. |
|
lfsfnI msIhf - mrd sUrmf-nfvyN pfqsLfh
sfihb sRI gurU qyg
bhfdur jI
ipRMsIpl igafnI surjIq isMG,
isWK imsLnrI, idWlI
afgmn- nfvyN
pfqsLfh sfihb sRI gurU qygLbhfdur jI, CyNvyN siqgurU hirgoibMd sfihb jI dy sB
qoN Coty aqy pMjvyN sfihbjLfdy sn. afpjI df afgmfn pihlI apYRl sMn 1621
(pMj ivsfK sMmq 1678)
gurU ky mihl sRI aMimRqsr sfihb ivKy hoieaf. afpjI dI mfqf df nfm- mfqf nfnkI jI
sI.
anMd kfrj- CyvyN
siqgurU jI ny, sLfhjhF nfl cfr jMgF lVIaF aqy cohF ivc hI ijWq pRfpq kIqI. cOQIN
aqy afKrI jMg krqfrpur sfihb dy sQfn qy sMn 1634
ivWc hoeI. ies jMg dI kmfn (gurU) qygbhfdur jI aqy BfeI ibWDI cMd jI pfs sI. Aus
smyN afp jI dI Aumr kyvl 13
sfl sI. jMg ivWc afpjI ny ajyhy johr idKfey ik ipqf gurdyv ny Xog jfxky sMgqF dI
aglI kiTn iqafrI vfsqy afp jI nUM mfqf nfnkI jI nfl bkfly Byj idWqf. ipqf gurdyv
jfxdy sn ik hkUmq nfl ieh jMgF df afrMB hY, aMq nhIN. iesy kfrx aglI iqafrI df
kyNdr afpjI ny bfbf bkflf cuixaf ijhVf ik gurU kIaF sMgqF dI pRPulqf aqy aglI
iqafrI vfsqy Aus smyN sB qoN vWD Xog sQfn sI. krqfrpur sfihb dI jMg AuprMq,
AuQoN dy hI vfsI, gurU ky isWK-BfeI lflcMd jI dI spuqRI (mfqf) gUjrI jI nfl
afpjI df aMnd kfrj kr idWqf igaf.
isWKI pRcfr df
nvF kyNdr bfbf bkflf- CyvyN pfqsLfh ny 2200
sLsqrDfrI GoVsvfr POj pWky qOr qy kfiem
kr idWqI sI. joqI joq smfAux smyN afpnyy hukm kIqf sI ik ies POj nUM qoVxf nhIN,
agy loVF vWDxIaF hn . lgBg Cy mhIny ies POj dI kmfn gurU hirrfie sfihb pfs rhI
AuprMq ieh ijLMmyvfrI (gurU) qyg bhfdr jI pfs, bkfly ivKy af geI. ikAuNik ajyhI
ijLmyNvfrI koeI jrnYl hI sMBfl skdf sI, afm iensfn nhIN. msMdF dI ijLMmyvfrI vI
gurU drbfr ivWc bhuq vWzI ijLMmyvfrI hoieaf krdI sI. bfbf guridWqf jI dy clfxy
AuprMq ieh ijLmyvfrI vI (gurU) qyg bhfdr sfihb pfs hI sI.
pRvfrk ijLmyvfrIaF-
sMn 1644 ivWc,
CyvyN pfqsLfh dy joqI joq smfAux smyN ‘qy iPLr sWqvyN pfqsLfh dy gurgWdI
pRfpqI AuprMq-sWqvyN pfqsLfh dy joqI joq smfAux smyN aqy aWTvyN pqfsLfh dy
gurgWdI pRfpqI smyN- Bfv hriek Gr igRhsqI dI ijLmyvfrI smyN afpjI kdy ipWCy nhIN
hty. iesdy Ault bfbf DIrml jI apxI pRvfrk nfrfjLgI kfrx nhIN pujy qF ieiqhfs
ivWc lMmf cOVf ijLkr afieaf hY. spWsLt hY, jykr (gurU) qyg bhfdur jI vI n pujy
huMdy jF gurmWq ivruWD iksy PrjLI Bory Wc qWp sfD rhy huMdy qF ieiqhfs Wc ikWDry
nf ikWDry, kuJ ijLkr qF jLrUr afAuxf sI. sfbq krdf hY ik afp jI hriek pRvfrk
kfrj smyN sdf pujdy rhy.
BOry ivc bYTxf aqy
qWpisaf bfry?- aWjkl dy eyar kMzIsLn
kmiraF dI qrHF, Aus smyN amIr lokF dy qihKfny hoieaf krdy sn. ienHF qihKfinaF
nUM Aus vWkq dI bolI ‘c Borf ikhf jFdf sI. nfvyN mflk gurgWdI dI
pRfpqI qoN pihlF vI klgI sjfAuNdy, GoVsvfrI krdy aqy sLfhI
TfT nfl rihNdy
sn. afpxy sfry ruJyivaF nUM clfAux vfsqy bkfly ivKy afpjI ny
vI iek ajyhf Borf kfiem kIqf hoieaf sI. ieh vWKrI gl hY ik aWTvyN pfqsLfh ny
idWlI ivKy joqI joq smfAux smyN ‘bfbf bkfly’ df Purmfn kIqf qF cfr mhIny qIk
afpjI ny ies pKoN apxy afp nUM jLfihr hI nhIN kIqf. sMgqF nUM prcf pfieaf ijvyN
ik pihly jfmyN qoN smyN smyN sMgqF df iemiqhfn ilaf jFdf irhf sI. ies df nqIjf
Aus smyN gurU pd dy 22
dfavydfr bx bYTy. gurU kf isWK, BfeI mWKn sLfh ivAupfrI apxy aqy sMgqF dy dsvMD
dIaF 500 mohrF
drsLn Byt krn idWlI puWjf. idWlI qoN aWTvyN pfqsLfh dy joqI joq smfAux aqy ‘bfbf
bkfly’ vflI ivWiQaf df pqf lWgx qy bkfly puWjf. jdoN sfry pfKMzI dfavydfr,
AusnUM pRBfvq nf kr sky qF pfqsLfh ny apxy afp nUM jLfihr krn vflf mfx, BfeI
mWKn sLfh nUM bKisLaf.
‘gurU
lfDo ry’-byhwd KusLI Biraf, Ausny
koTy cVHky ‘gurU lfDo ry’ df sLor mcfieaf qF pihlF qoN pRysLfn sMgqF Aumwz
peIaF. qWd qoN BfeI mKn sLfh df nfm, ‘mKn sLfh lubfnf’ pY igaf. pfKMzI
afpxIaF sPF vlyt ky AuT dOVy. AunHF ivcoN DIrml aiVaf aqy sLIhy msMd rfhIN gurU
pfqsLfh qy golI clvf idWqI, zyrHy df sfmfn vI luwt ky lY igaf. golI, gurdyv dy
moZy nfloN hoky inkl geI . sMgqF ny BfeI mwKn sLfh dI agvfeI ivc juafbI hmlf
kIqf ‘qy DIrml nUM BrvF sWbk isKfieaf. Ausdf pUrf zyrHf ijs ivc BfeI gurdfs jI
iliKq bIV vI sI, luwt ilaFdf. diraf idWl pfqsLfh ny bIV smyq Ausdf sB kuJ vfps
qF iBjvf idWqf pr ies nfl sdf vfsqy DIrml df lwk vI tuwt igaf.
qWp sfDnf nhI, pRcfr
PLyrIaF qy pRogRfm- BWt-vhIaF qoN pUrI
qrHF sfbq ho cukf hY ik gurU pWd dI pRfpqI qoN pihlF apxy 30
sflF dy bkfly invfs dOrfn pfqsLfh smyN-smyN idWlI, bnfrs, mWQurf afid pRcfrk
dOiraF qy vI jFdy rhy; ies sWcfeI nUM kWitaf nhIN jf skdf. ieh BWt-vhIaF pMjfbI
XUnIvristI pitaflf vloN kuJ ivdvfnF rfhIN, pRkfsLq vI ho cuWkIaF hn. ieQoN qIk
ijLkr hY ik aWTvyN pfqsLfh jdoN idWlI pDfry qF Aus smyN afpjI afpxy pRcfr dOry
dOrfn, idWlI qoN hI lMGy sn. kuJ lyKkF ny, afpjI rfhIN lgfqfr 30-34
sfl, iksy Bory ivc bYTky ‘qWp sfDx’
vflI gWl kIqI hY. ieh gl inrmUl ‘qy gurmWq isDFqF dy ivruWD hY. asl ivc ieh gl
bRfhmxI pRBfvF aDIn aqy mWKI qy mWKI mfrn vflI gl hY. sfnUM ‘Bory’ df mWqlb
Aus smyN dI bolI ivcoN smJx dI loV hY .
rfj grdI aqy Dfrmk
luWt KsuWt- Aus vWkq dysL dy hflfq hdoN
vWD Krfb sn. aOrMgjLyb ny gWdI pRfpqI vfsqy, apxy ipAu nUM kYd kIqf ijWQy jyl
ivc hI AusdI mOq ho geI. Ausny apxI gWdI vfsqy iqMnF BrfvF ‘qy AunHF dIaF anyk
muslmfn POjF-jrnYlF df kqlyafm vI krvfieaf. iesqrHF muslmfnF ivc hI apxI ivWgV
cukI sfK bnfAux vfsqy Ausny jLulm dI qlvfr nUM ihMdUaF vWl moiVaf. jMjU
Auqrvfxy, jWbrI jF lflc dyky ihMdUaF nUM muslmfn bnfAuxf, jjLIaF tYks ivc
krVfeI, cfry pfsy mMdrF dI ZfAu-ZfeI, sMsikRq pVHx-mMdrF dy AuWcy kls lgfAux ‘qy
sMK pUrn qy pfbMdI lgf idWqI geI. mfs Kfxf hY qF kyvl hlfl hI. zoly peIaF juafn
ihMdU bhU bytIaF nUM idn dIvIN cuWk ky hrmF ivc pf lYxf. ihMdU jfiedfdF nUM
luWtxf. Aucycy gAU dy bWCVy dI KWl nfl pfxI dI splfeI phuMcfxI afid ieh sB jLorF
qy sI. dUjy pfsy bRfhmx vrg, ijsnUM jjLIaf tYks vloN srkfrI Cot sI-dyvI dyvqIaF
dy vr-kropI-sLfp-tUxy-sgn-rIqF, jfq-vrx-ilMg Byd, iQWq-vfr, igRh-nKqRF dy cWkr,
suWcF-iBWtF, pRCfvyN-pRyq afqmfvF afid dy anykF vihm-sihm qy zWr pfky lokfeI ‘c
BrvIN luWt-KsuWt mWcfeI hoeI sI. iesqoN vI hkUmq nUM vWzf lfB sI. lokfeI idnoidn
inrbl ‘qy sfhsWq hIx huMdI jf rhI sI. srkfrI qMqr vWzI-KOrI pxy isLWKrF qy sI.
nih msMd qum
aMimRqsrIey- gurbfxI vrKf qoN ibnF ies
sfry ivgfV df hor koeI ielfj nhIN sI. EVF-kflF ‘qy kuWdrqI afPqF smyN vI
gurUdr hI kMm af irhf sI. gurgWdI pRfpqI qoN pihlF vI nfvyN pfqsLfh ajyhy pRcfr
dOry hI kr rhy sn. gWdI pRfpqI AupRMq afp pihlF aMimRqsr vl nUM qury. sMn 1630
qoN lYky aWj 34 sflF
bfd iksy gurU ivakqI df aMimRqsr nUM ieh pihlf dOrf sI. ivWcly smyN kyvl Cy
mhIny vfsqy sWqvyN pfqsLfh ieQy afey sn. pUjf dy Dfn kfrx pujfrI kukWrmF ‘c
PWs cuWky sn. apxy pfj AuGVx zroN, drbfr sfihb dy drvfjLy bMd krky dOV gey.
pfqsLfh bfhr hI, ijWQy aWj gurduafrf QWVf sfihb hY, itkfa kIqf ‘qy aWgy nUM cl
peyy; BfeI mWKn sLfh nUM AuQy hI rok idWqf. AuprMq BfeI mWKn sLfh ny pujfrIaF dI
cMgI suDfeI kIqI. DIrml df hWsLr Auh pihlF hI sux cuWky sn. pujfrIaF ny vWly
ipMz phuMcky, gurdyv pfsoN apxI guWsqfKI dI muafPI mMgI. gurU sfihb ny imWTI
ijhI JfV pfeI qy afiKaf pujfrIE! gurU kI ngrI dy vfsI hox sdkf quhfzf jIvn qF
AuWcf-sucf hoxf cfhIdf sI pr iesdy Ault, quhfzy aMdr qF iqRsLnf ‘qy hWsd dI
aWg bWl rhI hY. kvI sMqoK isMG jI dy sLbdF ivc "nih
msMd qum aMimRqsrIey ] iqRsLnfgin qy aMqr sVIey". aPLsos
qF ieh hY ik sfzy hI kuJ ilKfrIaF ny iesdy Aulty arQ lYky ‘aMimRqsrIey aMdr
sVIey’ ‘qy ‘mfeIaF rWb rjfeIaF’ dIaF, pfqsLfh vloN vr-srfpF dIaF khfxIaF
cflU kr idWqIaF. vr-srfp qF bRfhmx mWq dI vsqU hY, gurUdr ‘qy ienHF nUM kooeI
QF nhIN. hF! iksy dI syvf-lgx qoN pRsMn hoky AusnUM mfx-siqkfr bKsL dyxf dUjI
gWl hY.
anMdpur sfihb vsfAuxf-
AuprMq, dUrdrsLI siqgurF ny afAux vflIaF loVF nUM muWK rKdy hoey, kihlUr dy rfjy
pfsoN 2200
rupey ‘c mfKovfl dI DrqI KrId ky anMdpur sihb vsfieaf. juWD nIqI anusfr, ies
sQfn dI mhfnqf nUM koeI juWD nIqIvyqf hI smJ skdf hY. ieQoN rxnIqI ivc pfqsLfh
dI pRbIxqf dy drsLn krky AuNglF dMdF hyT afAuNdIaF hn.
pUrb dysL nUM cfly-
idWqy jf cuWky sMKyp vyrvy anusfr, dIn duKIaF ‘qy Kfs kr ihMdUaF ivc mWcI
hf-hf kfr qy sihm nUM kWZx aqy AunHF nUM Zfrs dyx leI pfqsLfh apxy agly pRcfr
dOry ‘qy pUrb dysL nUM cl pey. gurU drbfr, ihMdU Drm dy iqlk-jMjU, cokf-kfrF,
mUrqI-dyv-avqfr pUjf Bfv sMpUrx bRfhmxI ivsLvfsF df qF arMB qoN hI ivroDI sI.
jMjU pfAux qoN ienkfr krky pihly pfqsLfh ny spWsLt kr idWqf sI ik bRfhmx rihxI
nfl AunHF dI AuWkf koeI sFJ nhIN. pr rWb dy bMidaF ‘qy jLulm-DWkf, ies vfsqy
vI gurU drbfr kdy iejfjLq nhIN sI dy skdf. AuNJ hkUmq vloN vI gurU drbfr jF
gur-asQfnF dI AusfrI df AuWkf ivroD nhIN sI. pihly pfqsLfh qoN hI arMB hoky
aMimRqsr smyq isWKI pRcfr dy kyNdr inWq kfiem ho rhy sn. bfbf bkflf ‘qy
anMdpur sfihb qF iblkul hI nvyN sn, hkUmq df Aus ivc koeI dKl nhIN sI. pfqsLfh
cfhuMdy qF sLfhI TfT nfl anMdpur sfihb itWky rih skdy sn pr gurU dr qF sdf
duWKIaF-mjLlUmF df rfKf sI.
lfsfnI msIhf gurU
qygbhfdur jI- 45 virHaF
dI ZWlvIN Aumr, sLfdI qoN bfd 32 sflF
dI lMmI AuzIk. Gr ivc pihly hI bWcy ny jnm lYxf sI. ipqf dy mn ‘c ikho jhy
vlvly ‘qy AumMgF ho skdIaF hn? mF-bfp vfly ihrdy nfl hI iesnUM smiJaf jf skdf
hY. Kfs krky jdoN ik aOlfd vfsqy AuzIk vI lMmI krnI peI hovy. ajyhy smyN lokIN
qF CuWtIaF krky Gr bYT jFdy hn. koeI srkfrI jF GrylU mjbUrI vI nhIN sI. iesqoN
vWzI gl ieh ik gurdyv df mOjUdf pRcfr qF jLflm hkUmq dy kMm ‘c isWDf dWKl ‘qy
hkUmq nfl isWDI tWkr dy qul sI. hkUmq vfsqy ieh gl iksy ivdroh qoN GWt nhIN sI.
ieh qF bWldI aWg ‘c kuWdx dI inafeIN sI. pMjqflI sflF dI ZWlvIN Aumr, anMd
kfrj dy bWqI sfl bfd Gr ivc pihlI Aulfd dI afs. gurdyv cfhuMdy qF pWtny ivc do
mhIny hor itWk jFdy. apxy hoxhfr lfzly goibMd rfey df muWKVf dyKky hI agy qurdy.
pr ieMny smyN ivWc ikMinaF df KUn bih jFdf-ies sWcfeI nUM kyvl ieiqhfs df KojI
hI jfx skdf hY.
pfqsLfh ny pRvfr nUM
pWtny, BfeI jYqf hlvfeI ‘qy sMgqF dy spurd kIqf. mnuWKqf dy sWcy drdI, lfsfnI
mrd sUrmy, gurdyv agy cl pey. afpjI nUM Zfky ‘c puWqr jnm dI KWbr puWjI pr
AuQy vI puWqr moh hfr igaf. pfqsLfh dI mfmUlI ijMnI vI pRvfrk moh vflI iKWc,
hjLfrF mfvF dIaF godIaF KflI kr skdIaf sn. hjLfrF dy suhfg luWt jFdy ‘qy BYxF
dy vIr mfry jFdy. pfqsLfh dI Zfky ‘c mOjUdgI df ‘qy sulh krvfAux df hI isWtf
sI ik ieh sfrI qbfhI bWc geI. pfqsLfh ny aOrgjLyb vloN Byjy rfjf rfm isMG dIaF
POjF ‘qy ahomI rfjf cWkRDvj dIaF POjF ivWckfr sulh krvf idWqI. Zfky ‘c donF
dIaF PLOjF ny apxIaF ZflF ‘c imWtI Brky, gurdyv dI Xfd ivWc AuQy QWVf kfiem
kIqf ijWQy aWj ieiqhfsk gurduafrf ‘dmdmf sfihb’ mOjUd hY. iDafn dyx dI gl hY
ik ijnHF dy idmfgF qy KUn ciVHaf hovy, KflI siqkfr iksy vWzy KUn Krfby nUM nhIN
rok skdf. ieQoN ieh vI pqf lgdf hY ik dovyN pWK, pfqsLfh df dWb-dbf vI mMndy sn.
Zfky qoN vfpsI-
afp sMn 1670
nUM ptnf sfihb vfps apxy pRvfr pfs puWjy. ieklOqI ‘qy sihkvIN Aulfd, lgBg sfZy
iqMn sfl dy lfzly goibMd rfey nUM pihlI vfrI dyiKaf. qoqlIaf ibhfrI-pMjfbI
imlvIaF gWlF, mnmohnf srUp aqy idliKWrvyN coj. iPr lokfeI vI Auh-ijs vfsqy
gurdyv ny apxy afp nUM vWzy joKm ‘c pfky apxf idn-rfq iek kIqf hoieaf sI. lokF
dI byaMq hmdrdI ‘qy ipafr vI gurU pRvfr aqy hrmn ipafry bflk gurU jI nfl sI.
ajyhy hflfq ivc ipqf vfly mn dI kI avsQf hovygI? iPr vI ruky nhIN aqy anMdpur
sfihb nUM cly gey. AuQy puWjky pRvfr nUM vI apxy kol bulf Byijaf.
ksLmIrI pMzqF dI
PLirafd- anMdpur sfihb, afpjI rfhIN
vsfieaf nvF pRcfr kyNdR sI, afp jI dy Aus leI vI anykF ruJyvyN sn. sWB qoN vWD
suriKaq sQfn jfxky AuQy dI vsoN vI qyjLI nfl vWD rhI sI. ajy afp jI nUM AuQy
itWky, kyvl sfZy iqMn jF cfr sfl hI hoey sn ik sMn 1674
‘c 500 ksLmIrI
pMzqF df iek vPLd pMzq ikrpfrfm dI agvfhI ‘c afpjI pfs PLirafdI hoky puWjf.
ihMdUaF vfsqy Aus smyN pMjfb ‘qy ksLmIr dy hflfq bhuq drdnfk sn. ksLmIr dy
pMzqF nUM AuQy dy gvrnr sLyr aPLgLn vloN altImytm iml cuWkf sI, ‘jF qF muslmfn
ho jfAu nhIN qF kWql kr idWqy jfvogy’. aOrMgjLyb smJdf sI, jykr ksLmIr dy pMzq
muslmfn ho jfx qF rihMdy-KUMhdy ihMdU, afp hI muslmfn ho jfxgy.
ihMdUaF dy jMgjU aMg
rfjpUq, mrhWty qF pihlF hI dWbfey jF tfAut bxfey jf cuWky sn. ksLmIr dy bRfhmxF
qoN bfd mulk nUM ieslfm ‘c bdlxf bhuq sOKf sI. afiKr, aWj jo pfiksqfn bixaf hY
jF ksLmIr df mWslf AuliJaf ipaf hY, ienHF ‘c kfbl kMDfr dy nhIN, blik AuhI
muslmfn hn ijnHF dy pUrvj kdy ihMdU hoieaf krdy sn. pMzq vI jfxdy sn ik jykr
hkUmq nfl koeI tWkr lY skdf hY qF Auh kyvl gurU drbfr hI hY. rfj md ‘c aMnI
‘qy jLulm dI ieMqhf qIk puWj cukI hkUmq dy inkl cuWky PLurmfn ‘c dKl df
nqIjf kI ho skdf hY? afm bMdf vI smJ skdf hY. ieMnf hI nhIN pfqsLfh ny apxy
pRvfr nUM qF KWqiraF ivWc DWk idWqf. apxy nON sfl dy ieklOqy bflk df XqIm honf
vI mnjLUr kr ilaf. ieMnf vWzf KWqrf apxy Aupr lYky vI, sLrx afieaF dI bFh nhIN
CWzI. Purmfieaf! hkUmq nUM kih dyvo, sfzy afgU, gurU qyg bhfdr hn jy Auh ieslfm
kbUl kr lYx qF asIN sfry ibnF hIl-huWjq muslmfn ho jfvFgy’. pMzqF nUM sfh ‘c
sfh afieaf.
PLirafd gurUdr qy hI
ikAuN?- kuJ lyKkF df ieh ilKxf jF
pRcfrnf ik ksLmIr dy bRfhmxF nUM afkfsLvfxI hoeI jF supnf afieaf ik gurUdr qy hI
AunHF dI mdd ho skdI hY-kyvl pOrfxk gpOV hn. pihly jfmyN qoN hI
EVF-kflF-mhfmfrIaF-kuWdrqI afPLqF smyN agr koeI kMm afAuNdf sI qF Auh gurU dr hI
sI ikAuNik ieWQy jfq-vrx jF suWc-iBWt df koeI mWslf nhIN sI. pMjvy pfqsLfh dI
idRVHqf BrI sLhfdq ny jLflm-jnUMnIaF dIaF jVHF ihlf idwqIaF sn. ajyhI mjLbUqI
hor ikqy nhIN sI. CyvyN pfqsLfh ny iesy hkUmq nfl cfr jMgF lVIaF ‘qy cOhF ivWc
hI Pqih pRfpq kIqI, ieh gl iksy qoN lukI-CupI nhIN sI. sWqvyN pfqsLfh rfhIN
ijWqy hoey aOrMgjLyb dy rsqy ‘c apxIaF POjF lf ky, dfrfisLkor Aupr Ausdf hmlf
nfkfm kr dyxf, CotI jyhI dWlyrI nhIN sI. ieh sB kuJ ienHF pMzqF dy sfhmxy sI.
pMjfb dI pRcfr PyrI- aOrMgjLyb
hsnabdfl ‘c XUsPjhIaf nfl jMg ivWc ruWJf sI. ksLmIrI bRfhmxF vloN Auqr iPr Aus
sMbMDI Ausdf aglf kdm, ieh sB pqf lgx vfsqy kfPLI smF lg skdf sI. pfqsLfh
gurbfxI dy sWc rfhIN duKIaF drdmMdF, mjLlUmF df mnobl AuWcf krn leI pMjfb nUM cl
pey. anykF sMgqF nfl sn. kIrqpur, nnhyVf qoN sYPLfbfd pujy. sYPLfbfd ‘c,
gurUdr dy murId sYPalI pfs do ku mhIny ruky. AupRMq smfxy dy cODrI muhMmd bKsL
ny bhuq bynqI kIqI ik pfqsLfh kuJ smF Aus kol vI itkx, pr AunHF sfhmxy qF sfry
pfsy mWcI hoeI hf-hf kfr sI, ruky nhIN. ieiqhfs dI sMBfl nhIN hoeI; nhIN qF
ieQoN ieh vI pqf lgdf hY ik anykF muslmfn afgU ‘qy afm muslmfn vI gurUdr dy
murId sn. smfxy qoN kYQl, lfKn mfjrf, rohqk ‘qy iPr afgry puWjy. jgHf jgHf qy
afp dI Xfd ‘c gurduafry kfiem hn. iDafn dyx dI gl hY ik pfqsLfh dI ieh pRcfr
PyrI kyeI afm pRcfr PyrI nhIN sI blik hkUmq dy jLulmI hukmF ‘qy AusdIaF
kfrvhIaF, ivcfrF df isWDf ivroD sI. ies ‘c qF AunHF lokF nUM sfQ iml irhf sI
jo pUrI qrHF idWl hfr cuWky sn. inrblqf nUM ikWsmq df nfm dyky Aus nfl smJOqf kr
cuWky sn. dUjy pfsy Auh jLflm dirMdy sn ijnHF kol hkUmq dI pUrI sLih, qfkq ‘qy
vsIly vI sn.
sihmy lok afpxI bx cukI aflsI ibrqI kfrx, Bfrq ivc nvIN afeI
qMmfkU dI Psl bIjx-pIx ‘qy GWt gihry KUhF df Kfrf pfxI pIx dy afdI huMdy jf
rhy sn. gurdyv ny jgHf jgHf qy gurbfxI dy CWitaf nfl ‘nf zro ‘qy nf iksy nUM
zrfvo’ df AupdysL idWqf. gurdyv ny smJfieaf ik zrn vflf kfier ‘qy zrfAux
vflf jLflm huMdf hY. lokfeI nUM kyvl iek akflpurKu dy BYa ‘c jIAuxf isKfieaf.
bRfhmx dy vr-srfpF-kropIaF dy pfKMz jfl ‘qy dyvI-dyvqf vfd qoN vI sucyq kIqf.
sMgqF aqy AunHF dy dsvMD dI mdd nfl, gihry imWTy KUh Kudvfey. lokfeI ‘c sWc dI
pihcfx pYdf kIqI. qMmfkU-sLrfb afid qoN vrijaf.
afgry qoN ihrfsq ‘c-
hkUmq dy dirMidaF nUM ieh sB asih sI.
AunHF nUM lokF ‘c afeI jfgRqI dI lihr, bgLfvq njLr af rhI sI. sMgqF vloN dsvMD
dI Bytf-zfkU lutyiraF rfhIN luWt-Koh njLr af rhI sI. gMdgI dy kIiVaF nUM nvyN
suaWC vfqfvrx ‘c AuT rhI KusLbU ‘qy bxdf jf irhf suaWC vfqfvrx cMgf nhIN sI
lg irhf. aOrMgjLyb dy kMn Bry gey, ksLmIrI pMzqF df AuWqr vI hux qIk AuQoN dy
gvrnr sLyr aPgn rfhIN Aus qIk puWj cuWkf sI. Aus hukm idWqf ik pfqsLfh nUM
siqkfr sihq ihrfsq ‘c lYky AunHF nfl ivcfr-ivtFdrf kIqf jfvy. sMgqF dI bgLfvq
qoN zrdy idWlI qoN 200
GoVsuafr POjI Byjky sfihbF nUM afgry qoN ihrfsq ‘c ilaf igaf. gurdyv ny sMgqF
nUM vfps moV idWqf ‘qy ivcfr-ivtFdry vfsqy pMj anMn ivdvfn isWK BfeI mqIdfs,
BfeI diealf, BfeI jYqf, BfeI guridWqf ‘qy BfeI AUdf jI nUM nfl lY ilaf.
sLfhI hukm aqy
sLhfdq- idWlI ivKy ivcfr ivtFdiraF df
dOr cilaf. sfihbF df pWK vjLndfr sI, gurdyv ny sfPL kr idWqf ik Auh ieslfm dy
pRcfr ivruD nhIN hn. ieqrfjL hY qF kyvl hkUmq rfhIN jLulm, DWky, qlvfr ‘qy rWb
dy bMidaF df KUn zol ky AunHF dy jWbrI Drm pRvrqn qy. nqIjf-hkUmq dy apxy hI Gr
ivWc do DVy ho gey. KuWdf qrs muslmfn, sfihbF dy pWK nUM TIk dWs rhy sn.
jnMUnIaF dI Gbrfht hor vWD geI. hsnabdfl qoN nvF PLurmfn mMgvfieaf igaf. gurdyv
vfsqy hukm sI ‘jF qF mjLlUm ihMdUaF df sfQ CWz dyx aqy jykr pRcfr rfhIN hI
iksy df Drm qWbdIl krnf hY qF ieslfm dy pRcfr dI bfgLzor apxy hWQ ivc lY lYx. jy
dovyN glF mnjLUr nhIN qF sLhIdI vfsqy iqafr ho jfx" pfqsLfh ny mjLlUm
ihMdUaF df sfQ CWzx qoN sfPL ienkfr kr idWqf aqy sLhfdq kbUl kr leI. ies Aupr
aOrMgjLyb df hukm sI "gurdyv dy srIr dy tuWkVy tuWkVy krky idWlI dIaF
dIvfrF qy sfry pfsy ltkf idWqy jfx. ieMnI dihsLq PYlfeI jfvy ik agoN vfsqy hkUmq
dy kMm ‘c kyeI dKl nf dy sky.
aglf dOr lflcF-zrfivaF
df sI, gurdyv rWqf Br nhIN zoly. ivcfr ivtFdry vfsqy ilaFdy pMjF isWKF nUM vI
CuWtI dy idWqI geI ikAuNik Auh qF igRPqfr nhIN sn. pMjF ivWcoN BfeI mqIdfs ‘qy
BfeI dieaflf jI sfihbF kol hI ruWk gey. BfeI guridWqf jI nUM gurgWdI sONpxf
vfsqy dwsvyN nfnk pfs anMdpur Byj idWqf igaf. bfkI BfeI jYqf aqy BfeI AUdf jI
agly pRogrfm dI iqafrI ivWc juWt gey.
sLhfdq qoN bfd gurdyv dy srIr vfsqy hkUmq df PYslf spWsLt sI.
qsIhy dyx df dOr cflU hoieaf. aMdrvfr lMmy sUlF vfly qMg ipMjry ‘c bMd krky
pfqsLfh df aMn pfxI bMd kr idWqf igaf. dIn duWKIaF dy msIhf, pRBu rMg ‘c azol
rhy. sLhIdI AuprMq gurdyv dy srIr nUM kbjLy ‘c rKx vfsqy byaMq suriKaf pRbMD
sn. vWD qoN vWD dihsLq pYdf krn vfsqy zoNzI ipWtvf ky byaMq BIV iekWTI kIqI geI.
ies BIV ‘c gurU ky isWK vI sn, sMgqF, KuWdf qrs muslmfn aqy pRBU ipafr vfly
sihmy hoey hmdrd vI sn pr doKI aqy qmfsLbIn vI GWt nhIN sn.
pfqsLfh dI sLhIdI qoN pihlF nfl ruky isWK BfeI mqIdfs jI nUM
afry nfl doPfV kr idWqf, BfeI dieaflf jI nUM aWj vfly anFpUrnf hotl dy sQfn qy
AubldI dyg ‘c Aubfilaf igaf. iesy sLhfdq vfsqy apxy afp nUM pysL krn afey iek
hor isWK, BfeI mqIdfs dy Coty Brfqf sqIdfs nUM rUeI ‘c lpyt ky aWg lfky sLhId
kIqf igaf. rfj mWd dy aMinaF dy ieh iBaMkr jLulmI kfry vI gurdyv nUM apxy
insLfny qoN rWqI Br ihlfx ivc vI asmrQ sn. aMq
XfrF nvMbr sMn 1675 idn
dy XfrHF vjy, pfqsLfh nUM idWlI dy cFdnI cONk ivKy qlvfr dy vfr nfl sLhId kr
idWqf igaf. ieQy gurduafrf sIs gMj sfihb idWlI mOjUd hY. ies sLhfdq ny, hkUmq dI
jLulmI qlvfr nUMN ieMnf KUMzf kr idWqf ik ihMdUaF nUM Kqm krn vflI srkfrI pfilsI
‘qy PLurmfn AuQy hI Dry Drfey rih gey. ieiqhfs guafh hY ik iehI sLhfdq aMq
jLulmI rfj dy Kfqmy df kfrx vI bxI.
isWKF dI lf-imsfl
bhfdurI ‘qy hkUmq nUM ijLWlq- gurU ky
bhfdur, dUrdrsLI ‘qy smrpq isWKF ny asMBv nUM sMBv kr idKfieaf. Aus smyN cFdnI
cONk ‘c aWj vflI pWkI sVk nhIN sI. ieWkTI hoeI bysLumfr BIV ivWc iksy Xojxf
bWD qrIky, BWgdV pYdf kr idWqI geI, ijsqoN byaMq DUl-imwtI AuWzI qy dirMidaF dy
sfry suriKaf pRbMD imWtI ‘c iml gey. isWK sUrimaF ny pfqsLfh df DWV ‘qy sIs
dovyN hI apxI sMBfl ‘c lY ley. sIs lYky qF BfeI jYqf jI anMdpur sfihb jf puWjy
ijWQy dsmysL jI ny Ausdf siqkfr sihq sskfr kIqf. Aus sQfn qy vI gurduafrf sIs
gMj, anMdpur sfihb kfiem hY. dsmysL jI ny BfeI jYqf jI nUM apxI CfqI nfl lfky
‘rMgryty gurU ky byty’ dy iKqfb nfl invfijaf. BfeI lWKI sLfh vxjfrf,
jo Aus smyN srkfrI nOkrI ‘c sI, lfl ikly vloN ilaFdy apxy rUeI-kleI vfly
gWizaF ‘c, DWV nUM Cupfky apxy ipMz rukfb lY igaf aqy apxy gRih nUM sfmfn smyq
agnI Byt krky pfqsLfh dy DWV df sskfr kr idwqf. apxy hI Gr nUM aWg iesqrHF lfeI
qFik iksy nUM sLWk vI nf ho sky.
ieh GWtnf iek pfsy bhfdur isWKF
‘qy sMgqF dy gurUdr nfl aQfh ipafr aqy BfrI ijWq dI imsfl hY. iesdy nfl hI
isWKF dI vWDIaf rxnIqI df vWzf sbUq vI hY. dUjy pfsy jLflm, dirMdf, jnUMnI hkUmq
dy mUMh qy ieh bVI BfrI kflK BrI cWpq ‘qy dunIaF Br ‘c Aus vfsqy BfrI ijLWlq
vI sI.
koeI nf inWqiraf?- kuJ
ilKfrIaF df ieh ilKdy jF pRcfrdy jfxf ik Aus smyN idWlI ‘coN koeI isWK nf
inWqiraf. iesy krky dsmysL jI ny isWKF nUM kysfDfrI rihx df hukm kIqf qfik ‘isWK’
lWKF ivWcoN vI pihcfixaf jf sky. ieh gwl Ausy qrHF hY ijvyN ik isWKI dy doKI
pRcfrdy hn "iswKF df kysfDfrI hoxf kyvl smyN dI loV sI ‘qy hux iesdI loV
nhIN" kyvl lPjF dI hI adlf-bdlI hY. sWcfeI ieh hY ik kOm pihly jfmy qoN hI
pUrI qrHF kysfDfrI, kMGfDfrI ‘qy kiChrfDfrI sI. CyvyN jfmyN qoN kOm sLsqRDfrI
vI ho geI. ies vyrvy vfsqy gurmWq pfT nM: 63 ‘ivsfKI
sMn 1469’
aqy gurmWq pfT nM: 75 ‘dsmysL
ipqf aqy ieiqhfr ivc rWl gWZ’ pVHo ‘qy pRcfr ihWq sMgqF ivc vMzo jI. isWKF
dy Cupx df qF suafl hI pYdf nhIN sI huMdf aqy nf hI iesdI koeI loV hI sI. sLhfdq
df hukm qF kyvl pfqsLfh vfsqy sI, nfl afey pMj isWKF vfsqy vI nhIN sI. gurdyv
qoN pihlF iqMn isWKF dI sLfhdq vI pMQ df afpxf inrxf sI. srkfrI irkfrzF ‘c qF
AunHF dI igRPqfrI vI nhIN sI. iesdf vWzf sbUq gurdyv rfhIN nfl afey iqMn isWKF
df vfps cly jfxf aqy BfeI sqIdfs df bfhroN afky sLhIdF ‘c sLfml hoxf hY. idWlI
qF pihly jfmy qoN hI isWKF df gVH sI.
idWlI ‘c
hnyrI-qUPLfn?- iek hor gpOV. ieh
pRcfrnf ik sLhfdq smyN bVf BfrI bVf BfrI hnyrI-quPfn afieaf. hkUmq dy sfry
suriKaf pRbMD AuWKV gey . kyvl pOrfxk gpOV ‘qy bRfhmxI ivcfr hn. nvMbr dy
mhIny idWlI ‘c kdy hnyrIaF clIaF hI nhIN. eyho jhIaF GfVqF kyvl isWKI isWdk
nUM smJy ibnF hn. kI iesdf ieh mqlb ilaf jfvy ik jykr Aus smyN hnyrI-quPfn nf
afAuNdf qF hkUmq ny poRgrfm anusfr gurdyv dy srIr dI byadbI vI kr dyxI sI. sfnUM
isWKF dI bhfdurI vflI ies lf-imsfl GWtnf vl iDafn dyx dI loV hY.
do qoN iqMn vfly
gpOV?- kuJ ieho jhIaF khfxIaF vI pRclq
hn ik gurdyv ny kys hry krdy afiKaf ‘aOrMgjLyb qUM do qoN ieWk kOm bnfAuxI
cfhuMdf hY pr mYN qF do qo iqMn dyK irhf hF’. iesyqrHF dI gl aWg ‘c lfl
imrcf suWtx dI vI pRclq hY. sWcfeI ieh hY iek qF aOrMgjLyb AudoN idWlI ‘c hY
hI nhIN sI. dUjf- pihly pfqsLfh qoN hI isWK kOm dI apxI iBMnqf ‘qy kysfDfrI
srUp pRgt ho cuky sn. pihly jfmyN smyN hI jMjU pfAux qoN ienkfr krky bRfhmx vflI
ihMdU rihxI df iqafg kIqf jf cuWkf sI. iesyqrHF ajyhI iek hor khfxI-ipMjry ‘coN
rojLfnf iksy isWK dy Gr pRsLfid CWkx jfxf, gurdyv dI mhfn sLhfdq nUM nf smJx dy
quWl hY .
ihMd dI nhIN blik ‘Drm
dI cfdr’- ijnHF mjLlUm ihMdUaF dI
Kfiqr gurdyv ny afp kfiql kol phuMcky AultI gMgf bhfeI "qy qsIhy BrI sLhIdI
idWqI; Aus smyN AunHF ihMdUaF dy Dur ihrdy qoN ieh sLbd afp-muhfry inkly ‘gurU
qyg bhfdur- ihMd dI cfdr’. sfrI mfnvqf aqy mjLlUmF dI rfKI krn vfly ‘Drm dI
cfdr’ gurdyv vfsqy ieh lPLj bhuq inguxf ‘qy Cytf hY pr ihMdUaF dy Dur aMdroN
sWiqkfr sihq inkly ieh lPLjL, kOm ny moVy nhIN. sWcfeI ieh hY jyykr ieh jLulm
Aus vWkq muslmfnF jF iksy hor Aupr ho irhf huMdf qF gurdyv AunHF dI bFh pWkVdy.
ieh PLrjL qF ihMdUaF df hY jykr Auh ies iehsfn dI kImq pf skx.
vYrfgmeI bfxI?-
nfvyN pfqsLfh dI bfxI nUM Aucycy vYrfgmeI Bfv dunIaF qoN Audfs ‘qy ivrWkq mn
qoN inklI aqy Gr bfhr iqafg ky vYrfgI bnx vflI bfxI pRcfrnf, iek hor vWzI BuWl
‘qy nfsmJI hY. ijs mnuWK dI bfxI nfl sWcI sFJ hY, AusnUM nfvyN pfqsLfh dI bfxI
rcnf ivWcoN ajyhf lysL mfqr pRBfv vI nhIN imlygf. ies pRcfr df muWK kfrx sLfied
Aus smyN dy pRclq sLbd ‘Bory’ qoN iksy bRfhmxI qWp sfDnf vfsqy guWPf numf
BOry dy arQ df lY lYxf ho skdf hY, vyrvf af cuWkf hY. vWkq df sB qoN vWzf mslf
inWrbl ‘qy idl hfr cuWky mjLlUm ihMdUaF nUM ‘moh mfieaf ivcoN ‘qy bRfhmxI
krmkFzF dy jUly ‘coN kWZ ky ieWk pRBU nfl joVxf ‘qy AunHF nUM blsLflI
bnfAuxf sI. bfxI ivWclf ieh pWK qF pihly jfmyN qoN hI pRbl hY. hF!AuWqr-pUrb dy
ruJyvyN vWD hox krky nfvyN mhly dI bfxI ‘c ihMdI sLbdfvlI aqy gj, dropdI,
ajfml, gixkf afid dIaF imsflF vDyry hn qfik Auh lok sihjy hI bfxI dy sWc nUM
smJky iesdf pUrf lfB AuTf skx.
vWzf pRcfr dOrf-
gurU nfnk pfqsLfh qoN bfd, sB qoN vWzf pRcfr dOrf nfvyN pfqsLfh dy ihWsy hI
aieaf hY. ieh dOrf ieMny kTn hflfq ivc sI ik iesnUM koeI gurU nfnk gWdI df
vfirs, mrd sUrmF-mjLlUmF duKIaF df msIhf hI inBf skdf sI, afm mnuWK nhIN. AuMJ
qIjy pfqsLfh df pRcfr dOrf vI bhuq vWzf dOrf sI.
blu CutikE bMDn pry?-
slok mhlf 9 dy slok nM: 53
qoN 56 dy cfr
slokF kYd smyN nfvyN pfqsLfh rfhIN apxI Audfs avsQf ‘c ilKy pRcfrnf jF iPr
dsmysL jI df iemiqhfn lYx vfsqy slok nM: 53 ‘qy
55 nUM ilKy dsnf- aqy iPLr iesdy nfl hI
slok nM:54 ‘qy
56 nUM dsmysL jI vloN AunHF dy AuWqr
pRcfrnf-gurbfxI isDFq aqy arQF bfry pUrn nfsmJI hY. pihlI gWl ik sRI gurU gRMQ
sfihb jI ivWc dsmysL jI dI iek pMkqI vI drj nhIN. iPr jykr ieh dovyN slok dsmysL
jI rcq sn jo ajy guru pWd nUM pRfpq vI nhIN sn hoey qF ieh gurbfxI df ihWsf
ikvyN bx gey aqy ienHF slokF ivWc ‘nfnk’ pd ikvyN drj ho igaf?
sfnUM gur ieiqhfs aqy
isWK ieiqhfs bfry bhuq sucyq hoky clx dI loV hY. nfvyN pfqsLfh dy jIvn sMbMDI
hor vyrvy vfsqy iesy klm qoN "gurm~q
syDW-nOvyN pwqSwh dy jIvn ivcoN" Aqy
"nwvyN pwqSwh dI ShIdI iknHW vfsqy
‘qy ikAuN’ krmvfr gurmWq pfT nM 98
aqy 27 afp
pVHy aqy gurmWq pRsfr ihWq sMgqF ivc vMzo jI qfik asIN rlky scfeI nUM smJ skIey.
051s83.04s050
Including this Gurmat Lesson No 51
lfsfnI msIhf - mrd sUrmf-nfvyN pfqsLfh sfihb
sRI gurU qyg bhfdur jI
For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani
Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the
writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with
an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs
200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies .
(+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address-
J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell
9811292808
web site- www.gurbaniguru.com
|
. |