ieh cldy vhIr pqf nhIN ikMny ku hn hux qF iehnF dI igxqI krnI
vI aOKI ho geI hY. ieh lfzlIaF POjF khfAuNdy hn keIaF dlF ivc kyvl GoVy
aqy hfQI hn pr keIaF dlF ivc GoVy, GoVIaF, AUT, Koqy, KoqIaF, goNdy, pfhV’
bwkrIaF, ByzF, ByzU, Èqrmurg sIl kuwkV, iqwqr, mor, ckOr, kuwqy, mwJF, gfvF,
cUhy, shy vI iehnf ny rwKy hoey hn. ieh dl kyvl rfÈn df KOa hI hn.
iehnF ivcoN muwK dl ieh hn:
sMqf isMG inhMg
iesdf hYWz kuaftr sfbo kI qlvMzI ivKy hY ieh afpxy afp ƒ
pMjvF qÉq dwsdf hY. sMn 84 aMdr jo drbfr sfihb ‘qy hmlf hoieaf akfl qKq
dI syvf iesny kfr syvf dI QF srkfr syvf krvfeI. ieh syvf iswK kOm ny
mnËUr nhIN kIqI qF dmdmI tksfl ny dubfrf akfl qÉq sfihb Ausfiraf.
rfjnIqk bMidaF (srkfrF) nfl iehnF dIaF sFJF hn iehnF afpxy hI dl bxfey hoey hn
gurU pMQ nfl iehnF df koeI sMbMD nhIN hY. awj iswK kOm sMkt dy dOr ivcoN
lMG rhI hY. QF-Qf gurU dy ÈrIk dyhDfrI pYdf ho gey hn keI QFeIN gurU dI
byadbI vI ho cuwkI pr iehnF ‘qy koeI asr nhIN. ipCly 2 sfl dy aMdr 90 srUpF dI
byadbI ho cuwkI hY.
bfbf dieaf isMG sur isMG
iehnF df hYWz kuaftr sur isMG hY. iehnF dIaF vI srkfrI
mMqrIaF nfl sFJF hn. iehnF df dl pMQ vwKrf hY. keI kihMdy hn ik ieh
BfeI ibDI cMd dI aMÈ ivcoN hn pr keI kihMdy ik BfeI ibDI cMd df qF ivafh nhIN
sI hoieaf. kuJ vI hovy gurU Gr ivc aMÈ bMs df koeI mqlb nhIN hY ikAuNik
ipRQIey, rfmrfeIey, DIrmwlIey, vzBfg isMGIey afid aMÈ bMÈ ivcoN hI hn.
iehnF nfl vrqx df hukm nhIN hY. ipRQI cMd jo ik pMjvyN pfqÈfh df skf Brf
sI Ausny gurU sfihb ƒ ÈhId krfAux vfsqy sfrf Ëor lf idwqf. so gurU Gr
ivc aMÈ bMÈ df koeI mqlb nhIN hY. gurU sfihbF dy puwqrF ny hukm (bcn) nf
mMinaf. Auh gurgwdI qoN vFJy rih gey. gurU dy nyVy hI mwQy itkfey jf
rhy hn. zyry aqy ËmInF ‘qy kbËy krn dI dOV lwgI hoeI hY. gurU df
hukm hY ik iswK ny iksy mVHI msfxI ‘qy nhIN jfxf pr iehnF ny ‘‘gurU gRMQ
sfihb’’ jI df pRkfÈ kbrF ‘qy kIqf hoieaf hY. cohly sfihb dy nyVy
drgfhI Èfh dI kbr dI ËmIn iehnF sFBI hoeI hY AuQy iehnF ny inÈfn sfihb vI
cVHfieaf hY. drgfhI Èfh dI kbr vfly kmry ivc pwQr lwgf hY aqy gurU vfly
kmry ivc ‘‘gurU gRMQ sfihb’’ vfsqy plMGf vI nhIN hY. iek anpVH
bMdf AuQy ibTfieaf hY jo drgfhI Èfh dy hI gux gfAuNdf hY, gurU Gr dI iek vI gwl
nhIN krdf. AuQy koeI gRMQI pfT krn vflf vI nhIN hY. kyvl ËmIn dy
kbËy vfsqy pRkfÈ kIqf hoieaf hY. jfgdI ËmIr vfly isMG iekwT kr rhy hn
ËrUr jvfb dyvFgy. Dfrimk afgUaF vwloN kIqI jf rhI byadbI nhIN
shfrFgy.
ajIq isMG pUhlf
iehnF df vwzf zyrf pUhly ipMz hY. srkfrF nfl sFJF
hn. aslf rfeIPlF bhuq rwKdy hn. zyry aqy ËmInF ‘qy kbËy krdy hn
pr dyhDfrIaF, gurU doKIaF dy iKlfÌ iehnF koeI Tos kdm nhIN cuwikaf. ies
vkq iswK kOm dI eykqf KyrUM KyrUM hoeI peI hY. mOjUdf sMkt dy smyN iehnF
df koeI Kfs Xogdfn nhIN hY. hor vI pqf nhIN ikMny ku dl hn Jtky krdy hn
KFdy hn. iehnF inhMgF ivc bhuq anpVH hn pVHy ilKy bhuq Gwt hn. iehnF
dy kihx muqfbk irvfieqI bfxy ƒ iehnF sFiBaf hoieaf hY. keI inrI mYl hI
pfeI iPrdy hn. keIaF ny 50-50 mItr dIaF pwgF bMnHIaF hoeIaF hn.
iehnF dy kQfvfck vI mnGVHq khfxIaF suxfAux dy afdI hn. kQf dy ivc ivc Auh
khfxIaF suxfAuNdy hn jo gurmiq isDFq df KMzn krdIaF hn. dsm dy pfT vI ieh
krdy hn nfl nfrIal aqy gMny afid vwZdy hn. dsm gRMQ dy bfry hwQlI pusqk
ivc ipwCy ilK afey hF. purfxy smyN ivc lok kihMdy sI ‘‘af gey inhMg
bUhy Kol idAu insMg. pr hux keI inhMg nlikaF dIaF hwQIaF lfhuMdy PVy jFdy
hn.
kfr syvf vfly bfby
iehnF dI igxqI krnI vI bVI aOKI hY. bhuq vwzy vwzy zyry
aqy gurduafry ieh bxfAuNdy hn. lMmf smF pihlF bfbf gurmuK isMG pitafly
vfilaF qoN hI iËafdf ieh hoNd ivc afey hn. iehnF ivcoN bhuqy anpVH hn pr
hYrfngI hY ik jo iswKI bfry, gurbfxI bfry iek awKr vI nhIN jfxdy Auh bRhm igafnI
qoN Gwt nhIN. ijhVf iehnF ivcoN rwb ƒ ipafrf ho jFdf hY Ausy df aMgITf
sfihb bx jFdf hY. ieh aMgITf awKr sfry ‘‘gurU gRMQ sfihb’’ aMdr
ikqy nhIN afieaf. ieh aMgITf awKr iehnF ƒ lwB igaf hY jy iehnF ƒ sfDF dy
aMgITy bxfAux qoN roikaf nf igaf qF vfhux Xog ËmIn koeI nhIN bcygI. sfry
QfeIN iehnF dy aMgITy sfihb hI bx jfxgy. gurduafry kyvl gurUaF dy hI bxny
cfhIdy sI. ieiqhfsk XfdF vI iehnF ny sMgmrmr ivc luko idwqIaF hn.
sfry gurduafry ieko ijhy hI bxf idwqy hn, Prk koeI nhIN hY. ‘smfDF’
nfm lYxf vI iswK Drm aMdr mnHF hY pr ieh vwzy vwzy smfDy bxf rhy hn. kfr
syvf vfly bfby vI afps ivc bVI eIrKf rwKdy hn. iek dUjy qoN syvf dI
Kohf-KfhI krdy hn. iek dUjy ‘qy golIaF vI clfAuNdy hn. ijQy vwD
afmdn hovy AuQy syvf lfAuNdy hn. syvf dy prdy hyT ieh bhuq vwzf vfpfr kr
rhy hn. iehnF ivcoN bhuq aMimRq nhIN Ckdy, inwqnym dy nyVy nhIN jFdy,
gurbfxI, gurmiq isDFq nfl iehnF df koeI vfsqf nhIN hY. kihx ƒ qF kihMdy
hn gurU dI syvf krdy hF, pr iehnF ƒ awj qk ieh vI pqf nhIN lwgf ik gurU kOx hY?
gurU iksnUM kihMdy hn?
iek gfQf Xfd af geI ÈyK ÈfhdI ƒ clidaF hoieaF iek ipMz ivc
rfq pY geI. DrmÈflf vwl ƒ qur ipaf jf ky DrmÈflf dy ieMcfrj ƒ kihMdf
mYN ieQy rfq kwtxI hY. Drmsfl vflf kihMdf qUM koeI jfmn dyh iPr mYN qYnUM
ieQy rfq kwtx dyvFgf. ÈyK ÈfadI kihMdf qUM rwb ƒ jfmn lY, rwb myrf jfmn
hY, DrmÈflf vflf kihMdf kOx rwb? ikhVf rwb Auh kI huMdf hY? koeI
bMdf jfmn dy. ÈyK ÈfadI kihMdf Éudf jfmn hY. Auh kihMdf mYN Éudf
ƒ (rwb ƒ) jfxdf hI nhIN hF. ÈyK ÈfadI socdf hY ik rwb dy nF ‘qy
DrmÈflf bxfeI hY pr ieQy jo bYTy hn ieh qF rwb ƒ AuNj hI jfxdy nhIN, so iblkul
ies qrHF dI hflq kfr syvf vfilaF dI hY. syvf gurU dI krdy hn, gurU ƒ
jfxdy hI nhIN. iehnF vfsqy kwKF kfinaF dI bxI hoeI tokrI gurU hY.
ieh kwKF dI tokrI iehnF vfsqy rwb hY.
ieQy iek hwz bIqI dwsxI ËrUrI hY mYN drbfr sfihb qrnqfrn
pRkrmf ivc ‘‘gurU gRMQ sfihb jI’’ dy drÈn krn jf irhf sI. pRkrmf
ivc iek Kwdr dI kuVqI vflf, isr ‘qy Kys bMnH ky KVHf sI. mYnUM rok ky
kihMdf pMj tokrIaF imwtI dIaF suwt ky jf, mYN ikhf ik mYN gurU sfihb dy drÈn
krn jf irhf hF. tokrIaF vfsqy myry pfs tfeIm nhIN hY. Auh kfr syvf
vflf Pwt boilaf kihMdf jf. ijhVy qUM drÈn krn cwilaF hY qyry ieh drÈn vI
iksy kMm nhIN, mYN ikhf jy ieh drÈn qyrI ingHf ivc iksy kMm nhIN qF qyrI tokrI
ZoeI vI iksy kMm nhIN.
so iehnF ny tokrI ƒ hI rwb mMinaf hoieaf hY. iesnUM
ieh nfnkÈfhI tokrI kihMdy hn. ieh vI kihMdy hn ik ijs AuproN ieh tokrI
lMG geI AusnUM Drmrfj lyKf nhIN puwCygf. ieh iksy ilKq ivc nhIN hY DoqI
vfly bRfhmx vFgUM ieh DfrnfvF iehnf koloN GVIaF hn. keI kfr syvf vfly,
sMgq dy pYsy ivcoN BMg, posq, aPIm afid nÈy afpxy zyiraF ivc Èryafm vMz rhy
hn, iehnF vfsqy BMg pRÈfd hY, posq pRÈfd hY, aPIm ieh pRÈfd dy qOr ‘qy
vMzdy hn koeI iek awDf kfr syvf vflf zyrf niÈaF qoN rihq hY. ieh afm,
siqnfm vfihgurU df jfp krfAuNdy hn AuhnF ivcoN bhuqy bwDy cwtI Br rhy huMdy
hn. gur Purmfx hY ‘‘bDf ctI jo BrY gux n Eupkfr..’’ ieh
mUMhoN bolI ËrUr jFdy hn pr iehnF ƒ koeI pqf nhIN ik siqnfm kI hY, vfihgurU df
arQ boD kI hY? smJ qoN ibnHF aMdr vws nhIN skdf, ijMnf icr aMdr nhIN
vwsdf, gwl koeI vI nhIN bx skdI, ijMnI mrËI tokrI Zo lYx.
iehnF kfr syvf vfilaF dy aMdr bhuq vwzf BulyKf bixaf hoieaf
hY ik syvf, ismrn krdy hF mukMml syvf ismrn ieh ikvyN ho igaf? gurbfxI
aMdr jo ismrn iliKaf hY. Auh ieh nhIN hY. jy iehnF vflf syvf ismrn
shI hY qF iPr ‘‘gurU gRMQ sfihb jI’’ dI loV hI nhIN sI, gusqfÉI muafÌ
krnf aqy jy ‘‘gurU gRMQ sfihb jI’’ dI loV hI nhIN sI qF iPr iehnF dy
gurduafiraF dI vI kI loV sI? Xfd rwKxf jy ‘‘gurU gRMQ sfihb’’ jI
df pRkfÈ AuQy hY qF gurduafrf hY nhIN qF afm iblizMg hY. TIk hY gurUaF dy
ieiqhfsI gurduafiraF dI loV hY, pr aYsf nf hovy ik sfrI DrqI qy gurduafry hI bx
jfx, iswK iek vI nf bxy. hwd qoN vwD ikwzI vI vDIaf cIË hovy duwK idMdI
hY. pwKf grmI vfsqy hY pr pwKf srdIaF ivc cwlI jfvy duwK hovygf.
bMdf, iGAu iËafdf Kf lvy lfB dI QF nuksfn ho jfvygf. bysmJI ivc kIqI syvf
ny iswK kOm df bhuq nuksfn kIqf hY, bysmJI ivc kIqy ismrn ny vI iswK kOm df bhuq
nuksfn kIqf hY.
kihMdy hn ik ieMglYNz ivc bhuq iËafdf igrËf Gr bxdy gey
bxdy gey. pr jdoN nOjvfn muMzy AuTy Auh kihMdy ieh kI hY AuhnF ny igrËf
Gr vyc idwqy, sOdy kr idwqy igrËf GrF dy. so aYsf nF hovy ik gurduafry qF
bhuq bx rhy hn gurbfxI dI gwl nf mfqr hY, gurmiq dI gwl nf mfqr hY, gurU dy dwsy
hoey ismrn dI gwl nf mfqr hY. 90% iswK nOjvfn mony ho gey hn, pwg dI QF
topIaF pf rhy hn. nOjvfn muMzy ikqy sfl bfad vI gurduafry afAux ƒ iqafr
nhIN sn. aYsf sMBv hY ik ieh gurduafry bY ho jfxgy. ieh loV qoN vwD
ZoeI hoeI tokrI iksy kMm nhIN afvygI. kfr syvf vfly bfby vI, moinaF
muMizaF ƒ ieh kihMdy suxy hn ik qkVy ho ky tokrI Zovy quhfnUM Drm rfj lyKf nhIN
puwCygf. ijs mony nOjvfn ƒ svrg df srtIiÌkyt iek byaMimRqIaf, gurU dI
rihq bihq qoN afp Éud BgOVf, kfr syvf vflf bfbf kih irhf hY Aus nOjvfn ƒ
aMimRq Ckx dI, rihq rwKx dI loV kI hY? kfr syvf vfly byaMimRqIey bfby ƒ
bMdf puwCy ik ieh tokrI iksy Koqy ‘qy lwd dyvyNgf qF Auh ikqy nf ikqy suwt hI
dyvygf pr kdy soicaf. gurU df hukm kI hY? gurU df hukm aMimRqDfrI ho
ky ‘‘rihxI rhy soeI isK myrf’’ kkfrDfrI ho ky gurbfxI ƒ pVHnf suxnf,
mMnxf qy kmfAuxf hY. ieh hY gurU df ikhf syvf ismrn. ikRq krnI, nfm
jpxf, vMz Ckxf. ijs Gr ivc iek Brm BulyKf pY jfvy, nqIjy dy qOr ‘qy Auh
Gr brbfd ho jFdf hY pr ieQy QF-QF Brm BulyKy ‘c pYx aqy pfAux vfilaF ny iswKI
(gurU Gr) df kI hfl bxf idwqf hY? aMdfËf lfAuxf koeI aOKf nhIN hY.
ieh kfr syvf vfly bfby srkfrF nfl vI sFJF pfldy hn. ieh
piqq, ÈrfbI kbfbI mMqrIaF ƒ afpxy zyiraF ivc swd ky ikrpfnF qy sropy idMdy hn.
AudGftn krfAuNdy hn. spYÈl Kfxy KvfAuNdy hn. ieh afps ivc votF,
notF df lYx dyx vI krdy hn. trwkF gwzIaF dy mflk, zrfeIvr gwzIaF AuWpr 2
nMbr df mfl (blYk mfl) lwd dy, Auh mfl isry lwgx dI KuÈI ivc Aus blYk (TwgI) dy
pYsy ivcoN KuwlHf pYsf, kfrF gwzIaF iehnF bfibaF ƒ dyNdy hn. ieh kfr syvf
vfly DVf DV Auh pYsf gurduafiraF, lMgrF ivc vrqI jf rhy hn. blYk dy pYsy
nfl bxy ieh gurduafry, ieh syvf vflIaF gwzIaF, kI svfr dyxgIaF. iswK kOm
dI jo hflq bx geI hY ieh iehnF bfibaF ny ies qrHF bxf hI dyxI sI. pMjfb dI
khfvq ‘ieMinaf dfixaF df ieMnf kuJ hI afAuxf sI.’
ieh kfr syvf vfly bfby mfieaf asPlI krn vfsqy bfhrly dyÈF
ivc vI phuMc jFdy hn. iek bfbf jI phuMc gey ieMglYNz dy Èihr brimMGm dy
ielfky iek QF sYr kr rhy sn. gurbfxI smJx vfly iswK ny svfl kIqf bfbf jI
kihMdy hn ik bfbf jI ijAuN svyry AuTdy hn, svyr dI sYr, ÈrDflUaF dy GrIN crn
pfAux, kQf khfxIaF suxfAux aqy zyiraF ivc tYlIPonF ‘qy sunyhy dyx ivc rwuØJy
rihMdy hn. ies qrHF hI rfq dy 12 vwj jFdy hn. afp ƒ kdy inwqnym
bfxI pVHdy nhIN vyiKaf. kI afp vfsqy inwqnym jF pfT krnf ËrUrI
nhIN? bfby kihMdy isMGo! jo mhFpurK huMdy hn ieh iksy dy sfhmxy nfm
nhIN jpdy. dUjf svfl kIqf ik bfbf jI kdy Éflsf rfj vI krygf ik
nhIN? bfbf jI hws ky kihx lwgy rfj asIN ikAuN nhIN krFgy? iswK kOm
AuWqy rfj kyvl asIN hI kr skdy hF aqy asIN hI krFgy. hF bfkI iswK
jQybMdIaF ƒ AuhnF df bxdf ihwsf ËrUr dyvFgy. asIN qF mihkimaF dI vMz
bfry vI soc rwiKaf hY ik ikhVf mihkmf iks ƒ dyxf hY? rfj swqf sfzy hwQ
afAuNidaF sfr hI dmdmI tksfl ƒ izPYNs mihkmf dyvFgy hom gfrz bwbrF ƒ.
sI:afr:pI: rfDf suafmIaF ƒ. niÈaF dy sfry Tyky inhMg dlF aqy kfr syvf
vfilaF ƒ dyvFgy aqy qbfhI df mihkmf nfnksrIaF kol hovygf.
so ijnHF msMdF, mhMqF, sMqF, zyrydfrF ny iksy sMGrÈ ivc kMzy ijMnI pIV vI
nhIN shI. Auh bfby awj Boly Bfly qy aMD ivÈvfsI iswKF ƒ Brmf ky, ÈrDf
aDIn idwqI mfieaf dy aMbfr iekwqr krn mgroN iswK kOm AuWqy rfj krn dIaF ivAuNqF
vI bxf rhy hn. ieh aMD ivÈvfsI lok aMnHI ÈrDf vws bMdy dy iswK bx rhy
hn, gurU dy nhIN.