aMimRqsr, 29 akqUbr (sqivMdr
isMG jwj)
: jQydfr gurcrn isMG dI inwjI vPLfdfrI ivc Aumr lMGf cukx mgroN sR[ mnjIq isMG
klkwqf ny awj iek hor idlcsp isDFq pysL kIqf hY ik akfl qKLq df muwK pujfrI
BfvyN arUV isMG nfloN vI mfVf hovy qy iswKI dy mwQy ‘qy klMk bx ky cMbiVaf
hovy pr Auh ‘mjbUr hn’ qy Aus ivruD bol nhIN skdy, Ausy qrHF hI ijvyN Auh
gurcrn isMG tOhVf dy hr pfp ivc sLfml hox kr ky jQydfr tOhVf ivruD bolxf vI pfp
smJdy sn qy ‘mjbUr’ sn. ieh iek aijhy afgU df ibafn hY jo apxy afp nUM
gurdvfrf suDfr lihr df muKI ds irhf hY. sRI akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr
igafnI joigMdr isMG vydFqI dIaF pwKpfqI aqy afphudrIaF kfrvfeIaF qoN awky hoey
asMqusLt iswK bgLfvqI rONa ‘c hn. jykr hfly vI muwK syvfdfr qy pRkfsL isMG
bfdl ny jLuMmyvfrI qoN kMm lYNidaF ies bgLfvq nUM rokx dI koisLsL nf kIqI qF
iswK kOm ‘c sLurU hox vflI KLfnfjMgI dI sfrI jLuMmyvfrI bfdl aqy Aus vloN Qfpy
gey muwK syvfdfr dI hovygI.’ Auprokq sLbd iswK imsLn ieMtrnYsLnl dy pRDfn,
sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dy mYNbr aqy gurdvfrf suDfr lihr dy muwK
bulfry sR[ mnjIq isMG klwkqf ny apxy gRih ivKy pwqrkfrF nfl gwlbfq kridaF khy.
AunHF ikhf ik kwQUnMgl ivKy sLoRmxI kmytI dI Dfrmk styj qoN igafnI vydFqI vloN
vrqI geI BfsLf aiq inMdxXog hY. ies qoN ieho hI pqf lgdf hY ik muwK syvfdfr
smuwcI kOm df nf ho ky isrPL iek DVy df bx ky rih igaf hY.
akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr nUM apxI inrpwK phuMc rKidaF
sucwjy PLYsly lYxy cfhIdy hn qF jo smuwcI kOm Aus nUM apxf numfieMdf kbUly.
AuunHF ikhf ik igafnI vydFqI nUM imlI DmkI ‘c jLrf ijMnI vI scfeI hY qF muwK
syvfdfr nUM smJ lYxf cfhIdf hY ik Auh kOm dI BrosyXogqf guaf cuky hn. sR[ klkwqf
ny ikhf ik akfl qKLq sfihb df muwK syvfdfr koeI isafsI sLKLs nhIN, ijs nUM lok
keI vfr nkfrdy hn qy keI vfr svIkfrdy hn. ieh qF iek mhfn qKLq df syvfdfr hY, jo
sMgq kr ky hI ies asQfn ‘qy susLoBq hY. AuunHF ikhf ik bIqy 7 sflF qoN ijs
qrHF vydFqI iek DVy dy afgU sR[ bfdl dy ihqF leI iswK kOm dy isDFqF df Gfx kr
rhy hn, Auh brdfsLq nhIN kIqf jfvygf pr qKLq dI mirafdf df iKLafl rKidaF sfzI
mjbUrI hY ik asIN Aus dI sLfn ivruD kuJ nf khIey. AunHF ikhf ik hux igafnI
vydFqI nUM afp hI ieKLlfkI qOr ‘qy asqIPLf dy dyxf cfhIdf hY. kuJ pMQk
jQybMdIaF vloN 2 nvMbr nUM sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dy dPLqr sfhmxy ros
Drnf idqy jfx dI gwl kridaF sR[ klkwqf ny ikhf ik ieh Drnf sLFqmeI hovygf aqy
iksy iksm dI koeI nfarybfjLI jF BfsLxbfjLI nhIN kIqI jfvygI. sLoRmxI kmytI dy
pRDfn sR[ avqfr isMG mwkV bfry AunHF ikhf ik Auh iekwlf bfdl df ‘dfs’ nhIN
hY, Auh qF gLulfmF df vI gLulfm hY ikAuNik bfdl KLud Bfjpf aqy afr[aYs[aYs[ df
gLulfm hY. ies leI mwkV jdoN KLud nUM bfdl df gLulfm dsdf hY qF siQqI spsLt ho
jFdI hY. iek svfl dy jvfb ‘c sR[ klwkqf ny ikhf ik kwQUnMgl ivKy vfprI Gtnf
igafnI joigMdr isMG vydFqI dy gly dI hwzI bxI cukI hY. AuunHF ieh vI ikhf ik iek
idn sLoRmxI kmytI dI durvrqoN bfdl nUM lY zuwbygI.
pRo[ Gwgf ivruD vydFqI dy afdysL dsm
gRMQ ivcfr mMc ieMtrnYsLnl vloN rwd
nvIN idwlI, 29 akqUbr (ibAUro)
pRo[ ieMdr isMG Gwgf ivruD sRI akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr igafnI joigMdr
isMG vydFqI vloN jfrI afdysL awj dsm gRMQ ivcfr mMc ieMtrnYsLnl vloN muwZoN rwd
kr idqf igaf hY. awj ieQy iek sMmyln dOrfn sLfml smUh iswK sMgqF aqy iswK
ivdvfnF ny dsm gRMQ dy ivvfd bfry vwK vwK idRsLtIkoxF qoN ivcfr pysL kIqy. s[
Aupkfr isMG aqy igafnI surjIq isMG vloN jfrI iek pRYs ibafn anusfr ies pMQk
sMmyln ivc pfs kIqy gey miqaF rfhIN igafnI vydFqI dIaF kiQq pMQ ivroDI kfrvfeIaF
dI inMdf kIqI geI. ienHF miqaF ivc ikhf igaf hY ik ipCly kuwJ smyN qoN akfl qKLq
sfihb dy muwK syvfdfr, pujfrI aqy afgUaF dIaF bhuq sfrIaF hrkqF ny pMQ ivc
duibDf pYdf kIqI hY, ies nfl iswK kOm df vwzf nuksfn hoieaf hY. ies nuksfn dI
pUrqI vfsqy ivcfr krn leI iek srbwq KLflsf iekwT dI bVI BfrI loV hY. jy gurU
nfnk purb qk ieh iekwT nhIN bulfieaf jFdf qF asIN smuwcy pMQk afgUaF aqy ivdvfnF
nUM Brosy ivc lY ky srbwq KLflsf iekwT bulfAux ‘qy mjbUr ho jfvFgy. miqaF
anusfr gurU gRMQ sfihb jI iswK pMQ dy ieko iek qy sdIvI gurU hn. iksy hor gRMQ
jF rcnf nUM nf qF gurU mMinaf jf skdf hY aqy nf hI Aus nUM Dfrmk siqkfr idqf jf
skdf hY.
hr iswK df PLrjL hY ik gurU goibMd jI dy hukm anusfr Auh
isrPL gurU gRMQ sfihb awgy hI isr Jukfvy. iek hor mqy anusfr kuwJ bysmJ lokF
vloN aKOqI dsm gRMQ nUM anmqI pRBfv hyT, Dfrmk gRMQ mMn ky ies df PLiqh idvs
mnfAux df aYlfn kIqf igaf hY. asIN mihsUs krdy hF ik ieh kfrvfeI gurU gRMQ sfihb
jI dI byadbI krn dy brfbr hY, ijs dI asIN purjLor inMdf krdy hF.
vydFqI nUM jfnoN mfrn dIaF DmkIaF!
aMimRqsr, 27 akqUbr (XU[ aYn[ afeI[)
sLRomxI akflI dl (aMimRqsr) dy pRDfn ismrnjIq isMG mfn aqy AunHF dy kYnyzf aqy
amrIkf siQq smrQkF ny sRI akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr igafnI joigMdr isMG
vydFqI nUM tYlIPLon ‘qy DmkIaF idqIaF hn. ies bfry jfxkfrI idMidaF igafnI
vydFqI dy injI shfiek s[ ipRQIpfl isMG ny dosL lfieaf ik s[ mfn aqy AunHF dy
ivdysLF ivc siQq smrQkF vloN afey DmkI Bry PLon AunHF ny KLud suxy hn. AunHF
disaf ik,’’AunHF (s[ mfn aqy AunHF dy smrQkF) ny sRI akfl qKLq sfihb dy muwK
syvfdfr nUM jfnoN mfrn dIaF DmkIaF idqIaF hn. AunHF ieh vI ikhf ik Auh kwQUnMgl
vflI Gtnf df bdlf lY ky rihxgy. ieQy vrnxXog hY ik s[ mfn kwQUnMgl ivc hoey
sMGrsL dOrfn PwtV ho gey sn.
aMimRqsr qoN hI sqivMdr isMG jwj anusfr : sRI hirmMdr sfihb
dy pihly hYWz gRMQI bfbf buwZf sfihb jI dI pMjvIN jnm sLqfbdI mOky bfdlikaF aqy
mfn dlIaF ivcfly hoeIaF JVpF df asr dUr qk jfx dI sMBfvnf hY. awj dupihr nUM
dysL aqy ivdysLF qoN imlIaF DmkIaF kfrn muwK syvfdfr aqy AunHF dy hmfieqIaF dy
rMg Pwk hoey dwsy jFdy hn. sUqrF anusfr ienHF DmkIaF dy mwdynjLr kl nUM ies
mfmly ‘qy ivcfr krn leI iek mIitMg vI kIqI jf skdIhY. ieQy ieh vI dwsxXog hY
ik BfvyN sLRomxI kmytI dI tfsk PLors nUM sLRomxI kmytI dy pRDfn vloN hI hdfieqF
idqIaF geIaF dwsIaF jFdIaF hn pr s[ mwkV ny apxf pYNqVf bdl ky bIqy kl ieh ibafn
dy idqf ik ieh sfrf kuwJ muwK syvfdfr dy kihx ‘qy hoieaf hY. ies qoN ieh sMkyq
vI imldy hn ik igafnI vydFqI nUM hux Gr qornf lgBg qYa jfpdf hY.
bfbf buwZf jI akflIaF nMU bKLsLo mwq:
jspfl BwtI
cMzIgVH, 25 akqUbr (srdUl isMG abrfvF):
ieAuN lgdf hY ik iswK pMQ coN Cykx df kuhfVf ivaMg klfkfr jspfl isMG BwtI ‘qy
vI cwlx hI vflf hY ikAuNik awj ieQoN dy gurdvfrf sfihb sYktr 19 awgy BwtI qy
sfQIaF ny 25 akqUbr nMU bfbf buwZf jI dI pMjvIN jnm sLqfbdI smfgm dOrfn kwQUnMgl
(aMimRqsr) ivKy iek dUjy dIaF lfhIaF pwgF qoN pRysLfn ho ky akflIaF nMU mwq dyx
dI juarq kIqI hY. BwtI qy sfQIaF vloN qKLqIaF cukIaF hoeIaF sn ijnHF ‘qy ‘bfbf
buwZf jI lIzrF nMU akl dfn bKLsLo, pwgF AuCflx dI bjfey pwgF sMBflx’ iliKaf
hoieaf sI. ies mOky jspfl BwtI ny pwqrkfrF nfl gwlbfq kridaF ikhf ik aijhIaF
kfrvfeIaF nfl ikho ijhf sMdysL jf irhf hY, ies gwl dI sLfied ienHF akflI nyqfvF
nMU icMqf nhIN hY. Drm qy isafsq dI iekwTI gwl df arQ swcI suwcI isafsq qoN hY,
nf ik kursI qk apVn leI hr hrbf vrqxf smJ lYxf cfhIdf hY. srbwq dy Bly qy inmrqf
dI gwl krn vflI kOm dy isrkwZ nyqfvF nUM, jo apxy afp nMU pMQ dy mohqbr aKvf rhy
hn, smJdfrI qoN kMm lYxf cfhIdf hY.
sLRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI, ijs df Drm pRcfr krnf pihlf
krqwv hY, vI apxy shI mksd qoN ipCy ht ky isafsq ‘qy tyk rKdI hoeI apxf aks
DMudlf kr rhI hY. BwtI dI tolI ny ikhf ik bfbf buwZf jI akflIaF nMU mwq bKLsL
dyx vrnf ieQy svrdf kuwJ njLr nhIN af irhf. drsLk bxy iek ivakqI ny ikhf ik jykr
pMzfl sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI vloN golk dy pYsy nfl lgfieaf igaf sI qd
pMjfb dy hr nyqf nMU Aus ivc sLfml hox df hwk hoxf cfhIdf hY jF bfkI ieiqhfsk
idhfiVaF dy myilaF vFg isafsI pfrtIaF afpo apxy blbUqy ‘qy lgfeIaF styjF ‘qy
mnmrjLI df pRcfr kr skdIaF hn.
vydFqI dy kihx ‘qy mfn nUM kuitaf:
mwkV
pitaflf, 26 akqUbr (hrdIp isMG)
: awj jdoN sLoRmxI kmytI dy pRDfn s[ avqfr isMG mwkV nUM puiCaf igaf ik AunHF dy
bMidaF ny mfn dl dy vrkrF ivruD ihMsf ikAuuN kIqI sI qF AunHF ihMsf nUM vydFqI
dy Kfqy ivc pfAuuNidaF ikhf ik vydFqI ny aijhf krn df iesLfrf afp kIqf sI. ieh
puwCy jfx ‘qy ik qfVI dohF hwQF nfl vjdI hY qF sR[ mwkV ny ikhf ik akflI dl
bfdl dy vrkrF qy sLoRmxI kmytI mulfjLmF ny qF isrPL apxy bcfa leI hiQafr cuky sn
ikAuNik sRI akfl qKLq dy muwK syvfdfr vI styj qoN ieh kih cuky sn ik ‘ienHF
nUM iewt df jvfb pwQr nfl idAu, ikAuNik ieh ieMJ nhIN smJxgy.
awj dI ies pRYs kfnPLrMs mOky sR[ mwkV nUM sLoRmxI akflI dl
XUQ ivMg dy pRDfn sR[ sLrnjIq isMG iZwloN pwqrkfrF dy jvfb dyx leI suJfa idMdy
rhy. ies mOky smfxf hlky dy ivDfiek sR[ surjIq isMG rwKVf vI mOjUd sn. bfbf
buwZf sfihb jI dy pMj sO sflf jnm idvs mOky sLoRmxI akflI dl bfdl qy aMimRqsr dl
dy vrkrF ‘c hoeI ihMsk JVp leI iswDy qOr ‘qy sLoRmxI akflI dl (a) dy pRDfn
sR[ ismrnjIq isMG mfn nUM dosLI grdfnidaF awj ieQy sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI
dy pRDfn sR[ avqfr isMG mwkV ny ikhf ik Auh sLqfbdI smfgm mOky sLrDflU bx ky
nhIN, blik hmlfvr dy rUp ivc afey sn. jykr Auh ienHF smfgmF ‘c iek inmfxy
iswK-sLrDflU vjoN sLfml hox afey huMdy qF pihlF Auh jLrUr bfbf buwZf jI dy jnm
asQfn qy nqmsqk huMdy pr aijhf nf kridaF Auh iswDf hI pMzfl vl hiQafrF nfl lYs
ho ky styj ‘qy kbjLf krn dy mnsUby nfl af rhy sn. sR[ mwkV ny dosL lfieaf ik
mfn dy smrQk sR[ bfdl nUM gMdIaF gflHF kZdy hoey pMzfl ‘qy hmlf krn leI af hy
sn. jdoN pwqrkfrF ny AuunHF qoN puwiCaf ik mfn dl dy hiQafr qF puils ny pihlF hI
rKvf ley sn qF AunHF ikhf ik puils pRsLfsn ies sbMDI pihlF hI ieh jvfb dy cukf
sI ik iksy vI anhOxI Gtnf leI puils jLuMmyvfr nhIN hovygI. sR[ mwkV ny hor ikhf
ik ies Gtnf leI iekwlf mfn hI nhIN, blik ies ipCy kFgrs pfrtI qy kFgrs srkfr df
pUrf hwQ hY.
aKy rfm cMdr jI ny KLusL ho ky hnUmfn
nUM kCihrf Byt kIqf, jo bfad ivc iswKF nUM imilaf!
pRo[ Gwgf ny tksflIaF dI ikqfb ‘c aMikq aMzbrF df ivroD kIqf sI
kpUrQlf, 25 akqUbr (spoksmYn ibAUro) : gurmiq ivhUxy gRMQIaF
vloN iek vfr iPr iswK ivdvfnF Aupr apxy kihr Zfhux df islislf jfrI rKidaF s[
ieMdr isMG Gwgf imsLnrI ivdvfn bfry iswK sMgqF nUM afdysL jfrI kIqf igaf hY ik
Auh ies iswK ivdvfn nUM pMQk styjF ‘qy nf bolx dyx, jd qk ik Auh apxy ilKy
kiQq gurmiq ivroDI lyK bfry pCqfvf nhIN krdy. s[ ieMdr isMG Gwgf df nF pMQk sPLF
ivc iksy jfxkfrI df muQfj nhIN. lMmy smyN qoN ivdvqf pUrvk iswK sMgqF nUM dysL
ivdysL ivc gurU afsLy nfl joVn df Auprflf krn vfly s[ Gwgf ny apxI pusqk ‘sfzf
byVf ieAuN grikaf’ ivc kI aijhf ilK idqf hY ik akfl qKLq dy muwK pujfrI igafnI
joigMdr isMG vydFqI nUM AuunHF ivruD afdysL jfrI krnf pY igaf. pfTk ieh jfnx leI
Auqfvly hoxgy ik Auh ikhVI kiQq gurmiq ivroDI ilKq hY ijs ny zyrfvfdIaF ivc
qrQwlI mcf idqI hY.
drasl s[ ieMdr isMG Gwgf dI ieh ikqfb krIb zyZ sfl qoN gurmiq stflF Aupr AuplbwD
hY. rojLfnf spoksmYn vloN s[ Gwgf dy mobfeIl PLon ‘qy sMprk krn AuprMq AuunHF
dy lVky ny ies gwl dI pusLtI kIqI ik sfrf ivvfd ies pusqk dy iek lyK ‘klru
Kyqu lY kUV jmfieaf’ kr ky hI hY. s[ Gwgf df ieh lyK iBMzrFvflf tksfl dy rih
cuky muKI bfbf gurbcn isMG dI ilKI pusqk ‘gurbfxI pfT drsLn’ (aYzIsLn 1969)
ivc sLfml gurmiq ivroDI aqy azMbrI mirafdfvF nUM itpxIaF sihq Aujfgr krdf hY.
pfTkF nUMU Xfd hovygf ik tksfl dI iesy hI pusqk ‘gurbfxI pfT drsLn’ bfry
AuGy iswK ivdvfn s[ gurbKLsL isMG kflf aPLgLfnf ny vI apxI sLurUafqI ikqfb ‘mfs
mfs kr mUurK JgVy’ ivc ijLkr kIqf sI aqy iBMzrFvflI tksfl dy mogy vfly aqy
mihqy vfly muKIaF nUM KulHI icwTI jfrI kIqI sI, ijs df Auh ajy qk koeI jvfb nhIN
dy sky.
s[ Gwgf ny iesy hI ‘gurbfxI pfT drsLn’ pusqk ivclIaF KLqrnfk pMQ ivroDI
ilKLqF nUM afDfr bxf ky Auprokq lyK ivc itpxIaF kr ky iswK sMgqF awgy ieh suJfa
riKaf sI ik iek mfhr ivdvfnF df pYnl hI ieho ijhIaF pusqkF bfry inrpwK inrxf kry
qF jo sMgqF qk kyvl pRmfixq pusqkF hI phuMc skx.
asl dosLI kox hY, bfbf gurbcn isMG jF s[ ieMdr isMG Gwgf, ieh inrxf qF bfbf
gurbcn isMG dI ilKI pusqk ivcoN kuwJ ku hyTF ilKIaF qukF pVH ky pfTk sihjy hI
aMdfjLf lgf lYxgy. bfbf gurbcn isMG apxI pusqk ivc ilKdy hn :-
* iswK gurUu sfihbfn lv-kusL dy vMsL ivcoN sn.
* pMj ipafry vI vwK-vwK BgqF dy avqfr sn.
* gurU hirrfey jI dy 8 ivafh hoey sn.
* KLflsf pMQ gurU nfnk sfihb ny nhIN sgoN gurU goibMd isMG jI ny clfieaf sI.
* swqf blvMz aqy BwtF nUM kfsLI dy bRfhmxf qoN srfp imilaf hoieaf sI.
* bfbf PLrId jI 12 sfl qk jMgl ivc qp krdy rhy. jMUaF pY geIaF. mfqf ny kwZIaF
aqy pwqy Kfx qoN roikaf. AuunHF ny 13 sfl KUh ivc puwTy ltk ky qpwisaf kIqI.
* KLflsf dI sfjnf qoN pihlF gurU goibMd isMG jI 13 mhIny qk iekFq vfs rhy. iksy
vI srIr nUM aMdr jfx dI iejfjLq nhIN sI.
* pMj ipafiraF nUM srfp imilaf hoieaf sI. rwb ny ikhf ik quhfnUM dsvyN jfmy ivc
af ky isr lY ky muafPL krFgy.
* gurU jI ny icVI-icVy nUM aMimRq pf ky idqf. Auh afps ivc hI lV ky mr gey. ijs
kr ky mfqf jI ny bfad ivc af ky aMimRq ivc pqfsLy pf ky aMimRq nUM sLFqIdfiek
bxfieaf. (Bfv gurU jI qoN gLlqI ho geI sI)
* aMimRq iqafr krn vyly 5 ipafry bfxI df pfT krn. ies dOrfn aiBlfKI swjx
vfihgurU df jfp krdy rihx. (ikAuN, aiBlfKI swjx gurbfxI df pfT ikAuN nhIN sux
skdy?)
* sRI rfm cMdr ny KLusL ho ky hnUmfn nUM kCihrf Byt kIqf, jo bfad ivc iswKF nUM
imilaf.
* gurU aMgd dyv jI purI gey, AuQy AunHF nUM kfly mUMh vfly lok imly. grdnF ivc
ikwl Tuky hoey lok imly. sUrF dy mUMh vfly lok imly. ipCFh nUM mUMh vfly lok
dyKy. lVkIaF afdmIaF df mfs vwZ vwZ KFdIaF qkIaF.
* nIlf, pIlf, kflf aqy icwtf rMg hI KLflsy dy rMg hn. hor rMg nhIN pihnxy.
* dsm pfqsLfh ny disaf ik kys ies vfsqy rKIdy hn ik kysF qoN PV ky nrkF ivc pey
iswKF nUM bfhr kwZ skIey.
* ijs ny iek vfrI aMimRq Ck ilaf, BfvyN ijMnIaF mrjLI gLlqIaF krI jfvy, Auh 10
hjLfr sfl qk nrkF ivc nhIN jfvygf.
* bIbIaF nUM aMimRq iqafr krn vfilaF ivc sLfml nhIN krnf.
* dsvy pfqsLfh ny iswKF nUM BUqF dy JuMz idKfey. BUqF ny disaf ik hux sfzI igxqI
Gwt geI hY. jdoN qoN cOQy pfqsLfh ny lfvF Aucfrx kIqIaF hn jo pVHdf hY, mukq ho
jFdf hY.
* ivsLysL bfxIaF dy iqMn-iqMn vfrI pfT krn nfl ivgVy kfrj sPLl hoxgy.
* hukmnfmf svyry vyly Kwby bMny qoN, dupihr vyly mwD qoN aqy sLfm nUM hyTF qoN
lvo.
* gurU qyg bhfdr sfihb ny iqRvyxI ivKy pfT krvfieaf qF puwqr dI dfq pRfpq hoeI.
* rfgmflf qoN ibnF pfT krn vfly dy jIB ivc kIVy pY jFdy hn.
* soihly dy pfT qoN pihlF cfr sLbd pVHo, ardfs kro. cfry pfsy lohy df iklHf bx
jFdf hY. svyry iesLnfn kr ky jpujI sfihb df pfT krn nfl iklHf hwt jFdf hY.
ies qoN ielfvf keI jgHf ‘qy mnGVq sfKIaF ivc sUrj nUM iCpfAux aqy grBvqI aOrq
vloN sLyr df aks vyKx ‘qy bhfdr puwqr jMmx afidk keI mnoklipq GtnfvF vI ies
‘gurbfxI pfT drsLn’ pusqk ivc drj hn. ‘bRhm igafnI’ iBMzrFvfly Aus vyly
qF ieMqhf hI kr jFdy hn, jdoN Auh pMnf 260 ‘qy ilKdy hn ik krqfrpurI bIV ivc
1500 qoN vwD gLlqIaF hn.
hux pfTk afp hI aMdfjLf lgfAux ik Auprokq mn-GVq gurmiq ivroDI ilKq ilKx vfly
doKI bfbf gurbcn isMG hn jF AuunHF dIaF ilKqF nUM sMgqF ivc Aujfgr kr ky scfeI
pRgtfAux vfly s[ ieMdr isMG Gwgf?
vYsy ies pUry GtnfkRm ‘qy njLr mfrI jfvy qF spwsLt huMdf hY ik sfzy pujfrIaF
df AudysL hwk, swc nUM sfhmxy ilafAuxf iblkul vI nhIN sgoN ieh Gtnf qF imsLnrI
gRMQIaF dI rwd hoeI inXukqI nfl hI joV ky vyKI jfxI cfhIdI hY. tksfl dI pYdfiesL
ijhVy pujfrI sUJvfn imsLnrI gRMQIaF nUM hI sihx nhIN kr sky, Auh iks qrHF shfr
skdy hn ik koeI AuunHF dy aKOqI rihnumf bfry scfeI sMgqF sfhmxy ilafvy.
inhwQy, ismrn krdy mfn-smrQk isMGF Auqy
bfdl dy lwTmfrF df ihMsk hmlf, pwgF pYrF ‘c rulIaF
kwQUnMgl (aMimRqsr), 25 akqUbr (sqivMdr isMG jwj, mlkIq isMG, BuipMdr igwl,
XU[aYn[afeI[):
bfbf buwZf jI dI pMjvIN jnm sLqfbdI mOky sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI vloN
krvfey gey muwK smfgm dI styj ‘qy phMucx dI koisLsL kr rhy sLoRmxI akflI dl
(aMimRqsr) dy pRDfn s[ ismrnjIq isMG mfn aqy s[ dljIq isMG ibwtU nUM bfdl dl dy
afgUaF vloN rokx qoN pYdf hoey tkrfa dOrfn bfdl dl dy vrkrF ny nMgIaF ikrpfnF
aqy zFgF nfl s[ mfn aqy AunHF dy smrQkF nUM burI qrHF jLKLmI kr idqf. sQfnk
gurdvfrf jnm asQfn bfbf buwZf jI dy bfhrvfr sLoRmxI akflI dl dy pRDfn s[ pRkfsL
isMG bfdl ny ijvyN hI apxI qkrIr arMB kIqI, mfn dl dy sYNkVy vrkr ismrn krdy
hoey s[ ismrnjIq isMG mfn aqy dljIq isMG ibwtU dI agvfeI hyT muwK pMzfl dI styj
vl jfx leI pMzfl dy myn gyt ‘qy phMuc gey. jdoN AuunHF ny sLFqmeI ZMg nfl
pMzfl aMdr dfKLl hox dI koisLsL kIqI qF AuQy vwzI igxqI ‘c mOjUd bfdl dl dy
vrkrF ny AunHF nUM aMdr jfx qoN rok idqf, ijs kfrn dohF iDrF ‘c qUM-qUM,
mYN-mYN ho geI. s[ mfn aqy AunHF dy smrQkF nUM ihMsfqmk ZMg nfl rokx leI sLoRmxI
kmytI dy kuwJ mulfjLmF aqy bfdl dl dy vrkrF ny iml ky qlvfrF sUq leIaF. iesy
dOrfn bfdlikaF vloN kIqI geI huwlVbfjLI aqy guMzfgrdI dy sLrmnfk kfry dOrfn s[
mfn aqy ibwtU dIaF dsqfrF lwQ geIaF. mOky ‘qy mOjUd sMgqF anusfr ijLlHf
gurdfspur nfl sbMDq sLoRmxI kmytI dy iek mYNbr dI sLih ‘qy hI ies ihMsfqmk
hmly vflI kfrvfeI dI sLurUafq hoeI. qrn qfrn dy aYm[pI[ zf[ rqn isMG ajnflf dy
byty s[ amrpfl isMG sonI aqy XUQ dl dy hor nOjvfn mohrIaF ivc sn. imly vyrivaF
muqfbk pihlF bfdl dl dy kfrkunF ny s[ mfn nfl hwQopfeI kIqI qy Aus dI kmIjL pfV
idqI aqy AunHF Aupr ikrpfnF nfl jLbrdsq vfr kIqy gey, ijs nfl s[ mfn aqy ibwtU
lhU-luhfn ho gey. aYs[pI[ iztYkitv, mjITf s[ amrIk isMG anusfr hflq ivgVdI vyK
ky mOky ‘qy mOjUd puils nUM jwdo-jihd krnI peI aqy s[ mfn aqy ibwtU nUM bfdl
dl dy vrkrF dy Gyry ‘coN bfhr kwZ ky jLKLmI hflq ‘c apxI gwzI ‘c ibTf ky
aMimRqsr dy hspqfl lY gey. ies Gtnf qoN bfad AuQy mOjUd sMgqF ‘c sihm PYlx
kfrn Bwj-nwT sLurU ho geI. Bwj-nwT dy aml nUM golIaf dIaF pMj-swq afvfjLF ny
qyjL kr idqf. pMzfl ‘c styj ‘qy s[ bfdl nfl hirafxy dy sfbkf muwK mMqrI Em
pRkfsL cOtflf, Bfjpf dy sMsd mYNbr nvjoq isMG iswDU, sLoRmxI kmytI pRDfn avqfr
isMG mwkV aqy hor keI sInIar afgU mOjUd sn. aMimRqsr ‘c pwqrkfrF nUM sMboDn
kridaF s[ ismrnjIq isMG mfn ny sfrI Gtnf leI s[ bfdl nUM dosLI Tihrfieaf. AunHF
ikhf ik Auh qF isrPL sLoRmxI kmytI vloN afXoijq aqy pMQk KLrcy nfl kIqy jf rhy
smfgm ‘c isLrkq krn jf rhy sn pr AuunHF ‘qy socI smJI sfijLsL qihq hmlf kr
idqf igaf. AuDr sLoRmxI kmytI pRDfn avqfr isMG mwkV ny s[ mfn ‘qy dosL lfieaf
ik AunHF ny ieh sfrf kfrf rfj srkfr dI sLih ‘qy kIqf hY. pr idlcsp gwl ieh
vyKx ivc afeI ik pMjfb puils ny QF-QF nfky lf rwKy sn ijQy mfn dl dy vrkrF nUM
styj vl jfx qoN pihlF inhwQy krn leI AunHF dIaF ikrpfnF aqy aijhy hor Dfrmk
icMnH rKvf ley gey sn. dUjI not krn vflI gwl ieh vyKI geI ik puils ny mOky ‘qy
hfjLr hox dy bfvjUd bfdl guwt aqy sLoRmxI kmytI nfl sbMDq ihMsfqimk hmlfvrF
ivcoN iksy nUM vI igRPLqfr nhIN kIqf. mOky ‘qy hfjLr spoksmYn dy pwqrkfrF ny
golIaF dIaF afvfjLF vI suxIaF, ijs nfl iek pwDr ‘qy bfdl dy smfgm ivc BgdV mc
geI pr styj qoN ‘‘Brosf’’ idvfieaf igaf ik bfhr ‘‘pUry pRbMD kIqy
gey hn’’, ies leI sMgqF nUM iksy iksm dI Gbrfht ivc afAux dI loV nhIN. ies
qoN pihlF vI s[ mfn nuUM aYs[jI[pI[sI[ dI styj qoN bolx leI keI vfr roikaf igaf
hY. jUn ‘c drbfr sfihb dy mMjI sfihb dIvfl hfl ‘c akfl qKLq sfihb dI sQfpnf
dI cOQI sLqfbdI mOky vI sLoRmxI kmytI vloN krvfey gey smfgm dOrfn s[ mfn nUM
styj qoN bolx qoN roikaf igaf sI aqy Aus vyly vI bfdl dl aqy sLoRmxI kmytI dy
kfrkunF ny ikrpfnF kwZ ky sRI gurU gRMQ sfihb jI dI hjLUrI ‘c keI iswKF dIaF
pwgF pYrF ‘c rolIaF sn. bfad ‘c julfeI ‘c qrn qfrn ivKy gurU arjn dyv jI
dy 400vyN sLhIdI smfgm dOrfn sLRomxI kmytI vloN s[ mfn nUM styj qoN bolx df smF
idqf igaf pr AuQy AunHF isLkfieq kIqI sI ik AunHF nfl DwkysLfhI kIqI geI aqy smF
dy ky AunHF nUM ivc hI rok idqf igaf sI. bfbf buwZf jI dI pMjvIN jnm sLqfbdI
mOky afXojq hox vfly smfgm leI vI s[ ismrnjIq isMG mfn ny ikhf sI ik Auh sLRomxI
kmytI dI styj qoN sMgq nUM sMboDn krngy aqy jy sLoRmxI kmytI jF bfdl dl AunHF
nUM smF nhIN dyvygf qF hflq ivgVn leI AuhI ijLMmyvfr hoxgy. sLoRRmxI kmytI dy
pRDfn avqfr isMG mwkV ny kl KLdsLf pRgtfieaf sI ik s[ mfn dy kwQUnMgl puwjx ‘qy
jykr hflq ivgVdI hY qF ies leI pMjfb srkfr ijLMmyvfr hovygI. aYs[pI[ gOqm cImf
anusfr hfly qk koeI vI igRPLqfrI nhIN kIqI geI. AuunHF dfavf kIqf hY ik jy puils
smyN isr dKLl nf idMdI qF hflq hor vI vDyry ivgV skdI sI.