. |
|
gurbfxI
‘c imiQWhfsk hWsqIaF
ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI
sfihb sRI gurU gRMQ
sfihb jI aMdr rfm, ikRsLn, dfmodr, isLafm, sfrMgpfn aid lgBg sfry hI imiQhfsk
avqfrF dy nF afey hn. gurbfxI arQF nMU smJx leI ieQy ies nuWkqy nMU smJxf aWq
jLrUrI hY ik ieh kI hn? ivsLf vsqU nMU GoiKaF pqf lgdy dyr nhIN lgdI ik ieQy
ienHF aWKrF nUM imiQhfsk arQF ‘c AuWkf pRvfn nhIN kIqf igaf. blik pUrI qrHF
bdlvyN arQF ‘c bhuqf krky srbivafpI akflpurKu leI hI vriqaf hY. kyvl rfm sLbd
hI lY lvo, ieh lPLjL gurbfxI aMdr hjLfrF vfrI afieaf hY pr "sBY Gt rfmu
bolY" (pMnf 699) Bfv rmy hoey rfm leI, iesdy Ault dsLrQ puWqr rfm nMU
ikWDry vI krqf, Bgvfn, pRBU jF pRmfqmf dy arQF ‘c nhIN vriqaf. iesqoN vWD ieh
vI smJx df ivsLf hY ik sfihb sRI gurU grMQ sfihb aMdr lgBg sfrIaF hI
imiQhfisk hWsqIaF, ivaWkqIaF, sLbdfvlI df iksy nf iksy ZMg ijLkr afieaf hY. ieh
ijLkr keI pRkrxF ivc afieaf hY ijvyN :
1[ keI vfrI iksy Kfs ivakqI aQvf hWsqI df ijLkr, Aus bfry
pRgtfey jF pRclq iksy ivsLysL gux df pRBfv dyx leI kyvl imsfl vjooN.
2[ kuJ QfvyN Aus dy jIvn ‘coN iksy ivsLysL aAugx dI JWlkfr
dyky, aijhIaF smjLorIaF qoN mnuWK nMU sucyq krn leI.
3[ iksy imiQhfsk hWsqI-ivWakqI jF sLbd nMU jdoN gumrfh lokF
ny jjLbfqI hoky jF bRfhmxI pRBfvF aDIn krqf, Bgvfn qy pUjxXog bxf ilaf qF aijhI
socxI df KMzx krky, akflpurKu dI srb-AuWqmqf pRgtfAux leI.
4[ pRclq nfvF nMU hI akflpurKu boDk arQF ‘c pRgt kIqf.
ijvyN ivsLnMU-AupfsLk, smuMdr mMQn vflI khfxI dI tyk lY ky, pfxI ‘coN jnm lYx
vflf jF pfxI df vfsI mMn ky ivsLnMU nMU ‘nfrfiex’ kihMdy hn. pfqsLfh nUM
lPLjL qy ieqrfjL nhIN b-sLrqy krqy leI nfrfiex kihx vfly kol smJ hovy ik krqf
ajUnI hY.
gurbfxI ivcoN iehnF scfeIaF nMU smJx leI gurbfxI aiBWafs,
arQ-boD aqy gurbfxI ivcfrDfrf nMU smJxf aiq jLrUrI hY, nhIN qF afm lokF ‘c:
(A) kuJ Auh hn jo gurbfxI ‘c vrqy rfm, iksLn, bRhmf,
ivsLnMU, pfrbqI, dfmodr, sfrMgpfn, bITul aid nfvF nMU sux ky hI mMn lYNdy hn[
gurU sfihb vI ienHf dy sLrDflU aqy pRsLMsk sn.
(a) kuJ AulU ibrqI, mnmqI, pMQk doKI-BolIaf BflIaF sMgqF nMU
isWKI mfrg qoN BWtkf ky kurfhy pfAux leI aWzI-cotI df jLor lgFdy hn.
(e) kuJ axKhIxy, tfAUt pMQk ivWdvfn, afgU qy nyqf jfxy anjfxy
afpxI BWl ‘qy suafrQ-pUrqI leI vWD cVH ky Aulty arQF ‘c vrqdy hn.
ies df muWK kfrx hY-sMgqF qy lokfeI ‘c gurbfxI df ies pKoN
suXojq ZMg nfl pRcfr df nf hoxf. iehnF hflfqF ‘c hwQly gurmWq pfT dI loV hor
vI vWD jFdI hY. hwQly gurmWq pfT ‘c asIN sWc nMU lokfeI sfhmxy rWKx leI kyvl
kuJ imsflF ijvyN rfm, ikRsLn, sUrj, agnI afid dI hI dy rhy hF. gurbfxI aMdr iesy
hI qrjL qy hjLfrF pWd vrqy hn. pUrf vyrvf dyx leI, ikhVf imiQhfsk pd, gurbfxI
‘c ikWQy-ikWQy afieaf hY; sMbMDq pUry pRmfxF nMU lY ky nfl-nfl spWsLt krnf ik
AusnMU AuQy, iks arQ ‘c vriqaf hY. ies kMm leI pUrf kosL iqafr krn dI loV hY,
qfik sMgqF nMU gurbfxI dIaF sWcfeIaF bfry sucyq kIqf jf sky. nhIN qF ‘a’ ‘qy
‘e’ kYtygrI dy lok apxf vfr krdy rihxgy.
gurbfxI ‘rfm’ ‘qy avqfrI ‘rfm’- bRfhmxI
pRBfvF aDIn, BfrqI lokfeI df vWzf ihwsf dsLrQ puqr rfm nMU hI Bgvfn krky mMxdf
afieaf hY. ieQy sRI rfm dI jIvnI dyx dI Kfs loV nhIN ikAuNik QohVy-bhuq Prk nfl
ieh afm lokF ‘c pRclq hY. hr sfl hox vflIaF rfmlIlfvF, ipWkcrF ieQoN qIk ik aj
dy ‘sYkulr rfj’ ‘c skUlF kfljF ‘c lgIaF tYkst buWkF, ryizE-tYlIivjn dy
sIrialF rfhIN ies bfry BrvF pRcfr vI kIqf jf irhf hY.
iPr vI aqI sMKyp- ajoiDaF dy rfjf dsLrQ dIaF iqMn rfxIaF
ijnHF ‘coN cfr puWqr hoey. sB qoN vzy rfm, koisLlaf dy puWqr sn. afp ny ividaf
gurU-ivisLst, vydFg-vfsudyv qoN piVaf qy ssLqR ividaf ivsLvfimWqr qoN leI.
isLvjI df DnuWK qoV ky, imiQlf dy rfjf jnk dI puWqRI sIqf nMU virHaf. soqylI mF
kYkeI kfrx rfjiqlk dI pRfpqI bdly, 14 sflF dy bnvfs jfxf ipaf. sIqf ‘qy Cotf
Brf lWCmx afp dy nfl gey. lMkF dy rfjf rfvx ny afpxI BYx srUp-nWKf aqy sIqf
suaMbr smyN hoeI apxI byiejLqI df bdlf lYx leI bn ivcoN sIqf df hrx kr ilaf.
rfvx dy hI Brf bBIKx ‘qy bFdrF dy jrnYl hnumfn dI mWdd nfl rfvx qy hmlf kIqf.
lVfeI dOrfn iek smyN lCmx mUrCq ho igaf. sIqf ‘qy lWCmx donF nMU ivWCVdy dyK
rfm bVy ivafkul hoey aMq rfvx nMU mfr ky sIqf nUM lY ky ajuiDaf vfps pujy ‘qy
dWs hjLfr vrHy rfj kIqf. ajuiDaf phuMc ky lok lfj qoN bcx leI sIqf nMU jMgl ‘c
iBWjvf idWqf. AuQy bflmIkI dy afsLrm qy sIqf qoN lv ‘qy kusL dy do puqrF ny
jnm ilaf-afid. rfm dI jIvnI bhuqf krky qulsI rfmfiex qy aDfrq hY pr iesdf mUl
purfqn bflmIkI rfmfiex hY. ikhf jFdf hY bflmIkI rfmfiex, rfm dy jnm qoN lgBg 10,
000 sfl pihlF ilKI qy bfd ‘c Ausy
qrHF vfprI. bflmIkI rfmfiex ‘c rfm nMU mhfpursL drsfieaf hY jdik qulsI dI ‘rfmcirq
mfns’ ‘c rfm dI pUjf Bgvfn mMn ky hY.
bRfhmxI ivsLvfsF aDIn rfm nMU ivsLnMU df sWqvF avqfr dWisaf
hY. kuJ df ivsLvfs hY ik rfm ieiqhfisk ivaWkqI nhIN blik jdoN lokF ‘c mhfkfv
qy iekFkIaF ilKx df irvfj sI qF AuhnF ivcoN hI kuJ nftk styjF qy vI Kyzy jFdy
sn. iesyqrHF ieh vI iek mhfkfv hY jo lokF dy mnF Aupr afpxI Cfp pwkI kr, hrmn
ipafrf huMdf igaf. vYsy vI rfmfiex keI pVfvF ivcoN hI agy vWDI hY.
gurbfxI ‘c rfm sLbd hjLfrF vfrI afieaf hY ‘qy keI sjx
AulHfmf dyNdy suxy hn; ‘gurU sfihb ny qF rfm df nF bfxI ‘c bfr-bfr vriqaf hY
pr qusIN iesdf ivroD krdy ho. keI sLfqr, pMQk doKI BolIaF-BflIaF sMgqF nMU
gumrfh krn leI vI ienHF sLbdF dI vrqoN krdy hn. ikaf KUb! ijhVy gurbfxI nMU
afpxf iesLt mMxdy hn Auh qF dsLrQ suWq rfm nMU iesLt mMnx nMU iqafr nhIN pr
ijnHF gurbfxI kdy pVHI hI nhIN AunHF nMU ies sWc dI smJ vI af geI?
smJx df ivsLf hY ik gurbfxI ‘c ijs rfm dI pUjf-arcf jF
ismrn dI gwl hY Auh GWt-GWt ‘c rmy hoey rmq rfm leI hY ijsdI ivafiKaf bfxI ‘c
"sfDo iehu qnu imiQaf jfnAu ] Xf BIqir jo rfmu bsqu hY sfco qfih pCfno "
(pM:1186) "rmq rfmu sB rihE
smfie" (pM:865) "rmq rfm jnm mrxu invfrY" (pM:865)"rmq
rfm Gt Gt afDfr"(pM:897) "rmq rfm isAu
lfgo rMgu" (pM:345) eyQy Aus rfm leI
pRyrxf hY jo rmeIaf rfm hY. hor lvo "hAu qAu eyku rmeIaf lYhAu ] afn dyv
bdlfvin dYhAu" (pM:874)
ieQy nfmdyv kihMdy hn aY pMzq! mYnUM qF kyvl jLry jLry ‘c rmy rmeIaf dI loV hY
bfkI ijMny vI qyry dyvIaF dyvqy hn, Aus iek dy bdly qYnUM vfps krdf hF. iesyqrHF
"sBY Gt rfmu bolY rfmf bolY ] rfm ibnf
ko bolY ry " (pM:988)
ihsfb lFdy dyr nhIN lgdI ik gurbfxI aMdr iks rfm leI pRyrxf kIqI geI hY.
iesdy Ault, ijQoN qIk dsLrQ suWq rfm df qfluk hY pfqsLfh
AusnMU pRBU jF Bgvfn mMnx nMU kdficq iqafr nhIN. pfqsLfh ny bfxI ‘c krqy nUM
‘ajUnI’ PLurmfa ky ies bfry BulyKf rihx hI nhIN idWqf. agy jf ky ikRsLn jI
bfry ijLkr krdy asIN ieh vI dyKFgy ik bfxI aMdr pfqsLfh ny AunHF lokF bfry ijhVy
ieh mMxdy hn ik rWb avqfr Dfr ky jnm lYNdf hY, ieQoN qIk qfVxf kIqI ‘qy PYslf
idWqf ik Auh mUMh hI sV jfvy ijhVf kihMdf hY ik rWb jnm lYNdf hY. avqfrI jF
dsLrQ suWq rfm leI bfxI df PLYslf hY: "jugh jugh ky rfjy kIey gfvih kir
avqfrI ] iqn BI aMqu n pfieaf qf kf ikaf kir afiK vIcfrI "
(pM:423) jF "rovY rfmu
inkflf Bieaf ] sIqf lKmxu ivCuiV gieaf"(pM:953) hor lvo "pFzy
qumrf rfmcMdu so BI afvqu dyiKaf Qf ] rfvn syqI srbr hoeI Gr kI joie gvfeI
QI" (pM:875) jF "mn mih JUrY rfmcMdu sIqf lCmxu jogu ] hxvMqru
afrfiDaf afieaf kir sMjogu" (pM:1412)
blik rmeIaf rfm dI mhfn hWsqI sfhmxy dsLrQ suWq avqfrI rfm nMU qF gurU nfnk
pfqsLfh, krqy dI mhfn rcnf ‘c imwtI dy jLwry dI inafeI quWC ibafxdy hn, ijvyN
"nfnk inrBAu inrMkfr hor kyqy rfm rvfl" (pM:464) cyqy rhy ‘rvfl’
dy arQ hn quWC, imWtI dy jLry ijMnf. avqfrI rfm bfry hor "aMDulY dhisir
mUMzu ktfieaf rfvxu mfir ikaf vzf Bieaf" (pM:350) iesyqrHf bfxI ivcoN hor
byaMq pRmfx mOjUd hn.
ikRsLn -
jsodf aQvf dyvkI nMdn ikRsLn qoN ielfvf
purfqn rWcnfvF qy kosLF ‘c ieh sLbd keI hor arQF ‘c vI afieaf hY-irg vyd
ijsnMU ihMdU mWq dI sB qoN purfqn rcnf ikhf hY ies ‘c ieh sLbd kfly rMg leI
afieaf hY. jsodf suWq ikRsLn df irgvyd ‘c AuWkf ijLkr nhIN. sB qoN pihlF
CFdygX AupinsLd ‘c dyvkI suWq ikRsLn df nF, ivdvfn dy rUp ‘c afieaf hY. ies
nF dy iek asur jF zfkU df ijLkr vI afieaf hY ijsny 10,000
sfQIaF smyq ieMdR qy hmlf kIqf ‘qy qbfhI mcf idWqI jdoN qIk ieMdR ny AusnUM
hrf ky Aus dI KWl hI nf Auqfr idWqI.
iek hor vYidk ircf ‘c pMjfh hjLfr ikRsLnf ‘qy AunHF dIaF
grBvqI iesqRIaF dy kWql df ijkr hY qfik AunHF dI sMqfn hI awgy nf vWD sky.
aMdfjLf, ik ieh sLbd, afrIaF hmlfvrF vloN ieQoN dy asl vsnIk dRivVF afid leI
kfly rMg dy hox kfrx vrqy hn. ieQoN ieh vI pqf lgdf hY ik swqf nMU hiQafAux leI
afrIaf lokF ny ieQoN dy vsnIkF Aupr ikMny jLulm Zfey. AupRMq vrx vMz rsqy AunHF
nMU sLUdr ‘qy rfKsL krky msLhUr krnf vI ienHF hI jLulmF dI kVI hY. ieQoN
aMdfjLf huMdf hY, jdoN ieh ircf ilKI, AudoN ikRsLn jIvnI afrIaF lokF ‘c pRclq
nhIN sI hoeI, nhIN qF Auh kfilaF nUM ikRsLn df nF nf kdy nf dyNdy ijvyN bfd ‘c
ieh sLbd AuhnF leI pUjnIk ho igaf.
ajoky smyN ikRsLn aWQvf kfnH sLbdF qoN dyvkI suWq ikRsLn df
pRBfv ilaf jFdf hY ijs dy ipqf df nF vfsudyv ‘qy jnm afpxy mfmy kMs dI kYd
koTrI ‘c hoieaf. kMs iesnMU apxf kfl mMnky mfr dyx qy quilaf sI, iksy qrIky
vfsudyv ny ies nMU mWQrf qoN gokl invfsI guafly bfbf nMd dy Gr phuMcf idWqf.
iesqrHF ies dy pflk mfqf-ipqf bfbf nMd ‘qy jsodf bxy. ivsLnMU purfn anusfr,
ivsLnMU ny afpxf iek kflf vfl dyvkI dy pyt ‘qy icwtf vfl roihxI dy pyt ‘c
Byijaf. kfly vfl qoN ikRsLn ‘qy icWty qoN blrfm hoey iesqrHF ieh dovyN BfeI
sn. ihMdU ivsLvfsF anusfr ikRsLn nUM ivsLnUM df aWTvF avqfr disaf hY.
ikRsLn jI dIaF 16100 ieWsqRIaF,
iek lK aWsI hjLfr puqr aqy hor anykF axhonIaF GWtnfvF ikRsLn lIlf nfl juVIaF hn.
ijvyN cIcI AuNglI qy lgfqfr sWq idn govrDn prbq nMU cuWkI riKaf ‘qy ieMdR dI
kropI qoN gokul vfsIaF nMU bcfieaf. dUqF dy Auzx vfly, svYcflk ngr sLoB nMU
ijiqaf. smuMdRI dYqF nfl Bry sfgr ‘c vWV ky vrux dyvqy nMU ijiqaf. pfhul ivc
pMc jnX nMU mfr ky, pMc jnX nF dy sMK nMU hfsl kIqf. arjn df sfQ dyNdy KFzv vn
‘c agnI dyvqf nMU pRsMn kr ky AusqoN agnI asqR Bfv sudrsLn cWkr hfsl kIqf qy
gruV dI svfrI kr, ieMdR dI ngrI amrfvqI nMU zrfieaf. kfm iewCf pUrI krx leI,
sqBfmf leI vWzf jMg krky ieMdr dy bfg df pfrjfq ibrK AuKfV ilaFdf. iesqRI Bys
bxfky DoKy nfl cMdRfvl nMU Aus dy Gr jfky jWbrI Cilaf. anykF iBaMkr dYqF qy
durfcfrI rfijaF nMU mfiraf, rfqo rfq smuMdR kMzy duafrkf ngrI vsfeI ‘qy rfqo
rfq sfry lokF nMU suWqy, sfmfn smyq AuQy qWbdIl kr idWqf, Auh lok jfgy qF
duafrkf ‘c sn. mhfBfrq smyN arjun dy rWQ nMU hFikaf, sMdIpnI, ikRsLn jI dy
sLsqR gurU ‘qy durBfsLf kul puroihq sn.
ikRsLn jI df jIvn iBMn iBMn pVfvF ‘c ivksq hoieaf imldf hY.
mhfBfrq ‘c mhfn joDy dy rUp ‘c; hirbMs purfn ‘c pihlI vfrI AuhnF nfl
cWmqkfrI khfxIaF juVIaF hn. Bfgvqpurfx ‘qy pyRm sfgr ny iesnMU lokipRX
bxfieaf. mhfBfrq dy sLFq prv, aiDafeI 18 ‘c gIqf dI rcnf ikRsLn jI rfhIN dsI
hY ijs ‘c ikRsLn jI ny apxy afp nMU pRmfqmf, bRihmMz dI isrjnf krn vflf ikhf
‘qy arjun qoN apxy afp nMU prm-afsn, amr, afjonI, dYvI-prm-dyvqf, srbivafpk
aKvfieaf hY. aMq sfrf Xfdv vMsL sLrfb dy nsLy ‘c cUr ho ky afpsI lVfeI ‘c
nWsLt ho igaf aqy ikRsLn Audfs avsQf ‘c bYTy srs nF dy isLkfrI hQoN, ihrn dy
BulyKy qIr df isLkfr bx gey. kuJ iliKqF muqfbk jo Xfdv Aus smyN AuQy mOjUd nhIN
sn AunHF qoN agy Xfdv kul clI.
purfqn rcnfvF ‘qy kosLF ‘c ikRsLn pd hor bhuq arQF ‘c
vI afieaf hY, ijvyN vyd ivafs, arjn, koiel, kF, hnyrf pWK, kflf, kiljug, nIl,
lohf, surmf, moqI afid. sfzy hWQly gurmWq pfT df muK sMbMD jsodf puqr ikRsLn jI
nfl hI hY jF iPr gurbfxI ‘c akflpurKu leI vrqy sLbd ikRsLn nfl.
sRI gurU gRMQ sfihb jI aMdr ikRsLn pd afm qOr qy do arQF ‘c-iek
akflpurKu ‘qy dUjf jsodf suwq ikRsLn leI afieaf hY. jo lok jsodf suwq ikRsLn
nMU rWb jF Bgvfn mMxdy qy pUjdy hn, pfqsLfh ny ies ivcfrDfrf df pUrI qrHF KMzx
kIqf hY. PLurmfn hY "jugh jugh ky rfjy kIey gfvih kir avqfrI ] iqn BI
aMqu n pfieaf qf kf ikaf kir afiK vIcfrI"(pM:423) Bfv ijs ikRsLn nUM
qUM Bgvfn mMxdf hYN Auh qF kyvl apxy smyN df iek rfjf hI ikhf jf skdf hY aqy "kyqy
pvx pfxI vYsMqr kyqy ‘kfn’ mhys" (jpu pAu:30) blik "nfnk
inrBAu inrMkfru hoir kyqy rfm rvfl ] kyqIaf kMnÙ khfxIaf kyqy byd bIcfr"
(pM:464) Bfv akflpurKu dI mhfn hWsqI mukfbly ikRsLn dI hWsqI ‘rvfl’ Bfv
imWtI dy jLry qoN vWD nhIN. krqfr dI rcnf ’c qF ajyhy anykF ikRsLn ‘kyqy
kfn’, ‘kyqIaf kMnÙ khfxIaf’ inWq GVy jFdy hn. pMjvyN nfnk jsoDf suWq
ikRsLn leI Bgvfn kihx vfilaF nUM cyqfvnI dyNdy hn, "sglI QIiq pfis zfir
rfKI ] astm QIiq goivMd jnmf sI ] 1 ] Brim BUly nr krq kcrfiex ] jnm
mrx qy rhq nfrfiex ] 1 ] rhfAu ] kir pMjIru KvfieE cor ]Ehu jnim n mrY
ry sfkq Zor ] 2 ] sgl prfD dyih loronI ] so muKu jlAu ijqu khih Tfkur
jonI ] 3 ] jnim n mrY n afvY n jfie ] nfnk kf pRBu rihE smfie" (pM:1136).
Bfv "aY BrmF ‘c Psy mnuWK! qUM ieh kcIaF glF ikAuN krdf hYN? pRBU ajUnI
hY, jnm-mrx ‘c nhIN afAuNdf" pr qUMN kI kIqf "sfrIaF iQWqF nUM cuWk
ky iek pfsy rWK idWqf qy (BfdoN vdI) asLtmI nUM mn bYTf, ies idn rWb ny jnm ilaf
sI. pMjIrI bxfky pWVdy ‘c luko ky, corI corI Bog luafAux dI gl krdf hYN. pRRBu
qoN axjfx (sfkq) mnuWK! qyry kurfhy pY jfx df kfrx hI qyrf mUrqI nUM rWb df srIr
mMxky AusnUM lorIaF dyxf hY. qFqy, Auh mUMh sV jfxf cfhIdf hY ijhVf kihMdf hY
rWb jUnI ‘c afAuNdf hY. akflpurKu kdy jnm-mrx ‘c nhIN afAuNdf, krqfr qF jLry
jLry ‘c mOjUd rihMdf hY.
iehI nhIN, bfxI ‘c akflpurKu leI vI ikRsLn pWd keI vfrI
afieaf hY pr Aus vyly AusnUM jsodf suWq iksLn smJxf jF pRcfrxf, gurbfxI isDFq qy
arQF bfry nfsmJI hY. ijvyN "eyk ik®snµ srb dyvf dyv dyvf q afqmf ]
afqmf bfsudyvis´ jy ko jfxY ByAu" (pM:469). ieQy ikRsLn pWd sfrI rcnf
dy kyNdrI Dury pRBU leI afieaf hY. blik nfl hI lPLjL vfsudyv ijvyN hor "bfsudyv
bsq sB Tfie"(pM:897) vI afieaf hY pr AuQy ieh lPLjL vI srvivafpk,
pflxhfry pRmfqmf leI. iesyqrHF hor lvo "sovMn Zflf ik®sn mflf jphu qusI
shylIho" (pM:567).
blik jsodf suWq ikRsLn leI qF gurdyv ikRsLn BgqF nUM hI suafl
krdy hn aY BfeI! ijs ikRsLn nUM qusIN iek pfsy rWb kihky pUjdy ho dUjy pfsy afp
hI kihMdy ho ik iksLn ny kfm pUrqI leI ieMdR dy bfgL ‘coN pfrjfq ibrK ilaf ky
sqBfmf nUM idWqf aqy Ausy hI iksLn ny hI CWl-kWpt qy jLor jLbrdsqI krky
"juj mih joir ClI cMdRfvil kfnÙ ik®snu jfdmu Bieaf ] pfrjfqu gopI lY
afieaf ibMdRfbn mih rMgu kIaf" (pM:470) muqfbk ibMdRfbx ‘c cMdRfvl nfl
rMg rlIaF mnfeIaF. hor lvo "ik®snu blBdRü gur pg lig iDafvY ] nfnk
gurmuiK hir afip qrfvY" (pM:165). iesyqrHF imiQhfsk ikRsLn vfly ijMny
vI Aupnfm afey, muWK nF ikRsLn dI qrHF murfrI, dfmodr, bITul, ibhfrI, gopfl,
ipqMbr, kysLv, sRIDr afid sfry hI gurbfxI ‘c akflpurKu leI hI afey qy pRsMg
anusfr cMgI qrHF smJfey vI hn. spWsLt hY jdoN muWK ikRsLn pd hI jsodf suWq leI
nhIN qF sMbMDk AupnfvF dI gl afpy hI muWk jFdI hY.iesyqrHF jykr rfm jF iksLn
afid iksy hor nUM lYky kyvl avqfr vfd qy hI gl krnI hovy qF gurbfxI KjLfny ivcoN
anykF pRmfx dy ky sfbq kIqf jf skdf hY ik gurmWq anusfr akflpurKu qoN CuWt, koeI
vI srIrDfrI rWb jF Bgvfn nhIN ho skdf.
eyko krqf avru n koie
(pM:1174)- drasl sfnUM ies pKoN gurbfxI dy
mUl isDFq nUM smJx dI loV hY gurbfxI df akflpurKu sfry sMsfr df ieko hI hY aqy
AusdI pCfx ÃÄ kihky sMpUrx mMglfcrx (mUlmMqR) ‘c krvf idWqI geI hY. gurU dr
qy mUrqI pUjf, srIr pUjf, avqfr pUjf jF dyv pUjf nUM jF iPLr krqy df lV CWzky
iksy vI hor dI pUjf nUM pRvfx hI nhI kIqf. gurbfxI df spWsLt PLYslf hY "Ksmu
Coiz dUjY lgy zuby sy vxjfiraf" (pM:470) Bfv akflpurKu df lV CWz ky
ijhVy ieDr AuDr BWtk jFdy hn, Auh lok apxf mnuWKf jnm guaf ky muV jnm-mrx dy
gyVH ‘c PWs jFdy hn. ieQy qF "afpy ptI klm afip Aupir lyKu iB qUM ]
eYko khIaY nfnkf dUjf kfhy kU" (1291) hor lvo "krx kfrx pRBu
eyku hY dUsr nfhI koie ] nfnk iqsu bilhfrxY jil Qil mhIail soie" (pM:276).
hux ies qoN agy gl krdy hF sUrj, cMd, hvf, agnI, pfxI, ndIaF
jo krqy dIaF dfqF hn. dUijaF ny ienHF nUM vI dyvIaF-dyvqy krky mMinaf qy pUjf vI
krdy hn iesyqrHF vYdk mWq dy muWK dyvqy bRhmf, ivsLnUM, mhysL, pfrbqI hn. ienHF
qoN CuWt surg df rfjf ieMdR jo bdlF df dyvqf aqy sUrj-cMd smyq sfry dyvIaF dyvqy
AusdI pRjf dsy hn. dUjy pfsy gurmWq ienHF dyvI dyviqaF dI oQAurI nUM hI pRvfx
nhIN krdI. hF ienHF coN kuJ nUM akflpurKu dIaF sLWkqIaF df nF idWqf hY jF iPLr
lokfeI nUM ies dyvI-dyvqf vfd dy BrmF coN kWZx leI vI ienHF df nF bfxI ‘c
anykF vfrI afieaf hY. ijvyN "BY ivic pvxu vhY sdvfAu ] BY ivic clih lK
drIafAu ] BY ivic agin kZY vygfir ] BY ivic DrqI dbI Bfir ] BY ivic ieMdu iPrY
isr Bfir ] BY ivic rfjf Drmu duafru ] BY ivic sUrju BY ivic cMdu ] koh kroVI clq
n aMqu ] BY ivic isD buD sur nfQ ] BY ivic afzfxy afkfs ] BY ivic joD mhfbl sUr
] BY ivic afvih jfvih pUr ] sgilaf BAu iliKaf isir lyKu ] nfnk inrBAu inrMkfru
scu eyku"(pM:464) iPLr iesy ieMdR lok df agy PYlfa surg, nrk, jmlok,
dyv lok, Drm rfj, jmrfj, icqRgupq, ipqRI lok, pfrjfq, klp ibrK, DMnvMqRI vYd,
kfmDyn gAU, gMDrv, ikMnr afid byaMq hY. suafl pYdf huMdf hY jdoN Aus sfry dI mUl
muWK dyvqy ieMdR dI hoNd nUM hI gurmWq ny kWt idWqf qy iesnUM kyvl Brmjfl disaf
hY qF bfkIaF df kMm afp hI muWk jFdf hY. iPLr vI bfxI ‘c ieh sfry lPLjL qy nF
afey hn pr dyKxf hY ikWQy qy iks sMbMD ‘c? iPLr gl smJx vflI ieh vI hY ik
ienHF dI pUjf-arcf leI AuWkf nhIN afey. imsfl vjoN ienHF ivcoN AunHF anusfr mMny
gey do dyviqaF ‘agnI’ qy ‘sUrj’ dy idqy hoey ipCokV dI gl krdy hF sfrI
gl afpy hI smJ ‘c af jfvygI.
agnI dyvqf kI hY?
hrIvMsL purfx muqfbk aWgnI iek dyvqf hY ijs dy kWpVy kfly, DUaF iesdI DuWjf
(JMzf) qy isr df qfj hY. lftF iesdf brCf (hiQafr) aqy ieh apxIaF sB jIBF nfl jg
dI smgRI nUM cWtdf hY. iesdy cfr rWQ hn ijsnUM lfl GoVy iKWcdy hn. sWq hvfvF
vI iesdy rWQ nUM iKWcdIaF hn qy iesdI suafrI pyzU hY. ieh apxy lohy dy vWzy-vWzy
dMdf nfl dusLmx nUM apxy mUMh ‘c pfky ingLl jFdf hY. ieh asmfn ‘c sUrj,
pulfV ‘c ibjlI qy jLmIn qy apxy afm rUp ‘c pRgt huMdf hY.
vYdk mWq dy muWK agnI, sUrj qy hvf iqMn dyviqaF coN ieh iek
hY. irg vyd ‘c sBqoN vWD mMqR iesy dI AusqWq ‘c hI hn. ies nUM hom-jg rfhIN
KusL krn df ivDfn hY. Ayuh lok jo iesdI pUjf krdy qy iesnUM afhUqIaF dyNdy hn,
AunHF dy hI ivsLvfs muqfbk iesnUM mnuWKF qy dyviqaF df ivcolf, amlF df sfKI qy
mnuWKF dy GrF df rKvflf vI dWisaf hY. iesy kfrn ihMdU ivafhvF qy dUjy mOikaF qy
iesdI pUjf jLrUrI dWsI hY. iesy leI Auh lok murdy nUM sfV ky iesy agnI dyvqy
rfhIN surg qy dyv lok ‘c phuMcfAux df ivsLvfs krdy hn. ivsLnUM purfx anusfr
ieh bRhmf df puqR, pqnI df nF svfhf hY; ijsqoN pfvk,pvmfn qy sUcI nfm dy do
puwqR qy iek DI hY. iesqoN bfd hor pMjqflI puqRF dy jnm dI vI gfQf hY. mhfBfrq
ivWclI kWQf muqfbk bhuqIaF afhUqIaF lYx qy iesdI sLkqI bhuq GWt geI. iesqrHF ieh
apxI qfkq dI pUrqI leI KFzv nF dy jMgl nUM sfVxf cfhuMdf sI pr dyviqaF df rfjf
ieMdR iesdy rsqy ‘c rukfvt sI. ikRsLn qy arjun dI mdd lYky iesny apxI ieCf
pUrI kr leI qy KusL hoky iesny sRI ikRsLn nUM agnI ckR Bfv sudrsLn ckR idWqf.
gurmWq bnfm agnI dyvqf?-
hux lvo gurbfxI ‘c ies agnI df kI sQfn hY? "BY ivic agin kZY
vygfir" (pM:464) gurmWq anusfr mUl rUp ‘c kyvl agnI hI nhIN sfry
hI dyvI-dyviqaF nfl joVIaF iksy vI khfxI nUM pRvfx nhIN kIqf igaf blik gpOV hI
disaf hY. iesyqrHF gurbfxI muqfbk ‘agnI’ koeI dyvqf jF srIr vI nhIN hY.
gurmWq df PLYslf hY, krqy dy rcnf ‘c kyvl iek qrHF dI iehI aWg nhIN blik byaMq
qrHF dIaF agnIaF hr smyN apxI ijLmyvfrI BuWgqf rhIaF hn. ijvyN pyt dI agnI Bojx
dy pfcx df kMm krdI hY. kRoD agnI, dfvf nl-smudR dy pfxI ‘c lgx vflI aWg, bVvf
agnI-jMglF ‘c afp muhfry lgx vflI aWg. hor lvo mnuWK nUM iqRsLnf dI aWg ijvyN
"kljuig rQu agin kf kUVu agY rQvfh"(pM:470) ijhVI mnuWKf jnm nUM
brbfd krky iesnUM muV jnm-mrx dy gyVH ‘c pf dyNdI hY, sB qoN vWD Kqrnfk aWg hY
pr gurU igafn qoN ibnF mnuWK nUM iesdI smJ hI nhI afAuNdI.
ieQoN qIk ik vihmF-Brmf ‘c BuWly agafnI lokF nUM pRkrx
anusfr AunHF dI hI bolI ‘c "aMnu dyvqf pfxI dyvqf bYsMqru (agnI) dyvqf
lUxu pMjvf pfieaf iGrqu ] qf hoaf pfku pivqu" (pM:469) aY BfeI!iek pfsy
qF qUM ienHF nUM dyvqy kihky pUjdf hY dUjy pfsy ienHF nfl hI apxf Bojn iqafr
krky ienHF df irsLqf QuWkF nfl joVdf qy Aus pyt ‘c suWtdf hYN ijWQy hr smyN
ml-mUq-ivsLtf afid mOjUd huMdy hn; ieh qyrI dohrI nIqI ikAuN? drasl ieh dyvqy
nhIN blik pRBu dIaF dfqF hn ijsqoN qyrf Bojx bxnf hY. loV sI ik qUM ienHF dI
pUjf nhIN blik ienHF dfqF nUM dyx vfly dfqy dI pCfx krky Ausdf sLukrfnf krdf pr
qUM ienHF dI pUjf-sucWmF ‘c Ps ky kurfhy pY igAuN.
sUrj dyvqf kI hY?- irgvyd
‘c agnI, hvf, sUrj dsy iqMn muWK dyviqaF ocoN iesnUM iek disaf hY. iesdI Ausqq
‘c bhuq mMqR hn; ihMdU pRvfrF ‘c pivqR mixaf jFdf gfieqRI mMqR vI iesy dI
Ausqq ‘c disaf jFdf hY. kuJ rcnfvF ‘c sfivqRI, aidqX qy sUrj nUM ieko disaf
hY qy kuJ ‘c vWK-vWK. kuJ rcnfvF ‘c iesnUM zfies df puqR qy kuJ ‘c afidqI
df puqR disaf hY. keI QfvyN AUsLf nUM ies dI DI disaf hY pr purfnF ‘c iesdIaf
ikMnIaF hI pWqnIaF dWsIaF hn. dsy jFdy iesdy joVy puqR asLvnI kumfr apCrf qoN
jnmy dsy hn. rfmfiex qy kuJ purfnF ‘c iesnUNM ksLXp qy afidqI df puqR disaf hY
pr rfmfiex ‘c hI iek hor QfvyN iesnUM bRhmf df puqR vI disaf hY. kuJ ilKqF ‘c
iesnUNM sWq lfl GoiVaF jF GoVIaF vflf, dUjI QfvyN ies sWq mUh vfly GoVy dy rWQ
dI suafrI krdf qy asmfn nUM AuWzdf hY. iesyqrHF arux jF ivsLvvq iesdf rWQvfhI
hY.
khfxI muqfbk ivsLkrmf dI DI sMjnf jF sMigaf iesdI pWqnI sI
ijsqoN munI ivsLvvq qy Xm do puqR qy iek DI XmI (jmunf ndI) ny jnm ilaf. sMjnf,
sUrj dy qyj pRqfp nUM nf shfr skI qy DoKy nfl apxI dfsI ‘Cfieaf’ nUM ies kol
CWz, afp jMgl ‘c qWp krn clI geI. jdo sUrj nUM pqf lgf qF GoVy df rUp Dfr Aus
kol jMgl ‘c jf puWjf, AuQy Aus qoN do puqR aisLvMq qy ryvMq jnmy. kuJ rcnfvF
‘c ienHF puqRF nUM vI asLvnI kumfr hI ikhf hY. AuprMq sMjxf nUM vfips Gr lY
afieaf. ivsLkrmf ny puqRI dy kihx qy sUrj df qyj GtfAux leI iesnUM Krfd qy
cVHfieaf qy iesdy pYrF nUM CWzky bfkI sfry pfisAuN iesdf aWTvF ihsf qyj kWt
idWqf. sUrj dy ienHF tuWkiVaF qoN ivsLnUM df sudrsLn ckR, isLvjI df iqRsLUl,
kfriqkX df nyjLf qy kubyr afid dyviqaF dy hiQafr bxy. mhfBfrq anusfr kuMqI qy
moihq ho jfx kfrx iesdf vIrjpfq ho igaf ijsqoN krx df jnm hoieaf, iesyqrHF
Cfieaf qoN CnI.
iek moihnI dI gRIvf qy iesdf vIrjpfq hox kfrn AusdI gRIvf qoN
sugRIv qy iek hor suMdrI dy vflF ‘c vIrjpfq ho jfx kfrx Ausdy vflF (bflF) coN
bflI ny jnm ilaf. ivsLnUM purfx anusfr sUrj dy asl rUp nUM kyvl sqRfijq hI dyK
sikaf aqy Aus muqfbk ieh bVy mWDry kWd df, srIr grm qFby vFÕ qy aKF lfl sUHhIaF
hn. sUrj ivvspqI jF bfsvqI df vfsI hY. iesdy puqr mnU vYvsvq qoN rfjf iesvfkU
hoieaf ijsqoN sUrj kul. AuprMq rfjf dsLrQ qy rfm cMd iesy kul ‘c jnmy iesy
kfrx AunHF sUrjbMsI jF rGUvMsI vI ikhf jFdf hY. prfsr sihMqf anusfr 12 sUrj Bfv
hr mhIny df vWK-vWK sUrj klipaf hY qy AunHf dy nF vI vWK-vWK hn. imiQhfsk smuMdR
mMQn dI khfnI anusfr aimRq pIx qy rfhU rfKsL df Byq Kulx qy rfhU qoN-rfhU qy
kyqU do tuWkVy kr idWqy gey. Byq cUMik sUrj qy cMd ny hI Koilaf sI pr aimRq pI
lYx kfrn rfhU vI amr ho cuWkf sI. AuprMq Ausdy dovyN tuWkVy rfhU qy kyqU, sUrj
qy cMd dy pWky dusLmx bx gey. mOkf bxn qy sUrj jF cMd nUM af gRsdy hn ijsqoN
sUrj qy cMd igRhx huMdyy hn. bRfhmxI ivsLvfsF ‘c igRhx smyN cuWlf-cONkf-snfn
afid nUM BuWlky, sUrj-cMd nUM rfhU-kyqU dy ies hmly qoN bcfAuxf huMdf hY qfik
sMsfr dy clx ‘c ivGx nf pvy.
sUrj, dyvqf nhIN krqfr dI rcnf-
gurbfxI anusfr sUrj qF kI blik iksy vI dyvI dyvqy df koeI vjUd nhI aqy sfry hI
klpxf hn. sUrj vI krqy dI rcnf hY koeI mnuWK nhIN ijvyN ik AupRokq khfxI ‘c
disaf igaf hY. jigafsU aMdr kyvl ieh sWcfeI pRkt ho jfx qy hI ieh sfrIaF khfxIaF
blik gpOV apxy afp hI muWk jfxy cfhIdy hn. ajokIaF ivigafnk KojF vI gurbfxI sWc
nUM pRgt kr rhIaF hn ienHF gpOVF nUM nhIN. gurbfxI muqfbk krqfr dI rcnf ‘c,
sUrj iek nhIN blik ieho jhy qF kroVF hI sUrj mOjUd hn. PLurmfn hY "kyqy
ieMd cMd sUr kyqy kyqy mMzl dys"(jpu
pAu:35) hor lvo "BY ivic sUrju BY ivic cMdu ] koh kroVI clq n aMqu"
(pM:464) jF "koit sUr jf kY prgfs ] koit mhfdyv aru kiblfs"
(pM:1162).Bfv khfxIaF muqfbk jykr sWcmuWc hI sUrj-cMd koeI iensfn hn qF qy ienHF
nUM afrfm dI vI loV hY pr gurdyv PLurmFdy hn "koh kroVI clq n aMqu"
gurmWq anusfr sUrj, cMd afid dyvqy nhIN blik krqfr dI byaMq rcnf df aMg aqy jIvn
leI krqy dIaF dfqF hn. mnuWK ny dfqF dI nhIN blik dfqfr dI pUjf krnI hY.
ienHF hI nhIN gurbfxI ‘c qF sUrj lPLjL hor arQF ‘c vI
afieaf ijvyN "sUrj ikrix imly jl kf jlu hUaf rfm" (pM:467) aqy "sUrj
cVih hjfr" (pM:462) Bfv igafn qy huWnr dy arQF ‘c. ieQoN qIk ik sUrj nUM
dyvqf mMn ky AusdI pUjf dy ivsLvfs nfl lKF lok ‘sUrj igRhx qy kurKyqR puWjdy
hn. gurU nfnk pfqsLfh vI sUrj igRhx smyN kurKyqR Aucycy puWjy vihmF nUM qoVx
leI sUrj igRhx dOrfn hI AuQy culHf bfilaf qy sfKI anusfr ihrx df mfs irinaf sI.
bRfhmxI ivsLvfsF anusfr jdoN sUrj iek rfsLI cO dUjI rfsLI ‘c
pRvysL krdf hY qF dysI mhInf bdldf hY. sMsikRq ‘c iesnUM ‘sFkRFq’ qy
pMjfbI ‘c sMgRFd kihMdy hn. AunHF ivsLvfsF ‘c ies nUM bVy mhfqm vflf idn
disaf jFdf hY qy bRfhmxf nUM vWD qoN vWD dfn-pun krn df ivDfn hY. iesyqrHF bfrHf
sMgRFdF ivcoN sB qoN vWD mhfqm vflI sMgRFd mfGI dI dWsI hY jdoN Aucycy pRXfg
jfky klpvfs-snfn qy bRfhmxF nUM vWD qoN vWD dfn puMn df ivDfn hY. hux iesy gl
nUM lvo gurmWq pKoN qF gurbfxI df PLYslf hY "mkr pRfig dfnu bhu kIaf srIru
dIE aD kfit ] ibnu hir nfm ko mukiq n pfvY bhu kMcnu dIjY kit kft"
(pM:986) Bfv BfvyN mkr dI sMgRFd hovy qy pRXfg df sQfn hovy. jykr AuQy puWjky
bhuq sfrf sonf blik apxf srIr df blIdfn vI kr dyvyN qF vI krqfr dI isPLq slfh dy
mukfbly ieh sB quWC hY. spWsLt hY jykr bRfhmx vrg dy ihsfb nfl srboc sMgRFd df
koeI muWl nhIN qF sUrj hovy jF cMd ienHF nfl sMbMDq bfkI iqAuhfr ijvyN sMgRFdF,
iekfdsLIaF, misafvF, pUrnmfsLIaF, sUrj-cMd igRhxF afid df kI mhWqv rih
jFdf hY? blik iQWqF vfrF dy vihmf-BrmF bfry gurdyv PLurmfAuNdy hn "iQqI
vfr syvih mugD gvfr" (pM:843).
hor qF hor sfihb sRI gurU gRMQ sfihb do rcnfvF bfrhmfhf
afeIaF hn. arQF dI sUJ c jfvo qF AuQy sMgRfdF smyq smucy iQqF vfrF vflIaF jhflqF
co kWZ ky akflpurKu dI isPLq slfh nfl joiVaf hY. AuQy vI ienHF rcnfvF ‘c drsLn
kro jdoN mfG mhIny nfl arMB kIqy bMd afAuNdy hn qF AuQy vI pfqsLfh Aucycf pRXfg
dy snfn qy bRfhmxF nUM dfn-pun vfly ivsLy qy iDafn puaf ky mnuWK nUM Aus cWkr co
afjLfd krdy hn. KUbI ieh, sMpUrx ‘sRI gurU gRMQ sfihb jI’ aMdr ijWQy sMgRfd
jF sFkRFq df lPLjL qIk nhIN. ijs gurbfxI rcnf ‘c do-do bfrhmfhf dI rcnf, sMgqF
nUM sMgRFdF smyq smucy iQWqF vfrF vfly vihmF-BrmF coN kwZx leI mojUd hn. Ausy hI
‘sRI gurU gRMQ sfihb jI’ dy crxF ‘c bYTky, sMsfr dy hryk gurduafry ‘c
pMQk pWDr qy gurU kIaF sMgqF nUM inWq dI isWKI qoN htfky sMgRFdI isWK bxfAux df
gunfh kIqf jf irhf hY.
rfm ikRsLn qy agnI sUrj afid-
drasl sRI ikRsLn, sRI rfm jF iPLr sUrj, agnI afid dIaF imsflF dyx df kyvl ieko
hI mWksd sI ik sfnUM iDafn rhy ik kyvl ieh do-cfr hI nhI blik sfihb sRI gurU
gRMQ sfihb jI aMdr sfry hI imiQhfsk nF afey hn. kyvl nF jF lPLjL pVH ky ihsfb lf
lYxf cUMik bfxI ‘c afieaf hY qF gurU sfihb AusnUM mMndy hn, Ausdy AupfsLk hn
jF gurU pfqsLfh ienHF gpOVF dy sLrDflU sn-ikMnI BfrI avigaf qy gurbfxI dI
by-adbI hY. kmfl qF ieh hY gurU sfihb qF mnuWK nUM ajyhI aigafnqf ivcoN kWZ rhy
hn pr iesdy Ault asIN apxI hI mUrKqf kfrn apxy amuly mnuWKf jIvn nfl afp hI
iKWlvfV kr rhy hF. ieQy dyKxf ik koeI lPLjL afieaf hY qF iks sMbMD qy pRsMg ‘c
afieaf hY? iksy imsfl vjoN afieaf jF Ausdy KMzn leI, nhI qF bfxI pVH pvH ky vI
kuJ ply nhIN pY skygf. iesy hI scfeI nU hor spWsLt krn leI ieQy kuJ hor imsflf
dyxIaF cfhFgy.
ipMglf, gxkf, ajfml afid-
bfxI ‘c PLurmfn hY "ajfmlu ipMgulf luBqu kuMcru gey hir kY pfis ] aYsy
durmiq insqry qU ikAu n qrih rivdfs" (pM: 1124) jF "ajfmlu
AuDiraf kih eyk bfr ] bflmIkY hoaf sfDsMg" (pM:1192). ieh sfrIaF
khfxIaF purfqn qy imiQhfsk hn. ‘gnkf’ dy arQ hn vyisLaf, ijLkr afAuNdf hY
jnk purI ‘c rihx vflI gxkf ijsdf nF sI ipMgulf, iek lVky qy moihq ho geI pr
Auh lVkf Ausdy hWQ nf afieaf. iesqrHF gxkf dI sfrI rfq pyRsLfnI ‘c bIqI. iPLr
acfnk mn ny pltf KfDf, ivcfr AuiTaf "ijnF mYN ienHF lokF leI ivlkdI hF jy
ieMnf pRym pRBu nfl krF qF myrf ies gMdgI ivcoN hI AuDfr ho jfvy’ iesy Gtxf
qoN Ausdf jIvn hI kukrmF qoN bdl ky AucI rihxI vflf ho igaf.
iesyqrHF kuiqaF df vYrI qy kuWqy Kfx vflf ikhf jFdf bflmIk,
knOj df nIc krmI bRfhmx, ieh sB pRBu mfrg qy clky Aucyy jIvn vfly ho gey.
iesyqrHF gurbfxI ‘c iek hor gxkf dI imsfl vI afeI hY khfxI hY iksy mhfpurK nUM
AusdI glIjL ijLMdgI qy qrs af igaf qF Ausny gxkf nUM qoqf idWqf qy ikhf qUM
iesnUM ‘rfm, rfm’ df rtOxI krvfieaf kr. nqIjf hoieaf rfm, rfm krdy iek idn
Aus gxkf df jIvn bdl igaf. bfxI ‘c ijLkr hY "ginkf AuDrI hir khY
qoq" (pM:1192) aqy "ijh ismrq gnkf sI AuDrI" (pM:632).
suafl ieh nhIN vfikaf ieh GtxfvF jF ieh lok hoey vI jF nhIN. ieQy qF ienHf
imsflf nfl smJfieaf jf irhf hY ik jnm krky koeI nIc kul df hY jF aKoqI bRfhmx
kul df; kulF vfly Brm qF kyvl sLrfrqI lokF dy idmfgL dI hI Aupj hn; akflpurKu dy
dr qy pRvfx hox leI ienHF kulF df koeI mul nhIN AuQy qF sdfcfrk, pRBu ipafr vfly
jIvn dI hI loV hY.
cfr juWgF df Jmylf-
jugF dI gl hI lY lvo, bRhmxmWq anusfr siqjug, duafpr, qyRqf kiljug cfr jugF dI
gl khI geI hY aqy ienF df bfxI ‘c byaMq vfrI ijLkr afieaf hY. qF kI kyvl ijLkr
qoN hI mMn ilaf jfvy ik gurU sfihb ies bRfhmxI smyN dI vMz leI hfmI Brdy hn jF
mMndy sn. jdik sWcfeI iesdy pUrI qrHF Ault hY. gurbfxI df PLYslf hY ik juWg vMz
mnuWK nfl iek vWzf DoKf hY aqy juWgF muqfbk pRcfry gey cfr iBMn iBMn suBfvF dy
mnuWK aj vI aqy ieko smyN iml skdy hn qF iPLr juWgF ny kI kIqf. bhuqy vyrvy leI
gurmWq pfT nM: 113 qy 114 nMbrvfr "kUVu agY rQvfhu" aqy "cfry
vyd hoey sicafr" sMgqF dI syvf ‘c pRfpq hn, sMgqF pUrf lfB lY skdIaF
hn. ieQy ies sMbMD ‘c kyvl iek imsfl dyxI hI kfPLI smJdy hF, PLurmfn hY "sB
jug mih sfcf eyko soeI ] sB mih scu dUjf nhI koeI ] sfcI kIriq scu suKu hoeI ]
gurmuiK nfmu vKfxY koeI ] 5 ] sB jug mih nfmu AUqmu hoeI ] gurmuiK
ivrlf bUJY koeI ] hir nfmu iDafey Bgqu jn soeI ] nfnk juig juig nfim vizafeI
hoeI" (pM:880).
"ieku
lKu pUq svf lKu nfqI"- ieQy afKrI
imsfl dyky ivsLy nUM Kqm krnf cfhFgy. PLurmfn hY "ieku lKu pUq svf lKu nfqI
] iqh rfvn Gr dIaf n bfqI" (pM:481)
dyKxf ieh hY ik ieQy kbIr sfihb ies gl dI AugfhI qF Br nhI rhy ik vfikaf hI rfvn
hoieaf jF nhIN, iPLr Ausdy iek lK puqR qy svf lK nfqI vI sn jF nhIN. pRkrx
anusfr ieQy qF ivsLf hI hor hY aqy pRclx anusfr cUMik rfvn bRfhmx sI aqy bRfhmx
rIqI anusfr mrnobfd jy iksy df dIvf-vWtI nf hoey qF pRfxI BfvyN ikMny vI Auwcy
vflf hovy; pUM nfmk iBaMkr nrk ‘c pYxf hI pYNdf hY, gqI nhIN huMdI. iPLr ies
dIvf-vWtI qy ipqRI krmF df hWk jF puqR nUM hY jF vWD qoN vWD nfqI nUM.
ieQy kbIr sfihb ny kyvl pRclx nUM vriqaf qy imsfl dy ky
smJfieaf hY ik AunHF ivsLvfsF anusfr bRfhmx hox dy nfqy rfvn dI gqI
leI, AusdI dIvf vWtI jLrUrI sI. iPLr vI jykr AusdI mOq qoN bfd Ausdy
ieMny puqrF, nfqIaF coN vI AusdI dIvf-vWtI leI iek nhIN sI. qFqy ieh
BfeI! sMsfr ‘c afky qUM iks mY-myrf ‘c PLs igaf hY aqy iks cIjL nUM
apxI mMn ky hAumY kr irhf hY? ies imsfl qoN hI smJ lY ik drasl qyrf qF hY hI kuJ
nhIN. ies leI myry vIr qUM ies "mY-myrf qy hAumY nUM CWz aqy apxy amuly
mnuWKf jnm dI sMBfl kr qfik iPLr qoN jnm-mrx dy gyVH ‘c nf pYxf pvy. cyqf
rhy! AuQy iesqRI nUM nf jMjU df hWk hY aqy nf hI ipqRI krmF df. ieh kMm kyvl
puqr jF vWD qoN vWD nfqI nUM hI hY. iesdy Ault, gurmWq ienHF krmkFzf ‘c hI
XkIx hI nhIN rKdI.
"guru bfxI khY syvku jnu mfnY"- DMn
hn gurU pfqsLfh qy DMn hY AunHf dI sMsfr nUM dyx. ijAuN ijAuN bfxI dI gihrfeI c
jfvo mn hYrfn ho jFdf hY ik purfqn rcnfvF ivco sLfied hI koeI imsfl jF hvflf
bicaf hovy ijhVf gurU sfihb ny bfxI ‘c dyky AusdI sWcfeI nUM sfzy sfhmxy nf
ilaFdf hovy jF loV muqfbk JUT nUM nMgf nf kIqf hovy. purfqn rcnfvF df ienf qy
srbpWKI igafn qF sLfied vWzy qoN vWzy vydfcfrIaf, sLfsqRI jF pMizq vI nf rKdy
hox. kyvl EprI-EprI njLry gurbfxI dy afp imWQy pRBfv lY lYxy bfxI dI Gor byadbI
hY. ijnHF DfrnfvF-ivsLvfsF qy Pokt aMnIaF sLRDfvF nUM gurU sfihb ny bVI
dIdf-dlyrI qy sUrmqfeI nfl kWt ky sfzy jIvn nUM sfPL-suWQrf kIqf. mnuWK nUM
ielfhI jIvn ‘c ilafAux df bIVf cuikaf, pr aj asIN ikQy KVy hF? jy sMsfr nfl
asIN iensfPL krn jogy sfbq nhIN hoey qF GWt qoN GWt bfxI dy afp imWQy,
Aulty-pulty arQ qy pRBfv lYky apxy jIvn nUM qWbfh qy nf krIey. loV hY qF kyvl
gurbfxI dy syvk bnx dI gurbfxI dI afigaf ‘c clx dI. PLurmfn hY "gurbfxI
iesu jg mih cfnxu krim vsY min afey" (pM:67) aqy "bfxI gurU gurU hY
bfxI ivic bfxI aMimRqu sfry ] guru bfxI khY syvku jnu mfnY prqiK gurU
insqfry" (pM: 982). qFqy jykr asIN cfhuMdy hF ik gurbfxI dI rosLnI sfzy
jIvn ‘c hovy aqy vfDU dy BulyiKaF nf PLsIey qF ieh vI jLrUrI hY ik gurbfxI nUM
Ausdy TIk arQF ‘c smJ ky apxy jIvn dI sMBfl krIey. #64s82.8s06#
Including this Self Learning Gurmat Lesson No 64
gurbfxI ‘c imiQWhfsk hWsqIaF
For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning base by
‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are
reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru
Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing
cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases these are 400/- or 500/-) per
hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal
Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph
91-11-26236119 & ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph.
91-11-26236119 Cell 9811292808
web site- www.gurbaniguru.com
|
. |