gurbfxI ivc
pOrfxk kQfvF
(iksLq nM: 05)
pRo: ieMdr isMG ‘Gwgf’
irÈBdyv avqfr :-
ihMdUaF
dy cOvI avqfrF vFg jYn mwq vfilaF ny BI afpxy cOvI ‘‘qIrQMkr`` mMny hn.
qIrQMkr df arQ hY jo ÈfÈqrF dI rcnf kry. (qIr df arQ, ÈfÈqr, Drm grMQ) iehnF
qIrQMkrF dy rMg qy icMnH BI vwKo vwKry huMdy hn. ijvyN irÈBdyv leI bld df
icMnH. sMBvdyv leI GoVy df icMnH. iesy qrHF kml, kwCU kuMmf, gYNzf afid iehnF
leI awzo awz qrHF dy inÈfn inÈicq kIqy gey hn. iehnF qIrQMkrF dy kwd aqy Aumr
afpxy krm muqfbk Gtdy rihMdy hn. ieÈkvfk dI vMÈ ivc nfiB df puwqr, irÈBdyv
mrudyvI dy grB qoN avDpurI ivc jnimaf sI. ieh qIrQMkr bsMqI rMg pihndf sI. bld
ies df icMMnH hY. ies dy srIr dI lMbfeI iqMn hjfr gË sI. ies dI kuwl Aumr awT
kroV cflI lwK sfl dI sI. ies ny iewk lwK sfl qp kIqf sI. jdoN ieh rfj gwdI qy
byYTf qF ies dI Aumr vIh lwK sfl dI sI. vwzf qpwsvI hox kfrn ieh dyvqf jF avqfr
hox df aiDkfrI bixaf. mhFvIr sB qoN mgroN vflf pr sB qoN mÈhUr qIrQMkr hY. ies
ƒ sMq BI afKdy hn. ies dI mUrqI sony rMgI hY. Èyr ies df icMnH hY. mhFvIr jd
aTfeI sfl df hoieaf qF ies df ipqf mr igaf. ies ny ipqf purKI gwdI qy isrP do
sfl rfj kIqf. Pyr rfj Cwzky qp krn leI GroN inkl ipaf. kTn qpwisaf qoN mgroN 72
sfl dI Aumr ivc sfry duwKF qoN rihq ho ky mukq ho igaf. mhFvIr jF vrDmfn (ieh
dovyN nfm iewk ivakqI leI hn) eIsvI sn qoN 437 brs pihlF ho gujiraf hY. irÈBdyv
jYn mq df pihlf ‘‘avqfr`` mMinaf jFdf hY qy mhfvIr afKrI.
ivcfr- irÈBdyv jYn mq df mhFpurK mMinaf igaf
hY. ihMdU avqfrF ivc BI ies ƒ Èfml kr ilaf igaf hY. sfry gurU grMQ sfihb ivc
iesdf ikqy iËkr nhIN afieaf. nf hwk ivc nf ivroD ivc. vYsy qF ies dy jIvn clx
ƒ piVHaF sfP nËr afAuNdf hY ik ieh avqfr mnoklpq hY ikAuNik ilKy muqfbk
irÈBdyv dI Aumr keI kroV sfl sI jo axhoxI gwl hY. Ausy muqfbk ies ny lwKF vrHy
qp kIqf qy lwKF sfl rfj BI kIqf. iksy qrHF BI mMnxXog gwlF nhIN hn. ihMdU mq
dIaF pOrfxk khfxIaF vflf puUrf rMg jYn mq qy BI hfvI ho igaf. kpol klpnfvF AuhnF
ivc BI bhuq dfKl ho geIaF hn. ijvyN ik nvIn iswK Drm ƒ BI iehnF ny cfry bMinEN
afpxy mfrU klfvy ivc lY ilaf hY. sfzIaF sfrIaF styjF qy ‘‘axhoey`` avqfrF
dyviqaF dIaF ‘‘Dfrimk lIlfvF`` bVI ÈrDf nfl suxIaf jFdIaF hn. koeI bfhrlf
duÈmx iswKI qy hwlf kry qF Èfied bcfa kIqf jf sky jo aMdroN hI anyk eyzË
vrgIaF iBafnk ibmfrIaF pYdf ho jfx, qdoN ielfj krnf jy asMBv nhIN hY qF aiqaMq
kTn ËrUr hY. jYn mq ivc pRcwl mirafdfvF dI gurbfxI ivc sÉq alocnf kIqI geI hY.
jo jIvn ikiraf jYnIaF dI vyKx ƒ iml rhI hY, Aus ƒ iËMmyvfrIaF inBfAuNdIaF
pUrf krnf sMBv nhIN hY. siqgurU vwloN ies mq bfry jo ivcfr pRgtfey gey hn drÈn
kro :-
isru Kohfie pIaih mlvfxI, jUTf mMig mMig KfhI..
Poil PdIhiq muih lYin BVfsf, pfxI dyiK sgfhI..
mfAU pIAU ikrqu gvfiein, tbr rovin DfhI..[[[
nfnk, jy isrKuQy nfvin nfhI, qF sq cty isir CfeI.. (150)
ieik jYnI AuJV pfie, Durhu Kuafieaf.. iqn muiK nfhI nfmu, n
qIriQ nfieaf..
hQI isr Kohfie n Bydu krfieaf.. kuicl rhih idn rfiq, sbdu n
Bfieaf.. [[[[[
min jUTY vyjfiq jUTf Kfieaf.. ibnu sbdY afcfru, n iknhI
pfieaf.. (1285)
gurmiK EaMkfir sic smfieaf..
kipl avqfr - sFK ÈfÈqr df krq iewk irÈI jo
dyvhUiq dy Audr qoN krdm df puwqr sI. Bfgvq ivc kipl ƒ ivȃ df pMjvF avqfr
mMinaf hY. gIqf ivc BI ies dI ÈoBf kIqI geI hY. purfxF ivc kQn hY ik ies ny
rfjy sgr dy swT hjfr puwqr afpxI idRÈtI nfl hI Bsm kr idwqy sn. jdoN Auh ieMdr
vwloN corI kIqy gey GoiVaF dI qlfÈ krn gey sn. iviqwQ irÈI df puwqr iewk hor
kipl hoieaf hY jo sFK ÈfÈqr dy krqf qoN alwg hY. nfrfcI dy grB qoN vfsudyv df
puwqr qIjf kipl BI hoieaf hY. (Bf: kfhn isMG nfBf mhfn koÈ, pMnf-295)
ivcfr :- ies irÈI df gurbfxI ivc koeI iËkrXog
asQfn nhIN hY. ikAuNik ies dIaF kQf khfxIaF afm jn smUMh ivc pRcwlq nhIN sn.
AuNNJ hY ieh BI kflpink pfqr. aKy ies ny rfj sgr dy 60000 puwqr afpxI agnI vrgI
ingHf duafrf hI sfV ky suafh kr idwqy. rfjy dy swT hjfr puwqr ? qObf qObf !
axqol, aimxvyN gwpF dy BMzfr hI qF hn, ieh purfxk grMQ. iPr kmfl ieh ik nf qIr
qlvfr, nf bMdUk qop, nf iksy vwzI POj dI ËrUrq. bs kRoD vflI mfrU nËr AuhnF
DfVF qy suwtI qy sfry hI suafh bx gey. sskfr krn jogf BI kuwJ nf Cwizaf. swT
hjfr bMidaF ƒ ibnF iksy Kfs kfrn dy mfr dyxf ikwDr df dyvqfpuxf hoieaf ? iehnF
krfmfqI khfxIaF qoN AuqÈfihq ho ky keI qFqirk awj kwlH BI aijhIaF PËUl ÈkqIaF
dI zINg mfrdy vyKy gey hn. puxy ivc rihx vfly iewk aKOqI qFqirk ‘‘mhyÈ
XogI`` afpxy akl qoN swKxy ÈrDflUaF awgy afm hI kuPr qoldf hY ik mYN Xogf dI
ÈkqI nfl afkfÈ ivc Auz lYNdf hF. qusIN BI Xogf iswKo, AuzfrI mfr lvogy. bI[
bI[ sI[ Kbr eyjMsI vfly Aus kol phuMcy aqy afiKaf ik sfzy kYmry dy sfhmxy AuzfrI
mfr ky ivKfE. nhIN mMinaf. cyilaF ƒ Ëor pfieaf ik quhfzy ivcoN koeI AuWzy.
koeI nhIN AuWz sikaf. nyVy dy iewk hor zyrydfr kol ieh tIm clI geI. Aus ƒ mhyÈ
XogI dI Auzx ÈkqI bfry puwiCaf. Aus ny bVf suafdlf juafb idwqf, afiKaf - ‘‘qusIN
BI kmly hI lwgdy ho. jy Xogf ÈkqI nfl AuzfrI lf skdf huMdf iPr axigxq kfrF rwKx
dI kI loV sI? jo Ausdy zyry ivc kroVF rupY Krc ky ilaFdIaF hn ? bfbf qy Ausdy
cyly hr QF AuzfrI lf ky hI nf cly jFdy ? dyÈ ivdyÈ ivc iPr jhfjI kMpnIaF
sfrIaF hI iPhl ho jFxIaF sn``.
iewk hor qFqirk sFeI bfbf dfavf krdf hY ik mYN syvkF ƒ
Bsm (suafh) df pRÈfd hvf ivcoN pkV ky dy skdf hF. qrkÈIlF qy ivigafnIaF ny Aus
ƒ keI vfrI vMgfiraf hY ik sfzy sfhmxy apxI krfmfq ivKf. ieh kdI sfhmxf krn leI
iqafr nhIN hoieaf. ieh sFeI bfbf agr dyÈ dy BuwKy lokF ƒ iksy ‘‘krfmfqI
ÈkqI`` nfl do do rotIaF dy sky, do kyly, do syb hvf ivcoN PVky lokF ivc vMz
sky, nMgy DV lokF ƒ kwpVy dy sky, ibmfrF ƒ dvfeI, axpVHF ƒ ivwidaf, mfrUQl
ivc pfxI dy sky, pr nhIN ieh qF sgoN grIbF d KUn incoVn vfly sfD hn. purfqn
sfihq ivc ijMnI dyr qwk ieh kuPr khfxIaF mOjUd hn. AuhnF ƒ msflf lf ky suxfAux
vfly ‘‘sMq`` mOjUd hn. lokF dI luwt jfrI rhygI qy muPqKory aYÈ AuzfAuNdy
rihxgy. ies krfmfqI sFeI bfby ny bhuq vfrI dfavf kIqf hY ik mYN hvf ivcoN hI
sony dIaF muMdIaF Cwly pRfpq kr lYNdf hF. sony dIaF cynIaF BI hvf ivc hwQ PYlf
ky ‘‘gYbI ÈkqI`` nfl PV lYNdf hF. iewk bhuq pRiswD smfj suDfrk aqy sfDF
vwloN PYlfey jf rhy pfKMz jfl ƒ qfr qfr krn dI jurawq rwKx vflf ivdvfn hY bI[
pRymf nMd. sFeI bfby ƒ aKbfrF rfhIN keI vfr pRymf nMd jI vwloN KuwlHI cuxoOqI
idwqI geI ik sfzy sfhmxy hvf ivc sony dIaF muMdIaF PV ky ivKfE. pr ieh hmyÈf
ienkfr krdf irhf. sMn 1991 dIaF lok sBf coxF dOrfn dyÈ df bxn vflf pRDfn mMqrI
nrismHf rfAu sFeI bfby dy zyry ivc afpxy bhuq vwzy lfAu lÈkr smyq ‘‘aÈIrvfd``
lYx igaf. rsmI afAu Bgq qoN bfd bfby ny hvf ivc hwQ lihrfieaf, iewk aqI suMdr
bhuq kImqI sony df hfr ies dy hwQ ivc af igaf. ies ny nrismHf rfAu ƒ pRÈfd
vjoN idMidaF afiKaf-‘‘vwzy BfgÈflI ho quhfzf pRDfn mMqrI bxnf XkInI hY. afh
suMdr hfr Bgvfn jI ny bKiÈÈ krky Byijaf hY. jfAu qusIN ijwq gey``.
KuÈI ivc Puwilaf cmicaF qoN agyqI vDfeIaF kbUldf vfps af
igaf. AuhnF idnF ivc (1991) awj kwlH ijMny tI[ vI[ cYnl nhIN sn. dUrdrÈn hI
iËafdf cldf sI. srkfrI dUrdrÈn dy kYmry sFeI bfby vwloN idwqy gey pRsfid vkq
lgfqfr kvryj kr rhy sn. jdoN KbrF ivc nrismHf rfAu dI ies PyrI vIzIE iPlm ivcoN
coxvyN aMÈ lY ky sYitMg kIqI jfx lwgI qF duUrdrÈn df muwKI vyK ky hwkf bwkf
rih igaf. jdoN nrismHf rfAu ƒ sFeI bfbf hvf ivcoN sony dI cYnI PVf ky dyx df
‘‘Drm kfrj`` kr irhf sI, Aus vkq bfby df cylf sMGxy ruwK qy luikaf bYTf bfby
vwl hfr suwt irhf sI. hor iksy ƒ nf idisaf, (vfh ivigafn qYƒ nmÈkfr hY) vIzIE
kYmry ny Aus Cupy mnuwK ƒ vyK ilaf. dUrdrÈn dy muKI ny sfrI hoeI bIqI pRDfn
mMqrI dy pI[ ey[ ƒ dwsI. Aus ny nrismHf rfAu ƒ kMMn ivc sfrI gwl smJfeI. dUrdrÈn
ƒ Pon af igaf ik ‘‘hvf ivcoN hfr pRfpq krn`` vflf idRÈ kwt idwqf jfvy.
iesy qrHF kIqf igaf. dUrdrÈn muKI df iewk dosq klkwqy (kolkfqf) qoN Cpx vfly
iewk aMgRËI aKbfr df moZI pwqrkfr , ieQy byYTf sfrf kuJ sux vyK irhf sI. rsmI
ijhIaF gwlF krn qoN bfd pwqrkfr clf igaf. agly idn ‘‘pYtrIaft`` aKbfr ivc
sfrI hoeI bIqI ivsQfr nfl Cfp ky sfrI krfmfq df BFzf cOrfhy ivc BMn idwqf.
agly smyN ivc ivigafnk soc dy DfrnI bI[ pRymf nMd ny swiqaf
sFeI bfbf dy ivruwwD, golz kMtrol aYkt 1968 dy BfrqI inam muqfbk aFDrf pRdyÈ dI
hfeI kort ivc mukwdmf drj kr idwqf. ijs kfƒn muqfbk iksy ƒ inwjI qOr qy sonf
pYdf krn, bxfAux dI afigaf nhIN hY. AulMGxf krn vfly ƒ pMj sfl qwk dI sÉq kYd
ho skdI hY. ies kys ƒ nfmI vkIl ky[ aYWn[ bflgopfl ny hfeI kort ivc liVaf. lMmI
lVfeI aqy BfrI Krcy qoN bfd hfeI kort dy muKI jwj ny sFeI bfby ƒ sfP brI kr
idwqf. kys qy itwpxI ieh kIqI - ‘‘cmqkfrI ZMg nfl sony dIaF cynIaF pYdf krky
ÈrDflUaF ivc muPq vMzxIaF koeI aprfD nhIN hY``. hor burI gwl ieh hoeI ik sFeI
bfby dy hwk ivc PYslf suxfAux vflf jwj syvf mukq ho ky Ausdy afÈRm ivc puwj
igaf aqy cMgI afmdn vflI QF inXukq ho igaf. vkIl bfl gopfl ny suprIm kort ivc
jfx df PYslf kr ilaf qF ik sFeI bfby ƒ Gyiraf jf sky. ies dI Kbr aKbfrF ivc Cp
geI sFeI bfby ƒ pqf lwg igaf. vkIlF vwloN iqafrI krky supRIm kort ivc pypr dfKl
krn qoN pihlF hI golz kMtrol aYkt 1968, pfrlImYNt vwloN rwd kr idwqf igaf. Aus
qoN mgroN inwjI qrIky sonf pYdf krnf aprfD nf irhf. pfTk jnoN ies kfrvfeI qoN
sihjy hI smJ skdy ho ik iehnF bfibaF kol ikMnI asIm qfkq hY. ieh puils ƒ KrId
skdy hn. adflqF ivc mnmrËI dy PYsly krvf skdy hn. rfjnIqIvfnF dy kMn mroV skdy
hn. dyÈ dI srb AuWc kfƒn GfVnI sBf (pfrlImYNt) ivc afpxI mrjI dy kfƒn bxvf
skdy hn. (hvflf- qrkÈIl, jnvrI PrvrI 2006, pMnf-35)
kipl irÈI bfry ijMny ku pRmfx gurbfxI ivc hn, AuhnF ivcoN
kyvl ieqnf ku hI ieÈfrf hY. hy vfihgurU jI qusIN mhfn ho, sB kuJ krxkfrn smrwQ
ho. kipl afid irÈI munI qyry awgy quwC hn. prmfx pVHo :-
gfvih kiplfid afid jogysur aprMpr avqfr vro..
gfvY jmdgin prsrfmysur kr kuTfru rGu qyju hirE.. (1389)
ies lMmy ibrqFq ivc gurU vrosfey ivdvfn gur iswK (pRclq
sMigaf Bwt) gurU nfnk sfihb dI ÈoBf anoKy aMdfË ivc krdy hn. hy gurU nfnk
sfihb jI, quhfzf hI js kipl afid irÈIaF ny gfieaf. jogI BI quhfƒ iDafAuNdy
rhy. kihMdy khfAuNdy avqfr quhfzf hI iDafn Drdy rhy. jmdgin irÈI BI gurU nfnk
ƒ iDafAuNdf hY. prs rfm jo sB KwqrIaF ƒ mfrn leI kuhfVf hwQ ivc rwKdf sI,
quhfzf iDafn hI Drdf hY. ijs rfm cMdr ny prs rfm ƒ hrf idwqf sI, Auh rfm cMdr
(dÈrQ puwqr) BI quhfzy gux gfAux leI mjbUr hY.
kib kl sujsu gfvAu gur nfnk rfju jogu ijin mfixE .. (1389)
hy siqgurU nfnk sfihb jI jdoN sfry irÈI munI Bgq joDy quhfzf
hI gux gfien krdy hn qF mYN BI qyry guxF ƒ ihrdy ivc vsfAuNdf hF ikAuNik qusIN
hI rfjy aqy aslI jogI ho.
byd ibafs avqfr :- iewk irÈI jo mqsXodrI dI
kuwK qoN pRfÈr df puwqr sI. ies df kflf rMg hox krky pihlf nfm ikRÈn sI. jmunf
ndI dy tfpU ivc jMmx krky dvYpfXn sI. vydF dI vMz aqy purfx kQf df ivsQfr krn
krky ivafs nfAuN ipaf. iesy ƒ vyd ivafs afKIdf hY. iesy vyd ivafs ny ‘‘inXogI
ivDI`` nfl iDRDrfÈtr, pFzU aqy ivdur pYdf kIqy sn. ieh vwzf kvI aqy cqur mnuwK
sI. ies ny vydFq sUqr rc ky CyvF drÈn kfiem kIqf sI. (mhfn koÈ pMnf- 860)
ivcfr :- byd ibafs bfry gurbfxI ivc bhuq
iËafdf pRmfx nhIN imldy. nf hwk ivc nf ivroD ivc. ies qoN pRqIq huMdf hY ik
siqgurU jI ny ies ƒ iËafdf mhwqqf nhIN idwqI. ieh iewk ivdvfn sI. mhFBfrq vrgf
vz afkfrI grMQ iliKaf. BfvyN mhFBfrq dI sfrI khfxI krfmfqI GtnfvF nfl BrpUr hY.
aijhy vrqfry kdI BI DrqI qy nhIN
vfpry, ijnHF df iËkr ies grMQ ivc kIqf igaf hY. kuJ lokF df ivcfr hY ik ihMdU
mq ivc sB qoN iËafdf mkbUl Dfrmk pusqk gIqf BI iesy dI ilKI hoeI hY. BfvyN ik
afm pRclq
lyKk ikRÈn ƒ mMinaf igaf hY. purfxk pusqkF ivc ies ƒ BI
avqfr mMn ilaf igaf hY. afAu gurbfxI pRmfx pVHo :-
gux gfvY muin ‘‘bfsu`` ijin byd bfkrx bIcfiraf..
bRhmf gux AucrY ijin hukim sB isRsit svfrIaf.. (1390)
BfeI gurdfs jI byd ibafs ƒ Btkxf ivc ipaf ibafn krdy hn. ies
ƒ mhFBfrq kQf ilK ky vwzI bycYnI AuqpMn hoeI. iPr ies dy gurU ny smJfieaf ik
jMgF, juwDF df ivsQfr ilK ky qF aMdr kRoD qy pRyÈfnI hI pYdf hovygI. qUM koeI
Drm dI pusqk ilK, qF ik mn ÈFq hovy. iPr ies ny vydF df sfr iliKaf. pVHo BfeI
gurdfs jI ƒ :-
isafm vyd kAu soiD kir miQ vydFqu ibafis suxfieaf..
kQnI bdnI bfhrf afpy apxf bRhm jxfieaf..
ndrI iksY n ilafvhI, hAumY aMdir Brim Bulfieaf..
afpu pujfie jgiq ivic, BAu Bgiq df mrmu n pfieaf..
iqRpiq n afvI vyid miQ, agnI aMdir qpiq qpfieaf..
mfieaf zMz n AuqrY, jmzMzY bhu duiK ruafieaf..
nfrid muin Aupdyisaf, miQ Bfgvq guin gIq krfieaf..
ibnu srnI nih koie qrfieaf.. (Bfgu: vfr-1-11)
hMs avqfr :- vYsy qF hMs iewk pMCI ƒ BI afiKaf
jFdf hY. gurmuK aqy mnmuK df suBfa dwsx leI hMs aqy bguly df idRÈtFq dy idwqf
jFdf hY. ies hMs pMCI bfry purfxy grMQF ivc iliKaf imldf hY ik ies dI cuMJ ivc
Ktfs huMdI hyY. ies leI jdoN ieh duwD ivc cuMJ pfAuNdf hY qd pfxI alwg ho jFdf
hY. iesy qrHF gurmuK, burfeI aqy nykI df nKyVf krnf jfxdy hn. hMs nfmI ivȃ df
avqfr BI mMinaf igaf hY. jdoN snkfidk ny bRhmf qoN igafn bfry svfl kIqf qF bRhmf
KfmoÈ ho igaf. Ausy vkq ivȃ ny hMs avqfr Dfrn krky svflF dy juafb idwqy.
(mhfn koÈ, pMnf-284)
ivcfr :- ies avqfr dI ihMdU mq ivc koeI Kfs QF
nhIN hY. jdoN gurbfxI ilKI geI hY jF BfeI gurdfs jI ny afpxIaF vfrF qy kibwq
ilKy sn. Aus vkq qwk BI hMs avqfr iksy Kfs igxqI ivc nhIN sI. ies CotI ijhI kQf
muqfbk bRhmf ƒ igafn bfry svfl kIqy gey. Auh kuJ smF socx lwg ipaf. nyVy bYTf
ivȃ mnuwKI jfmy ivc rih ky juafb nf dy sikaf. sgoN afpxf srIrk jfmf bdl dy
hMs pMCI bx ky suaflF dy jvfb dyx lwg ipaf. kI ieh ilKq hfso hIxIN nhIN mMnI
jfvygI? iehnF khfxIaF dy ilKfrI kI afpxy hI avqfrF dI imwtI plIq nhIN kr rhy?
awj dy hflfq ivc ieh kQf mnuwK ƒ koeI sfrQk syD dy skdI hY? kI ieho ijhIaF kUVH
kQfvF iswK styjF qy sxfAuxIaF vfjb hn?
ipRQU avqfr :- vyx df puwqr iewk rfjf ijs bfbq
purfqn gRMQF ivc iliKaf imldf hY. ivȃ purfx ivc iliKaf hY ik irÈIaF ny vyx
ƒ ipRQvI df rfjf bxfieaf. Auh rfjf bx ky vwzf durfcfrI aqy aDrmI ho igaf. Aus
ny pUjf hvn afid bMd krvf idwqy. Drm dI hfnI huMdI dyK ky irÈIaF ny vyx rfjy ƒ
mMqr pVHky kuÈf (iewk Gfh) dy qIly mfrky mfr idwqf. jdoN koeI rfjf nf irhf qF
cfry pfsy luwt mfr hox lwgI. ies qoN icMqfqur ho ky irÈIaF ny mry pey rfjy df
pwt mlxf arMB kr idwqf qF pwt ivcoN Coty ijhy afkfr df iewk afdmI inkilaf. ijs
df mUMh cOVf, rMg kflf aqy Èkl iBafnk sI. ies qoN awgy inÈfd jfqI pRgt hoeI.
Pyr dubfrf irÈIaF ny swjf pwt milaf qF Aus ivcoN ipRQU jnimaf. ieh bflk agin
vFg cmkdf sI. ies dy pYdf hox nfl sfry pRsMn hoey. ies kfrx vyx nrk ivcoN inklky
surg ivc jf puwjf. ipRQU ny rfj Bfg sFB ky jMgl sfP krvfey. afpxy qIr kmfx nfl
phfVF ƒ dUr prHy Dwk idwqf. ies dI bdOlq DrqI KyqI Xog bx geI. (mhfn koÈ,
pMnf-805)
ivcfr :- ieAuN pRqIq huMdf hY ik ieh rfjf vyx
ËrUr koeI drfvV jfqI nfl sbMDq hovygf. ikAuNik ies ny dyviqaF (?) ƒ pUjf krn
qoN rok idwqf. pUjf ivc ieh lok kI krdy sn? jl (gMgf afid dirafvF) dI pUjf, awg
dI pUjf. hr iewk pUjf ivc bRfhmxf dI syvf, bRfhmxF ƒ dfn. iPr hvn krn vyyly sB
Kfx Xog vsqUaF awg ivc suwtdy sn. kuJ ‘‘mMqr`` pVH ky GoVy, gAUaF, hfQI aqy
mnuwKF dI blI idMdy sn, qy AuhnF df mfs ‘‘pivwqr`` smJ ky Kfieaf krdy sn.
iehnF ‘‘Dfrmk`` kMmF qoN Èfied vyx ny roikaf hovy. rfvx ny BI iesy qrHF
‘‘bRfhmxF irÈIaF dy XwgF ivc ivGn pfAux df pfp kIqf sI``. Ausy pfp krm dI
sËf rfvx ƒ BugqidaF lMkf brbfd krfAuxI peI, jfn gvfAuxI peI. irÈIaF munIaF ƒ
jdoN Ausdy kIqy ‘‘nfjfieË`` kMm ‘‘psMd`` nf afey, qF qIr qlvfrF cuwkx
dI loV nhIN peI. jMg vrgf iBafnk rfh nhIN aKiqafr krnf ipaf. bs ipafry ijhy
imwTI ijhI rsnf qoN mMqr pVHy qy vyx dI kI pfieaf sI ik aV KloNdf. bs mMqrF dy
nfl qIilaF (Gfh dy iqxky) dI mfmUlI ijhI vrqoN kIqI. Auh Kqm kr idwqf.
ies qoN mgroN afpxI rfKI vflf koeI hor rfjf cfhIdf sI. vyx dy
Kwby pwt ƒ milaf. vfh, kmfl hY ! pwt ivcoN afdmI AuWg ipaf. ieh afdmI bVf krUp
sI. awgoN ies dy Kfndfn vfly sfry krUp hI pYdf huMdy gey. irÈIaF ƒ ieh krUp
lok cMgy nhIN lwgy. AuhnF mry pey
vyx df swjf pwt rgiVaf. ies ivcoN aijhI rOÈnI krn vflf qjwsvI bflk jnimaf ik
sfry inhfl ho gey. ies bfl dy pYdf hox dI dyr sI ik Aus df ipqf vyx nrkF ivcoN
mukq ho igaf, qy surg ivc phuMc igaf. ieh iprQU ieMnf ÈkqIÈflI inkilaf ik
afpxy qIrF nfl phfVF ƒ ikqy dI ikqy AuKfV ky suwt idMdf sI. vfh imÈr jI, qyrI
klm aqy qyrI akl ƒ cuMm lyYx ƒ jIa krdf hY. ikwzy vwzy JUT ilKy qy AuhnF qy
Drm df lybl lf idwqf. sdIaF qoN hI JUT khfxIaF afpxI jMqf jnfrdn ƒ suxfAuNdf af
irhf hY. mjfl iksy dI JUT ƒ JUT kihx dI ‘‘gusqfKI`` kr sky. KYr ies mhFpurK
ny jo kIqf Aus vwl siqgurU jI ny koeI iDafn nhIN idwqf. ipRQU ny DrqI ƒ pdfrQ
dyx leI ikhf. DrqI gAU bxky dOV geI. ipRQU dI qfkq awgy Aus dI koeI pyÈ nf geI
qy pdfrQ dyxy mMn geI. gAU ny vwCy afid qoN ibnF duwD ikvyN dyxf sI? som
(cMdrmf) ƒ vwCf bxf dy gAU dy QxF ƒ lf idwqf igaf qy KUb duwD coieaf. iesy
ipRQU qoN ipRQvI nfm ipaf. vfh kQfkfro qusIN qF jo iliKaf so iliKaf pr sfzy kQf
vfckF ny ies ƒ pUrn swc svIkfr kr ilaf. gurdvfiraF ivc iehnF dI hI qF kQf ho
rhI hY. kdI KihVf Cuwtygf iehnF gwpF qoN ?