pRo: ieMdr isMG 'Gwgf'
BfrqI smfj ivwc bRfhmxI Drm ny jo ivgfV pYdf kIqy hn, AuhnF
dI PirÈq bhuq vwzI hY. hQly lyK duafrf kyvl ikrq nfl sbMDq kuwJ ivcfr sFJy kIqy
jfxgy. ies dyÈ dy Drm gRMQF (?) ny jo pRcfiraf bIijaf, AuhI pYdf hoieaf,
Bugiqaf. bRfhmx DrmgurU, pujfrI qF pUjx Xog bx bYTf, ikrqI kfmf, imhnq krn vflf,
sfiraF dIaF loVF pUrIaF krn vflf, kMmI kMmIx qy ÈUdr bxf idwqf igaf. sB qoN
iËafdf imhnqI (hwQIN ikrq krn vflf) hI sB qoN nIvF Dwk idwqf igaf. Auh kMm qF
jIa jfn mfr ky idn rfq kry. bdly ivwc mMgy kuwJ nf, vwty ivwc imlxgy jUTy tukVy,
pfty purfxy kwpVy, inwq idn iqRskfr, iPtkfrF gflHF. AuØWcf hAukf qwk lYx dI
afigaf nhIN. ies aqI GtIaf vrqfry ƒ, Drm dI cfdr pihlF idwqI geI. ‘‘Drm
gRMQF df pivwqr AupdyÈ grdfinaf igaf.`` iesy kfrn Bfrq ivwc ikrq dI vizafeI
alop ho geI. lokIN kMm qoN jIa curfx lwgy, kfmf iensfn nPrq df pfqr bxdf clf
igaf. KyqI krn vflf grmI srdI ivwc, duwK Jwlky, aMn pYdf krn vflf ÈUdr
aKvfieaf. kpfh pYdf krn vflf, buxn qxn vflf, rMgfeI islfeI vflf, sfry nIvyN
ÈUdr bxf idwqy. muPq df aMn Kfky zkfr mfr jfx vflf muPq ivwc kwpVy pRfpq krky,
pihn lYx vflf, grIbF dy hwkF qy inwq zfky mfrn vflf AuØWcI kul, AuØWcI jfq
vflf, pUjxjog bx bYTf. aijhy muPq Kory ivhlV ƒ hr QF iPtkfrF pYxIaF cfhIdIaF
sn. isqm ieh ik ihwk dy qfx anyk hQ kMizaF duafrf iqafr kIqy mfrU isstm muqfbk
ieh prjIvI (prfey jIv df KUn pIx vflf) sgoN pUjxXog bx bYTf. ikrqI lok imhnq BI
krn, afpxI ikrq df kuwJ ihwsf iehnF dy awgy Bytf rwKx qy crnF qy isr rwKky
nmskfrF BI krn, hY nf hnyr grdI ?
siqgurU nfnk sfihb jI ny ikrq krn ƒ, prAupkfr krn ƒ Drm nfl
joV idwqf. ivhlVF dI gurU Gr ivwc kdI soBf nhIN kIqI geI. gurbfxI gurAupdysF qoN
agvfeI lY ky iswK ihMmqI, ikrqI, pr AupkfrI, jFbfË joDy bxky AuØWBry. lMmI jMg
lVI, musIbqF dy gVH rfh rokdy rhy, pr iswK awgy hI awgy vDdy cly gey. siqgurU jI
df Èbd pVHo-
syv kIqI sMqoKeI ijnI sco sc iDafieaf..
EnI mMdY pYr n riKE kir suikRq Drm
kmfieaf..
EnI dunIaf qoVy bMDnf aMnu pfxI QoVf
Kfieaf..[[[[[ vizafeI vzf pfieaf.. (467)
ijQy duinafvI kfrj iswK smfj ny pUrI qndyhI nfl kridaF kMgflI
ƒ GroN kwZ idwqf, AuQy nfl hI loVvMdF dI syvf leI BI Kfs qrHF dy Auprfly
afrMBy. JfVU pocf lfAuxf, mlmUqr dI sPfeI krnI ÈUdrF df ‘‘KfndfnI`` kMm
imiQaf igaf sI. hux ieh kMm ‘‘syvf`` df Bfg bxf idwqf igaf. brqn sfP krny,
lMgr pkfAuxf BI CotIaF jfqF vfilaF dI ‘‘iksmq`` ivwc ilK idwqf igaf sI. gurU
Gr ivwc ieh kMm BI syvf df pivwqr aMg bx igaf. pÈU sFBxy, Gfh pwTf vrqfAuxf,
duwD coxf, GoVy bld pflxy, ieh sfiraF df sFJf kfrj bx igaf. koeI iglfnI nhIN,
nPqr nhIN, nIvFpx nhIN.
ikrq dI vizafeI gurU Gr ivwc ieqnI pRbl rUp Dfrn kr geI ik
iswKF ny muZly asUlF ivwc ikrq ƒ Èfml kr idwqf igaf. jy pRmfqmf ƒ Xfd rwKxf
ËrUrI hY, qF ikrq krnI BI ËrUrI hY, qy iPr vMz ky Ckxf BI ËrUrI hY. ies ƒ
ieAuN mfx pRfpq hY - ‘‘nfm jpxf, Drm dI ikrq krnI, qy vMz ky Ckxf``. sqgurU
jI dy pfvn bcnF ƒ isr mwQy svIkfr kridaF, axigxq gurU ky lflF ny syvf dy Kyqr
ivwc Xogdfn pfieaf hY. vMz ky BI Cikaf hY qy vihgurU df Èukrfnf BI krdy rhy hn.
sohxIaF, amIrËfdIaF BYxF, gurU GrF ivwc siqkfr sihq brqn sfP krdIaF, prÈfdy
bxfAuNdIaF, vrqfAuNdIaF, afm vyKIaF jf skdIaF hn. JfVU pocf lfAuxf, jl CkfAuxf
loVvMdF dIaF loVF pUrIaF krdy guriswK vIrF ƒ hr roË vyiKaf jf skdf. joVy sFBxy
sfP krny, kwpVy Doxy BI syvf df hI iewk ihwsf svIkfr kIqy gey hn. gurbfxI pVHnI
ivcfrnI qF iswK leI hY hI aqI ËrUrI. syvf krn dI pRyrnf gurbfxI ivwcoN hI qF
pRfpq huMdI hY. Gr ivwc jF gurU Gr ivwc ikqy BI mOkf bx afvy, iswK ny gurbfxI df
pfT krnf jF suxnf hI hY. sihj pfT, aKMz pfT, kIrqn kQf, kVfh pRÈfd qy inqnym
dIaF bfxIaF, ieh sB qF iswK dI iËMdgI df ainwKVvF aMg hn. purfqn smyN qoN hI
iswK bfxI pVHdy hoey siqkfr nfl syvf krdy af rhy hn.
lgpg 1960 qoN ÈurU hoky iewk ajyhI mfrU hvf clf idwqI geI ik
iswKI syvf dIaF nIhF ihwl geIaF. jdoN sMq Piqh isMG qy mfstr qfrf isMG ny iewk
dUjy ƒ pCfVn dI nIaq nfl, pMQk mMc qy Cl nftk kIqf qy akfl qÉq, aqy Ausdy
syvfdfr ƒ ijvyN ncfihaf, ieh iewk lMmI duKdfeI dfsqfn hY. sMn 1960 qoN bfad hI
mfstr qfrf isMG qy sMq Piqh isMG ny vfrI vfrI mrn vrq rwKy. bVI byhXfeI nfl ibnf
kuwJ pRfpq kIqy aDvfitAuN vrq qoV idwqy. iPr akfl qÉq qy agn kuMz bxfey gey.
dovyN lIzrF smyN smyN sV mrn df gurmq ivroDI krm kIqf, aYlfx krky muwkr jFdy
rhy. iswK pMQ dy guwsy qoN bcx vfsqy akfl qÉq dy jQydfr ƒ vrqdy rhy. ‘‘jQydfr
jI sfƒ brqn sfP krn, joV JfVn, JfVU Pyrn qy pfT krn dI ‘‘sËf`` lf idAu.
bhuqI nf lfAuxI bs pMdrF vIh idnF qoN vwD nf hovy. ies qrHF sfzy gunfh muafÌ ho
jfxgy qy Boly Bfly iswK TMZy Tfr ho ky iPr sfzy mgr jYkfry gjfAuNdy cwl pYxgy.``
kTpuqlI numf jQydfr jI ny iehI kuwJ kIqf. iewk nOkr, mflk ƒ sjf lfAux df KyKx
kr irhf sI. pr mflk ƒ puwC puwC ky, ieh pMQk rvfieqF qoN BgOVy lok (lIzr) sËf
Bugq rhy sn, drbfr sfihb ivwc brqn sfÌ krky, bfxI pVH suxky.
AudoN qoN lYky awj qwk iehI vrqfrf gurmq df lybl lfky inrMqr
vrqfieaf jf irhf hY. sMn 1977 ivwc pMjfb dI akflI srkfr ivwc iewk isr kwZvyN
iswK sR: afqmf isMG mfl mMqrI dy iDafn ivwc ilaFdf igaf ik ptvfrI qoN lY ky
AuØWpr qwk mihkmy df hr vwzf Cotf aPsr/krmcfrI irsvq ivwc zUMGf Dwisaf hoieaf
hY, iehnF ƒ nwQ pfAu iBRÈtF ƒ sËf idAu[[[[.
sR: afqmf isMG df juafb sI -‘‘hF qusIN TIk kih rhy ho,
mYN Dfrmk afdmI hF, ies leI iehnF ƒ Dfrmk sËf hI idaFgf. awgoN vfsqy iehnF qoN
pRx krvFvfgf ik byeImfnI, irÈvqKorI qoN bfj afAux.`` puwCx qy afKx lwgy vËIr
sfihb ik ‘‘iehnF sfiraF ƒ mYN apIl krdf hF ik drbfr sfihb aMimRqsr jfx,
smwrQf muqfbk dyg krfAux, pRkrmf ivwc syvf krn qy pfT sunx. hPqf ds idnF df
pRscfqfp krky iPr pRx krn ik awgoN irÈvq nhIN lvFgy, qF mYN sfiraF dy ipCly
kIqy hoey gunfh muafÌ hoey smJ lvFgf. ies bckfny aKbfrI ibafn kfrn sR: afqmf
isMG dI lMmy smyN qwk iKwlI AuØWzdI rhI sI. pwqrkfrF ieh BI afiKaf sI peI iPr
pulIs aqy adflqF dI kI loV hY, luwtF KohF kro, irÈvqF leI jfAu, dunIaF Br dy
kukrm krn qoN bfad kdI kdfeIN drbfr sfihb jf ky dyg krfAu, ieÈnfn kro, bfxI
suxo, qy sfry gunfhF qoN mukqI pfAu.
iblkul iesy qrj qy cwl rhy hn sfzy lIzr qy jQydfr. ipCly lMmy
arsy qoN vyKdy af rhy hf, ijMny vwzy mrËI bwjr pfp krdy jfAu, gurU kIaF golkF
luwto, Drm dy nF qy iswKF ƒ kurfhy pfAu, luwt ky KfAu votF mMgo. gurdvfiraF ƒ
rfjsI aKfVy bxf idAu, cODrF qy golkF bdly iewk dUjy dy isr pfVo, pwgF Auqfro,
dfhVIaF puwto, adflqF ivwc gurU kIaF golkF ƒ rohVdy cly jfAu. JUT bolo, ÈrfbF
pIAu, ÈrfbF ipafAu, aÌIm BuwkI dI blYk kro qy votrF ƒ CkfAu. sfry gurDfmF qy
POjF cfhV idAu, hËfrF nOjvfnF ƒ koh koh ky mfr idAu. akfl qÉq Zfh idAu (bUtf
isMG, ig: jYl isMG) akfl qKq bxf idAu (sMqf isMG inhMg muKI) akfl qKq dy nfm qy
mfieaf btor lvo (tksfl) akfl qKq dI durvrqoN kr lvo. ardfsF krky, ksmF Kfky
(akflI dl dy mrjIvVy) muwkr jfAu, gurU ƒ ipwT dy jfAu, pMQ ƒ KUh ivwc suwt
idAu, sB muafP ho skdf hY. BfvyN koeI sMq bfxy ivwc blfqkfr kry (DnvMq isMG,
ÈmÈyr isMG jgyVf) BfvyN sMq lok Kud zyry dy aMdr (nfnksr klyrF vfly) kbjy
vfsqy golIaF dI vfCV nfl dUjy sMq ƒ BuMn dyx. sB muafÌ ho skdf hY, bs iewk
vfrI drbfr sfihb afAu jQydfr jI awgy ‘‘pyÈ`` hovo. Auh doÈI ƒ krVI sjf
dyxgy. Blf kI ? jfAu prkrmf ivwc JfVU lfAu, brqx mFjo, joVy sfP kro, pfT suxo
kro, lgfqfr iewkI idn jF iekwqI idn. iPr dyg krfAuxI, golk ivwc mfieaf pfAuxI qy
pMQ ivwc vfpsI dI ardfs, BuwlF bKÈx dI ardfs krky sfry gunfh Do idwqy jfxgy.
afiKr ivwc gMBIr hoky JfqI mfro. ÈurU ivwc iËkr kIqf igaf
sI, ik gurU ipafr vfly, mfeI BfeI hQIN syvf krnI DMn Bfg jfxky kiraf krdy sn/hn.
iehnF aMdr gurU ipafr gurbfxI df siqkfr, syvf df AuqÈfh TfTF mfrdf prqwK vyiKaf
jf skdf hY. BfeI gurdfs jI syvf bfry ilK rhy hn -
gurisKF gurisK syvf lfieaf..
sfD sMgq kir syv suK Pl pfieaf..
qpV JfiVaf ivCfie DUVI nfieaf..
kory mt axfie nIr Brfieaf..
afix mhF pRsfid vMiz Kuafieaf.. (Bfgu : 20/10)
sMpUrx gurU gRMQ ivwc ikqy iewk iql mfqr iËkr nhIN imlygf ik
gurbfxI pVHnI suxnI koeI ‘‘sjf`` hY. sgoN aijhy hukm byaMq hn ik iswK ny sdf
hI gurbfxI qoN agvfeI syD lY ky iËMdgI bsr krnI hY. iPr sfzy aKOqI jQydfr Buwl
bKÈx lwigaF bfxI pVHn dI ‘‘qnKfh`` ikAuN lfAuNdy hn ? gurU Gr ivwc syvf
krnI pivwqr kfrj hY, mfeI BfeI ÈrDf aDIn KuÈI nfl inwq krdy vyKINdy hn. pr
Buwl bKsfAux vfilaF ƒ iehI syvf krn dI ‘‘sËf`` ikAuN idwqI jFdI hY ? kVfh
pRÈfid sMgqF roËfnf hI krfAuNdIaF hn, iPr dyg krfAux dI ‘‘sËf`` ikvyN
hoeI ? asl ivwc iswKI dIaF pivwqr BfvnfvF ƒ vlUMDiraf jf irhf hY. bhuq hI
sMvydnÈIl pfvn gur hukmf ƒ ‘‘qnKfh jF sËf`` ivwc qbdIl krky kql kIqf jf
irhf hY. vwzIaF gwdIaF dy ibrfjmfn, bOxy mnuwK, guriswKI dI siqkfrq ÈbdfvlI ƒ
dUiÈq aqy klMkq kr rhy hn. jy gurbfxI pVHnI sunxI sËf hY qF koeI iswK KuÈI
nfl bfxI ikAuN pVHygf ? jy syvf krnI sËf hY qF koeI gurU ipafr ivwc iBwjky syvf
ikAuN krygf ?
asl ivwc ieh ‘‘qnKfh jF zMz`` qF hY hI nhIN, pr rfjsI
lokF dI imlI Bugq krky jQydfrF ny syvf ƒ zMz ivwc bdl idwqf. ikAuNik bhuqy
jQydfr Xogqf dy afDfr qy nhIN afAuNdy blik pRDfnF (pRDfn