sR[ hrI isMG
rMDfvy vfilaF df bfxI ‘jpu’ jI df Aucfrx qy ivsLrfm icMNnHF lfAux df kfnUMn
glq.
21 meI nUM tI[ vI[ qy crcf vfrqf krn qoN bfad ieh pRogrfm
bxfieaf igaf ik srdfr jI nUM bfxI ‘jpu’ dy Aucfrx qy ivsLrfm icMnHF bfry
kuwJ svfl kIqy jfx. 1967-68 ivc mYN afpxy qfieaf jI, isMG sfihb igafnI kpUr isMG
brfV, jo drbfr sfihb bqOr isMG sfihb dy inXukq sn qy Auh vI dmdmI tksfl koloN hI
pVH ky afey sn, koloN bfxI ‘jpu’ df Aucfrx qy ivsLrfm icMnH lfAuxy iswKy sn
jo bfad ivc pRo[ sfihb isMG dI ‘gurbfxI ivafkrx’ pusqk pVHn nfl glq sfbq
hoey. kfrx kI hY? igafnI gurbcn isMG horF dI muZlI ividaf vI vydFq mwq anusfr hI
hoeI ies krky Auh gurbfxI nUM vydF qy snfqn Drm dIaF aYnkF lf ky hI pRcfrdy sn
qy jo vI AunHF koloN jF AunHF dI cwldI iPrdI XUnIvristI ivcoN pVH ky afvygf
Ausdf vI iehI hfl hovygf qy sR[ hrI isMG rMDFvy vfilaf dI avsQf vI iehI hY.
22 meI nUM iqMn isMGF nUM ienHF dy invfs asQfn, jo hfeIvy 50
aqy 7 dy AuWqr pUrb ivc hY, qy rfq dy sfZy ds vjy dI mIitMg mukwrr krky Byj
idwqf igaf qy kuwJ pMgqIaF kfgjL qy ilK ky ienHF isMGF nUM dy idwqIaF geIaF.
ijQy ijQy ienHF ny ivsLrfm icMnH lgvfey qy jo jo Aucfrx bfry ikhf Auh sMgqF dI
kichrI ivc hfjLr krn lwigaf hF.
hukmI hukmu clfey rfhu ] nfnk ivgsY vyprvfhu ]3]
Aucfrx rfho qy vyprvfho dwisaf igaf, jo glq hY. asIN afpxI rojLmrf dI ijMdgI ivc
vI ‘rfh’ qy iksy nUM vyprvfh hI afKdy hF. iksy ipMz df rsqf puCdy hF qF ieh
nhI kihMdy ik ikhVf rfho jFdf hY Plfxy ipMz nUM? hfhy nUM aONkV qF ieh dwsdf hY
ik rfh qy vyprvfh iek vcn nfm hn. pr ienHF inrmly qy sfDF dy zyiraF qoN pVH ky
afey pRoPYsr, jo cwldI iPrdI XUnIvristI clfAudy hn, nUM kI pqf ik gurU arjn dyv
jI ny gurbfxI ikhVy inXmF anusfr ilKI hY. Xfd rwKx vflI gwl ieh hY ik gurU arjn
dyv jI gurbxI dI ivafkrx afp bxfAuNdy hn qy pwky inXmF anusfr BfeI gurdfs jI qoN
ilKvfAuNdy hn.
aglIaF pMgqIaF ivc ivsLrfm icMnH vI glq lfey gey.
gurmuiK nfdM, gurmuiK vydM, gurmuiK rihaf smfeI ]
guru eIsru, guru gorKu, brmf guru, pfrbqI mfeI ]
Auprly lfey ivsLrfm icMnHF nfl gurbfxI dy arQ bxdy hn ik sfzy
vfsqy eIsr, gorK qy brmf gurU hn aqy pfrbqI mfeI hY. jdoN ik gurU nfnk sfihb ies
aglI pAuVI ivc ienHF dyvI dyviqaF dI hoNd nUM hI inkfrdy hn.
eykf mfeI, jugiq ivafeI, iqin cyly prvfxu ]
ieku sMsfrI, ieku BMzfrI, ieku lfey dIbfxu ]
lokIN smJdy sn/hn ik iek mfeI sI Ausny iksy jugqI nfl iqMn
cyly pYdf kIqy ijnHF ivcoN iek sMsfr nUM pYdf krdf hY, iek pfldf hY aqy iPr iek
Kqm krdf hY. pr gurU sfihb PurmfAuNdy hn ik mYnUM qF ieMJ lwgdf hY:
ijv iqsu BfvY, iqvY clfvY, ijv hovY Purmfxu ]
Ehu vyKY, Enf ndir n afvY, bhuqf eyhu ivzfxu ]
(pr asl gwl ieh hY ik) ijvyN Aus akfl purK ƒ BfAuNdf hY aqy
ijvyN Aus df hukm huMdf hY, iqvyN hI Auh afp sMsfr dI kfr clf irhf hY, (iehnF
bRhmf, ivsLƒ aqy isLv dy kuJ hwQ nhIN). ieh bVf ascrj kOqk hY ik Auh akfl purK
(sB jIvF ƒ) vyK irhf hY pr jIvF ƒ akfl purK nhIN idwsdf. sR[ hrI isMG rMDfvf
jIE TIk ivsLrfm icMnH ies qrHF hn:
gurmuiK nfdM, gurmuiK vydM, gurmuiK rihaf smfeI ]
guru eIsru, guru gorKu brmf, guru pfrbqI mfeI ]
ies qrHF krn nfl arQ bxdy hn ik myrf gurU hI myry vfsqy eIsr
hY, gorK hY brmf hY aqy myrf gurU hI myry vfsqy pfrbqI mfeI hY. ikAuN? ikAuNik
gurU gRMQ sfihb df isDFq hY ky asIN iewk akfl purK/ iewk rwb jI qoN bgYr iksy
nUM nhI mMnxf. gwl akfl purK nUM mMnx dI cwl rhI hY pr sR[ hrI isMG rMDFvf jI
kihx lwgy ik ies qrHF ivsLrfm icMnH lfAux nfl pfrbqI gurU bx jfeygI. iesqrI kdy
gurU nhI ho skdI. ikAuN? ikAuNik iesqrI jLmIn rUpI hY qy mrd bIjL pfAuNdf hY.
iesqrI mrd dy brfbr nhI ho skdI. srdfr jI df ieh isDFq vI gurU gRMQ sfihb dy
isDFq dy iblkul Ault hY. iesy krky hI ieh aorqF dy pMjF ipafiraF ivc sLfml hox
df ivroD krdy hn. asl ivc srdfr jI snfqnI Drm dI bolI boldy hn. jo pVHy hn EhI
bolxgy.
aglIaF pMgqIaF ivc ivsLrfm icMnH ienHF ny TIk lfey.
gurf, iek dyih buJfeI ]
sBnf jIaf kf ieku dfqf, so mY ivsir n jfeI ]5]
aglIaF pMgqIaf ivc ienHF ny glq ivsLrfm icMnH lf ky gurU nfnk
sfihb nUM hI inrgux bxf idwqf. nfnk dy nfl inrgux nhI afAuNdf. jy nfnk hI inrgux
hY qF Auh iksy ivc gux ikvyN pYdf krygf? ies krky ienHF pMgqIaF ivc ivsLrfm
icMnH qusIN glq lgfey hn.
nfnk inrguix guxu kry, guxvMiqaf guxu dy ]
qyhf koie n suJeI, ij iqsu guxu koie kry ]7]
TIk ivsLrfm icMnH ies qrHF hn.
nfnk, inrguix guxu kry, guxvMiqaf guxu dy ]
qyhf koie n suJeI, ij, iqsu guxu koie kry ]7]
aglIaF pMgqIaF ivc ivsLrfm icMnH qy Aucfrx dono hI glq hn.
kvxu su vylf vKqu kvxu, kvx iQiq kvxu vfru ]
kvix is ruqI mfhu, kvxu ijqu hoaf afkfru ]
pihlI pMgqI ivc cfr awKr hn; vylf, vKqu, iQiq qy vfr qy cfr
vfr hI kvxu afieaf hY ies krky iqMn ivsLrfm icMnH lf ky pMgqI dy cfr ihsy krxy
pYxgy. ‘mfhu’ df Aucfrx mfho nhI hY. hfhy nUM lwgf aONkV ieh dwsdf hY ky
mhInf iewk vcn hY. dUsrI pMgqI ivc vI iqMn awKr: ruqI, mfhu qy akfru dI gwl hY
ies krky do ivsLrfm icMnH lf ky pMgqI dy iqMn ihsy krny pYxgy ies qrHF krn nfl
arQ TIk bxdy hn. TIk ivsLrfm icMnH ies qrHF lwgdy hn.
kvxu su vylf, vKqu kvxu, kvx iQiq, kvxu vfru ]
kvix is ruqI, mfhu kvxu, ijqu hoaf afkfru ]
ies qoN aglIaF pMgqI df qF srdfr jI ny inrfdr hI nhI kIqf
blik ienHF nUM pqf hI nhI ik bfxI nUM pVHnf ikvyN hY? ivsLrfm icMnH glq lfey hn.
soeI soeI sdf, scu sfihbu, sfcf sfcI nfeI ]
hY BI hosI, jfie n jfsI, rcnf ijin rcfeI ]
srdfr jI pihlI pMgqI ivc awT awKr hn qy do do dy bfad ivsLrfm
icMnH lfE qy dyKo ik ikvyN ijs afdmI ny kdy bfxI pVHI hI nhI Auh vI ies pMgqI
nUM ikqnI asfnI nfl smJ jfvygf. TIk ivsLrfm icMnH ies qrHF hn.
soeI soeI, sdf scu, sfihbu sfcf, sfcI nfeI ]
hY BI hosI, jfie n jfsI, rcnf ijin rcfeI ]
Auh pRmfqmf, hmysLF rihx vflf swcu, swcf sfihb, ijsdI vizafeI
vI vwzI/swcI hY, awj vI hY, nf Auh mrdf hY nf Auh jMmdf hY, ny sfrI isRsLtI
bxfeI hY.
aglIaF pMgqIaF ivc sR[ hrI isMG rMDfvy vfly ivsLrfm icMnH glq
lfAuNdy hn.
muMdf sMqoKu, srmu pqu JolI, iDafn kI krih, ibBUiq ]
iKMQf kflu, kuafrI kfieaf, jugiq zMzf prqIiq ]
srdfr jI ‘krih’ qoN bfad ivsLrfm icMnH lfAuxf hY qF svfl
ieh pYdf huMdf hY ik krnf kI hY? jy ieQy ivsLrfm icMnH lfieaf hI nf jfvy qF mqlb
TIk bxdf hY. gurU jI iksy XogI nUM smJfAuNdy hn ik qUM aih ijhVI svfh ipMzy qy
mlI hoeI hY iesdf koeI PfeIdf nhI. ikAUNik sfrf gurU gRMQ sfihb krm kfzF df
ivroD krdf hY ies krky rwb jI nfl iDafn joV iehI ipMzy qy svfh mlxI hY. kfieaf
dy bfad ivsLrfm icMnH lf ky anrQ kr idwqy. ‘jugiq’ nUM ‘zMzf’ nfl joV dy
hF qF kuafrI kfieaf dy koeI arQ hI nhI bxdy. ies krky ivsLrfm icMnH ies qrHF
lgdy hn.
muMdf sMqoKu, srmu pqu JolI, iDafn kI krih ibBUiq ]
iKMQf kflu, kuafrI kfieaf jugiq, zMzf prqIiq ]
(hy jogI !) jy qUM sMqoK ƒ afpxIaF muMdrF bxfvy, imhnq ƒ
Kwpr qy JolI, aqy akfl purK dy iDafn dI suafh (ipMzy qy mlyN), mOq (df BAu) qyrI
godVI hovy, srIr ƒ ivkfrF qoN bcf ky rwKxf qyry leI jog dI rihq hovy aqy sLrDf
ƒ zMzf bxfvyN (qF aMdroN kUV dI kMD tuwt skdI hY).
hux lokF nUM afp PYslf krnf pYxf hY ik ieh lok sfnUM bfxI nfl
joVdy hn jF snfqn Drm nfl. ijs PfhI nUM gurU nfnk sfihb ny sfzy glF ivcoN
Auqfiraf sI awj asIN ienHF lokF dI myhrbfnI nfl iPr qoN EhI PfhI glF ivc pf ky
sON gey hF.
tI[ vI[ qy crcf krdy smyN qusIN iek pMgqI BfeI gurdfs dIaF
vfrF ivcoN pRmfx dy qOr qy vrqI sI. Aus vkq mYnUM Ausdy arQF df nf pqf hox krky
mYN cup kr igaf. bgYr pqf hox dy mYN quhfnUM glq khF ieh myrf inXm nhI jF gurU
nfnk sfihb dI bfxI pVH ky aYsf krnf mYN TIk nhI smJdf. Auh pMgqI ies qrHF hY.
vfrF BfeI gurdfs, vfr igafrvIN, pAuVI qyrHvIN.
qfrU poptu qfiraf gurmuiK bfl suBfie AudfsI. iesdI ivafiKaf
krdy BfeI vIr isMG jI ies qrHF ilKdy hn. popt (jfiq vflf) qfrU (nfmy iswK nUM
gurU nfnk) ny qfiraf hY, ieh gurmuK bfl avsQf qoN hI AudfsIn rihMdf sI. iesy
pMny qy afpxI itpxI ivc ilKdy hn ik keI isafxy smJdy hn ik aDI quk BfeI qfrU leI
hY qy ‘gurmuiK bfl suBfie AudfsI’ ivc BfeI bfly df nfm hY. Kflsf jIE ieh
itpxI bfly vflI mnOq nUM glq sfbq krdI hY. Kflsf jI iswK sMgq hI qusINN GUk svf
idwqI hY.
do aihm svfl?
www.panthic.org
(http://www.panthic.org/news/125/ARTICLE/2195/2006-01-22.html)
qy jfE aqy sR[ hrI isMG rMDfvy vfilaF, bfbf
bydI, bfbf Tfkr isMG afid dIaF gupq mIitMgF bfry suxo. srdfr ruldf isMG, jo
dmdmI tksfl koloN hI iswK Drm bfry pVH ky gey hn, rfsLtrIXy iswK sMgq pMjfb
Xuint df pRDfn hY ny sR[ hrI isMG rMDfvy vfilaF df nfm do vfr ilaf hY. ieh
mIitMgF vwKry vwKry QfvF qy kIqIaF jFdIaF sn qFik lokF nUM pqf nf lwgy qy iek
vfr iksy gupq mIitMg df lokF nUM pqf lwg igaf qF iek dm mIitMg df QF bdl ky
PgvfVf kr idwqf igaf. ieh gupq mIitMgF gurdrsLn pRkfsL gurdvfrf cOk mihqf ivKy
vI huMdIaF rhIaF hn. sR[ hrI isMG jI qusIN afr[ aYs[ aYs nfl gupq mIitMgF ivc
iswK Drm dI cVHq bfry kI kI vIcfr ivtFdrf krdy sI sfnUM aKbfrF rfhIN dwso? ruldf
isMG dI ajfjL ivc rIkfrizMg dI N sI[ zI asIN iqafr kr leI hY.
www.ik13.com
qy
jfE qF gur pRqfp sUrj krqf rfj kvI BfeI sMqoK isMG df gRMQ ieMntrnYt qy pfAux
lfeI sR[ hrI isMG sR[ blijMdr isMG rfVy vfilaF df ‘do sLbd’ hyTF ‘Gr Gr
aMdr Drmsfl’ ivc ies gRMQ nUM ieMntnYt qy pfAux lfeI DMnvfd krdy hn jdoN ik
iesy gRMQ ivc jdoN bfbf amrdfs jI gurU aMgd dyv jI kol afAuNdy hn qF lMgr ivc
‘mhF pRsLfd’ vrqx dI sfKI ilKI hoeI hY. afm lokF ivc srdfr jI mfs df ivroD
krdy hn qy dUjy pfsy Aus ikqfb dI pRsMsf vI krdy hn jo ieh dwsdI hY ik gurU ky
lMgr ivc gurU aMgd dyv jI vyly mfs vrqdf sI. ies bfry ‘sMq’ hrI isMG rMDfvy
vfly doDfry KMzy vFgr, ikqy koeI qy ikqy koeI isDFq ikAuN vrq rhy hn?
AuWqr dI AuzIk ivc,
gurU pMQ df dfs,
gurcrn isMG (ijAux vflf) brYNptn.