sMqF dy kOqk[[?
(Bfg pihlf,
iksLq nM: 12)
BfeI suKivMdr
isMG 'sBrf'
rfVf sfihb sMpRdfie ivcoN KuMbF vfgUM jldI jldI pYdf hoey prm
sMq
:-iehnF
dy Kfs ÈrDflUaF qoN pqf lwgf hY ik iehnF dy vwzy sMq aqr isMG ryrU vfly bfry
ilKq sfmwgrI lwBI jfvy. ies pusqk dI dUsrI ijld ivc af jfvygf.
kihMdy hn ik pwky rfgF dy kIrqn dy Ault iswDIaF kwcIaF Dfrnf nfl kIrqn iehnF ny
afpxI mrËI nfl ÈurU kIqf. hux qF kwcIaF Dfrnf lf ky, bRfhmxI mwqF nfl
BrIaF khfxIaf suxf suxf ky afzIE vIzIE kYstF Brn dI dOV lwgI hoeI hY. hux
qF iehnF prm sMqF dI igxqI krnI vI aOKI ho geI hY iPr vI iehnF dIaF ilKqF aqy
kYstF ivc Bry hoey kuPr ƒ swc dI kichrI ivc pyÈ kr irhf hF.
sMq virafm isMG rqvfVy vfly
ieh vI rfVy vfilaF dI sMpRdf ivcoN hn. cMzIgVH dy nyVy
iehnF df bhuq vwzf zyrf hY. dyhDfrIaF aqy zMmI gurUaF nfl iehnF dy pwky
Xfrfny sn. iehnF dy zyry sflfny smfgm vwzy pwDr ‘qy kIqy jFdy hn.
bhuq vwzI styË ‘qy ‘‘DMn DMn gurU gRMQ sfihb jI’’ df pRkfÈ krky,
styË ‘qy dyhDfrIaF ƒ bulfAuNdy hn. mony Gony suafmIaF dy lYkcr
krfAuNdy hn. mYN Kud pihlI aqy afKrI vfr iehnF dy smfgm ‘qy igaf qF AuQy
dyhDfrI gurU df pRcfrk kih irhf sI ik dyhDfrI gurU Dfrn kIqy qoN ibnF iksy dI vI
gqI nf hoeI aqy nf hoxI hY, pr iehnF prm sMqF ivcoN iksy df hONslf nf ipaf, ik
AusnUM roky jF toky. rokdf kOx? iehnF dy qF afp sfry kMm dyhDfrI
gurUaF vfly hI hn. kyvl lybl ajy nhIN lfieaf. iehnF df iek mYgËIn
‘afqm mfrg’ hr mhIny inkldf hY. Auh asl ivc qF ‘dyh mfrg’
hY. Aus ivc 90% vydF ÈfsqrF, rfm, ikRÈn, bRhmf, ivÈnUM, iÈv jI aqy hor
dyvI dyviqaF dIaF khfxIaF huMdIaF hn aqy asMqF ƒ sMq iswD krn aqy gurUaF nfloN
vI vwzy sfbq krn ‘qy kfPI Ëor idwqf huMdf hY. mhfn siqgurF dI gurbfxI
ƒ ieh sfD vydF df sfr dwsdf hoieaf bRfhmxI mwq df pRcfr krdf irhf. kFgrs
aqy hor rfjnIqk bMidaF nfl vI iehnF dI nyVy dI sFJ sI. AuNj vI bhuq sfD
aYsy hn ijnHF dIaF Poky rfjnIqkF nfl gUVHIaF sFJF hn. ieh sfD aqy rfjnIqk
kdm dy nfl kdm imlf ky cldy hn ikAuNik sfD ƒ not cfhIdy hn aqy rfjnIqk ƒ vot
cfhIdy hn. iehnF df qflmyl kfPI hwd qk iPwt bYT jFdf hY.
sMq virafm isMG dy lVky vI bfhrly dyÈF ivc rihMdy dwsy jFdy
hn qy ivlwKx gwl ieh hY ik Auh lVky piqq hn. ieh sMq afpxy lYkcrF ivc ieh
vI ikhf krdy sn ik ‘‘ingurY df hY nfEu burf.’’ kuJ hI smF pihlF
iehnF dy cVHfeI kridaF sfr hI pwg aqy zyry dI jfiedfd qoN pey JgVy dI iKwlI
AuWzdI aÉbfrF ivc sfiraF ny dyKI hY. sMq lKbIr isMG ƒ AuQoN kwZ ky sMq
virafm isMG df pirvfr hux AuQy kfbË hY.
sMq lKbIr isMG
rqvfVy vfly vwzy zyry ivcoN kwZy jfx qoN bfad iehnF sMqF ny
zyrf cMzIgVH ivKy hI vwKrf bxf ilaf. kfÌI smF pihlF mYN ipMz sMgvF dy
awzy ‘qy KVHf sI qF iek isMG imilaf kihMdf rfq ƒ pwtI ƒ jfxf? mYN ikhf
kfhdy vfsqy? kihMdf AuQy BfeI lKbIr isMG rqvfVy vfly afey hn roË rfq ƒ
dIvfn lwgdf hY. pRogrfm bxf ky rfq AuQy kIrqn suxn gey. cMgy ishqmMd
BfeI lKbIr isMG duwD icwty bfxy ivc, nfl dy isMG vI icwty bfxy ivc dyKx ƒ lwgdf
sI ik ijvyN PirÈqy hn. kwcIaF iswDIaF DfrnF df kIrqn suixaf, kIrqn krn
vfilaF cMgI ZolkI qy icmty KVkfey. smfpqI krn lwigaF BfeI lKbIr isMG ny
ikhf ‘‘mYN koeI sMq nhIN hF vwzy sMq virafm isMG qF rqvfVy bYTy sMgqF ƒ qfr
rhy hn. myry gozI pYrIN hwQ iksy ny nhIN lfAuxf jo pMjF ipafiraF df hukm
quhfnUM hY Auh hI mYnUM hY mYN inÈkfm hF. mYN koeI pYsf cVHfvf afid nhIN
lYNdf. pr jdoN dUjI vfr sfzy ielfky ivc afey gwlF kuJ bdl geIaF.
jdoN qIjI vfr afey qF hor bdl geIaF. sfzy ipMz sBrf 5 idn df dIvfn rwK
ilaf. asIN lwKF rupey Krc ky smfgm krvfieaf, smfpqI ‘qy suixaf ik awgy
nfloN hor vI bdl igaf hY. igaHfrF hËfr nkd aqy hor ikrpfn sropy vwKry lY
ky cly igaf. kfÌI icr bfad iPr pMj idn df dIvfn sfzy ipMz sBrf
hoieaf. ies vfrI kyvl 2100 rupey nkd, ikrpfn sropy idwqy gey. iPr
jdoN sBrf dy bMdy rqvfVy sfihb dIvfn lYx gey qF sMq iswDy mUMh gwl nf kry
ikAuNik pihly dIvfn ivc igaHfrF hËfr aqy dUjy ivc kyvl 2100 rupey hI imly
sn. kfÌI icr iPr smF hI nhIN idwqf. sflF bfad do idn df dIvfn
imilaf. iehnF dI ieh koiÈÈ huMdI hY ik ijQy iehnF df dIvfn hovy AuQy hor
koeI kQfvfck, pRcfrk nhIN bol skdf. koeI boly qF kyvl iehnF sMqF dI isÌq
hI kr skdf hY, hor gurbfxI gurU pRmfqmf dI gwl Auh nhIN kr skdf. BfeI
lKbIr isMG dy tfeIm qoN pihlF sfzf pRcfrk kQf kr irhf sI. Ausny gurbfxI
bolI:
glI ijnf jp mflIaf loty hiQ inbg..
Auie hir ky sMq n afKIah bfnfrs ky Tg..
(rfg afsf kbIr jI)
ieh gurbfxI sux ky jd BfeI lKbIr isMG bhuq guwsy ivc af igaf
aqy vfjf PVidaF sfr hI ikhf
‘‘ijn
mn hor muK hor is kFzy kicaf..’’
iesy gwl ‘qy sfrf tfeIm lf idwqf. jy sfzf pRcfrk ieh kih idMdf ik BfeI
lKbIr isMG pUrn bRhm igafnI hY qF sfzy sfiraF dy mn hor muKH hor nhIN sI
hoxy. iehnF df ieh guwsf krnf qy aOKy hoxf hI ies gwl df sbUq hY ik ieh
bMdy swc qoN kohF dUr hn ‘‘DMn gurU nfnk dyv jI’’ aqy hor gurUaF, BgqF
ny sMpUrn inmrqf Bfv vfly ‘nIc’, ‘grIb’, ‘inmfxf’ lÌË vrqy
hn.
hux ieh gozI pYrIN hwQ vI lvf rhy hn. pwg aqy zyry dI
jfiedfd df JgVf iehnF dy gl pY igaf. mËbUrI vws iehnF ƒ zyrf vwKrf
bxfAuxf ipaf hY. ieh aqy iehnF dy vwzy koeI vI ‘iswK rihq mirXfdf’ ƒ
mMnx ƒ iqafr nhIN hn. ieh ajy vI kwcIaF iswKIaF Dfrn lf ky dIvfn lf rhy
hn. iehnF dy iek ÈrDflU df kihxf hY ik sMq lKbIr isMG qF ‘‘gurU gRMQ
sfihb’’ df cldf iPrdf srUp hY. iehnF ny keI anaiDkfrIaF ƒ aMimRq Ckf
ky, igxqI afpxy zyiraF ivc lwgy hoey borzF ‘qy ilK idwqI. ieh sfD,
lwKF ƒ aMimRq Ckf dyx dy dfavy kr rhy hn. sfzy ipMz ijnHF ƒ aMimRq Ckf
ky ieh gey hn AuhnF ivcoN bhuiqaF dy qn ‘qy iek vI kkfr nhIN hY, keI ÈrfbF
pINdy hn, rihq df pqf koeI nhIN. bfxI df pqf koeI nhIN. so ieh sfD
aMimRq df mKOl Auzf rhy hn, bfxI df vI mKOl Auzf rhy hn, iswDIaF kwcIaF Dfrnf
gurmiq aMdr pRvfn nhIN. iehnF sfDF ny afpxy afp ƒ kdy vI gurU pMQ df aMg
nhIN smiJaf. ieh sfry sfD afpxy 2 pMQ clf ky afpxI hI pUjf krvfAuxI
cfhuMdy hn.
sMq hrnyk isMG rfVyvflf
ieh vI rfVy vflI sMpRdf df mYNbr hY. iswDIaF Dfrnf df
kIrqn krdf hY. kIrqn dOrfn bRfhmxI mwq df mMzn krdIaF mnGVq khfxIaF
suxfAux df afdI hY. lVfeI JgVy dy kfrn hI iesny vwKrf zyrf bxfieaf.
sfzy nyVy iek bMdy ƒ iesny aKMz pfT dI sfmwgrI ilKky idwqI jo iesdy zyry dy pYz
dy dsqKqF smyq ies pusqk ivc Cfp rhy hF.
ieh aYsy sfmwgrIaF vfly pfT krky iswKF dy kfrj rfs krf rhy
hnik iswKF ƒ krjfeI kr rhy hn? ieh sony dy kVy CfpF hwQF ivc pf ky
rwKdy hn, iek ividafly df nINh pwQr rwKxy smyN iehnF df sony df kVf iek isafxy
afdmI ny luhfieaf sI. asIN awKIN dyiKaf ik jdoN iksy nfl mobfiel Pon ‘qy
gwlF krdf qF pihlF Pqih bulfAux dI bjfey nmskfr kihMdf iPr gwl ÈurU krdf.
ieh iswK mwq dI bjfey ihMdU mwq df pRcfr krdy awj vI dyiKaf jf skdf hY.
gurmiq, gurU gRMQ pMQ nfl ies df koeI sMbMD nhIN hY. ieh afpxy hI pMQ clf
rhy hn.
prm sMq 1008 pUrn bRhm igafnI sRI mfn sMq mfn isMG iphovf vfly
ieh vI rfVy vfilaF dy ivcoN hn, ieh qF afpxy afp ƒ rwb qoN
rqf vI Gwt nhIN smJdy. aMdrly aqy bfhrly dyÈF ivc vI jFdy afAuNdy hn
afpxy jIAUNdy jI ieh sfrI iswK kOm ƒ aMimRqDfrI vyKx dI cfhq rwKdy hn pr pMjfbI
dI khfvq muqfibk dyKo AUT iks krvt bYTdf hY. ieh iswDIaF Dfrnf df kIrqn
krdy hn. iËafdfqr iehnF ny bRfhmxI mwqF ƒ hI iswKI smiJaf hoieaf hY keI
kYstF vI iehnF BrIaF hn. mnmwqF nfl BrI kYst dI khfxI ies qrHF suxf rhy hn—sMq
aqr isMG msqUafxy vfilaF dI mfqf cVHfeI kr geI. jd AuWpr Drmrfj kol geI qF
Drmrfj ny dyiKaf mfqf ny qF aMimRq nhIN Cikaf. Drmrfj kihMdy mfqf jI qusIN
sMqF dI mF ho ies krky nrkF ƒ nhIN Byj skdf, pr svrgF ivc vI ikvyN ByjF ikAuNik
qUM aMimRq nhIN Cikaf. PYslf krnf Drmrfj ƒ vwsoN bfhr jfipaf pr iek dm
Drmrfj boilaf ik mfqf jI DrqI ‘qy vfps jfAu. aMimRq Ck ky afAu.
mfqf jI vfps DrqI ‘qy Auqr afey. AuWpr jo bIqI Auh suxfeI ik aMimRq
vfsqy afeI hF qF kihMdf pMjF ipafiraF aMimRq iqafr kIqf sMgq bhuq iËafdf hox
kfrn aMimRq QuVH igaf. sMq kihMdf iPr KUhI ivc hI pqfsy swwut ky KUh ivcoN
hI CkfeI gey. mfqf vI aMimRqDfrI ho ky vfps AuWpr clI geI. ies khfxI
ivc sMq ny gurmiq df rqf vI iKafl nhIN rwiKaf. aMimRq ƒ mKOl bxfieaf hY.
ieh vI dwsx dI koiÈÈ kIqI hY ik sfD hI sB kuJ hn, rwb kuJ vI nhIN. ijs
sMq aqr isMG msqUafxy vfilaF df lwKF ƒ aMimRq CkfAux df dfavf hY pr AuhnF dI
afpxI mfqf hI ingurI hY. ingurI mfqf BolI df vI msqUafxy bhuq vwzf
gurduafrf bixaf hoieaf hY. gurduafry kyvl gurUaF dy hI cfhIdy sI pr sfDF
aqy AuhnF dy pirvfrk mYNbrF dy byloVy gurduafiraF AuWpr iswK kOm df kImqI
srmfieaf brbfd hoieaf aqy ho irhf hY. ijs pYsy nfl sYNkVy pMQk kfrj kIqy
jf skdy hn. pr AuWjVy bfgF dy gflV ptvfrI vflI khfvq ieh sfD swc kr rhy
hn. ieh vI pqf lwgf hY ik sMq mfn ies dyÈ ivc aMimRq iqafr krky boqlF
afid ivc pf ky bfhrly dyÈF ivc Byj idMdf hY AuQy rihx vfilaF ƒ Gry bYTy aMimRq
pRfpq ho jFdf hY. pfTk afp aMdfËf lf lYx ik sfD aMimRq dI mhfnqf vDf rhy
hn ik Gtf rhy hn.
sMq hrdyv isMG lUlovfl
ieh sMq vI rfVy vfilaF ivcoN hI hY afpxy vwizaF vFgUM iswKI
dy nfl-nfl bRfhmxI mwqF df pRcfr pUry ËorF ‘qy krdf hY. iswK rihq
mirXfdf dI kdr krn vfly iswKF ‘qy ieh nukqfcInI krky, iswK sMgqF ƒ gumrfh krn
vfsqy Xog ihwsf pf irhf hY. iek kYst ivc ieMj kih irhf hY—"kihMdy
pfT nfl nfrIal nhIN rwKxf, KjUrF muslmfnF ƒ dy idAu, nfrIal bRfhmxF ƒ dy idAu
aqy qusIN iswKo twlIaF vjfAu.’’ pr ies sMq ƒ asIN slfh idMdy hF ik
ieh nfrIal ƒ bhuq jwPf mfrI bYTf hY qF iksy nfrIalF dy bfg ivc bYT jfvy qy
nfrIalF ƒ DUp idMdf irhf kry, iswKF kol qF gurbfxI df smuMdr hY, gur ieiqhfs
hY, iswK ieiqhfs hY aqy hor vI ijMnHF ny gurU dI syvf vfsqy rfq idn iek kr
Cwizaf hY AuhnF dIaF ilKqF hn, pVHn, suxn, smJx, mMnx aqy kmfAux vfsqy gurU df
bcn iswKF dy kol hY. bRfhmxI mwqF dy DfrnI, nrylF dy pujfrI twlIaF
vjfAuxgy, guriswKF df twlIaF nfl dUr df vI sMbMD nhIN hY.
keI kihMdy hËUr sfihb dsvyN pfqÈfh ny 5 pYsy aqy nfrIal rwK
ky gurgwdI idwqI. pr koeI dwsy ik Aus vkq dIaF sfrIaF cIËF ÈÈqr,
ikrpfnF, coilaF dy drÈn Aus pivwqr asQfn ‘qy sMgqF ƒ krfey jFdy hn pr ieh
nryl aqy 5 pYsy ikwDr cly gey? Xfd rhy ik gurU dsvyN pfqÈfh ny ikrpfn
hËUrI ivc rwK ky gurgwdI bKÈI hY.
ieho sMq iek hor kYst ivc bol irhf hY ik ‘‘gurU nfnk dyv
jI’’ dI bhuq bfxI ‘‘gurU gRMQ sfihb jI’’ qoN bfhr hY. Auh ‘goJ
gRMQ’ ivc drj hY. Auh gRMQ myry kol hY.
ies sMq ƒ asIN puwiCaf (icwTI rfhIN) ik Auh ikhVI bfxI hY jo ‘‘DMn gurU
arjn dyv’’ jI mhfrfj dy noits ivc qF afeI nhIN pr qyry noits ivc af geI?
ies sMq ny ajy qk koeI jvfb nhIN idwqf. so iehnF sfDF dy viKafnF ivcoN iek
awKr vI gurmiq pRqI ikhf, lwBxf ieMj hY ijvyN koeI ryq ƒ pIV ky qyl kwZx df Xqn
kry. ies rfVy vflI sMpRdfie dy hor vI keI prm sMq bxy iPrdy hn.
iehnF bfry hor ilKqF aqy kYstF dI Bfl kr rhy hF. ies pusqk dy dUsry Bfg
ivc iËkr krn dI koiÈÈ krFgy.