sMsfr ivwc pYdf hoieaf koeI jIv mrnf nhIN cfhuMdf. axigxq
koiÈÈF krky hor vDyrf smF ijAuxf locdf hY. jIv jMqUaF ny aijhI soc jF ivDI
ivksq nhIN kIqI ik Auh ibmfrI jF mOq ƒ tfl skx. mfnisk pwDr kmËor hox krky
(Èfied) jIv jMqU mOq qoN mnuwK ijMnF zrdy BI nhIN hn. iensfn ny mOq ƒ tflx dI
mnsf nfl jfdU mMqr hQOly tUxy afid qoN ivkfs krky dvf dfrU df shfrf ilaf. mfnisk
pRyÈfnIaF qoN bcx vfsqy ‘‘Drm`` df afsrf ilaf. ÈfmI DrmF ivwc afbyhXfq df
iKafl AuØWBrky sfihq ivwc Cf igaf. ihMdU pOrfxk gRMQF ivwc dyviqaF qy rfKÈF rl
ky, smuMdr irVikaf qy aMimRq kwiZaf. ieh pIxf iksy ƒ nsIb nf hoieaf. aMimRq dI
vMz kridaF dovF iDrF dI KUnI jMg hoeI qy sfrf aMimRq zuwl igaf. jdoN srIr dI
nfsvfnqf rokI nf jf skI qF afqmf dI amrqf df sMklp pYdf hoieaf. punr jnm dy
ivwcfr ipwCy BI ieho iewCf kMm krdI sfP nËr afAuNdI hY ik kI hoieaf jy mYN hux
srIr krky mr irhf hF, myrI afqmf amr hY, CyqI hI iksy hor srIr rfhIN dubfrf jnm
lvygI. aijhy hor BI bhuq sfry tuwtvyN ivcfr sMsfr sfihq ivwcoN iml jFdy hn.
siqgurU nfnk sfihb dy pRgt hox nfl ruky hoey ivcfrF ƒ, sfihq
ƒ, ieiqhfs ƒ, DrmF ƒ, mnuwKI jIvn pwDqI ƒ iewk nvyklI gqIÈIlqf pRfpq hoeI.
KVoq df iÈkfr ho cuwky mnuwKI vrqfry ƒ ijwQy siqgurU jI ny hor bhuq kuwJ AuØWqm
drjy df bKiÈÈ kIqf, AuQy amrqf bfry BI nvyklf idRÈtIkox pyÈ kIqf. gurbfxI ny
zMky dI cot nfl aYlfn kr idwqf -
jYsf supnf rYin kf qYsf sMsfr..
idRsitmfn sBu ibnisaY ikaf lgih gvfr..
ieik cfly ieik cflsih siB apnI vfr..[[[ (808)
aMimRq dI pirBfÈf gurbfxI ivwc bfKUbI mOjUd hY. ivÈy vMz
muqfbk aMimRq dy bhuq sfry vwKo vwKry arQ siqgurU jI ny smJfey hn. afAu iewk
iewk krky gurbfxI dI akwt gvfhI pRfpq krky aMimRq bfry jfnx dI koiÈÈ krIey -
kfienfq dy mflk ƒ gurbfxI dI bolI ivwc aMimRq ikhf igaf hY, Bfv ik Ausdf ‘‘nfm``
hI aMimRq hY -
1[ aMimRq nfmu inDfnu hY imil pIvhu BfeI..
ijs ismrq suK pfeIaY sB iqKf buJfeI.. (318)
gurbfxI jo siqgurU jI ny pRBU dI isPq slfh ivwc Aucfrx kIqI
hY, ijs duafrf mnuwK mfqr ƒ iËMdgI ijAux df vwl afAuNdf hY, Aus gurbfxI ƒ BI
aMimRq dI sMigaf idwqI hY -
2[ aMimRq bfxI hir hir qyrI..
suix suix hovY prm giq myrI.. (103)
jo siqgurU pivwqr AupdyÈ rfhIN mnuwKqf ƒ soJI dyvy srIr
rfhIN prAupkfr kry Auh Kud BI aMimRq df somf hY. pfvn vfk hn -
3[ siqgur ivic aMimRq nfmu hY aMimRqu khY khfey..
aMimRq bfxI qqu hY gurmuiK vsY min afie.. (1423)
gurbfxI dI bolI ivwc rwbI hukm ƒ BI aMimRq ikhf igaf hY.
ijvyN Dur drgfhoN gurU nfnk sfihb akfl purK dy Gwly afey sn. iesy qrHF awgoN
KudfeI rihmq sdkf iswKF ƒ gurqf pRfpq huMdI rhI qy Auh gurU bx ivwcry. imsfl
leI-
4[ amrdfis amrq CqR gur rfmih dIaAu.. (1408)
jdoN jigafsU iewk mn akfl purK ƒ Xfd krdf hY, afpxI afqmf qy
pey ivkfr Do dyx leI gurU qoN soJI pRfpq krdf hY, qdoN Auh vylfvÉq BI aMimRq
vFg huMdf hY-
5[ aMimRq vylf scu nfAu vizafeI vIcfr..
krmI afvY kpVf ndrI moKu duafru.. (2)
cl rhy prkrx ivwc duwD ƒ BI aMimRq sMigaf idwqI geI hY -
6[ soien ktorI aMimRq BrI.. ly nfmy hir afgY DrI.. (1163)
iPr mwKx qF duwD nfloN BI iËafdf kImqI hY, mwKx ƒ BI aMimRq
ikhf igaf hY -
7[ rsnf nfm jphu qb mQIaY ien ibiD aMimRq pfvhu.. (728)
iensfn dI awK bhuq kuwJ vyKdI giRhx krdI hY, cMgf BI qy burf
BI. siqgurU burfeI qoN rok ky nykI vwl lfAuxf loVdy hn. hy mnuwK! qyrI idRÈtI
aMimRq vrgI bx jfvy-
8[ sUky hry kIey iKn mfhy.. aMimRq idRsit sMic jIvfey.. (191)
krqfpurK jIvF qy sdf rihmq krdf rihMdf hY, hor anyk brkqF dy
nfl nfl soky qoN bfad mINh pYxf BI aMimRq dI brKf ho rhI pRqIq huMdI hY -
9[ iJim iJim vrsY aMimRq Dfrf..
mnu pIvy suin sbdu bIcfrf.. (102)
KudfvMd krIm ny ikrpf kIqI aMdroN hI Ausdy drÈn ho gey. bcn
hn -
10[ aMdru lBf rfm nfim aMimRq ndir inhfl.. (48)
agly hvfly ivwc anMq guxF vfly AuØWcy rwb jI ƒ sdf Xfd rwKx
bfry hukm hY -
11[ ijhvy aMimRq hir gux gfAu.. (1219)
imwTy bcnF ƒ BI aMimRq afiKaf igaf hY Ø
12[ ijh pRsfid bolih aMimRq rsnf.. (269)
suafdly pdfrQF ƒ BI aMimRq sMigaf idwqI geI hY -
13[ ijh pRsfid CqIh aMimRq Kfih.. (269)
vyKxf suxnf qy Kfxf pivwqr aMimRq vrgf hI hovy. sgoN siqgurU
jI qF sfƒ smUlicaF ƒ hI, aMimRq bxf dyx leI ikrpf kr rhy hn -
14[ aMimRq bolY sdf muiK vYxI.. aMimRq vyKY prKY sdf nYxI..
aMimRq kQf khY idnu rfqI avrf afiK sunfvixaf.. (118)
cMgy gux Dfrn krky smuwcf srIr hI aMimRq bx jFdf hY -
15[ aMimRq kfieaf rhY suKflI bfjI iehu sMsfro..
mnuwK iswiKaf lY ky ivkfs kr skdf hY. iesy qrHF suXog qrIky
cIËF dI vrqoN aMgF dI vrqoN krnI iswK jfeIey. ies ivkfs ZMg ƒ aMimRq afiKaf hY
-
16[ ibKu sy aMimRqu Bey gurmiq buiD pfeI..
akhu prml pey aMqir vfsnf vsfeI.. (565)
cMgy kMmF df nqIjf dyr svyr cMgf hI pRfpq hMdf hY, ies ƒ
ieAuN ibafn kIqf hY-
17[ gurisKI hir aMimRqu bIijaf hir aMimRq nfmu Plu aMimRqu
pfieaf..
(304)
gurU df Èbd jF bKiÈaf nfm ihrdy ivwc vs jfvy, Btkxf sdf leI
muwk jfvy-
18[ eyko vyKf avru nbIaf.. gur prsfdI aMimRq pIaf..
gur kY sbid iqKf invfrI shjy suiK smfvixaf.. (113)
afiKr ivwc siqgurU jI PYslf suxf idMdy hn ik bfkI qF sMkyq
hn, gl smJfx leI, isry dI gl qF ieh hY ik aMimRq kyvl iewko hI hY. Auh hY BI
ihrdy ivwc hI. ijnHF qy vfihgurU jI ny apfr ikrpf kr idwqI AuhnF df jIvn sMvr
igaf. nfm AupdyÈ rfhIN aMdr cfnx ho igaf -
19[ ijn vizafeI qyry nfm kI qy rqy mn mfih..
nfnk aMimRqu eyku hY dUjf aMimRqu nfih..
nfnk aMimRqu mnY mfih pfeIaY gurprsfid..
iqnI pIqf rMg isAu ijn kAu iliKaf afid.. (1238)
mnuwK ny afpxIaF cqrfeIaF clfkIaF nfl ies ‘‘DrqI Drmsfl``
Auqy af ky bhuq nuksfn kIqf hY. Aus ƒ iewQy rihxf bsxf hI nhIN afieaf. afpxI
alp buwDI aqy KudgrËIaF kfrn smfj ivwc anyk pRkfr dy klyÈ kInf sfVf luwt Koh
afm vyKx ivwc af rhI hY. siqgurU jI mnuwK ƒ DrqI qy afAux df, afpxy AuØWcy
PrËF df, bfr bfr cyqf krfAuNdy hn. ik BfeI qyrf jIvn ivkfrF qoN rihq hoky,
aMimRq vrgf bxnf cfhIdf hY. sgoN iewQy jnm lYx df muwK prXojn hI hY ik burfeIaF
ƒ ihrdy Gr ivwcoN kwZ dyvyN, qy aMimRq vrgf svwC jIvn bxf lvyN. qf hI qyrf
afAuxf sPl mMinaf jf skygf. vfk hn -
20[ ijsu jl iniD kfrix qum jig afey so aMimRqu gur pfhI
jIAu..
Cozhu vysu ByK cqurfeI duibDf ieh Plu nf hI jIAu.. (598)
Aupr vrixq gurbfxI dIaF pfvn pMkqIaF ies gwl df Tos sbUq hn
ik ivÈy dI bxqr jF cwl rhy prkrx dy muqfbk aMimRq Èbd bhuq sfry arQF ivwc
vriqaf igaf hY. ies qoN bfad sMn 1699 dI ivsfKI ƒ jo kfrj dsm pfiqÈfh hjUr ny
kIqf Auh kOqk, iswK lihr dI isKrlI mMjl sI. siqgurU jI ny ieh inrxf BI kr ilaf
sI ik awgoN Kflsf pMQ df mYNbr bxfAux df aiDkfr mYN pMj isMGF dI pMcfieq ƒ sONp
dyxf hY. pr Auh ikhVy Kfs kfrn hn ijnF krky nvyN isirAuN iswKF ƒ kuwJ pRx krx
leI pfbMd kIqf igaf ? afAu Ërf AuhnF dI kuwJ ku inÈfn dyhI krn df jqn krIey -
nM: 1[ pihlI bwjr kurihq kys hn; iehnF ƒ rwbI dfq jfxky
siqkfr sihq rwKx df hukm kIqf igaf. dfhVy kysF vflf BrvF kudrqI juwsf isrjxhfr
ny mnuwK ƒ bÉisaf hY. kys ktfAux vfly lok kudrq dy inXm dI AulMGxf kr rhy
huMdy hn. dUjI gwl ik aOrq mrd dI srIrk bxqr vwKrI hox df bfhrI icMn hn kys. bhu
igxqI jIvF ivwc iehI kudrqI inam prqwK vyiKaf jf skdf hY. kysF dI sMBfl
vfsqy isr Auqy suMdr dsqfr BI ËrUr sjfeI jFdI hY. qy dsqfr kyvl hfkm iDr dy
lokF ƒ sjfAux df hwk sI, gulfmF ƒ dsqfr sjfAux df koeI hwk nhIN sI. purfqn
simaF ivwc dfhVI kys kwtxf, byieËqI df pRqIk sI. sB qoN iËafdf Èrmnfk sËf sI
dfhVI kys kwt dyxy aqy dsqfr Auqfrky bypwq krnf qy awgoN leI dsqfr bMnx qy rok
lf dyxI. jy hfkm tolf jor Ëbr kry qF siqgurU jI ny ikrpfn bKÈI hY ies dI vrqoN
krnI jfieË hY. imslF dy iBafnk dOr ivwc jdoN koeI iswK igRPqfr kr ilaf jFdf, qF
iewko Èrq sI-kys ktvfxy prvfn kr lvo jfn bÉÈ idwqI jfvygI. iksy iewk BI iswK
sUrmy ny, kys ktvfky bypqI vflf ijAuxf prvfn nf kIqf. ies qoN ibhqr gYrq vflI
ÈhIdI ƒ pihl idwqI. srdfrI qy iswKI dI nvyklI pCfx kys aqy dsqfr kfrn hI hY.
qurly Prly ieh sohxIaF dsqfrF qy hI sjfey jf skdy hn. ardfs ivwc kysF df do vfrI
ijkr afieaf hY - ‘‘ijnF isMGF isMGxIaF ny Drm hyq sIs idqy[[[[iswKI isdk
kysF suafsF sMg inBfihaF.`` dUjI vfr- ‘‘iswKF ƒ iswKI dfn kys dfn[[[[afK
kysF dI slfmqI cfhI hY. pMj kkfrF ivwc pihlf kkfr kys hI rwKy gey hn. bwjr
kurihqF ivwc BI pihlI kurihq kys hn. kysF dI sMBfl bfry byaMq prmfx sfzy ieiqhfs
ivwcoN qy rihqnfimaF ivwcoN vyKy jf skdy hn. BfeI rqn isMG jI BMgU pRfcIn pMQ
pRkfs ivwc kysF bfry ilKdy hn -
‘‘rfKhu kC kVf kys ikrpfn. isMG nfm ko ieh insfn.
kMGf kysoN ky sMg rhY. ieho pFc kkfr Dry hY.
nM: 2[ prqn gfmI - gurU sfihb dI ingrfnI ivwc gurU gRMQ sfihb
dy AupdyÈF muqfbk iswKF df jIvn Zldf jf irhf sI. iswK bVy nyk afcrx dy DfrxI
bxdy jF rhy sn. pr dsm pfiqÈfh hËUr ny mihsUs kr ilaf ik afAux vfly smyN ivwc
iswKF ƒ, lMmI KUnI jMg lVnI pYxI hY. duÈmx ny hor krUrqf nfl iswKF qy julm
krny hn. Drm doKIaF vwloN iensfnIaq qoN igry hoey kmIxy kfry BI krny hn. aijhI
mfnisk pIVF ivwcoN bdly dI jvflf BVk pYNdI hY. aijhy iBafnk dOr ivwc, aOrqf ƒ
ibnf kfrn qoN anyk qrHF dy sMqfp Bogxy pYNdy hn. ieiqhfs gvfh hY jflm hkUmq dy
kfirMidaF ny mfsUm duwD cuMGdy bwicaF qy BI rihm nf kIqf. iswK bIbIaF ƒ byEVk
qsIhy idwqy gey, puwj ky apmfnq kIqf igaf. pr iswKF ny siqgurU jI dy hukm ƒ isr
mwQy prvfn kridaF sdf hI prfeIaF aOrqF df siqkfr kIqf. iswKF dy kfql BI ieh
ieljfm nhIN lf sky, ik iswK ‘‘jnfhI`` huMdy hn. muslmfn qy aMgRyj ilKfrIaF
inrsMkoc ies pKoN iswKF dI prsMsf kIqI hY. iswKF ƒ siqgurU jI dy pfvn bcn sdf
cyqy rihMdy sn -
inmK kfm suafd kfrix koit idns duK pfvih..
GrI muhq rMg mfxih iPir bhuir bhuir pCuqfvfih.. (403)
aijhI iewk Gtnf df iËkr BfeI sMqoK isMG ny gurpRqfp sUrj
gRMQ ivwc kIqf hY. jMg smyN iewk muslmfn jrnYl dI juafn aOrq isMGF dy Gyry ivwc
af geI. duÈmx jfn bcf ky nwT gey, qy kuwJ mfry gey. nOjvfn iswK ies bybs aOrq
nfl nIvIN pwDr dy mjfk krn lwg pey. vzyrI Aumr dy iswKF ny gBrUaF ƒ vrijaf. Auh
awgoN hor guwsy ivwc af gey. aKy muslmfn sfzIaF DIaF BYxF nfl jo slUk krdy hn,
Auh iksy qoN Buwilaf hoieaf nhIN hY. jy asIN bdlf lYxf cfhIey qF sfƒ roikaf
ikAuN jFdf hY ? isafxy iswKF slfh idwqI ik JgVf nF kro, clo dsm pfqÈfh hjUr qoN
PYslf krvf lYNdy hF. siqgurU jI awgy afky sfrI hoeI bIqI afK suxfeI. BfeI sMqoK
isMG jI ilKdy hn-
puin isMGn buJY gunKfnI. sgl qurk BugvyN ihMdvfnI.
isMG bdlf ly Blf jxfvYN. gur sfsqr ikAuN vrj htfvYN ?
sux boly siqgur iqs byry. hm ly jfxo pMQ Aucyry.
nfih aDogqI ibKY pucfvYN. qF qy klml krn htfvYN.
prfey rUp ivwc grk hoky iensfn iËMdgI qbfh kr lYNdf hY.
afpxy Gr df cYn, prvfirk suwK Kqm ho jFdf hY. eyzj vrgIaF iBafnk ibmfrIaF mOq dy
mUMh ivwc Dwk idMdIaF hn. awj sMsfr df hr isafxf mnuwK prfey qn qoN bcx df
AupdyÈ dy irhf hY. dunIaF Br dIaF srkfrF afpxy lokF ƒ eyzË dI iBafnkqf qoN
jfxU krvf rhIaF hn.
sMn 1971 ivwc bMglfdyÈ dI jMg smyN iswK POjF ny afpxy
AUØWcy suwcy ikrdfr df prgtfvf kIqf. pfksqfnI POjIaF vwloN afpxy hI Drm vflIaF
(muslmfn) jvfn aOrqF dI Èrmnfk hwd qwk bypqI kIqI. AuhnF dy bMkrF ivwcoN
vsqrhIx aDmoeIaF lVkIaf imlIaF. iswK POjIaF ny afpxIaF dsqfrF pfV ky AuhnF
bIbIaF dy qn Zky. Xog QfvF qy snmfn pUrvk pucfAux df prbMD kIqf. iewk afm iswK
BI ies gwl qoN BlI BFq jfxU hY ik myry gurdyv jI ny, mYƒ kukrm krnoN sKqI nfl
vrijaf hY. Btky hoey BfeI jogf isMG vFgU siqgurU dI iswiKaf sfƒ brbfd hoxo bcf
lYNdI hY. ies pivwqr afcrx sdkf iswK XoiDaF df duÈmxF ny BI gux gfien kIqf.
iesy kfrn AuhnF ƒ smfj ivwc siqkfrXog QF imlI. hr bhU bytI insMg hoky iswKF dI
syvf krnI afpxy vwzy Bfg jfxdI sI. iswKF dI ‘‘rfKI`` ivwc dyÈ dIaF bytIaF
iewjq nfl rihx jog hoeIaF. pr kI awj df ByKI iswK, iswKI srUp ƒ dfgI qF nhIN kr
irhf ?
3[ qMbfkU - hr qrF df nsf iensfn AudoN krdf hY jdoN Ausƒ
duKF klyÈF pRyÈfnIaF ny cfry bMinAuN Gyiraf hovy. jdoN idmfg bybws ho jFdf hY,
hflfq nfl mukfblf krn qoN, qdoN gm ƒ Bulfx leI nÈy dI Èrx ivwc izwg pYNdf hY.
vkqI qOr qy nÈy dI vrqoN nfl idmfg dI socx ikiraf siQl ho jFdI hY. sYØWl mrny
ÈurU ho jFdy hn. duwKF dy kfrn qF ijAuN dy iqAuN mOjUd hn. nÈy kfrn idmfg dI
sMvydnÈIlqf kmËor pY jFdI hY. nÈeI ivakqI ƒ ieAuN prqIq huMdf hY ik nÈf bVI
cMgI cIË hY. ikAuNjo ies nfl pRyÈfnI df aihsfs Gt jFdf hY. siqgurU ies mnuwKI
kmËorI ƒ bfKUbI jfxdy sn. iesy leI AuhnF hr qrF dy nÈy ivruD Ëordfr afvfË
AuTfeI. Purmfn hY -
durmiq mdu jo pIvdy ibKlI piq kmlI..
rfm rsfiex jo rqy nfnk sc amlI.. (399)
ieslfm Drm Èrfb ƒ aqI inMdnIX vsqU mMndf hY. sfry jfxkfr
lok ies ƒ burf svIkfrdy rhy hn. sBf susfietI ivwc ies dI vrqoN lukvyN ZMg nfl
huMdI sI. pirvfrF ivwc ies ƒ nPrq kIqI jFdI sI. hF kuwJ ivhlV, cor Aucwky,
juafrIey, jF grIbF df KUn incoV ky pIx vfly pfpI aihlkfr, ‘‘Êm glq`` krn
leI Èrfb dI vrqoN kr ilaf krdy sn.
jogIaF ny iekwlypx dy Êm ƒ Bulfx vfsqy, mfqf ipqf bwcy
pqnI, BYx Brf dI Xfd ƒ Bulfx vfsqy, Gr dy suK Bulfx leI Èrfb dI (aqy hor
niÈaF dI) bhuq vrqoN kIqI hY. ihMdUaF dy dyvqy (?) Èrfb ƒ soNm rs afiKaf krdy
sn. dyvqf jn (?) Èrfb, mohxIaF (prIaF) df sfQ, nfl hI jUey dIaF bfjIaF afm
lfAuNdy sn. iPr AuhnF dy cyly cylIaF ikAuN nf afpxy dyviqaF (?) vfly rfh qy cwlx
? dyÈ dI jMqf pvy KUh ivwc AuhnF ƒ kI. hOlI hOlI vDdI hoeI Èrfb GrF, iekwTf
qy rfj drbfrF dI rOxk bxn lwg peI. siqgurU jI ny ies ivruwD Ëordfr afvfË
AuTfeI. awj qwk dunIaF Br ivwc ÈrfbIaF dy toilaF ny koeI ÌKrXog kfrj nhIN
kIqy. mnuwKqf df koeI Blf nhIN kIqf. ivigafn dIaF koeI kfZf nhIN kwZIaF. sMsfr
ivwc psry hoey anYqk vrqfry ivruwD kdI koeI jhfd nhIN CyiVaf. nÈeI dI buwDI
kmËor pY jFdI hY. AusdI jmIr mr muwk jFdI hY. nÈeI afpxy nÈy dI pRfpqI vfsqy
pYsf ishq qy iewjq, sB kuwJ gvf lYNdf hY. Auh afpxy bwicaF, pqnI, mfqf ipqf ƒ
BI cUMz cUMz ky Kfx qoN Èrm nhIN krdf.
qMbfkU Bfrq ivwc muglF dy nfl hflI nvF nvF afieaf sI. lokF ƒ
iesdy duÈt prBfv bfry koeI igafn nhIN sI. siqgurU jI ny ijwQy hor sfry niÈaF
dI vrqoN qy iswK leI mnfhI kIqI, AuQy qMbfkU df ivÈyÈ ijkr kIqf. Bfv ieh ik
ies nÈy ƒ mfmUlI nF smJxf, ieh BI dUjy niÈaF vFg hI mn afqmf qy srIr leI qbfh
kun hY. niÈaF kfrn JgVy huMdy hn, aYksIzYNt huMdy hn, hjfrF pRvfr AuØWjV jFdy
hn. mukwdmy BugqidaF jyhlF ktidaF AumrF bIq jFdIaF hn. ies vkq srkfrI aMkiVaF
muqfbk, pMjfb eysIaf ivwcoN pihloN drjy df ÈrfbI sUbf hY. luiDafxf ijlf dunIaF
ivwcoN pihly drjy df nÈeI iËlf hY. ijnHF iswKF kol pfvn gurbfxI df aMimRqmeI
Kjfnf hovy. ijnF iswKF kol amolk dfq KMzy dI pfhul (aMimRq) vrgf nfXfb qohPf
hovy. ies ivrsy dy mflk iswK niÈaF ivwc zuwb rhy hox, aqI duKdfeI hY. iPr nÈy
Kf pI ky iswK aKvfx vfly sB qoN iËafdf KrUd krdy hn. jy lVn vfsqy koeI hor nF
imly qF bwicaF aqy pqnI dy hwz sykxy BI rqI Èrm nhIN krdy. niÈaF qy brbfd ho
irhf arbF ruipaf sFB ky, agr mnuwKqf dy AuQfn vfsqy, kmËor iswK prvfrf dy Bly
vfsqy iswKI dy bhupwKI prcfr vfsqy sMBfl ky Kricaf jfvy qF iswK pMQ dy dunIaF
ivwc zMky vwj skdy hn. pr aPsos, sfzy vwzy vwzy cODrI qy AuhnF dy juMzIdfr Kud
hI Èrfb dy dirafvF ivwc cuwBIaF lf rhy hn, afm ivakqI ƒ kI afKIey ? coxf vkq
vwzy akflI (?) gurU kI golk df pYsf Èrfb aPIm qy roVHdy prqwK vyKy jf skdy hn.
aijhy hflfqF ivwc iswKI df BivwK soc ky rUh kMb AuØWTdI hY.
siqgurU jIAu bhuVI kro; ibKu boihQf lidaf dIaf smuMid
mJfiru..
kMDI idis n afveI n Aurvfru n pfir.. (1009)
so iswK leI sfry nÈy smyq qMbfkU dy pUrI qrHF mnf hn.
4[ kuwTf mfs - kuwJ lok afpxI ilKq rfhI jF bolF duafrf mfs dy
ivruwD pUrf qfx lf idMdy hn. AuhnF ƒ ieh Bul hI jFdf hY ik iswK rihq mirafdf
ivwc ‘‘kuwTf`` Èbd ilK ky hyTF stfr mfrk dy ky, spÈtIkrx idwqf igaf hY -‘‘kuTf
qoN Bfv Auh mfs hY jo muslmfnI qrIky nfl iqafr kIqf hovy.`` jy gurbfxI ivwc mfs
df inKyd kIqf igaf huMdf qF ‘‘kuwTf`` df iËkr krn dI loV nhIN sI, isrP
ieMnf ilKxf hI kfPI sI ik ‘‘mfs nhIN Kfxf``. iewky iswK smfj dy prcfrk qy
lyKk (ivrly ƒ Czky) Btk gey. ies dy ipCokV ivwc kMm kr rhI Bfvnf ƒ nF smiJaf.
mfs Kfxf jF nf Kfx hr iewk iensfn df inwjI mslf hY, iesƒ Drm df aMg mMnx dI
glqI bfr bfr kIqI jf rhI hY. ishq dI mjbUrI kfrn imwTf iqafgxf pY jFdf hY. duwD
mwKx Cwzxf pY skdf hY.[[[[asl ivwc kuwTf Kfx leI mjbUr krnf, ieh iksy ivakqI dI
suqMqr soc ƒ kuclx dI mfrU privrqI hY. hfkm iDr ny ijQy hor anyk mnmfnIaF Drm
dy nfm qy kIqIaF. AuQy AuhnF afpxy smfj ivwc, afpxy Drm ivwc pRclq jF pRvfinq
asUlF ƒ dUijaF qy Tosxf ÈurU kr idwqf. jdoN mnuwK gulfm ho jfvy qF Ausdy sfry
mnuwKI aiDkfr Kqm ho jFdy hn. awj qwk kul kfienfq ivwc ieh kdI nhIN hoieaf ik
koeI dys kOm gulfm BI hovy qy Ausƒ Dfrmk jF smfjk koeI suqMqr aiDkfr BI imly
hox. hor qF hor afpxy GrF ivwc nIJ lfky prK kro. jo lVkI sfzy Gr vhutI bx ky
afeI hY ik Auh afpxf ipqf vflf Drm jF ivhfr shury Gr pugf skdI hY ? sfzI bytI
ivafhI jfky shury Gr jFdI hY, qF kI Ausƒ pyky Gr vfly sfry rIqI irvfj iqafgxy
nhIN pY jFdy ? ies qrHF ikAuN hoieaf? bqIq krnf hY. hfkm iDr jF pujfrI toly kuwJ
BI afKI jfx iksy dI tYN nhIN mMnxI. AuØWT rhI ies nvIN qfkq ƒ, AuØWBr rhI
nvIN cyqnf ƒ, svYmfx nfl ijAuxf cfhuMdy lokF ƒ rfj mwd ivwc aMny ho cuwky lok
brdfÈq nhIN krngy. ihMdU smfj dI (iswKF dI BI) pujfrI ÈRyxI BI AuØWT rhI qfkq
dy ivruwD BugqygI. pUjf df Dfn Kf Kf ky pujfrIaF dI ËmIr mr jfieaf krdI hY.
iesy leI awj qwk kdI pujfrIaF ny ienklfb df rfh aKiqafr nhIN kIqf. siqgurU jI ny
iswKF ƒ jo mfnisk afËfdI bKÈ idwqI qF iPr rfjsI gulfmI Auh ikvyN brdfÈq kr
lYNdy ? siqgurU jI qoN afigaf lY ky iswKF rxjIq ngfry bxfey vjfey. GoiVaF dy
Èfh svfr bxy. JMzy Julfey, qurly Prly dsqfrF sjfeIaF. bIbIaF dy isr kwjy, Bfv
aOrq ƒ jbr df iÈkfr hoxo bcfieaf. bypq hoeI aOrq ƒ ‘‘cuMnI lwQ geI, jF
isro nMgI ho geI`` ikhf jFdf hY. Drm asQfn hI nhIN bxfey sgoN ngr ksby qy Èihr
bsfey. Aupr vrixq rihmqF nfl mflfmfl krky siqgurU jI ny Purmfn jfrI kr idwqf-
myry ipafry iswK bwicE! jdoN quhfzy hwk koeI Kohx dI nIc hrkq kry, qF hwkF dI
rfKI vfsqy, dusmx ƒ sbk isKfAux leI mYN quhfƒ iewk nfXfb qohPf bKÈ irhf hF-
‘‘ikrpfn``. ies df ivsfh nhIN krnf eykqf dy sUqr ivwc proey rihxf. vfk hn -
ibnf ssqr kysM nrM Byz jfno.
gho kfn qfko ikqY lY isDfno.
shI myrI afigaf suno hy ipafry.
ibnf ssqr kysM dyvo nf dIdfry. (gu:pR:sU:)
jb hmry drsn ko afvhu. bx sucyq qn ssqr sjfvhu.
kmr ksf kr dyvhu idKfeI. hmrI KusI hoie aiDkfeI.
(gu:pR:sU:)
jF - ssqr grIb dI rwiKaf. jrvfxy dI BwiKaf.
jo lok iÈkfr krn dy bhfny hiQafr rwKdy sn, hkUmq ny AuhnF qy
BI rok lf idwqI. agr iksy ny mfs Kfxf hI hY qF srkfr vwloN pRvfixq QfvF qoN mfs
KRId ky KfDf jfvy. iehnF dukfnF qy ivkx vflf mfs kuwTf (hlfl) hI imldf sI.
ikAuNik srkfr jfxdI sI ik jo mnuwK iÈkfr Kud krygf, Auh hiQafrbMd hovygf.
iÈkfr krn leI jMglF ivwc tolIaF bxf ky hI jfieaf jf skdf hY. ÈÈqrDfrI ivakqI
ÈÈqr dI hr pwKoN vrqoN BI krnI iswKygf. inrBYqf BI Aus ivwc afvygI. mn aqy
srIr krky blvfn hovygf. aijhy sUrmy kdI BI mOkf myl bx jfx qy hkUmq dy ivruwD
bgfvq KVI kr skdy hn. mËbUq jQybMdI bxf iksy Ëflm aPsr, vËIr ƒ kIqy dI sjf
dy skdy hn. vkq afAux qy ho skdY aijhy ‘‘isr iPry`` lok rfj pltf hI kr
dyx[[[. Jtky jF hlfl kIqy mfs ivwc AusdI bxqr muqfbk koeI Prk nhIN hY. pRmuwK
mslf afpxy svYmfx nfl ijAux df hY. nfm dyv jI ƒ pkV ky bfdÈfh ny afiKaf sI,
Kudf afK. nfmdyv jI kihx lwgy Kudf qy pRmyÈr iewko hI hn, mYƒ pqf hY. quhfzy
dbfAu ivwc zr ky mY jfnbKÈI leI Kudf nhIN afKFgf. afpxI KuÈI nfl BfvyN hr roj
afKF.
KMzy kI pfhul rfhIN, hr ivakqI (iesqrI, purK) iswK jQybMdI df
mYNbr bx skdf hY. ijvyN POj dI iewk ivÈyÈ vrdI huMdI hY. jo POjIaF ƒ eykqf dy
sUqr ivwc proeI rKdI hY. iesy qrF puils ivwc, skUlF ivwc, Kyz dy mYdfn ivwc,
kuwJ vrdIaF inÈicq hn. iesy qrHf iswK leI pMj kkfrI vrdI ËrUrI kr idwqI geI
hY. sB qoN pRmuwK iswK dI iËMdgI df afDfr agvfeI df somf pfvn gurbfxI hY. iswK
dI bfhrI pCfx leI vrdI hY. KMzy kI pfhul lY ky pMQ df mYNbr bxnf hY. jIvn Br
iswKI kmfAuxI hY. kuwJ nf smJ lokF ny KMzy kI pfhul ƒ BI anyk krfmfqF nfl joV
idwqf, qF hI qF sfzf byVf grikaf hY.