI stWzI bhuq GWt jF
nfm mfqr hox kfrx, Auh bfhrly bRfhmxI pRBfvF ivc jWkVy rih gey. AunHF dy mnF ivc
Kot jF kWpt nhIN sI, BrvIN lgx sI. Auh sMsfr jF lokfeI dI luWt-KsuWt jF TWgIaF
dI nIXq nfl agy nhIN sn vWDy. AunHF ny qF apxy jIvn, gurU nUM arpx kIqy hoey sn
pr bfxI dI soJI qoN ibnF vWD qoN vWD bfxI dy pfTF qIk hI sImq rhy.
cyqy rhy! bfxI aiBafs jF bfxI df pfT-bfxI dI pihlI styj hY.
iesqoN bfd dUjI styj hY bfxI dI ivcfr (drsLn). AupRMq qIjf-Aus bfxI ivcfr nMU
apxI soJI ivc vsfAuxf aqy Aus anusfr jIvn jIAuxf. AunHF df bfxI anusfr aslI jIvn
qF pihlI avsQf qIk hI sI; pr sI nyk nIXqI nfl. bfkI mflf-smfDIaF suWcmF-byloVy
iesLnfn, ieh sBkuJ af igaf bRfhmxI rihxI ivcoN, ikAuNik gurbfxI ivcfr soJI dI
Gft qF sI hI. ies qrHF ijhVIaF sMgqf vI nfl juVIaF jF juVdIaF geIaF, AunHF dI
phMuc vI bhuqf krky, AunHf bfhrly krmkFzF qIk hI rih geI.
zyiraF ivWc vI hor zyry- ienHF
nyk nIXq ‘qy Aucy-sucy jIvn vfly zyiraF Aupr sMgqF dI cVHq qWk ky; hMsf dy nfl
bWigaF nMu vI cfa af igaf. ienHF bWigaF nMU qF ies sWcy suwcy ‘qy gurU qoN
afpf inCfvr krn vfly jIvn dI vI loV nhIN sI. nqIjf ieh hoieaf ik ajyhy zyry,
sWcy zyiraF qoN vWD igxqI ivc hoNd ivc afAuxy sLurU ho gey. ienHF nMU gurU df
BX-siqkfr qF hY hI nhIN sI. ienHF dI qF inrol dukfndfrI. sI blik ienHF vfsqy qF
ieh bRfhmxI luWt-KsuWt qoN vI vWD sOKf rsqf sI. bfxI soJI ivhIn, kyvl gurU sLrDf
ivc gVuWc sMgqf df vWzf ihWsf qF gurU pfqsLfh dy nfm qoN hI sWBkuJ kurbfx krn
nMU hr smyN iqafr bYTf hY. nqIjf aslI zyiraF qoN vWD igxqI ivc , ieh ByKI zyry
cWmk rhy hn qy hr iek kWcf-aYrf-KYrf blik keI vfrI qF sunx ivc afieaf hY ik
jrfiem pysLf ieisLiqhfrI mujrm vI apxI vWKrI ieWt rKI afAuNdy hn. bfhroN idKfvy
hor hn, aMdr kuJ hor Biraf ipaf hY aqy sMgqF idn dIvIN luWtIaF jf rhIaF hn.
iehnF hI zyiraF ivc iek kYtygrI hor vI hY. gurUdr dy ivroDI
qF pihly idn qoN hI nfl nfl cldy af rhy hn, ies bfry iksy vyrvy dI loV nhIN.
injI pWDr qy vI aqy keI vfrI rfjsI pWDr qy pxp rhy ajyhy zyiraF dI igxqI vI GWt
nhIN. ajyhy zyiraF df iek mfqr insLfnf sMgqF nMU gurbfxI soJI qoN qoVxf ‘qy
bfxI soJI bfry lfprvfh krnf, porfixk khfxIaF ivc AulJfxf ‘qy ‘vfihgurU’
jfp qIk sIimq krnf huMdf hY. soJIvfx vfsqy ajyhy zyiraF nMU pihcfnxf aAuKI gl
nhIN pr ibWlI dy gl ivc GMtI bnHy kox? bfkI rih gey aKoqI gurUzMm, ijnHF df
KulWm-KuWlf insLfnf hI gurU gRMQ sfihb jI dI pRBUsWqf nMU vMgfrxf huMdf hY.
AunHF nMU qF Drm hI AuhI rfs afAuUNdf hY ijsdf vyrvf nM: iek ivc af cuWkf hY.
afiKr zyiraF rfhIN vI bhuqf krky AuhI ho irhf hY. ienHF gurUzMmF ivWckfr vI
bhuqy ivroDI jF rfjsI pWDr dI Aupj hI huMdy hn. gurbfxI soJI ibnF ies sfry df
ikWDry koeI hl nhIN.
5. aWj sMsfr ‘iek
Drm’ dI sWcfeI vl pr rWb bfry iPLr vI spsLWt nhIN-
ieh hY ies gurmWq pfT dI afKrI kVI. aj sMsfr pWDr qy hI iek Drm dI gWl AuBr ky
sfhmxy afAuxI arMB ho geI hY. iPr vI bMdf, rWb bfry spWsLt nhIN. ies sWcfeI nMU
smJxf hor vI idlcsp hY. sfeINsdfn gYlIilE ny kfZ kWZI ik DrqI cWptI nhIN gol hY.
sUrj, DrqI duafly nhIN GMumdf blik DrqI sUrj duafly GMumdI hY. lkIr ipWtx vfilaF
ny gYlIilE df kI hfl kIqf ‘qy kuJ lok, sBkuJ sfhmxy af jfx dy bfvjUd, aj qIk
vI lkIr hI ipWtI jf rhy hn. gYlIilE rfhIN idWqI syD ny sfieNsdfnF dI soc nMU
kuWdrq dIaF rihrfeIaf vl moV idWqf. inAUtn, afeINsteIn, stIPn, hfikn ‘qy hor
keI sfieNsdfn iek qoN bfd dUjI Koj kr-kr ky kuWdrq ivcoN keI pRkfr dy igafnF nfl
sFJ pFdy gey. ijAuN-ijAuN sfieMs qrWkI kr rhI hY, kl qIk dy sUrj-cMd dy pujfrIaF
nMU nvIaF lIhF qy socx leI sjbUr hoxf pY irhf hY. kuWdrq aqy Aus ivcoN pRfpqIaF
mnuWK-mnuWK dI soc nMU iek dUjy dy nyVy ilafAux df kfrx bx rhIaF hn. ies qrHF
mnuWK mihsUs kr irhf hY ik rfhU-kyqU vfly juWg hux ipWCy rih gey hn. ieh sB hux
bRfhmx dy Gr vfips jf irhf hY ‘qy gurU nfnk pfqsLfh rfhIN pRgt sWcfeIaF Aupr
af rhIaF hn.
sfieNs dI qrWkI, ividaf dy pRsfr ‘qy gurbfxI vfly bIj ny
mnuWKf jIvn aMdr ies sWc nMU pRgt krnf arMB kr idWqf hY ik sMpUrn mnuWK mfqr df
Drm ieko hI hY. mnuWK-mnuWK dy Drm iBMn iBMn nhIN. mnuWKI smfj aMdr jo iBMn-iBMn
Drm jF iPrky hn AunHF sfiraF df mUl aigafnqf hY. pr mnuWK, rWb bfry iPr vI
spWsLt n ho sikaf. ieQy iPr iek atkf hY. gurbfxI qoN ibnf, ies sWcfeI nMU hor
koeI spWsLt nhIN kr skdf. ies sWc nUM pRgt krn dI smrQf vI kyvl gurbfxI pfs hI
hY. rWb bfry spWst nf ho skxf hI, mnuWKI nsl dI pUrn qbfhI df kfrx bx skdf hY.
ies vfsqy ies gl vl kuJ iDafn dynf hor vI vWD jLrUrI hY.
‘ieWk Drm’ aqy ‘ieWk rWb’ vflI gl dI afpsI sFJ-
drasl sfrI isRsLtI df krqf kyvl
akflpurKu hI hY. kuWdrq qF Aus krqy dI bnfvt ‘qy Kyz hY. jdoN cfhy psfrf PYlf
dyvy, jdoN cfhy aWK dy PWlkfry ivc hI sfrf smyt dyvy. Drm Aus df nIXm-sUqr hY
ijs ivc bWJI hoeI sfrI rcnf afp muhfry cl rhI hY. hriek jIv aMdr, jIvn rUp Ausy
hI pRBu df aMsL hY. mnuWK jykr ies sWcfeI nUM jIvn aMdr vsf lYNdf hY qF Ausdy
jIvn aMdr, mn qoN pYdf hoey hjLfrhF sMsfrk DrmF vflI gl apxy afp hI muWk jFdI
hY. iPr Aus vfsqy smUcy mnuWK mfqR df ieko hI rWbI Drm AuGV ky sfhmxy af jFdf
hY. mnuWK bfhroN akflpurKu dy bKsy hoey pUrn kysfDfrI srUp ivc pRgt ho jFdf hY
‘qy suBfa krky iensfnIaq dy guxF df puWqlf. Bfv bfhroN sLkl aqy aMdroN suBfa
krky Auh shI arQF ivc mnuWK ho inWbVdf hY. iehI vjHf hY ik gurbfxI jIvn qoN pRgt
hoey kyvl ‘isWK Drm’ nUM hI ielfhI, rWbI qy sWcf Drm krky vI jfixaf jFdf hY
jdik sMsfr Br dy iksy vI Drm Auqy ieh gl lfgU nhIN huMdI. ies sWcfeI nUM hor
vyrvy nfl smJx vfsqy gurmWq pfT nM: 39
‘afid kfl df Drm-isWK Drm’ qoN pUrf lfB AuTfieaf jf skdf hY.
iesdy Ault aj jo sMsfr iek Drm dI gl vl vWD irhf hY, Auh
kyvl ies vfsqy hY ik sMsfrk DrmF pRqI bxfeIaF AusdIaF sfrIaF iQAurIaF qy
ivWsLvfs, sfieMs dI qrWkI sfhmxy lV-KVf rhy hn. kuWdrq ivcoN pRfpq ho rhy iBMn
iBMn igafnF ‘qy KojF kfrx Aus aMMdr mnuWKI smfnqf af rhI hY. rfhU-kyqU jF
svyr-sLfm dIaF glF Aus vfsqy vfDU huMdIaF jf rhIaF hn. kuWdrq ivcoN inWq nvIaF
pRfpqIaF vfsqy mnuWK nUM mnuWKI qfkq dI vWD qoN vWD loV pY rhI hY. iesy vfsqy
AuQy bRhfmx-sLUdr jF kfly-gory dIaF idvfrF vI apxy afp tuWt rhIaF hn.
ies sfry dy bfvjUd aj mnuWK dI smUhk dOV hI Boiqk ( Materalistic)
hY, Bfv AuhI mfnsk BuWK, ijsdf vyrvf nM: iek ivc asIN dy cuky hF. iPLr ies mfnsk
BuWK jF iqRsLnf df koeI aMq vI nhIN ies vfsqy hr iksy dI dOV dUjy Aupr hfvI hox
dI hY. nqIjf ieh hY ik iesy BuWK ivcoN mnuWK dI hUVmWq ‘qy ivnfsLkfrI iqafrIaF
vI nfl nfl pxp rhIaF hn. mnuWK zrwg, nsLy, jurm, skYNzl, hiQafrF dI dOV, dUjy
mulkF nUM apxy aDIn krn dIaF sfijLsLF, ieh ruJfx vI qyjLI nfl vWD irhf hY. ies
dOV ivc iksy vI vWkq, mnuWK dI CotI ijMnI glqI jF lfprvfhI mnuWKf nsl dI qbfhI
df kfrn vI bx skdI hY.
kfidr qoN ibnF sMqoK ‘qy sLFqI nhIN- drasl
kWudrq ivcoN KojF aqy pRfpqIaF dy nfl nfl, AunHF pRfpqIaF qy KojF ivcoN kuWdrq
nUM bnfAux vfly kfidr nMu pihcfnx dI vI loV sI. Aus kfidr nuM pihcfnx dI[ ijsny
ies kuWdrq nUM GiVaf hY. ieMnf hI nhIN, Ausy kfidr rfhI bKsLy hoey ies mnuWKf
srIr aqy Aus ivc Ausy rfhIN hI bKsLy hoeyy idmfgL kfrx ieh sB sMBv ho irhf hY.
AusI krqy dy hukm vfly nIXm ivc hI, kuWdrq dI hr iek sLyRxI nUM Ausdf vWKo-vWKrf
Drm qy rUp vI pRfpq hoieaf hY. hriek jIv, psLU, pMCI, Kinj, prbq, ndIaf, cMd,
sUrj afid krqy vloN bKsLy apxy-apxy Drm ivc bWJy hoey hn. ieh Drm kI hY ? Bfv
krqy ny jo ijsnUM rUp bKisLaf hY, Aus ivc KVy hn ‘qy jo suBfa bKisLaf hY Aus
suBfa dy pfbMd hn. hukim dI kyvl iesy iek Kyz ivc hI sfrI isRsLtI cl rhI hY.
kfsL! mnuWK vI apxy ies ielfhI Drm ‘qy Aus krqy dy hukm dI Kyz nUM pihcfx
skdf. gurU pfqsfh ny mhfn bKisLsL krky kuWdrq ivcoN ies hukm dI Kyz vflI pihcfx
krvfeI qy iPLr iesy kuWdrq dI pAuVI qy cVHf ky mnuWK dI iesdy kfidr nfl sFJ vI
krvfeI hY. ies qrHF mnuWK nUM Ausdy rWbI Drm bfry jfgRq kIqf hY.
Auh kfidr mnuWK dy apxy aMdr vI aMsL rUp ho ky vWs irhf hY
aqy jLry jLry ivc vI Ausy nUM pihcfxy ibnF mnuWK, afp shyVI apxI afAux vflI
qbfhI qoN kdy nhI bWc skdf. jykr mnuWK ‘qy Kfskr sfieNsdfnF dI soc sLkqI
kuWdrq dy byaMq KjLfinaF ivcoN mnuWK mfqr leI kfZF dy nfl-nfl kfidr dy sLukrfny
nfl vI juV skx qF ies sMBfvq qbfhI dI bjfey, mnuWk sdIvI anMd hI anMd vI mfx
skdf hY. afiKr kfidr ny sBkuJ mnuWK vfsqy hI qF bKisLaf hY. kyvl ieh sLukrfny
vflI Bfvxf hI Aus aMdroN iek dUjy Aupr BfrU hox vflI dOV ‘qy iqRsLnf-BWtkxf dI
aWg nUM muWkf skdI hY. blik ies qrHF ieh iqRsLnf-BWtkxf dI BuWK apxy afp hI muWk
jfvygI. hriek pRfpqI ‘qy kfZ ivcoN jdoN AusnUM dfqF dyx vfly dy drsLn hoxgy qF
Aus aMdr afp muhfry krqy df sLukrfnf pYdf hovygf. mnuWKI BfeIcfry vflI pihcfx
Ayus aMdr afpsI pRym hmdrdI nUM jnm dyvygI. Aus aMdr sMqoK ‘qy propkfr dI
Bfvxf AupjygI. mnuWK nMu hr iek mnuWK-jIv-jMqU ivcoN krqy dy hI drsLn hoxgy.
Ausdy mn qoN pYdf hoey sfry bnfvtI Drm KMb lfky AuWz jfxgy. sfry mnuWK smfj dy
ieko Drm- ieko gurU ‘qy ieko hI rWb vflI gl smJ ivc af jfvygI. Ausdy mn dI
avsQf ‘‘bygm purf shr ko nfEu ] duK aMdro nhIn iqih TfEu’’ (gAuVI
rivdfs 345) bx jfvygI. 072s01.3s050
Including this Gurmat Lesson No 72
Drm dy do rUp ielfhI Drm
aqy sMsfirk Drm
For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani
Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the
writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with
an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs
200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies .
(+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address-
J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell
9811292808
web site- www.gurbaniguru.com
|
. |