Dfrimk nfary boly so inhfl ƒ Èrfb pI ky lfAux dy
ieqrfj Xog sIn idKfey gey hn. gurU gRMQ sfihb dI hËUrI ivwc joiVaF smyq
idKfieaf igaf hY. iswK pirvfr ƒ bd ieKlfk hflq ivwwc idKfAux dy sfijÈ
Bry sInf ƒ lY ky iswK kOm ivwc ros dI lihr doV geI. jwQydfr dI loBI
mfniskqf vflI afqmf df iPlm pRfAUzsr poNtI cwZf ƒ pihlF vI pqf sI
ikAuNik poNtI cwZf ny afpxy Brf ƒ ijs qrIky nfl cIP Éflsf dIvfn d
pRDfn bxvfieaf sI Auh hI qrIkf Aus ny iPlm ƒ klIn icwt idvfAux leI
vriqaf jwQydfr vydFqI dy sodybfË pI[ey[ sMDU nfl rfbqf kfiem krky 10
lwK qoN Aupr df sOdf kr ilaf sMgq dI awKF ivwc Gtf pfAux leI iek Cy
mYNbrI kmytI bxfeI geI. poNtI cwZf dy Krcy qy bMbeI geI Bfrq dy sB qoN
mihMgy hotl ivwc kmytI ƒ Tihrfieaf igaf. cMd tukiVaF dI Kfqr afpxI
afqmf ƒ gihxy pfAux vfilaF ny vydFqI dy kihx qy iswKI isDFqF, iswK
ieKlfk, iswK ivrsy qy Dfrimk jYkfry dI byadbI krn vflI iPlm nUM klIn
icwt dy idwqI. iPlm ivruwD BfeI amrjIq isMG luiDafxy vfilaF ny iPlm
ivruwD hfeI kort ivwc irt kIqI hoeI sI. vydFqI ny BfeI amrjIq isMG ƒ
Pon qy irt vfps lYx leI ikhf qy BfeI amrjIq isMG jI ny irt vfips lY leI.
vydFqI dI klIn ict dyx kfrn iPlm df pRdrÈn ÈurU ho igaf, BfrI igxqI
ivwc kOmI pRvfny iswK Drm dI byadbI krn vflI iPlm dy ivroD ivwc sVkF qy
Auqr afey ÈfqmeI pRdrÈn kfrIaF qy pulIs ny lfTIcfrj kIqf. kOm dI pwq
qy kOm dI pwg sVkF qy rul geI. sB pfsy hfhfkfr mwc geI iswK sMgqF vydFqI
dI ies Èrmnfk kfrvfeI ƒ kosx lgIaF. akflI lIzr vI vydFqI ƒ kosx lgy.
ÈRomxI kmytI ƒ vI pfsf puwTf pYNdf dyK ky vydFqI dy PYsly dI nukqfcInI
kIqI. vydFqI Gbrf igaf Aus ny afpxf gunfh CupfAux leI iek hor JUT boilaf
mYN koeI klIn icwt nhIN idwqI nf hI irt vfips lYx leI ikhf hY. Éflsf
pMcfieq dy kOmI pMc crnjIq isMG ny klIn ict dI iek kfpI pRYWs ƒ rlIË
kr idwqI, vydFqI dI irt vfips lYx leI BfeI amrjIq isMG nfl hoeI glbfq dI
typ vI rlIË kr idwqI. pMQk jwQybMdIaF ny akfl qÉq qy 15 meI ƒ iekwT
sdx df aYlfn kr idwqf. Gbrfieaf hoieaf vydFqI afpxy sOdybfË pI[ey sMDU
smyq akfl qÉq Cwz ky Prfr ho igaf qy acfnk pMj idnF bfad gurU gRMQ
sfihb dI qfibaF hirmMdr sfihb pRgt ho igaf, cyhrf murJfieaf hoieaf sI
BRÈt qrIky nfl iekTI kIqI iqMn kroV dI mfieaf df prCfvF cyhry qy sfP
idK irhf sI.
hux svfl ieh pYdf huMdf hY ik iswKI isDFqF dI byadbI
gurbfxI dI byadbI dy anykf msilaF dIaF hjfrF Èkfieqf akfl qÉq qy peIaF
hox qy iPlm dy msly qy iek idn ivwc kfrvfeI df kI kfrn ho skdf hY? iswK
sMgqF vloN afpxy Prj qy hux qfËf mslf afieaf hY ik jwQydfr vyDFqI ny
iswKI dI ktV duÈmx jmfq afr[aYWs[ aYWs[ dy pMjfb dy muwKI ƒ isrpfAu
idwqf hY. svfl ieh pYdf huMdf hY ik iswKI df sB qoN vwD nuksfn krn vflI
ies rfÈtrI iswK sMgq ny pihlF jo 300 sflf sfjnf idvs ivwc nuksfn kIqf
Aus df iËkr mYN ipCy kr cuwkf hF hux 400 sflf idvs qy jo iswK kOm df
nuksfn krn dI ivAuNq ies afr[aYWs[ aYWs[ ny bxfeI sI Auh bVI Kqrnfk sI
ies qoN pihlF vI afr[aYWs[ aYWs[ ny kÈmIr ivwc ctI isGflpurf ivKy 36
iswK kql krvf ky iswK muslmfn Psfd krfAux dI Kyz KyzI sI pr sQfnk donF
iPrky dy lokF dI sUJ bUJ kfrn Auh Kqrnfk cfl asPl ho geI sI. hux iPr
afr[aYWs[ aYWs[ dy ieÈfry qy sRI gurU gRMQ sfihb dy 400 sflf pRkfÈ
idvs dy sMbMD ivwc iswK muslmfn Psfd krfAux dI iek bVI iGnfAuxI qy
Kqrnfk ivAuNq bMdI kIqI geI sI. Auh ies qrHF afr[aYWs[ aYWs[ ƒ sRI gurU
gRMQ sfihb dy 400 sflf pRkfÈ idvs qy sMbMD ivwc musilm ivroD iltrycr
iqafr kIqf igaf sI jo ik ngr kIrqn dy dOrfn vMizaf jfxf sI, ngr kIrqn
rUt dI iek dsqfvyË lIk ho geI aqy pMQk sPf ivc ivcr rhI Éflsf pMcfieq
ny ies df Kulfsf aÉbfr ivwc ibafn dy idwqf. dsqfvyËF dIaf kfpIaF krfky
pMQk sPf ivwc ivwcr rhIaF pMQk jwQybMdIaF qy pMQk sKÈIaqF ƒ Byj
idwqIaF.
pihlF qF jwQydfr vydFqI df ies ngr kIrqn bfry
afr[aYWs[ aYWs[ nfl sodf ho cuwkf sI. ikAuNik Aus ny kI lYxf ds vIh hËfr
iswK muslmfn cfhy mr jfx, Auhƒ qF ds vIh lwK ru: cfhIdf hY. ByjIaF
geIaF rIportF qy akflI sPf qoN lY ky ÈRomxI kmytI qwk hwlcl mwc geI
vydFqI nUM zridaF mfiraf afr[aYWs[ aYWs[ dy ngr kIrqn qy pfbMdI lfAuxI
pY geI. afr[aYWs[ aYWs[ dy ruldf isMG, gurcrn isMG igl, rGbIr isMG jnrl
skwqr ny bfdl nfl qurMq srkt hfAUs aMimRqsr ivKy mIitMg kIqI qy ngr
kIrqn qoN pfbMdI htfAux dI mMg kIqI bfdl ny vydFqI ƒ smUMdrI hfl ivwc
swd ilaf qy ngr kIrqn qy lfeI pfbMdI vfips leI ikhf. vydFqI ny ikhf ik
ieh gwl Éflsf pMcfieq ny aKbfrF ivwc dy idwqI hY aqy aopojIÈn akflI
pfrtIaF ƒ pqf lg geI hY mYN ies qoN pfbMdI nhIN htf skdf iPr sB akflI
iekwTy hoey qy cfro idÈfvF qoN ngr kIrqn afpxI agvfeI hyT ilafAux df
PYslf ilaf igaf qy iksy vI iksm df iltrycr vMzx dI mnfhI kIqI geI ies
qrHF krn nfl iek bhuq vwzf iswK musilm Psfd krfAux df duKdfeI kFz tl
igaf.
hux ieh vydFqI qoN puiCaf jfxf cfhIdf hY ik ijhVI
afr[aYWs[ aYWs[ ny drbfr sfihb qy atYk krfAux ivwc aihm BUimkf inBfeI,
ijhVI afr[aYWs[ aYWs[ ny idwlI kfnpur ibkfro ivKy iswK kqlyafm dI sfijÈ
GVI ijhVI afr[aYWs[ aYWs[ iswK musilm Psfd krfAux dIaF sfijÈF rc rhI
hY. sfzI kOm ƒ ihMdU kih rhI hY, sfzy drbfr sfihb ƒ ihMdUaF df mMidr
kih rhI hY, sfzI pivwqr bfxI dI byadbI kr rhI hY, sfzy ieiqhfs ivwc rlz
glz kr rhI hY sfzy iswKI isDFqF, sfzy ivrsy, sfzI pihcfx ƒ cYNlj kr rhI
hY Aus afr[aYWs[ aYWs[ dy muwKI ruldf isMG ƒ ikhVy jmrod dy ikly dI
Piqh kfrn isrpfAU dI bKiÈÈ kr rhy ho.
vydFqI ƒ jwQydfr lfAux dI slfh gurbcn isMG bdn skwqr ÈRRomxI kmytI ny
idwqI ikAuNik vydFqI dI KfsIaq ieh sI Auh kmËor pirvfr ivwcoN sI, hryk
ÈRomxI kmytI pRDfn df vPfdfr sI, vydFqI ijs vI syvf, nokrI, ahudy qy
irhf afpxy bos df jIa hËUr qy KYr Kvfh irhf. cfplUsF dI cyarmYn bIbI
jgIr kOr ƒ Auprokq izgrIaF vflf bMdf lfhyvMd rihxf sI.
igafnI joigMdr isMG vydFqI ƒ afr[aYWs[ aYWs[ df hwQ
Tokf bxfAux ivwc s: bfdl ny mdd kIqI. Bfxf ies qrHF vfpiraF ik kuJ pMQk
jwQybMdIaF ny afr[aYØws[aYØws dIaF iswK ivroDI kfrvfeIaF dI Èkfieq
vydFqI ƒ kr idwqI jwQydfr ny afr[aYWs[aYWs[ dIaF pMQ ivroDI kfrvfeIaF
ƒ Twl pfAux leI pMQk sPf ivwc ivcr rhIaF smUh pMQk jwQybMdIaF qy pMQk
sKÈIaqF dI iek mIitMg akfl qÉq sfihb qy sd leI. smUh pMQk jwQybMdIaF
qy pMQk sKÈIaqF vydFqI dy sdy dy akfl qÉq phuMc geIaF. acfnk
afr[aYWs[aYWs[ dy lfiesMsI eyjMt pRkfÈ isMG bfdl qÉq qy phuMcy qF
AunHF jwQydfr dy kMn ivwc iek mMqr PUk mfrI. bws iPr kI sI sfrI mIitMg
ivwc vydFqI hor qy hor msly ivcfrdy rhy pr afr[aYWs[aYWs[ dy ivruwD nf
afp jubfn KolI qy nF iksy ƒ bolx idwqf. pMQk sKÈIaqF ny bQyrf vfsqf
pfieaf pr bfdl dy ielfhI hukm ny iksy dI iek vI pyÈ nf jfx idwqI Aus
qoN bfad jwQydfr vydFqI Kud afp pMQk ivroDI PYsly lYx lgy mfieaf iekwTI
krn lgy koeI vI mslf akfl qÉq qy afAuNdf qy mfieaf df gPf imldf, PYslf
ho jFdf.
aKOqI jwQydfr vydFqI vwloN mfieaf dy lflc,
afr[aYs[aYs[ dy hukmF, bfdl dy zr ‘qy afpxI hYNkV kfrn ley gey PYsilaF
ivcoN kuJ sMgqF dI nËr kr rhy hF :
(1)slym tfbrI luiDafxy ivKy awT gurU gRMQ sfihb dy
pfT, aKMz pfT dy nfl iÈvilMg dI pUjf ‘qy hvn krfAux dI iÈkfieq dI
koeI suxvfeI nhIN kIqI ‘qy Aultf mfieaf lY ky iswKI isDFqF ƒ Zfh
lfAux vfilaF dI ipwT TokI.
(2) joDyvfl bsqI Bgq rivdfs mMdr ivwc gurU gRMQ sfihb
‘qy cMdoaf nf lfAux ‘qy gurU gRMQ sfihb nfl Bgq jI dI mUrqI lfAux dI
afigaf dyxI. pMcfieq dy isMGF ny avfË AuTfeI ‘qy kys Bugqy. lyikn
vydFqI ny rvdfsIaF dy hYWz kuafrtr ‘qy jf ky gurU gRMQ sfihb dy AuWpr
cMdoaf nf lfAux dI hfmI Br idwqI.
(3) Binafry vfly vwloN aKOqI gRMQ iqafr krn ‘qy
koeI aYkÈn nhIN. aKOqI jgyVy sfD koloN Binafry vfly dy gRMQ ƒ mfnqf
duafAuxI.
(4) Binafry vfly dy gRMQ ƒ mfnqf dyx vfly jgyVy sfD
ƒ amrIkf df vIËf luafAux ivc shfieqf krnI.
(5) blfqkfrI DnvMq isMG qoN mfieaf dy gwPy lY ky
iensfP lYx afeI lVkI nfl by-iensfPI kIqI.
(6) aKOqI sfD iÈkfgo vfly dI Drm pqnI nfl by-iensfPI
krn ‘qy sfD dy zflrF kfrn sfD dy zyry ‘qy jf ky sfD dI isPq-slfh
krnI.
(7) aKOqI nUrmihlIey dIaF pMQ-ivroDI krqUqF ƒ rokx
leI gurU gRMQ ‘qy gurU pMQ dI hËUrI ivwc sONh Kf ky 31 mYNbrI kmytI
bxfAux df vcn krnf ‘qy iPr mfieaf df gwPf lY ky kmytI bxfAux qoN mukr
jfxf.
(8) gurU gRMQ sfihb dI bfxI nfl CyV-CfV krn vfly Bfƒ
mUrqI ‘qy CyV-CfV krfAux vfly apMQk afgUaF ivruwD koeI kfrvfeI nfh
krnI.
(9) iswKI isDFqF dI byadbI krn vflI qy iswK sMskfr
‘qy mfrU vfr krn vflI iPlm ƒ mfieaf df gwPf lY ky klIn icwt dyxI.
(10) bldyv isMG aYm[ey[ mYNbr ÈRomxI kmytI vwloN
rfgI dI pqnI ƒ hwQ pfAux dI koJI hrkq krn vfly ivruwD koeI kfrvfeI nf
krnI.
(11) pRihlfd isMG cMZok vwloN idwlI dMigaF dy doÈIaF
ƒ isropfAu dyx dy msly ‘qy cMZok koloN motI rkm lY ky muafPI dyxI.
(12) idwlI dMigaF dIaF ivDvfvF afpxI qrsXog hflq dwsx
leI akfl qÉq qy afeIaF ƒ PPfkuwtxIaF ‘qy momoTgxIaF kihxf.
(13) pRkfÈ isMG bfdl vwloN iswKI isDFqI dI AulMGxf
krn - isr qy mukt pfAux, hvn krfAux ‘qy rmfiex dy pfT krfAux - dy bdly
koeI sËf nf lfAuxI.
(14) bfdl dy puwqr suKbIr bfdl vwloN nfg dyvqy dy
mMdr ivwc mwQf tykx ‘qy koeI kfrvfeI nf krnI.
(15) gurU goibMd isMG jI ivruwD mMdI bolx vfly
durigafxy mMidr dy pRDfn suirMdr ibwlf ƒ isrpfAu pfAux ‘qy mMdr kmytI
ƒ 1 kroV rupieaf dfn dyx kfrx bfdl ivruwD koeI kfrvfeI nhIN.
(16) bfdl dI Drm pqnI suirMdr kOr vwloN nUrmihlIey dy
crnF ivwc bYT ky Poto iKcvfAux df koeI noits nhIN ilaf.
(17) iBRÈtfcfr kys ivwc Ëmfnq ‘qy afey bfdl ‘qy
suKbIr ƒ sRI akfl qÉq sfihb qoN isrpfAu dyxf. ‘‘cor kI hfmf Bry nf
koie`` gurbfxI dy vfk dI Gor AulMGxf krnI.
(18) bfdl dy gulfm ‘qy ÈRomxI kmytI dIaF do
ijAUNdIaF lfÈF suwcf isMG lMgfh ‘qy syvf isMG syKvF vwloN 501 rmfiex
dy pfT krvfey gey - vydFqI vwloN koeI aYkÈn nhIN.
(19) iswK jvfnI df Gfx krvfAux vfly byaMq isMG dy Bog
‘qy bfdl igaf – vydFqI vwloN koeI kfrvfeI nhIN.
(20) guriswKF ƒ pMQ ivcoN Cykx vfly vydFqI ny iswK
jvfnI df Gfx krn vfly, buwZy mfqf-ipqf ‘qy nOjuafn DIaF-BYxF dI pwq
rolx vfly ky[pI[aYs[ igwl ƒ iswKI ivcoN ikAuN nf Kfirj kIqf?
(21) iswK jvfnI df Gfx krn, buwZy mfqf-ipqf ‘qy
nOjuafn DIaF-BYxF dI pwq rolx vfilaF ivruwD jsits kuldIp isMG ny kimÈn
bxfieaf qF bfdl ny Auh kimÈn kYNsl krvf idwqf - vydFqI cuwp ikAuN irhf?
(22) pMj sfl ÈRomxI akflI dl dI pRDfngI, ÈRomxI
kmytI dI vfgzor, pMjfb dy muwK mMqrI dI kursI, idwlI gurduafrf kmytI dI
vfgzor ‘qy sYNtr srkfr ivwc BfeIvflI mfnx vfly bfdl ny pMQ df iek vI
kfrj nf svfiraf - vydFqI cuwpI ikAuN irhf?
(23) gurU gRMQ sfihb nUM gurU nf mMnx vfly aKOqI
nfmDfrI bfby dI gurU nfnk XunIvristI ivwc cyar sQfpq krn ‘qy vydFqI ny
bfdl ivruwD ikAuN nhIN kfrvfeI kIqI geI? bfdl vwloN afpxy pMj sfl
rfj-Bfg dOrfn sfkf nIlf qfrf dI inKyDI nf krnf; bilAU stfr dy ivroD ivwc
afpxIaF bYTkF Cwz ky afey DrmI POjIaF df muV vsybf nf krnf; idwlI,
kfnpur ‘qy bokfro dy iswK kqlyafm dy pIVHqF ƒ koeI mdd nf dyxf; drbfr
sfihb ivcoN POj vwloN luwty kOmI vwzmuwly KËfny ƒ afpxI BfeIvfl srkfr
qoN vfips nf lYxf. 20-20 sfl qoN jylH ivMc bMd iswK jvfnI dI irhfeI ivMc
aiVwkf pfAuxf - vydFqI cuwp ikAuN ? bfdl ivruwD kfrvfeI ikAuN nhIN?
(24) cqr isMG jIvn isMG vwloN gurU gRMQ sfihb dI
CpfeI vyly hoeI byadbI dy sbMD ivwc BfeI rxjIq isMG ny 9 meI 1998 ƒ qlb
kIqf aqy ‘qy hukmnfmf jfrI krky qnKfhIaf krfr idwqf sI pr Auh sËf
luafAux nhIN puwjy. 28 nvMbr 1998 ƒ vfrinMg jfrI kIqI ‘qy 17 dsMbr
1998 ƒ pyÈ hox leI ikhf pr AunHF ny akfl qÉq dI prvfh nhIN kIqI. 25
jnvrI 1999 ƒ BfeI rxjIq isMG ny afKrI hukm jfrI krky 11 PrvrI 1999 ƒ
pyÈ hox vfsqy swd ilaf. pr 10 PrvrI ƒ rxjIq isMG ƒ bfdl ny srkt hfAUs
ivwc bYT ky jwQydfrI qoN Pfrg kr idwqf. pUrn isMG vyly ieh mfmlf dwibaf
irhf. vydFqI vyly iPr kys cwilaf. sOdybfËI dy cYNpIan sFZU sfihb dI
ivcolgI ivwc 10 lwK df sOdf isry ciVHaf ‘qy cqr isMG jIvn isMG ibnHF
bulfey akfl qÉq qy pyÈ ho gey ‘qy mfmUlI qnÉfh lvf ky Pfrg kr idwqy
gey.
(25) hux svfl ieh AuTdf hY ik ijhVf ivakqI iqMn sfl
sRI akfl qÉq sfihb ƒ TuT idKfAuNdf irhf, Aus leI koeI sËf nhIN. iPr 9
meI 1998 dy hukmnfmy muqfibk cqr isMG jIvn isMG Prm ƒ gurU gRMQ sfihb
Cfpx ‘qy pfbMdI lgI hoeI hY. hYrfn krn vflI gwl ieh hY ik ijs akfl qÉq
sfihb qoN hukmnfmf jfrI hoieaf, Aus akfl qÉq sfihb dy sfhmxy BfeI cqr
isMG jIvn isMG Prm vwloN ‘‘gurU gRMQ sfihb Cp ky iqafr hn`` df borz
lwgf hoieaf hY. kI vydFqI jI ies df jvfb dyxgy jF Auprokq Prm ivruwD
kfrvfeI krngy?
(26) ijs qrHF bfbf sMqf isMG ny srkfr duafrf Zfhy akfl qÉq ƒ bxfAux
leI kFgrs df sfQ idwqf, sMqf isMG ƒ pMQ ivcoN Cyk idwqf igaf. 17 sfl
bfad bfbf sMqf isMG akfl qÉq ‘qy ÈRomxI ƒ bury-Bly lPËF nFl
durkfrdf irhf ‘qy acfnk vydFqI dy sfhmxy pyÈ hoieaf. mfmUlI qnÉfh
lvfeI ‘qy Pfrg !! vydFqI jI dwsx ik kI ies qrHf akfl qÉq df snmfn
bhfl hoiegf?
(27) nfmDfrIaF dI ikqfb ‘purK gurU’ ivwc gurU
goibMd isMG iKlfP, gurU pMQ iKlfP, pMj ipafiraF dy iKlfP, qy gurbfxI dy
iKlfP rwj ky iliKaf hoieaf hY. pMQk jwQybMdIaF ny vydFqI ƒ kfrvfeI leI
ikhf. acfnk ibn bulfey nfmDfrI gurU vydFqI kol gey. aMdroN aMdr hI kMm
qmfm kr idwqf. koeI swdf nhIN - koeI kfrvfeI nhIN.
(28) bfbf sMqf isMG vFg nfnksrIey sfD vI akfl qÉq
qoN BgoVy rhy. Auh vI gupq qrIky nfl lYx-dyx krky ibnHF bulfey pyÈ ho
ky kfrvfeI pUrI krvf ky surÉrU ho gey.
(29) nfnksr dy aKOqI sfD gurbfxI dI Gor byadbI krdy
hn, iswKI isDFqF dy Ault gurU gRMQ sfihb nfl mUrqIaF lfAuNdy hn, inÈfn
sfihb nhIN lfAuNdy, gurU Èbd dI QFvyN dyh nfl joVdy hn aqy hor anykF
pMQ-doKI krqUqF krdy hn. sfzy vydFqI jI AunHF dy zyiraF ‘qy jf ky
AunHF ƒ isrpfAu bKiÈÈ krdy hn.
(30) 6 jUn 2005 sRI akfl qÉq sfhib ‘qy vydFqI jI
sMgq ƒ sMboDn kridaF kihMdy hn ik jo sfD asfD gurbfxI ƒ qoV-mroV ky
mnGVq qukF lfAuNdy ‘qy glq Dfrnf nfl bfxI pVHdy hn, AunHF sfDF ƒ mUMh
nf lfieaf jfvy. Aus dI typ irkfrz myry pfs hY. vydFqI jI, ieh dwso ik sB
qoN vwD ienHF sfDF kol qusIN afp jFdy ho, quhfzf kI ielfj krIey.
(31) ipÈorf isMG dIaF iswKI ivruwD ‘qy bfxI ivruwD
nvIaF CpIaF ikqfbF iKlfP koeI aYkÈn nhIN ilaf.
(32) blfqkfr dI pIVHq nvF Èihr dI bIbI nUM koeI
iensfP nhIN.
(33) iÈkfgo vflI bIbI ƒ vydFqI vwloN koeI iensfP
nhIN.
(34) pMQk jwQybMdIaF ƒ kFgrsI kih ky BMzx vflf
vydFqI bfdl dy iBRÈtfcfr kys ivwc kfrvfeI krn leI amirMdr isMG dy iKlfP
sonIaf ƒ Pon kIqf qy iPr sonIaf qy Gr jf ky Aus df DMnvfd kIqf.
(35) ÈRomxI kmytI df sInIar mIq pRDfn blbIr isMG
pMnU ÈrfbI hflq ivwc aYksIzYNt ivwc mfiraf igaf. iek pytI Èrfb dy nfl
iek axpCfqI lVkI dI lfÈ vI gwzI ivwcoN imlI sI, jo ik Aus dI sPr dI
rKyl sI. vydFqI Aus blbIr pMnU dy Bog ‘qy igaf qy gurU gRMQ sfihb dI
hËUrI ivwc KVH ky, JUT bol ky ÈrDFjlI dy ky afieaf. mOjUdf lokF ny
vydFqI ƒ lwK-lwK lfhnqF pfeIaF. lokF ny vydFqI ƒ ikhf ik pUrI dunIaf
ƒ pMnU dI mOq bfry jfxkfrI hox dy bfvjUd qusIN Aus ƒ ‘‘gurmuK jnm
svfr drgih cilaf`` dI ÈrDFjlI dy rhy ho.
(36) ÈRomxI kmytI dIaF coxF vyly vydFqI ny afp hI
cox Ëfbqf bxfieaf. cox lVn vflf Èrfb dy nÈy nhIN vMzygf, afp ‘qy
pRvfr piqq nhIN hovygf. jdoN bfdl DVy nfl sbMDq ÈRomxI kmytI mYNbrF
dIaF sO ku PfeIlF vydFqI kol phuMcIaF qF vydFqI, ieMtrnYÈnl Twg
(iÈkfgo vfly dy) bxfAutI swdy ‘qy amrIkf Bwj igaf. amrIkf dy jfgrUk
iswKF ny vydFqI ƒ cox Ëfbqf krvfAux leI vfips Bfrq Byj idwqf pr vydFqI
bfdl dI Gr dI qoN zrdf amrIkf ivKy iksy dy Gr luwk ky bYTf irhf ‘qy
coxf hox qoN bfad akfl qÉq ‘qy pRgt ho igaf.
(37) ÈurU qoN hI vydFqI pYsy iekwTy krn ivwc mgn
irhf hY. Binafry vfly ny cYlMj krky gurU gRMQ sfihb dy ds srUp agn Byt
krvf idwqy. Aus vkq vydFqI kYnyzf dy dOry ‘qy sI. pUry iswK jgq aMdr
sog dI lihr dOV geI. asIN kYnyzf vfsIaF ƒ ikhf ik vydFqI ƒ qurMq vfips
Byj idAu, pr vydFqI mfieaf iekwTI krn ‘qy lwgf irhf. Auh Gwto-Gwt vIh
idn bfad vfips afieaf ‘qy af ky bfdl dI sur ivwc sur imlf ky ibafn
idwqf ik Binafry vfly ‘qy Dfrf 302 df kys drj nhIN ho skdf. ikAuN?
(38) pMQk jwQybMdIaF ny gurU gRMQ sfihb dy srUp agn
Byt hox dy pÈcfqfp ‘qy aKMz pfT sfihb arMB krvfey ‘qy Bog vfly idn
iswK sMgqF ƒ vwzI igxqI ivwc phuMcx dI apIl kIqI. bfdl dy gupq hukmF ƒ
isr-mwQy mMn ky vydFqI ny gurduafrf kmytIaF ƒ qIh jF pYNqI bMidaF qoN
vwD iekwT nf krn leI ikhf.
(39) kuJ dyr bfad bfdl dI afpxI lwq tuwt geI. vydFqI
vwloN bfdl dI ishqXfbI dI ardfs krn qy vwD qoN vwD sMgq iekTI krn df
ielfhI Purmfn jfrI kIqf igaf.
(40) vydFqI ny zf: jsdyv isMG rfey nfl jf ky ibRitÈ
pRfeIm minstr nfl tfeI lf ky Poto iKcvfeI. pop jOn pfl dy smfgm ivwc jf
ky pop qoN nIvF bYT ky kOm dI hyTI krvfeI. iÈkfgo df bdnfm zyrydfr
dljIq isMG afpxI pqnI koloN qlfk mMgdf hY qy dUsrIaF aOrqF nfl njfieË
sbMD rwKdf hY. Aus dI Drm pqnI rivMdr kOr ny vydFqI ƒ dwisaf ik mYN
bfby ƒ jspfl kOr nfl alP nMgI hflq ivwc awDI rfq ƒ dyiKaf. Aus dy
bfvjUd vydFqI hr iqMn mhIny bfad Aus dy zyry ‘qy jFdf aqy zflr iekwTy
krky ilafAuNdf hY.
vydFqI nfrvy, ieMglYNz, kYnyzf, QfeIlYNz, amrIkf ‘qy
keI hor QfvF qy vIh qoN vwD cwkr lgf ky Gwto-Gwt 3 kroV rupey iekwTy kr
cuwkf hY. pr vydFqI kol pMQ dI inGrdI jf rhI hflq AuWqy ivcfr krn leI
koeI tfeIm nhIN, iswK kqlyamf dIaF ivDvfvF ƒ imlx df koeI tfeIm nhIN,
iswK buwDIjIvIaF ƒ imlx df koeI tfeIm nhIN, DrmI POjIaF ƒ imlx df koeI
tfeIm nhIN. vydFqI df sfrf Ëor dyÈ qy ivdyÈF ivwc isrpfAu lYx-dyx,
Poto iKcvfAux aqy sB qoN ËrUrI kMm-pYsy iekwTy krnf huMdf hY. vydFqI dy
vyly akfl qÉq, hukmnfmf jF isrpfAu hI nhIN, blik pMQ vI byadbI qy inGfr
df iÈkfr hoieaf hY. ies sKÈ ny akfl qÉq dI Èfn ƒ imtI ivwc imlf
idwqf hY ies dy sfZy cfr sfl dy kfrj dIaF pMQ ivroDI kfrvfeIaF krn vfly
smuwcy iswK jgq ƒ nmoÈI df sfhmxf krnf pY irhf hY. vydFqI iswK qvfrIK
df sB ho igaf gujfiraf, loBI mfniskq, qy gulfm ibrqI vflf jwQydfr sfibq
hoieaf hY. ies qoN pihlF arUV isMG ny bjbj Gft dy ÈhIdF iKlfP kuJ bol
kbol boly jf jnrl zfier ƒ isrpfAu bKiÈÈ kIqf pr vydFqI dy drjnF pMQ
dokI kfrnfmIaF qy iswKI dI vYrn afr[aYWs[ aYWs dy muwKI ƒ vydFqI ny
isrpfAU pf ky arUV isMG ƒ vI ipwCy pf idwqf. hor qF hor ies dy sfQI
gRMQIaF iekbfl isMG ptnf sfihb qy blvMq isMG nMdgV ny vI ies ƒ JUTf,
DoKybfË, cflbfË, pwKpfqI afiKaf, vydFqI ny drbfr sfihb ivKy pop dI
syhq dI ardfs krky drbfr sfihb dI byadbI vI kIqI. iswK ieiqhfs ivwc Auh
pihlI ardfs sI Auh vI gYr iswK vfsqy, drbfr sfihb ivKy qF iksy iswK afgU
dI ardfs vI nhIN hoeI. vYsy vI ishq XfbI dI ardfs qoN bfad pop iek idn
bfad hI mr igaf.
vydFqI df dor pKpfq, kurpÈn, nIvyN pwDr dI cfplUsI,
nPrq, eIrKf vgYrf df dor irhf. akfq qÉq sfihb dI ijnI byadbI vydFqI dy
4 sflf kfrj kfl dOrfn hoeI hY Auh ipCly 400 dOrfn vI nhIN hoeI. ies df
vydFqI hI doÈI nhIN ies ƒ ies qÉq qy ibTfAux vfly qy ies dI hmfieq
krn vfly kOm dy muËirm hn. drasl iehnF aKOqI jwQydfrF ƒ ÈRomxI akflI
dl, ÈRomxI kmytI dy afgUaF vwloN afpxI muTI ivwc rKxf qy ies dy nfl hI
iswK ivdvfnF, iswK icMqkF qy pMQk sKÈIaqF vwloN kbUqr vFg awKF mIt ky
rKxf sRI akfl qÉq sfihb dI byhurmqI krfAux leI iËMmyvfr hn. sRI akfl
qÉq sfihb iswK pMQ dI Èfn, afn qy jfn hY hr iswK vfsqy sRI akfl qÉq
sfihb pRqI vPfdfrI lfËmI hY. akfl qÉq sfihb iswK kOm dI qfkq hY iswK
vfsqy sRI akfl qÉq sfihb vwl ipT nhIN kr skdf. ies ƒ apxfey ibnF PfÈI
soc, aKOqI mOlk pRsqI, nfËI jihnaq, iPrkf pRsqI vgYrf qoN injfq nhIN pf
skdf. mfrks dI stytlYs susfietI, rUso dI mnuwKI afËfdI, inqÈy dy
suprmYn dI dunIaF dI soc jo iek Qfey iekwTI vI kr leIey qF vI Auh akfl
qÉq sfihb dy PlsPly df mukfblf nhIN kr skdI. dunIaF dy ies sB qoN vwzy
PlsPy ies sMsQf ƒ AunHF lokF ny hI Gwty-gozIaF roilaF ijhnF ies dy muwK
syvfdfr bxfieaf igaf sI. ies dI bjfey ieh akfl qÉq sfihb ƒ kuwl lokfeI
df qÉq bxfieaf jFdf. ies sMsQf nfl qF aijhf slUk kIqf igaf hY ik
hOlI-hOlI ieh isrP ÈRomxI kmytI dy kfbË DVy df qÉq bx ky rih. qkrIbn
do duhfky qoN vwD gurcrn isMG tOhVf ny ies ƒ afpxI inwjI qfkq vwjoN
agvfh krI rwiKaf. 1999 ivwc qF ieh iek cIP minstr hnHyrf isMG dI JolI jf
ipaf. XfnI iek mhfn sMsQf isrP iek bKÈ dI jfgIr dfrfnf inwjI loVF
muqfbk vrqI jfx lwg peI. ienHF lokF dI pMQ ivroDI ÈkqIaF dI gulfmI ny
akfl qÉq sfihb dI byhmqI krn ivwc sB qoN vwD rol adf kIqf. ienIN mhfn
sMsQf ƒ ieMnf inGfr vfly DUh iljfx dy iËMmyvfr AuhI mMny jfxgy jo
iesdy srbrfh qy syvfdfr kuhfAuNdy hn jF ienHF syvfdfrF ƒ nfmjd krn vfly
qy jF afpxy ihwqF vfsqy vrqx vfly. ienHF hI bws nhIN blik akfl qÉq
sfihb vrgI mhfn sMsQf ƒ ieMJ vriqaf igaf hY ijvyN ik ieh ieMstrIal
JgVIaF dy PYsly krn vfsqy koeI itRibAUnl jF iksy ipMz dI pMcfieq adflq
hovy. kI akfl qÉq sfihb isrP akflI pfrtI dy JgVIaF dy hwl vfsqy hY?
pr kuJ akflI cODrIaF ny vI ies qÉq dI aQfrtI ƒ
Èryafm cYNlj kIqf hY ijvyN 1979 ivwc pRkfÈ isMG bfdl ny afpxy rfj dI
ihMkV ivwc af ky jwQydfr sfDU isMG Borf ƒ Aus dy puwqr dI nOkrI sMbMDI
kfbU ivwc kr ilaf sI. iPr 1986 ivwc surjIq isMG brnflf ny akfl qÉq
sfihb dy lONgyvfl ivwc iekwT kIqf qy Ausdy puwqr akfl qÉq sfihb AuWpr
cwl rhy gurbfxI dy aKMz pfT dOrfn golIaF clf ky byadbI kIqI. iPr pRkfÈ
isMG bfdl ny 1994 ivwc akfl qÉq sfihb mUry afpxI guMzfnfmI POj iekwTI
krky jwQydfr mnjIq isMG ƒ dihÈq idKf ky afpxy tukuV bocF koloN jwQydfr
ƒ nMgIaF gflF kwZvf ky Aus jwQydfr dy gwl ivwc iCwqrF df hfr pvfAux
dIaF DmkIaF dy ky afpxy hMkfr df vKfvf kIqf. iPr jfgIr kOr ny sMn 2000
ivwc akfl qÉq sfihb qy BrI sMgq ivwc jwQydfr ƒ TuT idKf ky pUrn isMG
dy hukmnfmy ƒ dbky mfrky byasr kr idwqf sI. ieho ijhIaF hMkfr BrIaF
kfrvfeIaF kfrn kuJ cODrIaF vwloN ies mhfn sMsQf ƒ inwjI ihwqF vfsqy
vrqx dI sfiËÈ sI. ieho ijhIaF hrkqF kfrx iswK ivdvfnF dy nF nfl sMjIdf
iswKF df vI ies mhfn sMsQf dy syvfdfr qoN XkIn AuWTx lwg ipaf.