. |
|
muwZlI jfxkfrI -
bfxI "afsf kI vfr"
ipRMsIpl igafnI
surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI
sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI aMdr vfrF dI kul igxqI bfeI ( 22)
hY. vfrF df mUl srUp pAuVIaF hn. bfxI ‘afsf kI vfr’ ivc 24
pAuVIaF aqy 59
slok hn. iehnF 24
pAuVIaF ivc ijs mjLmUn nUM sfihbF ny inBfieaf hY, Auh hY "mnuWKf jIvn df
mnorQ aqy AusdI pRfpqI ikvyN hovy?"
vfrF ivc slok- hriek
vfr ivc, hriek pAuVI qo pihlF kuJ slok vI drj hoey hn. bfxI ‘afsf kI vfr’ dI
hr iek pAuVI qoN pihlF ienHF slokF dI igxqI 2 qoN
5 qIk hY. mfJ
kI vfr ivc pAuVIaF dy nfl ienHF slokF dI igxqI do qo swq qIk vI afeI hY. do vfrF
ivc koeI vI slok drj nhIN hoieaf. ieh do vfrF hn ‘bsMq dI vfr m:5’ (pM:1193)
aqy rfmklI rfg ivc ‘sqY blvMiz kI vfr’ (pM: 966).
vfrF ivc loV anusfr slokF dI vrqoN pMjvyN pfqsLfh ny gurU
gRMQ sfihb jI dI sMpfdnf smyN afp kIqI hY. ies qrHF jyhVy 152
slok, vfrF nfl drj nhIN kIqy, AuhnF nMu vWKrf isrlyK ‘slok vfrF qy vDIk’ dy
ky sRI gurU gRMQ sfihb jI dy aMq ivc drj kr idWqf. ieh isrlyK apxy afp ivc hI
ies scfeI nMU pRgt krdf hY, ik pMjvyN pfqsLfh ny slokF dI vrqoN alg alg vfrF dy
nfl kIqI hY. ‘bsMq kI vfr m:5’ kyvl iqMn pAuVIaF hn. Aucycy qOr qy ieh bVI
CotI ijhI rcnF dyxf aqy bfkI vfrF dI qrHF AusdIaF pAuVIaF dy nfl slokF dI vrqoN
nf krnf, sfihbF rfhIN vfrF dy sLuD srUp nMU pRgt krnf sfbq krdf hY. gurbfxI dI
qrqIb nMU ghu nfl ivcfiraF vI ieh scfeI spWsLt ho jFdI hY. AuNJ, slokF dI rcnf
pihly qoN pMjvyN pfqsLfh qIk hr iek gurU ivakqI dI hY.
gurbfxI qrqIb aqy
slok- gurbfxI nMU qrqIb dyx smyN hr iek
rfg ivc pihlF sLbd, iPr asLtpdIaF aqy iPr CMd afid hn. AuprMq gurU sfihbfn dI
krmvfr bfxI qoN bfd aMq ivc nfl nfl hr iek rfg anusfr BgqF dI bfxI drj kIqI geI
hY. pr slokF nMU koeI vWKrf sQfn nhIN idWqf igaf. dUjy pfqsLfh ny kyvl 62
slokF dI hI rcnf kIqI hY. iesy vfsqy gurbfxI qrqIb ivc pihly pfqsLfh qoN bfd,
bfxI qIjy pfqsLfh dI hI drj kIqI geI hY. dUjy pfqsLfh dy slok kyvl vfrF ivWckfr
hI drj hoey hn.
slokF dI vrqoN pMjvyN pfqsfh ny bfxI nMU qrqIb dyx smyN vfrF
ivWckfr pAuVIaF dy nfl nfl afp kIqI. ies scfeI nMU jfnx ihWq kuJ hor nuWkqy ies
qrHF hn:-
(A) ieh gl ‘afsf kI vfr’ dy isrlyK ‘afsf mhlf 1’ qoN
spWsLt hY, ieh rcnf gurU nfnk pfqsLfh dI hY. ies vfr ivc kul slokF dI igxqI 59
hY. ienHF ivcoN 15 slok dUjy pfqsLfh dy hn, jo apxy afp ivc ies gl df sbUq hn ik
ieh slok pihly pfqsLfh ny vfr ivc drj nhIN kIqy. iesy qrHF ‘isrIrfg kI vfr m:
4’ ivc iek slok pMjvyN pfqsLfh df Aucycy qOr qy drj krx df mUl Bfv vI iehI
pRgt hMudf hY.
(a) rfgF anusfr kfv rcnf- kyvl sLbdF, asLtpdIaF, vfrF
afid ivc hI ho skdI hY, slokF ivc nhIN. bfxI dI qrqIb rfgF ivc hY, slokF vfsqy
sfihbF ny koeI dUjf ZMg apnfAuxf sI. ies qrHF afp jI ny ijhVf ZMg apxfieaf-Auh
sI, vWD qoN vWD igxqI ivc slokF dI vrqoN loV anusfr, vfrF dy ivWc-ivWc pAuVIaF
dy nfl kr idWqI. vfDU slok aqy PrId sfihb, kbIr sfihb dy slok, gurU gRMQ sfihb
jI dy aMq ivc vWKry drj kr idWqy.
(e) nfvyN mhly dy slok, ijhVy ik rcy hI bfd ivc gey
sn. dsmysL jI ny, bIV dI sMpUrnqf smyN, aMq ivc vWKry drj krvfeyy.
(s) AuMJ vI, jykr vfrF nMU, slokF qoN inKyV ky, KflI
pAuVIaF dy rUp ivc piVHaf jfvy, qF ‘swqy blvMiz kI vfr’ aqy ‘bsMq
kI vfr mhlf 5’ dI qrHF AuhnF dy mjLmUn afpxy afpxI ‘qy vI vWKo-vWKrI lVI
ivc hn.
(h) hr iek sMbMDq vfr ivc, slokF nMU jy kr pAuVIaF qoN
inKyV ky piVHaf jfvy qF AunHF dI afps ivc mjLmUnF pKoN koeI sFJ nhIN. AunHF dy
alWg alWg ivisLaF qy alWg alWg sMimaF anusfr Aucfry hoxf spWsLt hY. ieQy ‘vfr
afsf’ ivc hI njLr mfro, sUqk-pfqk, cONkf kfr, ividak hAumY, qWp sfDnfvf, jMjU,
murdy dPLnfnf, rfs lIlfvF afid nfl sMbMDq hn. keI slokF nfl qF sfKIaF vI juVIaF
hoeIaf hn ijvyN jMjU vfly slokF nfl gurdyv rfhIN jnyAu dy KMzx dI sfKI, ‘piV
piV gzI ldIaih’ (pM: 467)
vfly slok dy nfl-ksLmIr ivc pMzq bRhmdfs dI sfKI afid. jdik iehnF sfKIaF nfl nf
hI qF vfr dy mjLmUn df nf hI qF ikWDry koeI sMbMD hY aqy nf hI iksy sfKIkfr
anusfr ijLkr.
(k) pMQ aMdr kfPI smyN qoN jo guMJl bxI peI sI ik vfrF
ivc mjLmUn dI sFJ nhIN sI imldI Ausdf mUl kfrx vfrF ivc slokF smyq sFJ df ZMUzxf
sI, aqy ieh anhoxI gl sI. pRoPYsr sfihb isMG jI nMU ieh mfx pRfpq hY ik AuhnF sB
qoN pihlF ies ivsLy qy klm cuWkI aqy ies sWc nMU sMsfr sfhmxy ilaFdf.
isWtf ieh ik vfrF df mUl srUp kyvl pAuVIaf hn jd ik sMpfdnf
smyN, pMjvyN pfqsLfh ny vfrF ivc loV anusfr slokF nMU afp joiVaf hY. ieQy vI
kmfl dI ivdvqf df sbUq dyNdy hoey, siqgurF ny hriek pAuVI ivc afAux vfly ivcfr
nUM vDyry spWsLt krn vfsqy aQvf Aus pAuVI dy arQ BfvF nMU muWK rK ky Aus anusfr
hI slokF dI cox ‘qy vrqoN kIqI. kyvl KfnfpurI vfsqy nhIN. bfxI ‘afsf kI vfr’
Aupr pAuVIaF aqy slokF sMbMDI vI iehI isDFq lfgU hMudf hY. iehI kfrn hY ik hr
iek pAuVI qoN pihlF afey slokF dI pAuVI dy mUl arQF nfl vWzI sFJ hY. ies dy
drsLn asIN hWQlI rcnf ivc vI ivsLysL qOr qy krn df jWqn kIqf hY.
bfxI ‘afsf kI vfr’
df rcnf kfl- spWsLt huMdf hY ik slokF,
sLbdF aqy CMqF afid dI rcnf qF gurU nfnk pfqsLfh ny smyN smyN qy apxy svyr sLfm
dy siqsMgf dohrfn kIqI. pr bfxI "afsf kI vfr" "mfJ kI vfr"
"mlfh kI vfr" "bfxI jpu" "isD gosLit"
"bfrhmfhf-quKfrI" afid ijwqnIaf vI lMmIaF rcnfvF hn; ivdvfnF anusfr,
iehnF df rcnfkfl gurdyv df krqfrpur sfihb vflf invfs df smF hI hY.
pihlIaF 9
pAuVIaF vWK nhIN hn-
kuJ iek tIkfkfrF ny ies rcnf dIaF pihlIaF 9 pAuVIaF
(slokF smyq) pfkptn ivc, sLyK bRhm vloN suaflF dy AuqWr disaf hY. ieh tIkfkfr
bfkI 15
pAuVIaF df koeI smF nhIN dy sky. lyikn Koj anusfr, ieh ivcfr hI TIk sfbq nhIN
huMdf. sfrI vfr df mjLmUn ieko hI lVI ivc cl irhf hY. iPr pihlIaF 9
pAuVIaF ivcoN, pihlI aqy sWqvIN pAuVI
nfl ieWk-ieWk slok dUjy pfqsLfh dI rcnf hn, jyVHy ik ajy rcy hI nhIN sn. pAuVIaF
dy arQF nMU smiJaF ieh ivcfr, hor vI KoKlf sfbq ho jFdf hY. jyVHy suafl sLyK
bRhm vloN dsy hn, Auh vI pAuVIaF dy arQF nMU smJy ibnF hn.
bfxI "afsf kI vfr" rojLfnf svyr dy idvfnF ivc
ikAuN? ies bfxI nMU nIXmq rUp ivc, sfjLF
nfl svyr vyly, pVHn df nIXm gurU nfnk pfqsLfh dy smyN qoN hI imldf hY. jykr ies
rcnf dy mnorQ vl iDafn idWqf jfvy qF ies df kfrx apxy afp hI spWsLt ho jFdf hY.
iesdy Ault, mUl kfrx nMU jfxy-smJy ibnF, vfr qF aj vI gurduafiraF ivc inWqf pRqI
pVHI jf rhI hY. ies qrHF ijvyN koeI mjbUrI isry cfVHnI hovy.
igxqI dy gurduafiraF nMU CWz ky sfrI vfr qF ikWDry pVHI hI
nhIN jf rhI. aAuKy-sOKy do-cfr pAuVIaF ‘qy "hir jugu jugu Bgq
Aupfieaf" (pM: 451)
pVH ky vylyH hoey. dobfrf pAuVI nMU sfjLF qoN ibnF pVHn vfly nIXm nMU vI ies
qrHF pUrf kIqf jf irhf huMdf hY ijvyN pVHx vfly ny sLfied afp hI suxnI hY, iksy
nMU suxfn dI loV hI nhIN.
ieQy hI bs nhIN, ies qoN vWD, svyr vyly inXmf anusfr sfjLF
nfl gurduafiraF ivc ies bfxI nMU pVHx dy kfrx ‘qy sMboDn vI, apxI mn mrjLI dy
GVHy jf rhy hn, ikAuNik bhuiqaF dI iesdy arQF bfry, stWzI hI nhIN. iesy krky
hWQly gurmWq pfT dI loV hor vI vWD jFdI hY. afE! ies bfry kuJ smJx df jWqx
krIey.
(A) vyKx ivc afAuNdf hY ik kuJ sWjx ies gl nMU, ies
ZMg nfl ibafn rhy huMdy hn ‘afE jI! asIN hux srb afsf pUrn krn vflI bfxI ‘afsf
jI dI vfr’ srvx krIey’ jF ‘sfD sMgq jI! afp jI ny srb afsf pUrn krn vflI
‘afsf jI kI vfr’ df afnMd mfixaf’ afid. iesy qrHF bfxI ‘suKmnI
sfihb" bfry vI ikhf jf irhf hY ‘ieh bfxI suKF dI mxI hY.’ ajyhy sMboDn
krn vfly sWjx asl ivc bfxI dy arQ BfvF qoN Aukf hI kory hMudy hn. Auh nf hI qF
‘afsf kI vfr’ ivcoNN afsf hI pUrn kr rhy hMudy hn aqy nf hI ‘suKmnI sfihb’
ivcoN koeI suWK dI hI pRfpqI. kyvl apxy jjLbfqF df hI, pRgtfvf kr rhy hMudy hn.
(a) asl ivc sfrI dI sfrI bfxI rcnf hI ‘afsf pUrn krn
vflI’ ‘qy ‘suKF dI mxI’ hY. bfxI df koeI vI aMg kmjLor nhIN. bfxI ‘afsf
kI vfr’ ivc, afsf sLbd ‘afsf rfg’ vfsqy hY. ‘afsf’ sLbd df ieQy
afsf-mnsf vfly arQF nfl koeI sMbMD hY hI nhIN. ajyhy swjx, jdoN iesdf arQ krdy
hn ‘srb afsf pUrn krn vflI’ qF iek qrIky sUJvfn sMgqF ivc, apxy lPjLF kfrx
apxf hI mjLfk bxvf rhy huMdyy hn. iesy qrF ‘afsf kI vfr’ nMU ‘afsf jI kI
vfr’ kihxf vI glq hY. ieQyN rfg dy nfl, sLbd ‘jI’ bolx vflI aigafnqf df
pRgtfvf hMudf hY. TIk ies qrHF ijvyN koeI ‘rfg mfJ’ nMU ‘mfJ jI kf rfg’
jF ‘rfg mlfr’ nMU ‘mlfr jI kf rfg’ afKy. ies asLuDI qoN vI sfnUMN sucyq
rihx dI loV hY.
kuJ sWjxF df ieh ivcfr vI TIk nhIN ik "svyr vyly,
inWqfpRqI ies bfxI nMU ies krky gfieaf jFdf hY ikAuNik, ieh afid gurU jI dI rcnf
hY’ jy kr iesy ivcfr nUM hI sWc mn ilaf jfvy qF ‘mlfr ‘qy mfJ’ dIaF vfrF
vI qF gurU nfnk pfqsLfh dIaF hI rcnfvF hn. iPr Auh vfrF svyr vyly, inqfpRqI
ikAuN nhIN pVHIaF jFdIaF? drasl dsoN pfqsLfhIaF ieWko hI joq hn ‘qy sfrI bfxI
ivc vI "iekf bfxI ieku guru ieko sbdu vIcfir" (pMnf 646) df
isDFq kMm kr irhf hY.
(e) kuJ sWjxF rfhIN ieh ivcfr dyxf ik afsf rfg hox
kfrx ies rcnf dy svyry gfiex krn df nIXm hY ieh vI iesdy asl mWksd nMu smJy
ibnF, kyvl KfnfpurI hI hY.
(s) sWcfeI ieh hY ik pihlF bRfhmx vrg ny ‘qy iPr ies
qoN bfd afey pTfnF ny vI apxy apxy ZMg nfl Drm dy pVHdy hyT lokfeI Aupr anykF
jLulm Zfhy. ies nfl lokfeI nMU mfnsk qOr qy pUrI qrHF dboc idWqf igaf sI. DrmI
aKvfAuNdy hoey vI lokfeI, asl ivc sWcy Drm qoN kohF dUr jf cukI sI. iensfn dy
aMdr axK ‘qy gYrq nfm dI koeI cIjL bfkI nhIN sI bcI. bfxI ‘afsf kI vfr’
‘qy iesdy nfl idWqy slokF rfhIN, pfqsLfh ny iek qF lokfeI ivc gurbfxI isDfqF
nMU Aujfgr kIqf. dUjf- nfl nfl lokfeI nMU ies pKoN vI sucyq kIqf ik Auh
iehnF jLulmF dI pihcfx kry. ienHF hI nhIMN kyvl afp hI sucyq nhIN hoxf blik
AuWcI afvfjL ivc inWqf pRqI rl iml ky gfiex krky dUijaF nUM vI sucyq krn.
AucI-AucI afvfjL ivc inWq ZMzorf dyxf hY ik asF kyvl ieWk aqy
ieWk srbivafpI akflpurKu dy BX ivc hI afAuxf hY. sRI rfm jF ikRsLn afid iksy vI
mnuwK nUM BfvyN ikqnf vI mhfpursL hovy, kdy rWb jF Bgvfn nhIN ho skdf. klpq
dyvI-dyviqaF df pujfrI nhIN bxnf. bRhmf-ivsLnMU-mhysL afid Aupr insLcf nhIN
ilafAuxI-krqf pRBU afp hI pYdf krn vflf, pflxhfr aqy nfs krn vflf vI hY. mnuWK
ny aMdroN bfhroN DrmI bxnf hY nhIN qF mnuWK kyvl DrmI huMdf hoieaf vI kyvl pKMzI
hI bx ky rih jFdf hY. sUqkF-pfqkF ‘c ivsLvfs nhIN ilafAuxf, suWc-iBWt,
cOMky-kfrF, qIrQ iesLnfn, vrq-nym, smfDIaF, ByK sB Pokt krm hn. iesqRI jfq-iksy
qrHF vI nIvIN nhIN. jnm krky koeI sLUdr jF bRfhmx nhIN. vrx-vMz, Cuq-Cfq,
mnWuK-mnWuK ivWckfr idvfrF ‘KVIaF krn dI sfijjL hY. kljug-duafpr-qRyqf-siqjug
smyN dI koeI vMz nhIN. mfsk Drm krky iesqRI apivqR nhIN hMudI. rfsF-rfmlIlfvF
Drm krm nhIN kyvl mn bihlfvf hn. murdy nUM dPnfxf jF sfVxF, iksy bihsLq-dojLK jF
surg-nrk-mukqI afid nfl nhIN juVy hoey krm nhIN hn, surg-nrk iek Clfvf hY. sPLl
jIv pRBU ivc aByd ho jFdf hY nhIN qF bfr-bfr jnmF dy duK Bogdf hY. ies qrHF ies
bfxI df inqfpRqI svyry rl-iml ky gfiex krky, ajyhy anykF ivisLaF qy asIN afp vI
jfgRq hoxf hY aqy lokfeI nMU vI sucyq krnf hY. iehI kfrx hY ik ies vfr nUM
rojfnf inWq dy kfr ivhfr dy arMB qoN pihlF gfiex krn df nIXm idWqf igaf hY.
iZWly ho ky bfd ivc pAuVI nMU pVH lYx jF do-cfr pAuVIaF lf lYx nfl iesdy gfiex
dI loV pUrI nhIN hMudI.
Aucfrx asLuDIaF- sfzy
bhuqy sWjx ‘qy rfgI jn vI ijhVy bfxI ‘afsf kI vfr’ sMgq ivc jF afpxy qor
qy pVHdy qF hn pr bhuq sfrIaF Aucfrx glqIaF krdy hn. ienHF ivcoN bhuqIaF glqIaF
df mUl kfrx, pVHx ivc mn dy itkfa df nf hoxf jF iPr arQ-boD qoN anjfx hoxf hY.
keI vfrI ajyhIaF asLuDIaF TIk ZMg nfl bfxI aiBafs nf hox kfrx hMudIaF hn. imsfl
vjoN "EQY scy hI sic inbVY" (pAu:2) dI bjfie ‘EQY sco hI
sic inbVY’ afm piVHaf jFdf hY. Bfv lPLjL ‘scy’ nUM ‘sco’
pVHx dI gLlqI krdy hn. iesy qrHF "hAu ZfZIkf nIc jfiq" (pAu:9)
nMU ‘hAu ZfZI kf nIcu jfiq’ arQfq ‘ZfZIkf’ vfly ieko sLbd
nMU inKyV ky ‘ZfZI-kf’ pVHxf jF iPr "dir vft Aupir Krcu
mMgf" (pAu:20) ivc ibMdf rihq ‘‘mMgf’ nMU mMMgF’
Aucfrx kIqy jfx vflI gLlqI kIqI jFdI hY. iesdf asl arQ qF hY ‘mMgdy hn’
pr asIN iesdy arQ bxf dyNdy hF ik ‘mYN mMgdf hF’. iesy qrHF kuJ
asLuWDIaF ‘Augvih’ nMU ‘AugvY’ ‘cVih’ nMU ‘cVY’
Aucfrx krky bhuvcn dI ikiraf nMU iek vcn dI ikiraf ivc bdlx vflI BuWl hY.
ajyhIaF asLuWDIaF df mUl kfrx arQ-boD aqy gurbfxI ivafkrx dI mOilk jfxkfrI df nf
hoxf hY.
vfrF df kyNdrI
mjLmUn- gurU nfnk pfqsLfh qoN pihlF vI,
pMjfb ivc vfrF pVHx ‘qy sunx df sLONk aqy irvfj sI. vfrF ivc afm qOr qy iksy
joDy df sfrf jIvn nhIN, blik Ausdy jIvn df koeI ivsLysL pWK hI huMdf sI, Auh vI
Kfs qOr qy juwD jF bhfdurI nfl sMbMDq. gurU sfihbfn ny lokF ivc nvIN rUh PUkI.
suWqy lokF nMU jgfieaf. lok qF kyvl kuJ khfxIaF Aupr afDfrq vfrF df suafd hI mfx
rhy sn. gurdyv ny spWsLt kIqf, mnuWK df sfrf jIvn hI iek rxBUmI hY. mnuWK nMU hr
smyN kfm, kRoD, loB, moh, aMhkfr afdk vYrIaF nfl jUJx dI loV hY. mfnsk
kmjLorIaF, sMsfrk kWcy rWs, dunIafvI iKWcF afid hr smyN mnuWK nMU gumrfh kr rhy
hn. hAumY afid dy qfbV-qoV hmly, mnuWK dy hIry vrgy amuly jnm nMU asPl krdy jf
rhy hn. mnuWK, afm qOr qy ies juWD ivc hr smyN BFj Kf irhf hY.
gurU sfihb ny, mnuWK nMU ienHF vfrF rfhIN sucyq kIqf ik gurU
dy hukmF qy clky apxy dirV ivsLvfs dy nfl, ienHF ivkfrF nfl jUJx dI loV hY. vYrI
PojF dy iKlfP ‘ismrn, syvf, Aucy-suwcy afcrx afid guxF nMU apnfAux dI gl dirV
krvfeI. ies qrHF ijnHF gurmuKF ny ienHF vfrF anusfr apxf jIvn jIivaf jF jIvdNy
hn, Auh insLcy hI apxy AupRokq vYrIaF Aupr Pqih hfsl krdy hn. KUbI ieh ik mnuWK
rfhIN lVI jf rhI ieh jMg suafs-suafs aqy ijLMdgI dy covI GMitaF ivc hI lVI jfx
vflI jMg hY. ies bfry rWqf lfprvfhI vI AusdI ijLMdgI dI sMpUrx Kyz nUM ivgfV
skdI hY. jdik mnuWK qF hY hI AusqoN avyslf, qF iPLr iesdf jIvn Aucyrf ikvyN skdf
hY?
vfr afsf df muWK
AudysL- vfr afsf df muWK AudysL ‘mnuWKf
jnm df mnorQ aqy AusdI sPLlqf’ hI hY. ies vfsqy ‘afsf kI vfr’ dy muWK
AudysL df vrxn krn vyly ieh afKxf TIk nhIN ik gurU nfnk sfihb ny ‘afsf kI vfr’
rfhIN rfsF, muslmfnF dy murdy dPLnfAux, jnyAU, gAU dy gobr df pocf Pyrx, hAumY
iesq®I jfqI jF hor slokF ivc afey iksy mjLmUn sMbMDI AupdysL kIqf hY. slokF dy
vKo-vWKry mjLmUn hI dws rhy hn ik ieh sB vKo vWKry smyN loV anusffr Aucfry gey
hn. jnyAU dI sfKI afm pRiswD hY, pr koeI isafxf mnuwK ieh nhIN afK skdf ik slokF
smyq ieh sfrI vfr, gurU sfihb ny jnyAU dI GWtxf smy pFDy nUM AupdysL dyx vfsqy
AucfrI sI. jnyAU dy slokF dI sfKI df bfxI ‘afsf kI vfr’ dI Aus 15vIN pAuVI
dy ivsLy nfl koeI sMbMD hY hI nhIN. iehI hfl bfkI AupRokq ivisLaf nfl sMbMDq
sfry slokF df hY . iehnF slokF dI kyvl AuhI iswiKaf jo "sFJI sgl
jhfnY" hY qy ienHF pAuVIaF dy Bfv nfl rldI hY, ‘afsf kI vfr’ dy muWK
AupdysL ivc leI jfxI hY. dUjy awKrF ivc ieAuN afK lvo ik ‘afsf kI vfr’ df
muWK-Bfv kyvl pAuVIaF nUM hI ieko lVI ivc lYky hI AuGVygf aqy ieh hY ‘mnuWKf
jnm df mnorQ’.
vfrF Aupr ‘nO’
DunIaF- gurU
sfihb ny lokF dI rucI nMU muK rKdy hoey Aus smyN dIaF (9)
lok ipRa vfrF dIaF DuMnIaF nMU gurbfxI ivWclIaF (22)
vfrF ivcoN nO vfrF dy arMB ivc vriqaf. ieh DuMnIaF hn : 1.
mlk murId qQf cMdRhVf sohIaf kI DunI, 2.
rfie kmfl dI mOj dI vfr, 3.
llf bihlImf dI vfr, 4.
tMuzy asrfjy dI vfr, 5.
iskMdr ibrfim dI vfr, 6.
hsny mhmy dI vfr, 7.
mUsy dI vfr, 8.
joDy vIry dI vfr, 9.
rfxf kYlfs dyv mfldy dI vfr. ieQy bfxI ‘afsf kI vfr’ dy isrlyK ivc ‘tMuzy
asrfjy dI DunI’ vrqx dI ihdfieq hY. bfxI ‘afsf kI vfr’ mnuWKf ‘jIvn dy
mnorQ’ nfl ilKI geI hY. gurU sfihb df mWksd, ienHF vfrF rfhIN lokF dI rucI
anusfr DuMnIaF vrqky, AuhnF nMU afqmk rs vWl ilafAuxf sI.
aj smyN dy pRBfv nfl, kWcIaF vfrF df rUp-rWs qF lokF dy mnf
qoN alop ho cuWkf hY pr ieh swcIaF vfrF mnuWK nMU sdIvI rWs aqy jIvn syD dyNdIaF
rihxgIaF.
vfrF Aupr ‘nO
DunIaF’ aqy ‘iPlmI qrjLF’- sfihbF
rfhIN vfrF dy arMB ivc vrqIaF AupRokq bfhr dIaF DunIaF qoN sfzy kuJ vIr, iek hor
dlIl dyxI sLurU kr dyNdy hn. AuNnHF df kihxf hY ‘jy kr gurU pfqsLfh ny lokF dI
rucI, gurbfxI vfly pfsy moVx ihWq, Aus smyN dIaF lokipRa DMunIaF dI vrqoN krnI
jog smJI qF ajoky smyN iPlmI DuMnF nMU gurbfxI kIrqn smyN vrqx ivc hrj nhIN hoxf
cfhIdf. EprI njLry qF ieh dlIl vjLndfr mihsUs hMudI hY pr smJx dI loV hY ik gurU
pfqsLfh dy smyN vI zrfmy, rfsF, gIq aqy kfm-rs nMU AuBfrx ihWq sWsqy mnorMjn,
mihPlF musLfihry afid vI hMudy sn. aj vfly iPlmI gIq, Aus smyN dy AunHF hI ZMgF
df bdl hn. ies swcfeI nMU, gurbfxI dI pMkqI "gfvih rfjy rfxIaf" vfly
slok rfhIN sfihbF ny pUrI qrHF spWsLt vI kr idWqf hY. ajyhy bolF vfsqy qF
pfqsLfh ny iesy slok ivc lPLjL "bolih afl pqfl" ‘qy ies sfry
nUM "bfjfrI bfjfr mih afie kZih bfjfr" dy srtIiPkyt hI idWqy
hn.
iDafn dyx dI gl hY ik ieQy qF sfihbF ny kyvl AunHF hI vfrF
dIaF DuMnIaF cuWkIaF hn, ijnHF df ijLkr ‘joiDaF vflIaF gwlF’ nfl hY aqy
ijnHF df sMbMD hoCy rsF nfl nhIN. iesy qrHF gurbfxI ivWclIaF vfrF df sMbMD qF
mnuWKf ijLMdgI ivc hr smyN ho rhy Aus afqm-juWD nfl hY ijs qoN anjfx lokfeI
sWcy, sdIvI anMdmeI hulfry qoN vFJI hI rih rhI hY. dyKx dI gl hY ik, ieh ZMg vI
kyvl vfrF ivc hI vriqaf ijsdf ik afDfr hI juWD-hulfrf hY. sfrI gurbfxI ivc hor
ikWDry vI ieh ZMg nhIN vriqaf, ieh ivsLf ivsLysL iDafn mMgdf hY.
slok BI mhly
pihly ky ilKy- ies vfr ivc kul 59
slok drj hn ijnHF ivcoN 15 slok
dUjy pfqsLfh dy hn. bfkI sfry 44
slok mhly pihly dy hI hn. AupRokq isrlyK qoN keI sWjx ies BulyKy ivc pY jFdy hn
ik ieh ivroDfBfv ikAuN? drasl ieh ivroDfBfv nhIN, ieQoN qF ieh gwl hor vI spWsLt
ho jFdI hY ik vfrF dy mjLmUn apxI jgHf qy iblkul afjLfd hn. vfrF nfl sMpfdnf
smyN, slokF dI vrqoN pMjvyN pfqsLfh ny afp kIqI hY. ieQy hI bs nhIN, cfr hor
ajyhIaF vfrF vI hn ijnHF Aupr pMjvyN pfqsLfh afp spWsLt sUcnf dy rhy hn ik vfr
dy nfl slok AunHF ny afp joVy hn. ijvyN "isrI gfg kI vfr mhlf 4, vfr slokF
nfil"(pM:83)
"vfr mfJ kI qQf slok mhlf 1"(pM:137)
"jYqsrI m: 5, vfr slokf nfil" (pM:705)
aqy ‘‘vfr sUhI kI slokF nfil, mhlf 3"(pM:785)
bfxI ‘afsf kI vfr’ cUMik inqfpRqI svyr vyly gfiex krn df
nIXm gurU nfnk pfqsLfh ny afp hI arMB kIqf sI. iesy vfsqy pMjvyN pfqsLfh ieQy
sUcnf dy rhy hn ik ies vfr nfl pihly
mhly dy ijhVy slok vrqy hn, Auh ieMMn-ibMn AuhI vrqy hn jo gurU nfnk pfqsLfh afp
vriqaf krdy sn.
hux suafl pYdf huMdf hY ik ijhVy 15 slok
dUjy pfqsLfh ny ies vfr ivc vrqy hn AunHF bfry isrlyK ivc sUcnf ikAuN nhIN?
spWsLt hY ik iehI nIXm gurbfxI ivc hor vI keI QfvyN vriqaf igaf hY, ieQy vWKrf
nhIN. imsfl vjoN:
(A) Bgq kbIr aqy PrId sfihb ko slokF ivc pfqsLfh ny dyiKaf ik
iksy gwl nMU hor spWsLt krn dI loV hY jF BgqF pfsoN koeI gwl aDUrI rih geI hY
nfl hI m: 1, 2, 3 afid dy slok dy idWqy pr isrlyK ivc ikWDry ijLkr nhIN.
(a) kuJ hor vfrF ivc slok blik keI vfrI pAuVI vI dUjy gurU
srUp dI hY pr isrlyK ivc Ausdy ijLkr dI loV nhIN smJI ijvyN ‘gAuVI kI vfr m:4
(pM: 300) ivc
pAuVIaF 27 qoN
31 qIk pMjvyN pfqsLfh dIaF hn. iesy qrHF mlfr kI vfr m: 1 ivc pAuVI nM: 28
pMjvyN pf: dI hY. ‘vfr mfJ kI qQf slok m: 1’- kul pAuVIaF 27
hn ijnHF ivc 14 pAuVIaF nfl slok, pihly mhly dy hn pr pAuVI nM: 3,
15, 18, 22, nfl iek vI slok gurU nfnk
sfihb df hY hI nhIN. bfkI 9 pAuVIaF
nfl ieWk ieWk slok pihly pfqsLfh df hY aqy ieWk-ieWk dUjy gurU ivakqIaF df…[.
isrlyK sMbMDI,
Aucfrx asLuWDI- aMq
ivc ies gl vl iDafn dyxf vI aiq jLrUrI hY. sfzy bhuqy rfgI vIr bfxI ‘afsf kI
vfr’ dy gfiex dy arMB smyN jdoN isrlyK dI sLbdfvlI vrqdy hn qF bhuqf krky ies
qrHF Aucfrx krdy suxy jFdy hn "afsf mhlf 1] vfr slokF nfil, slok BI mhly
pihly ky, ilKy tuMzy asrfjY kI DunI"- drasl ieh Aucfrx AuWkf hI gLlq hY.
asl Aucfrx ‘ilKy’ nMU ‘‘tuMzy asrjY kI DunI’’ nfl nhIN blik
"slok BI mhly pihly ky ilKy’ pVHxf hY. vyrvf Aupr af cukf hY. AuNJ vI
lPLjL ‘ilKy’ bhuvcn hY jo bhuqy slokF vfsqy hY jdik ‘DunI’ qF kyvl
iekvcn hI hY.
sLbd ‘suDu’ bfry-
bfxI ‘afsf kI vfr’ dI smfpqI AuprMq
sLbd ‘suDu’ afieaf hY. kIrqn aQvf pfT smyN ies sLbd df Aucfrx nhIN krnf.
sfihb sRI guru gRMQ sfihb jI dI sMpfdnf smyN BfeI gurdfs jI rfhIN ilKI jf rhI
bIV nMU, pMjvyN pfqsLfh ny smyN-smyN qy afp cYk kIqf aqy Aus vfsqy apxI mnjLUrI
idWqI ‘suDu’; Bfv ieQoN qIk bfxI cYk kIqI jf cuWkI hY aqy ‘suDu’ (TIk)
hY. ieh lPLjL, Aucycy aMk nMbr qoN bfihr idWqf igaf hY ‘qy bfxI df aMg nhIN.
iesy qrHF iek jgh sLbd ‘suDu kIcY’ vI afieaf hY. krqfrpur sfihb vflI bIV qy
ieh dovyN sLbd hfsLIey qoN bfhr hn jo ies gl dI spWsLt sUcnf hn. sfzy bhuqy rfgI
jn, bfxI ‘afsf kI vfr’ dy pfT AupRMq ies sLbd df Aucfrx krdy hn jo TIk nhIN.
sLbd rfmrfjy bfry-
vfr dy nfl kIrqn smyN pVHy jf rhy CWikaF dI pihlI pMkqI df aMqm sLbd ‘rfmrfjy’
hY. sfjLF nfl kIrqn smyN hr iek pMkqI dy aMq ivc lPLjL ‘rfm rfjy’ pVHxf iek
lMmy smyN qoN, pMQ ivc pRclq sI. sLbd ‘rfmrfjy’ kyvl kfv kfv df vjLn pUrf
krn vfsqy hY. jdoN ies nMU asIN hriek pMkqI aQvf quWk dy aMq qy pVHdy hF qF
Aucfrx df vjLn pUrf ho jFdf hY, ijs qoN kfiv rs pRfpq hMudf hY. ies sLbd df,
CWky dI pihlI pMkqI jF pUry CWky dy mjLmUn nfl Aukf koeI sMbMD nhIN. ijvyN
"hir jugu jugu Bgq Aupfieaf pYj rKdf afieaf rfm rfjy" (pM:451)
jdik pMkqI ‘pYj rKdf afieaf’ qIk hI sMpUrx ho cukI hY. iesy qrHF bfxI ivc
hor vI keI QfvyN ‘bilrfm jIE’ aqy ‘rfm’ afid lPLjL kyvl kfiv Aucfrx dy
vjLn dI pUrqI vfsqy vrqoN ivc ilaFdy gey hn.
ipWCly kuJ smyN qoN ieh ivcfr lY ky ik ‘rfm rfjy’ lPjL
kyvl pihlI pMkqI nfl afieaf hY ‘qy hr iek pMkqI nfl nhIN piVHaf jfxf cfhIdf.
hr pMkqI nfl lPLjL ‘rfmrfjy’ pVHx df inXm lgBg Kqm hI hMudf jf irhf hY, jo
TIk nhIN. hF, sfzy nfmDfrI vIr ajy qIk ‘‘afsf kI vfr’ dy kIrqn smyN, hr
iek pMkqI nfl sLbd ‘rfmrfjy’ df Aucfrx inXmf anusfr krdy af rhy hn. hr pMkqI
nfl lPLjL ‘rfmrfjy’ pVHy ibnF jdoN kfiv vjLn pUrf nhIN hMudf qF sfzy rfgI
jx, hriek pMkqI dy aMqm sLbd nUM do-do vfrI pVHdy hn. BfeI sfihb BfeI rxDIr isMG
jI dy jwQy ivc pMkqI nMU lMmF krky vjLn pUrf krn dI koisLsL kIqI jFdI hY. qF vI
asl rWs nhIN bxdf, jyVHf ik ‘rfm rfjy’ sLbd dI hr iek pMkqI nfl Aucfrx krky
bx afAuNdf hY.
ijhVy sWjx ieh soc ky ik ‘rfm rfjy’ sLbd pihlI pMkqI nfl
afieaf hY aqy bfkIaF nfl pVHxf jog nhIN-iek qrIky afp hI, hr iek pMkqI dI aMqkf
nUMu do-do vfrI pVH ky punr AukqI kr rhy hMudy hn. iesdy Ault, sfzy bhuqy rfgI
vIr, bfxI ‘afsf kI vfr’ pVHx smyN ‘vfihgurU-vfihgurU’, jF iPr-‘qyrI
rjfey, mytnI n jfey’, ‘boly so inhfl- siq sRI akfl’ afid apxy vloN hI
anykF lPjL joVI jf rhy hMudy hn. qFqy sfnUM sLbd ‘rfm rfjy’ dI vrqoN df asl
kfrx smJx dI loV hY aqy ies nUM hriek pMkqI nfl pVxf cfhIdf hY. hF! sfjLF qoN
ibnf pfT krdy smyN jF iPr ‘aKMz pfT’ afid dy smyN ajyhf krnf jog nhIN.
kuJ CWikaF sMbMDI-
ijvyN asIN drsLn krdy hF ik sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI aMdr bfxI ‘afsf
kI vfr’ df mUl srUp cOvI pAuVIaF aqy 59 slok hI hY. iPr vI kIrqn smyN ies rcnf
nfl hr iek pAuVI qoN pihlF ieWk ieWk CWkf aqy ies qrHF 24
pAuVIaF nfl 24
CWky vI pVHy jFdy hn. ieh pirpftI kdoN arMB hoeI aqy sRI gurU gRMQ jI ivcoN ieh
CWky ikQoN ley gey? ieh jfnxf jrUrI hY. kuJ ivdvfnF anusfr pAuVIaF qoN pihlF,
CWikaF dy pVHx bfry pirpftI pMjvyN pfqsLfh ny afp afrMB nhIN kIqI . jykr ieh
pirpftI pMjvyN pfqsLfh ny arMB kIqI hMudI qF pfqsLfh iehnF CWikaF nMU 24
pAuVIaF nfl hI drj kr dyNdy. ies vfsqy aMdfjLf hMudf hY ik ieh pirpftI ikWDry
ivWcly smyN ivc hI juVI hY. AuMJ vI jykr iehnF CWikaF nUM ghu nfl dyiKaf jfvy qF
bfxI ‘afsf kI vfr’ dy mUl mjLmUn nfl myl nhIN KFdy. iesy qrHF ieh CWky ijQoN
ley gey hn, sMbMDq rcnf df kyvl iek ihWsf hn sMpUrx rcnf vI nhIN hn. ieh 24
pdy pMnf 448
rfg afsf m:4 CMd nM: 15
qoN 20
qIk hn. kul 6
CMdf dy cfr-cfr pdy.
0 50s79.4s050
Including this Gurmat Lesson No. 50
muwZlI jfxkfrI bfxI - afsf kI vfr
For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani
Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the
writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with
an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs
200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies .
(+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address-
J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell
9811292808
web site- www.gurbaniguru.com
|
. |