. |
|
dmdmI tksfl ‘qy AunHF dy smrQk
ivdysLI iswKF ny iPr iek ivdvfn nUM swc bolxoN rokx leI vydFqI vriqaf
aMimRqsr, 22 akqUbr (ibAuro)
: ivdysLI iswKF vloN ‘lMgr hukmnfmy’ smyN ‘zflr KLrco, hukmnfmf pRfpq kro’
dI ijhVI iprq sLurU kIqI geI sI, lgBg Aus aDIn hI awj igafnI joigMdr isMG vydFqI
ny ibnF suxy, ibnF apxf pwK pysL kIqy jfx df mOkf idiqaF, apxI ‘qqkfl syvf’
aDIn ieMtrnYsLnl iswK imsLnrI pRo[ ieMdr isMG Gwgf ivruD pujfrIvfd df hQOVf
clfAuNdy hoey, ‘afdysL’ idqy hn ik apxI iek pusqk dIaF kuwJ ilKqF aqy kuwJ
qkrIrF bdly muwK pujfrI koloN mfPLI mMgx qk, sMgqF AunHF nUM iksy gurdvfry, pMQk
styj dI vrqoN nf krn dyx. ieh ‘afdysL’ igafnI vydFqI ny ‘qqkfl syvf’ vFg
qwq Pwt jfrI kIqf hY qy iksy suxvfeI, dlIl jF apIl dI jLrUrq nhIN smJI. gihr
gMBIr iswK hlky mihsUs krdy hn ies qrHF ‘qqPwt’ sMdysL jfrI krn bdly pujfrI
BfrI PLIs lYNdy hn pr ivdysLI iswK KLusLI nfl ‘qurq syvf’ df lfB AuTfAux leI
iqafr imldy hn. zflrF dI cmk vyK ky, pujfrI Drm, inaF jF kudrqI iensfPL dy iksy
vI qkfjLy df iDafn rKxf jLrUrI nhIN smJdy. ieh iek icMqfjnk ivsLf bxdf jf irhf
hY qy gMBIr lok ies nvIN idRsLfvlI qoN bVy inrfsL hn aqy KuwlHyafm kih rhy hn ik
pujfrIvfd iswKI nUM KLqm kr ky rhygf. ies sbMD ivc dmdmI tksfl dy rol dI vI sKLq
aflocnf ho rhI hY.
aMimRqsr qoN sqivMdr isMG jwj anusfr sRI akfl qKLq sfihb dy
muwK syvfdfr igafnI joigMdr isMG vydFqI ny s[ ieMdr isMG Gwgf aqy AunHF dy
sihXogIaF Auqy gurdvfrf sfihbfn jF pMQk styjF qoN bolx ‘qy pfbMdI lf idqI hY.
igafnI vydFqI vloN ieQy kl jfrI kIqy gey sMdysL ivc ikhf igaf hY ik s[ ieMdr
isMG Gwgf aqy AunHF dy sihXogIaF gurcrn isMG ijAUxvflf, mnjIq isMG shoqf, krmjIq
isMG igwl, amndIp isMG kMg, gurmIq isMG, primMdr isMG prmfr, jsvIr isMG mFgt aqy
hornF ivruD AuntyrIE gurdvfrf pRbMDk kmytI torFto (kYnyzf), sRI gurU isMG sBf
mfltn imsIsfgf, iswK siprcUal sYNtr torFto, gurdvfrf joqpRkfsL sfihb torFto,
AuntyirE gurdvfrf iswK kONsl nfl sbMDq gurdvfrf sfihbfn aqy torFto dIaF iswK
sMgqF vloN kIqI isLkfieq dy afDfr ‘qy Auprokq pfbMdI lfeI geI hY. iesy sMdysL
ivc disaf igaf hY ik ‘‘gurbKLsL isMG kflf aPLgLfnf dy gurmiq ivroDI ivcfrF
dy kwtV hmfieqI lyKk pRo[ ieMdr isMG Gwgf vloN ‘‘sfzf byVf ieAuN grikaf’’
pusqk ilK ky aqy ipCly kuwJ idnF qoN torFto ivKy gurmiq isDFqF, gur- ieiqhfs aqy
iswK pRMprfvF bfry BMblBUsy pYdf kr ky iswK sMgqF nUM gumrfh krn aqy AunHF ivc
duibDf pYdf krn dy koJy Xqn kIqy jf rhy hn.’’ igafnI vydFqI ny apxy sMdysL
ivc pMQ nUM apIl kIqI hY ik jdoN qk ieh sfry apxIaF gurmiq ivroDI ilKqF aqy
BfsLxF rfhIN pRgtfey gey ivcfrF pRqI aPLsos df pRgtfvf kr ky ‘‘apxIaF
aijhIaF ilKqF nUM hmysLf leI CfpxoN, pRcfrnoN bMd kr ky sRI akfl qKLq sfihb ivKy
hfjLr ho ky iKmf Xfcnf nhIN krdy qd qk AunHF nUM iksy vI gurdvfrf sfihbfn jF
pMQk styj qoN bolx nf idqf jfvy. Auprokq ivakqIaF vloN iksy hor sQfn ‘qy
kIqIaF jfx vflIaF gosLtIaF, sYmInfrF aqy knvYnsLnF afid ivc iksy iksm df sihXog
nf dyx dy nfl nfl iswK sMgqF nUM AunHF dIaF pMQ ivroDI gqIivDIaF bfry sucyq krn
dy Auprfly vI jfrI rwKy jfx.’’
pujfrIvfd ivruD kfPLlf bx irhf hY
ipCly kuwJ mhIinaF qoN ‘‘rojLfnf
spoksmYn’’ dy asI pwky pfTk hF. rojLfnf svyr qoN asI ies df ieMqjLfr krn
lgdy hF. qkrIbn 8 vjy hfkr jfKl qoN af ky ieQy aKLbfrF phuMcfAuNdf hY. ijs ivc
sfzf spoksmYn vI huMdf hY. Aus df DMnvfd jo sfnUM rojLfnf afp jI dy ivcfrF dy
rUbrU krvfAuNdf hY.
spoksmYn pihlf prcf hY jo iswKI dI gwl krdf hY aqy iswK pMQ nUM icMbVIaF jokF dI
pCfx kr ky lokF sfhmxy AunHF dIaF krqUqF jLfhr krdf hY. keI vfr socdy hF ik
iswKF nUM, iswK mq nUM, hr smyN iemiqhfn hI ikAuN pey rihMdy hn. pr iPr iDafn
afAuNdf hY ik hr iemiqhfn ivcoN iswK pMQ kMcn bx ky inkilaf hY. iek 1984 dy
iemiqhfn nUM Cwz ky, ieh vI sfzy afgUaF dIaF byvkUPLIaF kfrn, lflc kfrn, suMgVI
hoeI idRsLtI kfrn, sfnUM afh idn dyKxy pey. ipClf ieiqhfs sfihb sRI gurU arjn
dyv jI qoN lY ky GlUGfry, imslF smyN, 19vIN sdI dy ipCly smyN qoN lY ky 20vIN
sdI dy pihly 25 sflF qk jF awDI sdI qk. Aus qoN ipCoN svfrQ, mOkf pRsqI, kunbf
pRsqI ny kOm df BivwK zfvF zol kr ky rwK idqf hY. swB qoN vwD Gftf bfdl-tOhVf dI
lIzrI smyN kOm nUM ipaf. rihMdI ksr pujfrI vrg ny kwZ idqI. jo jo ienHF hukmnfmy
idqy, sfry afdysLF ny kOm dI siQqI hfsohIxI bxf idqI. dfs nUM qF ieh vI dusLmx
iDr dI iek sfijLsL hI lgdI hY ik ieQoN byvkUPLI Bry hukmnfmy lgfqfr jfrI krvf
idAu qfik afm iswK vI ienHF qoN bfgLI ho jfey qy akfl qKLq sfihb df ruqbf iswKF
‘c Gwt jfey qy iswK afps ivc kdy vI iek nf ho skx.
bfkI afp jI pujfrI vrg dy iKLlfPL iesy qrHF JMzf cukI rwKo. hOlI hOlI kfPLlf bx
jfeygf, vfihgurU BlI krygf. jjLbfq qF hor vI sn pr sLbdF ivc Zflx dI klf nf hox
kfrn pUrI qrHF ilK nhIN sikaf.
— suirMdr isMG KLflsf
ijLlHf PLqihafbfd
(hirafxf).
‘DuMmf, mwkV qy vydFqI dsm gRMQ nUM
apxIaF DIaF BYxF sfhmxy pVH ky ivKfAux’
PLqih idvs nhIN, kflf idvs hovygf : dsm gRMQ ivcfr mMc
PLrIdfbfd, 19 akqUbr (spoksmYn ibAuro): dsm gRMQ ivcfr mMc dI PLrIdfbfd ivKy
hoeI mIitMg ivc pMQ nUM drpysL smwisafvF bfry ivcfrF kridaF ies gwl Auqy icMqf
pRgt kIqI geI ik pMQ ivc aKOqI afgU, jo anmqI soc aDIn kOm nUM qbfh krn leI
bijLwd hn aqy sLbd gurU dy siqkfr qy ivcfrDfrf nUM KLqm krn leI sRI gurU gRMQ
sfihb jI dy brfbr asLlIlqf BrpUr dsm gRMQ nUM gurU df drjf dyx leI awzI cotI df
jLor lf rhy hn. PLYslf ilaf igaf ik iksy vI kImq ‘qy iswKI ivcfrDfrf qoN Ault
soc rwKx vfly afgUaF dIaF cflF nUM kfmXfb nhIN hox idqf jfvygf.
ieQy jfrI ibafn ivc disaf igaf hY ik mIitMg ivc afgU suirMdr isMG, bIbI hrbMs
kOr, BuipMdr isMG, Aupkfr isMG aqy rxjIq isMG ny icMqf jLfhr kIqI ik jy dsm gRMQ
vrgI asLlIl pusqk df gurdvfiraF ‘c sRI gurU gRMQ sfihb jI dy smFnqr pRkfsL
huMdf hY qF Auh idn dUr nhIN jdoN sRI gurU nfnk dyv jI dI ivcfrDfrf alop ho
jfvygI. AunHF dmdmI tksfl dy muKI BfeI hrnfm isMG DuMmf, sLRomxI gurdvfrf pRbMDk
kmytI dy pRDfn s[ avqfr isMG mwkV, sRI akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr igafnI
joigMdr isMG vydFqI nUM svfl kIqf ik AunHF ny kdy ies pusqk, ijs nUM Auh dsm
ipqf dI rcnf dsdy hn, nUM piVHaf vI hY? jy hF, qF kI Auh ieMnI ihMmq rKdy hn ik
apxI DIaF BYxF sfhmxy vI ies nUM pVH skx.
afgUaF ny ikhf ik ijs idn dsm gRMQ dIaF kivqfvF dI aslIaq sMsfr dy sfhmxy
afvygI, Aus idn iswK iek aiq drjy dy izwgy hoey mnuwK dI sLRyxI ‘c igixaf
jfvygf aqy iswK gurUaF df siqkfr afm mnuwKF dy mnF coN KLqm ho jfvygf. afgUaF ny
ikhf ik dmdmI tksfl ny dsm gRMQ dy 300 sflf sMpUrnqf idvs nUM jo ‘‘PLqih
idvs’’ df nF idqf hY, Auh shI arQF ‘c ‘‘kflf idvs’’ hovygf. AunHF
ikhf ik dsm gRMQ nUM ‘‘gurU’’ df drjf idvfAux leI anmqy ivakqIaF dy
iesLfiraF Auqy ijhVIaF koJIaF sfijLsLF rcIaF jf rhIaF hn, AuunHF nfl iswKF df
isr sLrmsfr hovygf aqy kOm dIaF ikRqF smfj nUM KyrUM-KyrUM krn df kfrn vI
bxngIaF.
gurdvfiraF ivc imiQhfsk khfxIaF dI kQf
sMq isMG mskIn nUM iswK pMQ df mhfn kQfvfck
mMinaf jFdf hY. bVy lok mskIn jI dI kQf suxdy hn aqy keI imsLnrI vI kMm Cwz ky
mskIn jI dI kQf suxdy hn. mYN vI suxdf hF, kdy kdy ijs idn tfeIm iml jfey. 17
agwsq nUM mYN vI tI[vI[ lfieaf. awgy eI[tI[sI[ cYnl ‘qy mskIn jI dI kQf cwl
rhI sI. mYN vI suxn lwg ipaf, gurmiq dI soJI lYx leI nhIN sgoN ieh dyKx leI ik
mskIn jI gurmiq qoN Ault kI gwl krdy hn. mskIn jI bol rhy sn ik ivafs df puwqr
sukdyv 12 sflF bfad pYdf hoieaf. ies gwp nUM TIk iswD krn leI bVy afqm ivsLvfs
nfl kih rhy sn ik bMdf iek idn ivc vI pYdf ho skdf hY, iek sfl ivc vI pYdf ho
skdf hY aqy 12 sflF bfad vI pYdf ho skdf hY. mYnUM ieh gwl inrI JUT lwgI,
imiQhfsk khfxI lwgI. mskIn jI pOrfxk kQfvF dI puT dy ky gurbfxI dI ivafiKaf kr
rhy sn. mYnUM ieh arQF dy anrQ ho irhf jfp irhf sI. svrg vI suDfr gey hn pr ajy
vI arQF dy anrQ kr rhy hn. szI isromMnI kmytI (sLoRmxI kmytI) ienHF dy pRvfr nUM
vwzI mfieaf idMdI hY jdoN ik jo ivdvfn qwq gurmiq dI gwl krdy hn, AunHF nUM pMQ
‘coN KLfrj kr idMdI hY. gLrIb iswK nUM mfieaf dyx vyly ienHF dy isr ivc sO GVf
pfxI pY jFdf hY. clo KLYr, gwl dUjy pfsy clI geI. mhfn kosL dy pMnf 207 ‘qy
mhFBfrq df hvflf dy ky iliKaf hY ik ivafs hvn krn leI arxI lkVI Gsf ky awg kwZx
df Xqn kr irhf sI. ieMny ivc iGRqfcI apsrf af geI ijs nUM dyK ky irsLI df vIrX
arxI (lkVI jo hwQ ivc PVI hoeI sI qy Gsf irhf sI) ivc igr ipaf. iGRqfcI ieh dyK
ky bVI zrI ik irKI ikqy srfp nf dy dyvy aqy qoqI bx ky Auz geI. Aus arxI lkVI
ivcoN ivafs df puwqr sukdyv pYdf hoieaf. iesy sukdyv bfry iliKaf hY ik bfrF sfl
(suwkI lkVI) mF dy grB ivc irhf sI. jMmdf hI qp krn bn ivc clf igaf.
sRI gurU nfnk dyv jI df cyqMn iswK aijhI iksy vI hsqI nUM mfnqf nhIN idMdf jo
kudrq dy atwl asUlF qy afDfrq nf hovy aqy iksy cmqkfrI ivDI nfl AupjfeI dwsI
hovy. ijvyN ihMdU gRMQF ivc sIqf bfry iliKaf hY ik jdoN rfjf jnk hl vfh irhf sI
qF sIqf Aus nUM hl dy isafV ivcoN lwBI sI. dropqI hvn kuMz dI agnI ivcoN apxy
Brf dy smyq pYdf hoeI sI ieiqafid. pr gurbfxI ienHF gwlF nfl sihmq nhIN hY.
ienHF gwlF nfl bwcy df pYdf hoxf asMBv hY. gurbfxI PLurmfn hY : ‘‘jYsy mfq
ipqf ibn bfl nf hoeI’’ (872), ‘‘mfq ipqf sMjog Aupfey rkq ibMd iml ipMz
kry (1013) mfqf ipqf qoN ibnF ieko akfl purK pYdf hoieaf hY. ‘‘BMzo hI BMz
AupjY BMzy bfJ nf koie] nfnk BMzY bfhrf eyko scf soie]’’ aijhIaF khfxIaF df
jy gurbfxI ivc ijLkr af igaf qF Aus nUM sfzy gurU ny swc nhIN mMn ilaf. ies bfry
ijLafdf ivsQfr jfxn leI ieMdr isMG Gwgf dI pusqk ‘pOrfxk kQfvF df aMq’ pVHo.
iPr quhfzy swB sLMky dUr ho jfxgy.
aijhIaF khfxIaF nUM ihMdU vI, jo cyqMn hn, mMnx leI iqafr nhIN. afm ipMzF ivc
QoVI ijhI smJ vflf mnuwK ienHF pOrfxk khfxIaF ‘qy ivsLvfs nhIN krdf. iek QoVy
ijhy cyqMn mnuwK ny aijhI khfxI ‘qy jo itpxI kIqI, Aus nUM ieQy ilKxf kuQF
nhIN hovygf. Auzq Bgq rfm ipMz dy gurdvfry ivc ieMdr dI khfxI suxfeI jf rhI sI.
ikvyN cMdrmf ny kwukV bx ky smyN qoN pihlF bFg idqI, ikvyN irKI bFg sux ky
iesLnfn krn clf igaf. ieMdr ny irKI df rUp Dfrn kr ky irKI dI pqnI aihilaf df sq
BMg kIqf. AuQoN df sfbkf srpMc kihx ligaf, ‘‘ieMdr ieMnf hI sLkqIsLflI sI qF
Aus ny sohxI qIvIN hI ikAuN nf bxf leI?’’ Aus nUM BfeI aqy hor lok kihMdy,
‘‘qusI qF jI mMndy nhIN, ies qrHF iliKaf quhfnUM idKf idMdy hF.’’ Aus ny
ikhf, ‘‘iliKaf sfrf swc nhIN huMdf.’’ pr awj sfnUM gurdvfiraF ivc
aijhIaF pOrfxk kQfvF suxf ky qwq gurmiq qoN dUr kIqf jf irhf hY. zyrydfr bfby vI
aijhf pRcfr kr rhy hn. jy koeI toky qF Aus nUM kihMdy hn ik ieh gwlF sLrDf nfl
mMnIaF jFdIaF hn. dUjy nUM asLrDk aYlfn idMdy hn. so myrI bynqI qF iehI hY ik
loko qwq gurmiq nfl juVo, pOrfxk kQfvF nfl nf juVo.
— blivMdr isMG sfhnyvflI, mfnsf.
mobf : 98725-49105
‘icwTI isMGpurf iswK kqlyafm dI
sI[bI[afeI[ jFc hovy’
biTMzf, 18 akqUbr (ikrpfl isMG):
sLoRmxI akflI dl (a) dy pRDfn s[ ismrnjIq isMG mfn ny awj ieQy iek pwqrkfr
sMmyln nUM sMboDn kridaF ikhf ik PLrvrI 2000 ‘c icwTI isMGpurf ‘c 38 iswKF,
ijnHF dI igxqI bfad ivc vD ky 43 ho geI sI, df kqlyafm iek socI smJI sfijLsL
aDIn Aus smyN dy Aup pRDfn mMqrI aYl[ky[ azvfnI aqy smuwcI kyNdr srkfr dIaF
hdfieqF Auqy krnl ajy sksYnf ny kIqf. s[ mfn awj ieQy grIn pYlys ‘c jsvMq isMG
kfAuNky dI lVkI dy ivafh smfgm ‘c vI sLfml hox afey sn. s[ mfn vloN rfsLtrpqI
ey[pI[jy[ abdul klfm nUM 22 sqMbr, 2006 qy 7 akqUbr, 2006 nUM ilKy gey do pwqrF
dIaF kfpIaF pwqrkfrF nUM jfrI kridaF AuunHF mMg kIqI ik iswKF dy kqlyafm dI
sI[bI[afeI[ qoN pVqfl krvfeI jfvy, ijs ivc Aus smyN dy sRI ngr dy kfrp kmFzr,
AuUDmpur dy afrmI kmFzr, Aus smyN dy BfrqI PLOj dy muKI, sfbkf Aup pRDfn mMqrI
aYl[ky[azvfnI, sfbkf pRDfn mMqrI ey[bI[ vfjpfeI, Aus smyN dy jMmU ksLmIr dy muwK
mMqrI PLfrUk abduwlf aqy Aus dy aMg riKak nUM vI jFc leI qPLqIsL ‘c sLfml kIqy
jfx dI mMg rKI. s[ mfn ny ikhf ik iek Dfrmk iPLrky dy lokF dy kqlyafm dI swcfeI
qoN prdf AuTfAux leI BfrqI ieMtYlIjYNs eyjMsIaF rfa aqy afeI[bI[ dI vI pUrI jFc
pVqfl hoxI cfhIdI hY. s[ mfn ny ikhf ik Aus vyly ieh gwl smJ ‘c nhIN sI af rhI
ik ihMdU vI iswKF nUM nhIN mfr skdy, muslmfn vI, KLfs kr ky jdoN PLfrUk abdwulf,
ijs dy iswKF nfl dosqfnf sbMD sn dI srkfr smyN nhIN mfr skdy qF iPr iswKF df ieh
kqlyafm iks ny kIqf? ies guMJl nUM hwl krn leI s[ mfn ny Aus smyN dy amrIkf dy
rfsLtrpqI ibl kilMtn df Dnvfd kIqf, ijnHF ny swcfeI nUM sfhmxy ilafAux leI iek
ibafn jfrI kIqf ik AunHF dI 2000 ivc Bfrq dI Xfqrf dOrfn kwuJ ihMdU aiqvfdIaF ny
iswKF dy smUhk kqlyafm krn dI Xojnf bxfeI sI. apxy ibafn ‘c sRI ibwl kilMtn ny
ieh vI ikhf sI ik jy Auh apxI Bfrq Xfqrf ‘qy nF afAuNdy qF sLfied Auh pRBfvq
iswK hux vI ijLMdf huMdy. ibl kilMtn ny ieh vI ikhf sI ik jy Auh ies zroN nf
afAuNdy qF Auh XUnfeIitz styts dy rfsLtrpqI hox dy nfqy apxf PLrjL adf nhIN sI
kr skdy. s[ mfn ny ikhf ik jy sRI kilMtn df AupRokq kQn gLlq hMudf, qF Aus dI
styt skwqr ims albrfeIt ny kdy vI apxI XfdF dI pusqk ‘c ieh kQn sLfml nf kIqf
huMdf. s[ mfn ny ikhf ik ibl kilMtn df ibafn sfhmxy afAux ipCoN AunHF ny icwTI
isMGpurf df do vfr dOrf kIqf aqy AunHF dy BrosyXog KLfs sUqrF qoN ieh swcfeI
sfhmxy afeI ik vfjpfeI aqy azvfnI ny ies kqlyafm nUM aMjfm dyx leI krnl ajy
sksYnf nUM, 7 afr[afr rYjImYNt ivc qYnfq kIqf, jo KuMdrU qihsIl dy anMqnfg dI
surwiKaf pRbMDF dy kMm vyK irhf sI. Aus df kMpnI kmFzr myjr sLorfb sLrmf, ijhVf
pihlF afritlrI rYjImYNt ivc sI, nUM 7 afr[afr[ rYjImYNt, rfmpurf, ijhVf icwTI
isMGpurf qoN 3 iklomItr dI dUrI ‘qy hY, ivKy lgfieaf igaf. rfsLtrpqI nUM ilKy
pwqr anusfr pMjfb rYjImYNt aqy afritlrI rYjImYNt ‘coN ijhVy iswKF nUM krnl
sksYnf dy ivsLysL aMg riKak dy qOr ‘qy lgfieaf sI nUM kqlyafm qoN 15 idn pihlF
htf ky AunHF dI QF ihMdU zogry aqy mdrfsIaF nUM zYpUtysLn ‘qy lfieaf igaf. s[
mfn ny disaf ik myjr sLorfb sLrmf dI agvfeI ‘c krnl sksYnf dy ieh ihMdU aMg
riKak hI sn, ijnHF ny Aus bdiksmq idn iswKF df sLrmnfk kqlyafm kIqf. apxy pwqr
‘c mfn ny disaf ik iswKF kqlyafm dy ipCoN krnl sksYnf dy ienHF nvyN ihMdU aMg
rwiKakF ny rfxIpurf ivc bws ‘coN Cy muslmfnF nUM Auqfiraf aqy AunHF nUM kql kr
idqf. s[ mfn ny ikhf ik sI[bI[afeI[ dI pVqfl ny sfbq kr idqf hY ik ieh mfry gey
muslmfn 43 iswKF dy asl kfql nhIN sn aqy ienHF nUM JUTy dosLF aDIn aqy PLrjLI
mukfbly ivc kql kIqf igaf. s[ mfn anusfr ienHF muslmfnF dy kqlyafm ipCy Bfvnf
ieh sI ik muslmfn iPLrky nUM iswKF dy kqlyafm df dosLI grdfinaf jfvy aqy ies
qrHF iswKF aqy muslmfnF ivckfr dusLmxI dy bIj bIjy jfx aqy sRI kilMtn awgy ieh
iswD kIqf jf skyy ik muslmfn aiqvfdI gLYr mnuwKI kqlyafm kr rhy hn. s[ mfn ny
disaf ik apxI sfijLsL anusfr iswKF dy kqlyafm nUM sPLlqf pUrvk isry cfVHn dy 10
idnF ipCoN krnl sksYnf ny apxy purfxy iswK aMg riKak nUM vfps bulf ilaf sI.
AuunHF ikhf ik ijs Drm inrpwK dysL ivc Gwt igxqIaF nUM ies qrHF dIaF sfijLsL
aDIn kql kIqf jFdf hovy, AuQy Gwt igxqI surwiKaq ikvyN rih skdy hn aqy dysL nUM
aKMz ikvyN riKaf jf skdf hY?
iswKF ivc jfq brfdrIaF qy ivsLvkrmf dI
pUjf krn vfly rfmgVHIey
ieh iswK kOm df duKFq hI hY ik iswK kOm
gurU nfnk dy dwsy rfh qoN pUrI qrHF Btk cuwkI hY. awj asI ijs ivsLy ‘qy crcf
kr rhy hF, Auh hY iswKF ivc brfdrIvfd. gurU nfnk vloN disaf Drm jfq, kul,
brfdrI, AUc-nIc afid swB ivqkiraF qoN Aupr hY. pr aPLsos nfl kihxf pYNdf hY ik
awj iswKF ivc jwt iswK brfdrI, bRfhmx iswK, rivdfsIey iswK, KqrI iswK brfdrI
afid lPLjL afm suxn nUM iml jFdy hn. iswKF ny gurU nfnk dy Drm df mUMh muhFdrf
hI ivgfV ky rwK idqf hY.
kuwJ idn pihlF ‘rojLfnf spoksmYn’ ivc rfmgVHIaf iswK brfdrI vloN snmfn idqy
jfx nfl sbMDq iek KLbr CpI. gurmiq isDFq anusfr bRfhmx iswK, jwt iswK bhuq
ivroDfBfsLI sLbd hn. jo jwt hY jF jo bRfhmx hY, Auh iswK nhIN ho skdf aqy jo
iswK hY, Aus nUM jwt, bRfhmx afid duMm dI koeI loV nhIN. iswKF ny qF sfrI dunIaF
nUM ‘mfns kI jfiq sBY eykY pihcfnbo’’ isKfAuxf sI, ieh qF KLud hI jfqvfd,
brfdrIvfd ivc Psy hoey hn. hor qF hor ienHF ny gurdvfry vI brfdrIaF dy nF ‘qy
bxf ley hn. bRfhmxvfd dy kohV qoN iswK Drm df sLfied hI koeI aMg bicaf hovy.
gwl krdy hF rfmgVHIaf iswK brfdrI dI. vYsy qF ieh sLbd hI apxy afp ivc gurmiq
ivroDI hY ijs bfry Aupr dws cuikaf hF. rfmgVHIaf sLbd jwsf isMG rfmgVHIaf iswK
jrnYl nfl juiVaf hY. ieh iksy jfq df sUck nhIN hY. pr ‘qrKfx’ df kMm krn
vfly vIrF ny rfmgVHIaf iswK brfdrI df cln kr idqf jo ik muZly iswK isDFq dy hI
ivruD hY. hux qF afm hI hwQIN kMm krn vfilaF dy iek smUh ny rfmgVHIey iswK
khlfAuxf sLurU kr idqf hY.
gurmiq dI dUsrI AulMGxf jo ieh rfmgVHIaf iswK brfdrI dy vIr krdy hn, Auh hY dyvI
pUjf qy mUrqI pUjf. gurmiq anusfr dyvI dyviqaF dI pUjf krnf mnmiq hY pr ienHF
vIrF ny ivsLkrmf nF dy ‘kiQq dyvqy dI pUjf krn df pRcln kr ilaf hY. ihMdU agr
Aus dI pUjf krdy hn qF koeI gwl nhIN ikAuNik AunHF dIaF Drm pusqkF anusfr, ieh
jfiejL hY pr apxy nfl iswK lkb lfAux vfly nUM ieh gur-sLbd hmysLf Xfd rKxf
cfhIdf hY : ‘‘hAu qoN eyk rmeIaf lyvAu afn dyv bdlfvin dyvAu’’] iek swcf
iswK iksy dyvI dyvqy dI pUjf nhIN kr skdf. pr ieh qF pUrI qQfkiQq brfdrI hI
ivsLkrmf dI pUjf krdI hY qy nfl iswK aKvfAux df dfavf vI krdI hY.
gurmiq anusfr mUrqI pUjf mnmiq hY. gur-sLbd hY ‘‘pfqI qorY mfilnI, pfqI pfqI
jIAu, ijs pfhn ko pfqI qory so pfhn inrjIAu] BulI mfilnI hY eyho siqgur jfgqf hY
dyAu’’ ies sLbd rfhIN gurU sfihb mflx df Audfhrx dy ky smJfAuNdy hn ik mUrqI
pUjf ivarQ hY. iesy hI mUrqI pUjf df ivroD krn vfly keI gur-sLbd hn. pr myry vIr
rfmgVHIaf iswK brfdrI vfly ivsLkrmf dyvqy dI mUrqIaF dI pUjf krI jf rhy hn. KLfs
kr ky ‘ivsLkrmf zy’ vfly idn ieh sfry kMm kfj Cwz ky mUrqI pUjf krdy hn. keI
apxy aOjLfrF dI pUjf vI krdy hn jo ik mUrqI pUjf df hI iek rUp hY. gurmiq dy
gfzI rfh qoN Btky myry ienHF vIrF dI Btkxf df iek hI kfrn hY, bfxI nUM pVHnf
jLrUr pr Aus nUM smJx jF Aus ‘qy aml krn dI koisLsL nf krnf.
so dfs sfry rfhoN Btky vIrF qy qQfkiQq brfdrIaF vfilaF (bRfhmx iswKF, rfmgVHIey
iswKF, rivdfsIey iswKF afid) nUM hwQ joV ky bynqI krdf hY ik afAu vIro asI
gurmiq dy gfzI rfh ‘qy qurIey, bfxI nUM smJIey, ivcfrIey qy Aus Aupr aml kr ky
swcy iswK bxIey nfik bRfhmx isMK, rfmgVHIey iswK jF rivdfsIey iswK afid bxIey.
apxy afp nUM rfmgVHIey kihlfAux vfly vIrF BYxF nUM myrI gujLfirsL hY ik asI
mUrqI pUjf df aqy dyvI pUjf df iqafg krIey. jy asI ieh ivqkry imtf sky qF sfzy
gurdvfry ibrfdrIaF dy nF ‘qy nhIN hoxgy. qd hI asI sMsfr nUM ‘‘mfns kI
jfiq sBY eykY pihcfnbo’’ df sMdysL dy skFgy. dfs afs krdf hY ik apxy afp nUM
qQfkiQq ibrfdrIaF nfl joVn vfly vIr/BYx myrI ies apIl ‘qy jLrUr ivcfr krngy.
— rivMdr isMG, ipMjOr
|
. |