. |
|
85 PLI sdI pfTkF ny ikhf
spoksmYn ny sfzIaF awKF KolH idqIaF
mukqsr, 12 nvMbr (ksLmIr isMG,
iekAuuNkfr isMG):
qwq gurmiq tksfl vloN 11 nvMbr dy rojLfnf spoksmYn ivc dsm gRMQ ivclI
asLlIl bfxI sbMDI jo iesLiqhfr idqf igaf sI, jd Aus sbMDI srvy kIqf igaf
qF bhuq ijLafdf idlcsp qwQ sfhmxy afey. isDFqk qy sUJvfn iswKF ny ies
kdm nUM ienklfbI kdm dsidaF ikhf ies qoN ibnF koeI cfrf hI nhIN sI. pMQ
doKI qfkqF sRI gurU gRMQ sfihb dI sLfn nUM imwtI ivc rolxf cfhuMdIaF sn,
jy awj vI asIN suwqy rihMdy qF pfxI isroN lMG jfxf sI. 85 PLI sdI pfTkF
ny qwq gurimq dy iesLiqhfr dI pRsMsf kridaF ikhf ik ies qoN pihlF qF
asIN iehI socdy sF ik ies gRMQ dy ilKfrIaF bfry vfd-ivvfd hY pr ieho
ijhI asLlIl bfxI ies gRMQ ivc hY, ieh sfnUM awj hI pqf ligaf hY. ieho
ijhI bfxI kdy vI dsm pfqsLfh dI nhIN ho skdI. 10 PLI sdI pfTkF ny ikhf
ik ies qrHF nMgy-icwty sLbdF ivc nhIN ilKxf cfhIdf sI. ies df koeI hor
bdl lwBxf cfhIdf hY. jd iek pfTk ny ies iesLiqhfr ‘qy ieqrfjL kIqf qF
nfl bYTy sUJvfn pfTk ny Auqr idqf ik hux quhfnUM ieh pMj slok hI hjLm
krny aOKy lg rhy hn,
AudoN kI bxUM, jdoN 72 GMty ies bfxI df lgfqfr jfp
hoieaf krygf. 5 PLI sdI pfTkF ny mYN nf mfnUM vflI gwl kridaF ies nUM
100 PLI sdI gLlq disaf BfvyN ik AunHF kol ies dlIl df koeI jvfb nhIN sI
ik jd aKLbfr ivc dsm gRMQ df pMnf nMbr vI idqf hoieaf hY qF iPr ies ivc
gLlq kI hY? kul imlf ky bhuqy pfTkF ny spoksmYn dy ies kdm dI pRsMsf
kIqI hY, ijs ny bhuq hI ivvfidq gRMQ bfry aslIaq iswK sMgqF nUM dsI hY.
pfTkF ny BfvyN Auh ihMdU, iswK, eIsfeI jF iksy hor kOm dy vI hn, sfiraF
ny iekmwq ho ky ieh gwl khI ik ieh bfxI iksy hflq ivc vI dsm pfqsLfh dI
nhIN ho skdI.
dsm gRMQ : ‘golkDfrI’ iswK
pMQ dy jjLbfq nUM pYrF hyT rolx aqy gurU goibMd isMG df apmfn krn leI
bijLwd
biTMzf, 12 nvMbr (gursyvk isMG)
: biTMzf ijLlHy dy ksbf Bgqf BfeI qoN 10 iklomItr dUr ipMz idaflpurf
BfeIkf ivKy kwuJ inhMg jQybMdIaF qy dmdmI tksfl vloN dsm gRMQ nfl sbMDq
mnfeI jf rhI ‘‘PLqih idvs’’ qIsrI sLqfbdI dy dUjy idn ieQy muwK
pMzfl ‘c kIqf jf irhf pRogrfm pihly idn dI qrHF dUjy idn vI
iPwkf-iPwkf hI irhf. ies pRogrfm dy do idnF dOrfn nyVy dy kuwJ ipMzF dy
lok hI sLfml hoey, ijnHF nUM ieQy mnfey jf rhy pRogrfm sbMDI vI koeI
spwsLt jfxkfrI nhIN sI. awj dUjy idn dsm gRMQ smrQk jQybMdIaF vloN
mukfmI gurdvfrf pfqsLfhI CyvIN ‘c rKy gey gurU gRMQ sfihb qy dsm gRMQ
df afKMz pfT vI nflo-nfl jfrI sI, jdoN ik ‘‘PLqih idvs’ sLqfbdI dy
muwK pMzfl ‘c ienHF vloN kyvl gurU gRMQ sfihb df hI pRkfsL kIqf igaf
sI. ‘PLqih idvs’ sLqfbdI kmytI vloN awj muwK pMzfl ‘c dsm gRMQ dy
aDfirq bfxI df inrDfirq kIrqn drbfr df pRogrfm sLurU nf ho sikaf qy Aus
dI QF ZfzIaF ny vfrF pysL kIqIaF. ZfzI vfrF pysL krn vfilaF ‘c sLoRmxI
gurdvfrf pRbMDk kmytI vloN phuMcy ZfzI pRcfrk hfkm isMG bihxIvfl muwK
qOr ‘qy sLfml sn. ienHF ZfzI vfrF dy ivc-ivcfly bfbf sMqf isMG dy
muKLiqafry afm jQydfr bfbf kulvMq isMG qy dmdmI tksfl nfl sbMDq zf[ anOK
isMG ny iekwqr iekwT nUM sMboDn kIqf. ijQy jQydfr bfbf kulvMq isMG dI
sur nrm sI, AuQy zf[ anoK isMG ny dsm gRMQ dI aflocnf krn vfilaF aqy
spoksmYn aKLbfr ivruD rwj ky BVfs kwZI.
AunHF dsm gRMQ ‘c drj asLlIl rcnf ‘iqRXf cirwqr’
dI vkflq kridaF ikhf ik dsm gurU goibMd isMG vloN ies dI rcnf iswKF nUM
eyzjL vrgIaF lfielfj ibmfrIaF qoN sfvDfn krn leI kIqI geI sI, ijs ivc
koeI vI burfeI nhIN hY. dsm gRMQ nfl sbMDq mnfey jf rhy pRogrfm dy muwK
pMzfl dy pRvysL duafr awgy lwgy borz ‘c dsm gRMQ nUM gurU gRMQ sfihb
dI ivafiKaf dwsx vflf gRMQ drsfieaf igaf sI. jdoN ik iek hor borz ivc
‘iswKF dI Bgq mfl’ ‘coN kuwJ pMkqIaF idqIaF geIaF sn, ijnHF ivc
dsm gRMQ dI bfxI nUM igafn dyx vflI XuwDmeI bfxI drsfieaf igaf sI. ies
borz ‘qy sLhId BfeI mnI isMG dI bMd-bMd ktfAuux vflI qsvIr vI sI. ies
qoN ielfvf muwK pMzfl ‘c akflI kOr isMG inhMg, pMizq qfrf isMG inroqm,
sMq isMG mskIn, mhF kvI sMqoK isMG, inhMg muKI sMqf isMG, akfl qKLq dy
sfbkf jQydfr igafnI ikrpfl isMG, kfnH isMG nfBf, suMdr isMG iBMzrFvfly
afid dIaF ilKqF ‘coN kuwJ pMkqIaF lY ky AunHF nUM dsm gRMQ dI pRoVHqf
vjoN vwK vwK borzF ‘qy ilK ky tMigaf igaf sI, qF jo ieQy phuMcx vflIaF
iswK sMgqF dy mnF ‘qy dsm gRMQ dy hwk ivc pRBfv pfieaf jf sky. pRogrfm
dy sbMD ‘c cwly vwK vwK ngr kIrqn dyr sLfmIN ieQy phuMc gey, ijnHF ‘c
swB qoN pihlF phuMcx vfilaF ‘c dmdmf sfihb (qlvMzI sfbo) qoN aqy bfbf
bkflf qoN cilaf ngr kIrqn vI sLfml hY. dmdmf sfihb qoN cwlx vfly ngr
kIrqn dI agvfeI inhMg muwKI bfbf sMqf isMG kr rhy sn jdoN ik bfbf bkflf
qoN cwlx vfly ngr kIrqn dI agvfeI qrnf dl dy inhMg bfbf mwKx isMG kr rhy
sn qy ienHF nfl dmdmI tksfl dy bfbf hrnfm isMG DuMmf vI sLfml sn. dmdmf
sfihb qoN cwlx vfly ngr kIrqn ‘c qKLq dmdmf sfihb dy jQydfr blvMq isMG
nMdgVH qy qKLq dy mYnyjr BrpUr isMG ny vI sLmUlIaq kIqI.
‘spoksmYn’ ivc aKOqI dsm
gRMQ dI ‘gurbfxI’ vyK ky iswK sMgqF qVp AuTIaF
cMzIgVH, 11 nvMbr (ibAuro):
awj dy spoksmYn ivc aKOqI dsm gRMQ ‘coN kuwJ asLlIl ihwsy pVHn mgroN
iswK pMQ qVp AuiTaf hY qy bhuiqaF nUM XkIn hI nhIN af irhf ik ieh hI Auh
‘bfxI’ sI, ijs nUM ‘gurbfxI’ df drjf dyx leI golkF ‘qy plx
vflIaF sLkqIaF ‘PLqih idvs’ mnf rhIaF sn. bhuqy iswKF df kihxf iehI
sI ik spoksmYn ny AuunHF dIaF awKF KolH idqIaF hn qy AunHF nUM lgdf hY
ik ieh sLkqIaF afr[aYs[aYs[ dy iesLfry ‘qy iswKF nUM hnyry ivc rK ky,
ieMnIaF asLlIl aqy gMdIaF ilKqF nUM gurUaF dIaF ilKqF mnvfAux leI ikAuN
awzI cotI df jLor lf rhIaF sn. aKOqI dsm gRMQ nUM gurU goibMd isMG dI
ilKq dsx aqy Aus df gurU gRMQ sfihb dy brfbr pRkfsL krn nUM lY ky pMQk
jQybMdIaF aqy iswK ivdvfnF ‘c zfZf ros pYdf ho igaf hY. ienHF ivdvfnF
ny ikhf hY ik afr[aYs[aYs[ dIaF koJIaF sfijLsLF qihq pMQ ‘c aijhy
ivvfd KVy kIqy jf rhy hn. iswKF df kihxf hY ik dsm gRMQ dsvIN pfqsLfhI
dI rcnf nhIN ho skdI ikAuN jo ieh asLlIlqf nfl BrI hoeI hY. AunHF df
kihxf hY ik kuwJ aKOqI jQybMdIaF aqy pujfrI gurU dI golk ‘qy kbjLf
jmfeI rKx aqy apxI cODr brkrfr rKx vfsqy lokF nUM gumrfh kr ky aijhI
sLrmnfk bfxI pVHn leI mjbUr kr rhIaF hn. luiDafxf qoN ivsLysL pRqIinDI
anusfr sLoRmxI akflI dl aMimRqsr dy pRDfn s[ ismrnjIq isMG mfn ny awj
luiDafxf ivKy pfrtI dy dPLqr ivc pwqrkfrF nfl gwlbfq kridaF aYlfn kIqf
ik AunHF dI pfrtI 13 nvMbr nUM mnfey jf rhy PLqih idvs sLqfbdI smfroh
ivc Bfg nhIN lvygI. mfn awj pfrtI dI isafsI mfmilaF bfry bxI kmytI dI
mIitMg ivc Bfg lYx leI afey hoey sn. sUqrF qoN pRfpq jfxkfrI anusfr lgBg
5 GMty clI bMd kmrf mIitMg ivc keI aihm pMQk muwidaF ‘qy ivcfr crcf
hoeI. swB qoN muwK muwdf 13 nvMbr dy smfgm vflf BfrU irhf. ies ivsLysL
mIitMg ivc pfrtI dy sInIar mIq pRDfn BfeI dljIq isMG ibwtU ny ies muwdy
pRqI smUh mYNbrF dI rfey leI aqy PLYslf kIqf ik sLoRmxI akflI dl
aMimRqsr 13 nvMbr dy smfgm ivc sLfml nhIN hovygf. Xfd rhy, kl hI s[ mfn
ny 13 dy smfgm ‘c jfx qoN nFh kr idqI sI. s[ ismrnjIq isMG mfn ny
mIitMg dI smfpqI qoN bfad ivsLysL qOr ‘qy spoksmYn dy pwqrkfr nfl
gwlbfq kridaF ikhf ik akfl qKLq dy muwK pujfrI nUM qurq sLqfbdI smfgm
rokx df afdysL dyxf cfhIdf hY. AuunHF ikhf ik iswK kOm nfl sbMDq drpysL
smwisafvF dy hwl leI smUh jQybMdIaF dI iek sFJI iekwqrqf akfl qKLq sfihb
‘qy swdI jfxI cfhIdI hY qfik iswK kOm ivc tkrfa vflI siQqI nf bxy.
AunHF disaf ik gurdvfrf suDfr lihr dy aDIn asIN 60 muwdy akfl qKLq sfihb
‘qy ivcfr krn leI Byjy hn, AuunHF ‘qy qurq kfrvfeI hoxI cfhIdI hY.
mlOd qoN blijMdr pfl isMG, bsMq isMG anusfr aKOqI dsm gRMQ nUM gurU gRMQ
sfihb dy brfbr asQfpx krn nUM iswK pMQ dI qRfsdI krfr idMidaF sLoRmxI
kmytI mYNbr s[ krnYl isMG pMjOlI ny ikhf ik ieh sfrf kuwJ iswK kOm nUM
gurU gRMQ sfihb dI inrml ivcfrDfrf qoN dUr krn dI koJI sfijLsL df ihwsf
hY. AunHF ikhf ik pMQ pRvfnq iswK rihq mirafdf dy pMnf nMbr 12 ‘qy
gurdvfiraF dy isrlyK ‘h’ hyT spwsLt qOr ‘qy iliKaf hY ik iksy vI
pusqk nUM gurU gRMQ sfihb dy brfbr asQfpn nhIN kIqf jf skdf. s[ pMjOlI
ny ikhf ik iksy vI pusqk nUM sRI gurU gRMQ sfihb dy brfbr pRkfsL nhIN
kIqf jf skdf. ies sbMDI s[ pMjOlI ny pMQk qwQF df hvflf idMidaF ikhf ik
4 meI 1942 nUM sLoRmxI kmytI dI, ijs dI agvfeI akfl qKLq sfihb dy muwK
syvfdfr mohn isMG kr rhy sn, Dfrmk sb kmytI dy 7 mYNbrF ivcoN 4 mYNbrF
pRo[ gMgf isMG, pRo[ qyjf isMG, igafnI sLyr isMG drimafn pMQk PLYslf
ilaf ik dsm gMRQ df sDfrn jF spqfihk pfT gurU gRMQ sfihb jI dy brfbr
ikqy nf kIqf jfvy. ies kmytI dy bfkI iqMn mYNbrF bfbf hrikRsLn isMG,
mhMq mUl isMG hYWz gRMQI drbfr sfihb aqy ipRM[ joD isMG ny ies PLYsly
nfl sihmqI pRgt kIqI sI. ies qoN ielfvf cMzIgVH dy pMQk ivdvfn s[ sMqoK
isMG ny iek pwqr sLoRmxI kmytI nUM iliKaf, ijs ‘c puiCaf igaf sI ik kI
‘cirwqr piKafn’ dsm pfqsLfh dI rcnf hY? ikAuuNik ieh dsm gRMQ dy
1428 pMinaF ivcoN 615 pMinaF ivc ilKI hoeI hY. ies dy jvfb ‘c sLoRmxI
kmytI dy mIq skwqr s[ gurbKsL isMG ny Aus smyN dy muwK syvfdfrF dI slfh
nfl 3 agwsq 1973 nUM jvfb Byijaf sI ik ‘cirwqr piKafn’ dsmysL ipqf
dI rcnf nhIN hY. ieh pusqk ihMdU imiQhfsk sfKIaF df Auqfrf hY. iPr 14
meI 2000 nUM akfl qKLq sfihb ivKy pMQk jQybMdIaF dI iekwqrqf muwK
syvfdfr joigMdr isMG vydFqI dI agvfeI hyT hoeI, ijs ‘c pMQk inrxf ilaf
igaf ik dsm gRMQ dI pRmfixkqf bfry sLoRmxI kmytI nUM hdfieq kIqI ik Auh
pMQk ivdvfnF dI iek kmytI bxfey aqy ies ivsLy ‘qy ivcfr gosLtIaF df
pRbMD kry, ijs nfl koeI sfrQk inrxf ilaf jf sky pr apxy 6 sflF dy
kfrjkfl dOrfn akfl qKLq dy muwK pujfrI aqy sLoRmxI kmytI ny koeI AusfrU
kMm nhIN kIqf. AunHF ikhf ik awj iswK kOm ‘c KfnfjMgI df mfhOl pYdf ho
igaf hY. s[ pMjOlI ny ikhf ik ies msly df srb pRvfnq hwl kZx leI sLoRmxI
kmytI dy nvMbr ‘c hox jf rhy iejlfs ‘c mqf pysL kIqf jfvygf. iswK
jfgrUkqf mMc dy pRDfn s[ suKivMdr isMG ny ikhf hY ik jo aKOqI bRfhmxvfdI
jQybMdIaF dsm gRMQ df pRkfsL gurU gRMQ sfihb jI dy brfbr kr rhIaF hn,
Auh iswK kOm dy dusLmxF dy hwQF ‘c Kyz rhIaF hn. AunHF ikhf ik gurU
goibMd isMG jI ny gurgwdI gurU gRMQ sfihb jI nUM sONpI sI aqy iswK rihq
mirafdf ivc vI iliKaf hY ik iksy vI pusqk df gurU gRMQ sfihb dy smfn
pRkfsL nhIN kIqf jf skdf. AunHF ikhf ik sfijLsL qihq aKOqI jQybMdIaF
gurU gRMQ sfihb jI df sLrIk pYdf kr rhIaF hn. AunHF ikhf ik aKOqI dsm
gRMQ nUM mMnx vflIaF jQybMdIaF kOm awgy spwsLt krn ik: 1[ kI sfry dsm
gRMQ dI ivafiKaf PLqih idvs dOrfn krngIaF? 2[ kI Auh iswK kOm ‘c bwjr
4 kurihqF nUM mfnqf idMdIaF hn ikAuuNik dsm gMRQ ienHF cfr kurihqF nUM
AuqsLfhq kr irhf hY? 3[ afr[aYs[aYs[ aqy bRfmhxvfdI soc vflIaF jQybMdIaF
ies df pRcfr kr rhIaF hn, ies df kI kfrn hY? s[ suKivMdr isMG ny ikhf ik
13 nvMbr nUM dsm gRMQ ivcfr mMc aqy qwq gurmiq tksfl vloN mnfey jf rhy
kfly idn dI hmfieq krdy hF. ies mOky mnjIq isMG lihl, divMdr isMG drdI,
zf[ dIdfr isMG bfbrpur, igafnI bldyv isMG, sMqoK isMG isafV afid hfjLr
sn. mukqsr qoN ksLmIr isMG, iekAuNkfr isMG, kuldIp isMG Gumfx anusfr: dl
KLflsf dy muwK syvfdfr hrcrnjIq isMG DfmI qy KLflsf pMcfieq qy knvInr
rijMdr isMG, muwK pMc crnjIq isMG cMnI, BuipMdr isMG inmfxf, joigMdr
isMG POjI aqy hor syvfdfrF ny spwsLt stYNz lYidaF hoieaF ikhf ik jy pMQ
doKI jQybMdIaF ny dsm gMRQ dy pRkfsL kIqy qF smUh jQybMdIaF 13 nvMbr nUM
kflf idvs dy qOr ‘qy mnfAuxgIaF. dUjy pfsy akflI dl logovfl dy pRDfn
pRym isMG cMdUmfjrf nfl jd sMprk kIqf qF AunHF ikhf ik ipMz idaflpurf
BfeI kf ivKy dsm gMRQ df pRkfsL kIqf jf irhf ieh sB glq ho irhf hY. sfzy
vfsqy gurU gMRQ sfihb swB qoN Aupr hn. sfzI pfrtI dsm gMRQ dy pfT dy
ivruD hY. AunHF ikhf ik akfl qKLq dy muwK pujfrI nUM ieh swB kuwJ rokxf
cfhIdf hY. jd AunHF nUM disaf igaf ik jQydfr akfl qKLq qF afp PLqih idvs
ivc sLfml ho rhy hn qF AunHF muMhoN sihj suBf hI inkilaf ik iPr qF rwb
hI rfKf hY. akflI dl idwlI dy pRDfn s[ prmjIq isMG srnf dy jd ies muwdy
bfry ivcfr jfxny cfhy qF AunHF spwsLt qy sKLq sLbdF ivc ikhf ik sfzy leI
gurU gMRQ sfihb jI qoN Aupr koeI cIj nhI hY aqy nf hI dunIaF dI koeI
pusqk jF gMRQ gurU gMRQ sfihb jI dI brfbrI kr skdf hY. AunHF ikhf ik asI
idwlI dy gurdvfrf ivc kdy vI dsm gMRQ jF iksy hor gMRQ df pRkfsL nhI hox
dyvFgy. kuwJ pMQk jQybMdIaF vloN 13 nvMbr kflf idvs mnfAux dy sbMD ivc
kIqI geI apIl dy Auqr ivc AunHF ikhf ik jy sfzy nfl sMprk kIqf jfvygf qF
asIN AuhnF dI hmfieq krFgy. qwq gurmiq tksfl dy dsm gRMQ vfly iesLiqhfr
ny afm iswKF df njLrIaf pltf idqf. hlky dy hr pfTk, ijs ny ieh iesLiqhfr
piVHaf, Aus df mn iek dm bol AuiTaf ik iks qrHF dsvy pfqsLfh nfl ieh
aBwdr ilKqF joVIaF jf rhIaF hn. 40 sflF qoN gMRQI isMG vjoN pfT krdy af
rhy pRqfp isMG rupfxf nUM jdoN dsm gRMQ dI bfxI bfry disaf qF AunHF bws
stYNz ‘qy kYptn amirMdr isMG dI afmd dI AuzIk ivc KVy lokF nUM suxfAux
qoN bfad ikhf ik asIN qF gurU dy nfm kfrn hI hux qk ies nUM mfx idMdy
afey. pr hux ies ilKq ny qF sfzy kpft hI KolH idqy hn. nfl KVy swjxF nUM
jd sfrI khfxI dwsI geI qF AunHF pyNzU lPjLF ivc ikhf ik ieh PLqih idvs
vfly apxy hwQIN kMzy bIjx vflI gwl kr rhy hn. AunHF ikhf ik ienHF koeI
gfzf-sfZF kIqf hoxf nhI qF swcf iswK gurU Gr nfl aYzf Droh nhI krdf. ies
qrHF df hI njLrIaf gurjIq isMG aqy byaMq isMG sMgUDox df sI. AunHF ikhf
ik PLqih idvs vfilaF nUM ieiqhfs ivc Auh QF imlygI, jo QF srihMd nUM
sfihbjLfidaF dI sLhIdI kfrn gurU mfrI srihMd nUM imlI hY. BfeI minMdr
isMG KLflsf pMcfieq vfilaF ny ikhf ik qKLqF dy jQydfr, tksfl qy AunHF dy
sihXogI ies qwq gurmiq tksfl vfly iesLiqhfr nUM apxy prvfrF ivc mFvF
DIaF-BYxF dI hfjLrI ivc awj AucI afvfj ivc pVH ky sunfAux qF Blky AunHF
nUM ies df PLYslf apxy afp hI iml jfvygf. BfeI gurdyv isMG suKmnI syvf
susfietI mukqsr ny ikhf ik ieh gurU dI ilKLq nhI ho skdI, ijs ny sfrf
srbMs sfnUM jIvn jfc isKfAux ‘qy lf idqf. ieh qF iksy sLYqfn dy idmfg
dI Aupj hY. sihr dy pRmuwK afVqIey sRI ivjY igrDr ny hYrfnIjnk lihjLy
ikhf ik iswK bfxy ivc gur dy ieiqhfs nUM klMkq kIqf jf irhf hY. mukqsr
dI DrqI ‘qy cflI isMGF dy bydfvy qF gurU jI ny pfV idqy sn pr ienHF dI
jfxI pCfxI glqI df bydfvf gurU kdy vI nhI pfVygf. iesy qrHF dy hI ivcfr
jipMdr isMG sMgUDox, mwKx isMG duhyvflf, ibkrm isMG dUhyvflf, sIql isMG
JurV, ipRMsIpl primMdr pfl isMG, mf[ suKijMdr isMG, jrnYl isMG KuMnx
Kurd, iekbfl isMG qfmkot, kMvrjIq isMG mfgtkyr, amolk isMG mukqsr, mf[
amrIk isMG mukqsr, gurjIq isMG bjfj, gurjMt isMG mhMq, ieMj[ jspfl isMG
ny pRgtfey aqy ikhf ik ieh qF iswDI gurU dy nFa ‘qy TwgI mfrn vflI gwl
hY. AunHF qwq gurmiq tksfl df DMnvfd kridaF ikhf ik asI ienHF ivdvfnF dy
irxI hF, ijnHF ny sfnUM ieh jfxkfrI muhweIaf krvfeI qy asIN hwQ joV ky
bynqI krdy hF ik j ykr ieh ivdvfn swjx iesy qrF zwt jfx qF pMQ doKIaF dy
mfVy mnsUibaF df tfkrf kIqf jf skygf. mohflI qoN drsLn isMG soZI anusfr:
qKLq sRI dmdmf sfihb (biTMzf) dy sfbkf jQydfr igafnI kyvl isMG ny dsm
pfqsLfh sRI gurU goibMd isMG qoN bfad iswKF dy gurU sRI gurU gRMQ sfihb
dy mukfbly dsm gRMQ nUM hoNd ‘c ilafAux dy mfmly ‘qy iqwKI
pRqIikiraf pRgt krdy hoey ies nUM iswK Drm leI mMdBfgf krfr idqf hY.
igafnI kyvl isMG ny ieh ivcfr ieMstIicAUt afPL iswK stwzIjL vloN sQfnk
isLvfilk pbilk skUl PLyjL-6 mohflI dy afzItorIam ivc afXojq sflfnf
sYmInfr ivc bolidaF pRgt kIqy. ieh sYmInfr 13 nvMbr qk clgyf. igafnI
kyvl isMG ny ikhf ik gurU gRMQ sfihb dy brfbr dsm gRMQ df pRkfsL kfrn
iswK sMgqF ‘c BfrI ros pfieaf jf irhf hY. AunHF ikhf ik ieh irvfieq
iswK isDFq, iswK Drm qy iswKI df burI qrHF nfl Gfx kr ky rwK dyvygI, ijs
df aAux vflI pIVHI Auqy mfVf pRBfv pvygf aqy lok aMDivsLvfs ‘c iGr
jfxgy. igafnI kyvl isMG ny ikhf ik gurdvfiraF ivc dsm gRMQ pRkfsL krnf,
lokF nUM aKMz pfT krvfAux leI pRyirq krnf, iswKF dy asl gurU gRMQ sfihb
nUM cuxOqI dyxf hY. igafnI kyvl isMG ny ikhf ik AunHF ny vI qKLq sRI
dmdmf sfihb df muwK syvfdfr hox dy nfqy kOm dI byhwd syvf kIqI hY aqy
vwD qoN vwD lokF nUM gurU Gr nfl joiVaf hY aqy sUJ-bUJ nfl ieiqhfsk
PLYsly lY ky iswK Drm df pRcfr qy pRsfr krn dIaF koisLsLF kIqIaF hn. pr
hux isafsI dbfa hyT af ky PLYsly ley jf rhy hn, jo iswK Drm qy iswK kOm
leI bhuq vwzf Kqrf bx skdy hn. ies mOky lYPLtInYNt krnl gurdIp isMG, s[
mihMdr isMG josL aqy s[ suKdyv isMG smyq hor bhuq sfry iswK ivdvfnF ny
apxy ivcfr rKy hn. brnflf qoN rfj kumfr sLrmf anusfr: iswK jQybMdIaF nfl
juVy ipRMsIpl krm isMG BMzfrI ny ikhf hY ik dsm gRMQ dy lyKk bfry
vfd-ivvfd sLurU hox nfl iswK pMQ dy duPfV hox df Kqrf pYdf ho skdf hY.
AuunHF ikhf ik ies gMBIr msly nUM sulJfAux leI smuwcy iswK pMQ df sFJf
sMmyln swd ky ies Aupr ivcfr-vtFdrf kIqf jfxf cfhIdf hY. AuunHF ikhf ik
dsm gRMQ dI smuwcI bfxI nUM dsm ipqf dI bfxI GoisLq krnf afr[aYs[aYs[ dy
nksLy kdm Aupr cwlx dy qul hY. s[ BMzfrI ny ikhf ik nfmDfrIaF vloN dsm
gRMQ dI smuwcI rcnf nUM dsm ipqf dI bfxI kihx aqy mMnx Aupr pUrf jLor
idMidaF ‘nfmDfrI drbfr’ sRI BYxI sfihb vloN iek pusqk ‘gRMQ gurU
ivcfr’ pRkfsLq kIqI geI hY, ijs dy lyKk nfmDfrI afgU jgjIq isMG dy
Coty Brf dIp isMG hn. ies pusqk ‘c ijQy sLbd gurU gRMQ sfihb jI nUM
gurU mMnx qoN ienkfrI hox dy lyK hn AuQy ivcfrhIx dlIlF dy ky dsm gMRQ
dI smuwcI rcnf nUM vI gurU goibMd isMG jI dI rcnf mMinaf igaf hY. ipRM[
BMzfrI ny ikhf ik coxF isr ‘qy hox kfrn koeI vI akflI afgU ies msly
Aupr bolx nUM iqafr nhIN. AunHF ikhf ik ies msly nUM qUl dyx dI QF ‘qy
sfrIaF jQybMdIaF nUM iekjuwt ho ky iml bYT ky sLFqI nfl ies msly df hwl
kZxf cfhIdf hY. luiDafxf qoN Dfrmk pRqIinDI anusfr: KLflsf pMcfieq ny
Drm dy AunHF alMbrdfrF nUM qfVnf kridaF apxIaF hrkqF qoN bfjL afAux leI
ikhf hY, jo ik gurU goibMd isMG jI dI afV lY ky dsm gRMQ nUM iswKF Aupr
Tosx df Xqn kr rhy hn. sLoRmxI KLflsf pMcfieq luiDafxf sLihrI dy knvInr
BuipMdr isMG inmfxf ny ikhf hY ik iswK rihq mirafdf ivc sfPL iliKaf hY
ik gurU gRMQ sfihb jI dy brfbr iksy pusqk nUM nhIN riKaf jf skdf. KLflsf
pMcfieq ny iswKF nUM apIl kIqI hY ik inafry KLflsy nUM iswK rihq mirafdf
qoN Ault rIqF vl Dwk rhy hn,aYsy lokF nUM mUMh qoVvF jvfb dyx leI awgy
afAux. ies mOky crnjIq isMG cMnI, aMimRqpfl isMG isLmlfpurI, gurdIp isMG
gurdfspurI, apndIp isMG duwgrI qy hor mYNbr sLfml sn. iesy qrHF dy ivcfr
pRgt kridaF nOjvfn Dfrmk afgU gurdIp isMG lIl, ieMtrnYsLnl iswK Drm
pRcfr mMc dy cyarmYn pRIqm isMG, jnrl skwqr jgdIp isMG jwsovfl, mIq
pRDfn hrdyv isMG ny ikhf hY ik gurU goibMd isMG jI ny gurU gRMQ sfihb jI
nUM mMnx leI ikhf hY. s[ gurdIp isMG ny ikhf ik dsm gRMQ gurU jI dI hI
ilKI bfxI hY ikAuuNik aMimRq vyly dI pMjF bfxIaF ‘coN jfpu sfihb dI
bfxI dsm gRMQ ‘coN hY. aMimRqpfn vyly vI jfpu sfihb, cOpeI sfihb,
svwXy bfxIaF dsm gRMQ ‘coN pVHIaF jFdIaF hn. AunHF ikhf ik gurU jI ny
isrPL gurU gRMQ sfihb jI nUM hI mfnqf idqI hY. AunHF ikhf ik gurU gRMQ
sfihb nUM swB DrmF ‘c brfbr df siqkfr idqf jFdf hY aqy iswK ivdvfn ies
msly df inbyVf krn. KflVf qoN prmjIq/sonUM anusfr: gurmiq pRcfr kyNdr
zwl dy pRDfn BfeI dIdfr ny ikhf ik dsm gRMQ nUM gurU gRMQ sfihb dy brfbr
pRkfsL krvf ky mwQy tkvfAux vfly kqeI gurU nfnk dy iswK nhIN ho skdy.
AuunHF ikhf ik ienHF ivakqIaF nUM pMQ doKIaF df drjf dyxf cfhIdf hY.
AunHF ikhf ik dsm gRMQ nUM prvfr ‘c bYT ky pVHn lwigaF vI isr sLrm nfl
nIvF huMdf hY aqy asIN iks qrHF ies nUM apxy gurU sfihbfn nfl joV skdy
hF. KLflsf pMcfieq KflVf dy afgU zf[ rijMdr isMG ny ikhf ik gurU ny apxI
bfxI ‘c akfl purK nfl juVn df sMdysL idMidaF sfnUM ivkfrF qoN bcx df
ZMg qrIkf disaf hY pr aKOqI dsm gRMQ qF sfnUM ivkfrF vl Dkyl idMdf hY.
inafrf KLflsf gurmiq igafn skUl dy ipRMsIpl jiqMdr isMG mfhxy ny ikhf ik
jdoN gurU goibMd isMG ny iswKF nUM gurU gRMQ sfihb nUM gurU mMnx df
AupdysL idqf sI qF iPr sfnUM kurfhy pY ky aKOqI gRMQ awgy ikAuN mwQf
tykxf cfhIdf hY. ies mOky BfeI Aupkfr isMG, blvMq isMG KLflsf, pRcfrck
sMdIp isMG afid mOjUd sn. jMmU qoN zf[ gurivMdr isMG anusfr: dsm gMRQ
nUM pMQ Auqy Qopx dI hrkq nUM lY ky jMmU ivKy vI hux pMQk soc dI DfrnI
jQybMdIaF ny sKLq ivroD kIqf hY. iswK ieMtrnYsLnl PLorm dy s[ nirMdr
isMG ny ikhf ik hux inhMg isMG dmdmI tksfl aqy sLoRmxI kmytI dy afgU ijs
qrHF df ivvhfr pMQ nfl kr rhy hn, Auh isrPL inMdxXog hI nhIN hY, gurU
pMQ aqy gurU gRMQ nfl DoRh vI hY. mMinaf ik koeI inhMg afgU suwKf Cwk ky
aijhf kr skdf hY pr bfbf DuMmf aqy Aus dI juMzlI nUM kI ho igaf hY.
AunHF ikhf ik ienHF dsm gRMQ dy pMny qk vI nhIN plt ky vyKy hoxy, nhIN
qF Aus ivc kiQq asLlIl gwlF nUM Auh kdy vI sFJIvflqf dy pRqIk gurU gRMQ
sfihb dy qul Aus nUM ibTfAux dI koisLsL kdy vI nf krdy. AunHf ikhf ik kI
bfbf DuMmf apxIaF DIaF-BYxF awgy Aus dy arQ kr skdf hY? s[ nirMdr isMG
ny ikhf ik asLlIlqf ny gurU gRMQ sfihb qul rKx vfilaF dI soc ikMnI
asLlIl hovygI, ies kfry qoN aMdfjLf lgfieaf jf skdf hY. ieh vydF purfxF
df AulwQf dsm pfqsLfh dy nF nfl pRcfrq krnf aqy Aus nUM gurU df drjf
dyxf, ies juMzlI dI afr[aYs[aYs[ vrgIaF iswK ivroDI eyjMsIaF nfl iswDI
gMZsMZ df pRqwK Audfhrx hY. AunHF svfl kIqf ik dmdmI tksfl dy sMq jrnYl
isMG vI qF aijhf kdm cuk skdy sn, AunHF ikAuuN nhIN cuikaf? bfbf DuMmf
ikqy ieh hI nf kih bYTy ik Aus nUM sMq jrnYl isMG ny supny ivc af ky
aijhf krn df hukmnfmf jfrI kIqf hY. akflI dl aMimRqsr dy XUQ ivMg dy
pRDfn BfeI mnmohn isMG ny ikhf ik pMQk soc dy DfrnI ivdvfnF dI qUqI afm
iswKF ivc boldI vyK ky DuMmf, vydFqI, mwkV aqy nf ijLkr krnXog kuwJ
aKOqI inhMgF nUM pRysLfnI sLurU ho geI hY. AunHF ny mIzIey df iDafn apxy
vl iKwcx vfsqy gurU gRMQ sfihb nfl DoRh kridaF aijhI cfl KyzI-jy ies nfl
pMQ doPfV huMdf hY qF ies leI Auprokq cOkVI hI ijLMmyvfr hovygI. AunHF
ikhf ik hux smF af igaf hY ik asIN gurU gRMQ sfihb nUM rumfilaF ivc lpyt
ky rKx dI bjfey AunHF dI soc sfrI mnuwKqf sfhmxy lY afeIey qfik sMgqF
afpy pVH ky ivcfr kr skx ik shI kI hY qy glq kI hY. brIvflf qoN inrml
anusfr: dsm gRMQ dI qIsrI sLqfbdI mnf ky Aus nUM sRI gurU gRMQ sfihb jI
dy brfbr pRkfsL krn dI inKyDI kridaF gurdvfrf kilafxsr sfihb ipMz
brIvflf dI pRbMDk kmytI dy pRDfn s[ blivMdr isMG KLflsf, mYNbr iekbfl
isMG, jwgf isMG, hYsf isMG ny ikhf ik aijhf kr rhIaF jQybMdIaF jfxy jF
axjfxy ivc AunHF sLkqIaF dy hwQF ivc Kyz rhIaF hn, jo iswK Drm nUM KLqm
krnf cfhuMdIaF hn. kpUrQlf qoN gurmIq kfdIafnI, ikrxpRIq BftIaf anusfr:
kuwJ sMprdfeI qfkqF vloN afr[aYs[aYs[ dy hwQF ivc Kyz ky aKOqI dsm gRMQ
nUM gurU gRMQ sfihb dy brfbr sLrIk vjoN KVf krn dy ivroD ivc iswK
imsLnrI kflj (rij:) luiDafxf dy sQfnk srkl vloN ros vjoN kflf idvs
mnfAux df aYlfn kIqf igaf hY. srkl ieMcfrj s[ suirMdr isMG Tykydfr ny
disaf ik kflj dy smUh vrkr aqy iswK sMgqF kfly ibwly lgf ky Dfrmk
pRIiKaf dI izAUtI leI jfxgy. Aus AuprMq sQfnk gurdvfrf ivc ‘gurU
mfinAu gRMQ’ smfgm kr ky sMgqF nUM dsm gMRQ dI aslIaq qoN jfxU
krvfieaf jfvygf. s[ suirMdr isMG Tykydfr aqy s[ hrBjn isMG ny sfry vIrF
BYxF nUM kflIaF dsqfrF aqy kfly dupwty Dfrn kr ky ros pRgtfAux dI apIl
kIqI hY. sunfm qoN BgvMq isMG cMdV anusfr: Drm pRcfr kyNdr sunfm aqy
BfeI GnweIaf syvfdfr iekfeI sunfm dy afgUaF BfeI hrijMdr isMG pwpU,
hrpfl isMG, BfeI gurmyl isMG KLflsf, BfeI prmjIq isMG, zf[ gurqyj isMG,
aMimRqpfl isMG, BfeI mlkIq isMG afid afgUaF ny ikhf hY ik iek asLlIl kok
sLfsqr nfl myl KFdI rcnf dsvyN pfqsLfh gurU goibMd isMG dI bfxI nhIN ho
skdI. ienHF afgUaF ny ikhf ik iksy sfijLsL aDIn iswKI ivc Puwt pfAux
dIaF koisLsLF kIqIaF jf rhIaF hn. luiDafxf qoN afr[aYs[ KLflsf anusfr:
sLoRmxI akflI dl ieMtrnYsLnl dy pRDfn BfeI aiqMdrpfl isMG ny dsm gRMQ
sbMDI ivcfr pRgt kridaF ikhf ik gurU gRMQ sfihb dy smfnMqr iksy vI ikqfb
nUM gRMQ df drjf dyxf smuwcI iswK kOm nUM gumrfh krn dy smfn hY. AunHF
ny dsm gRMQ aMdr drj imiQhfsk pRsMg df AulwQf kr ky ilKy gey sfihq nUM
dsm gRMQ df drjf dyx vflIaF iDrF ‘qy vrHdy hoey ikhf ik ieh iDrF
jugo-jug atwl gurU gRMQ sfihb dy brfbr dUjf gurU KVHf kr ky kOm aMdr
KfnfjMgI df ruJfn sLurU krn ‘qy qulIaF hoeIaF hn. AunHF ikhf ik kuwJ
pMQ ivroDI sLkqIaF iswKF nUM DiVaF ivc vMzx leI srgrm hn. ienHF iPrkU
qfkqF ny pihlF muslmfnF nUM sLIaf-suMnI gruwpF ivc vMizaf iPr iesfeIaF
nUM pRotYstYNt aqy kYQoilk DiVaF ivc vMizaf. iPr pMjfb dy iswKF nUM jwt
aqy gLYr jwt ivc vMizaf. hux pUrI kOm nUM dsm gRMQ dy BMblBUsy rfhIN do
DiVaF ivc vMzx dI iqafrI kIqI jf rhI hY. AunHF ny aYs[jI[pI[sI[ dy
ahudydfrF aqy qKLqF dy pujfrIaF nUM apIl kIqI hY ik Auh PLqih idvs vflI
QF ‘qy ho rhy gurU gRMQ sfihb dy apmfn nUM rokx leI gurU dI golk rfhIN
pl rhI tfsk PLors nUM AuQy Byjx. AunHF ny sLqfbdI smfgm dy pRbMDkF nUM
vI apIl kIqI ik Auh pMQ ivroDI kfrvfeIaF qoN bfjL afAux ikAuuNik gurU
gRMQ sfihb dy smfnMqr dsm gRMQ nUM gurU df drjf dyxf iek bwjr kurihq
mMinaf jfvygf. BfeI aiqMdrpfl isMG ny dlIl idMdy hoey ikhf ik dsm gMRQ
dI bfxI koeI sMkilq bfxI nhIN hY. ies dI kuwJ bfxI nUM iswK kOm dI rqcnf
qy sfihq mMinaf jf skdf hY.
vydFqI dy aMg riKakF vloN
inhwQy iswKF ‘qy hmlf
PLrIdfbfd, 11 nvMbr (p[p
lMby smyN qoN vwK-vwK ivvfdF ivc iGry rhy akfl qKLq dy muwK syvfdfr s[
joigMdr isMG vydFqI dy nfm nfl awj iek hor ivvfd Aus smyN juV igaf, jd
AunHF dy aMg riKakF ny PLrIdfbfd dy inhwQy isMGF ‘qy kfqlfnf hmlf kr
ky AunHF nUM gMBIr rUp ivc jLKLmI kr idqf. sUqrF muqfbk ieh Gtnf Aus
smyN vfprI, jd igafnI joigMdr isMG vydFqI PLrIdfbfd dy BfeI joDf rfm
gurdvfrf, nMbr 2, hfrzvyar cOk ivKy iek smfgm ivc isLrkq krn gey sn.
smfgm ivc afey kuwJ iswKF ny joigMdr isMG vydFqI nUM iek pwqr sONp ky
biTMzf ivKy mnfey jf rhy dsm gRMQ dy ‘PLqih idvs’ bfry kuwJ svfl
puCy sn. vydFqI ny apxy viKafn dOrfn ies muwdy ‘qy koeI gwl nf kIqI.
jd Auh apxf viKafn smfpq kr ky bfhr jfx lwgy qF pwqr sONpx vfly iswKF ny
vydFqI nUM bynqI kIqI ik Auh AunHF dy svflF dy jvfb dy ky jfx. ies ‘qy
vydFqI ny ikhf ik AunHF kol smF nhIN hY aqy svflF dy jvfb vfsqy Auh akfl
qKLq sfihb ivKy afAux. iek iswK ny bynqI kIqI ik Auh vydFqI qoN isrPL do
imMt df smF hI cfhuMdy hn, ijLafdf nhIN. ies ‘qy guwsy ivc afey
joigMdrisMG vydFqI ny apxy aMg-rwiKakF nUM ikhf, ‘ieh mfr Kfey ibnF
cuwp nhIN hoxgy. ienHF dy mUMh bMd krvfAu.’ vydFqI df hukm sux ky
AunHF dy aMg-rwiKakF ny inhwQy iswKF ‘qy hmlf kr idqf, ijs nfl 6
ivakqI gMBIr rUp ivc jLKLmI ho gey. jLKLmIaF nUM pihlF aroVf hspqfl aqy
iPr bfdsLfh KLfn hspqfl ivc BrqI krvfieaf igaf. ieh KLbr ilKy jfx qk
sfry PwtV ivakqI muZlf ielfj krvf rhy sn. iswK hlikaF ivc crcf hY ik jy
kr akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr aqy AunHF dy aMg-rwiKak hI iswKF nfl
aijhf ivvhfr krngy qF inwq idn iswKF ‘qy ho rhy jLulmF leI iswK ivroDI
qfkqF nUM ikvyN dosLI Tihrfieaf jf skdf hY. sMgqF df ihh vI kihxf hY ik
akfl qKLq sfihb dy muwK syvfdfr hox dy nfqy vydFqI nUM kOmI muwidaF bfry
sLMikaF nUM dUr krvfAuxf cfhIdf hY, nf ik inhwQy iswKF dI jLubfn
guMzfgrdI rfhIN bMd krvfAuxI cfhIdI hY. kuwJ hor iswKF ny joigMdr isMG
vydFqI qoN asqIPy dI mMg kIqI hY.
dsm gMRQ ‘qy rok lfAuux vfly
hI ies nUM mfnqf idvfAux leI mohry bxy
biTMzf, 11 nvMbr (suKijMdr isMG mfn) :
iswK pMQ ivc gurU gRMQ sfihb dI mhfnqf GtfAux qy dsm gRMQ nUM awgy lY ky
afAuux leI hux sLRomxI kmytI qy akfl qKLq dy muwK syvfdfr hI mohry bxy
hoey hn. iswK pMQ ivc vfd-ivvfd pYdf hox qoN rokx leI akfl qKLq sfihb dy
muwK syvfdfr joigMdr isMG vydFqI vloN jfrI kIqy afdysL ik jdoN qk ies
bfry PLYslf nhIN huMdf Auunf icr dsm gRMQ bfry ivvfd KLqm kIqf jfvy, dI
hux afp hI AulMGxf kr ky dmdmI tksfl aqy kuuwJ inhMg jQybMdIaF nfl iml
ky biTMzf ijLlHy dy ipMz idaflpurf BfeI kf ivKy gurU goibMd isMG jI
duafrf aOrMgjLyb nUM ilKy gey jLPLrnfmf dI afV ‘c dsm gRMQ nUM awgy
rwK ky gurU gRMQ sfihb dI mhfnqf Gtf kyy iswKI df Bog pfAuux leI ’PLqih
idvs’ dI qIsrI sLqfbdI mnfeI jf rhI hY. jfxkfrI anusfr awj ies sbMD
ivc svyry 10[30 vjy Aukq ipMz ivc gurU gRMQ sfihb aqy dsm gRMQ df
iekwiTaF pfT sLurU kIqf igaf. gurU gRMQ sfihb Kwby aqy dsm gRMQ swjy
pfsy susLoBq sI. ies mOky sLRomxI kmytI dy ZfzIaF ny vfrF df gfien vI
kIqf. sLRomxI kmytI dy ZfzI gurmyj isMG mOjI ny disaf ik Auh sLRomxI
kmytI dy skwqr dy hukmF ‘qy ieQy phuMcy hn. buwZf dl pMjfb dy
muKqfr-ey-afm bfbf kulvMq isMG aqy lfB isMG dI agvfeI ivc ho rhy ies
smfgm dOrfn 300 dy krIb sMgq hfjLr sI, ijs ivc vDyry inhMg sn. 13 nvMbr
nUM Aukq pfTF dy Bog pfey jfxgy. Aukq jQybMdIaF vloN iml ky iswK ieiqhfs
nUM ivgfVn dIaF koisLsLF dy cldy lMmf smF gurU goibMd isMG jI dI syvf
krn vfly ipMz dInf dy lok zfZy pRysLfn hn. ies mfmly ‘c ijQy ipMz dI
pMcfieq ny ies sLqfbdI idvs nUM gLlq disaf hY, AuQy gurdvfrf lohgVH
sfihb dInf dI lokl gurdvfrf kmytI ny vI ies sLqfbdI idvs nUM iswK
ieiqhfs nUM ivgfV ky iswKI nUM KLqm krn dy mnsUbf krfr idqf hY. ies sbMD
ivc jdoN spoksmYn dI tIm vloN lokF dy ivcfr jfxy gey qF ipMz dInf dI
mOjUdf srpMc gurcrn kOr dy pqI gurdyv isMG, jo ik gurU Gr dy sLrDflU
sLmIr, lKmIr dy KLfndfn nfl sbMDq dsy jFdy hn, ny disaf ik iswK ieiqhfs
ivc ieh gwl spwsLt qOr ‘qy ilKI geI hY ik gurU jI swB qoN pihlF ies
ielfky ivc 22 poh 1761 ibRkmI nUM afey sn qy ies ipMz ivc BfeI dysy
qrKfx dy cubfry ‘c Tihry sn, ijQy hux gurdvfrf lohgVH sfihb susLoBq
hY. AuunHF ikhf ik ‘PLiqh idvs’ dI qIsrI sLqfbdI mnf rhI aKOqI kmytI
dy ahudydfrF ny ies bfry AuunHF dy ipMz vfsIaF nfl koeI gwl nhIN kIqI.
AuunHF ikhf ik ies sLqfbdI ivc AuunHF dy ipMz vfsI koeI sihXog nhIN kr
rhy. srpMc ny ieh vI ikhf ik ipMz dI pMcfieq srbsMmqI nfl iek mqf pfs kr
ky lokF sfhmxy swc pysL krygI qy iswK ieiqhfs nfl iKlvfV krn vfilaF nUM
krfrf jvfb idqf jfvygf. ies mOky gurU sfihb dI Xfd ivc bxy gurdvfrf
lohgVH sfihb dI lokl gurdvfrf pRbMDk kmytI dy pRDfn BfeI crnjIq isMG ny
disaf ik AunHF nUM aKLbfrF rfhIN ieh pVH ky bVI hYrfnI hoeI hY ik kuuwJ
jQybMdIaF vloN iswK ieiqhfs nUM ivgfVx dy leI ‘PLqih idvs’ dI qIsrI
sLqfbdI mnfeI jf rhI hY. jdoN ik ieiqhfs muqfbk gurU sfihb ies ielfky
‘c 22 poh qoN bfad afey sn qy Aus qoN bfad hI AunHF jPLrnfmf iliKaf
aqy BfeI dieaf isMG qy BfeI Drm isMG nUM aOrMgjLyb nUM dyx leI dwKx vl
Byijaf sI. jd ik sLqfbdI kmytI vfly ibnf iksy smyN aqy ibnf qwQF qoN
iswK ieiqhfs nfl iKlvfV kr rhy hn. AunHF spwsLt sbdF ivc ikhf ik koeI vI
swcf iswK dsm gRMQ nUM mfnqf nhIN dyvygf. ies mfmly ‘qy itpxI krdy
hoey iswK icMqk BfeI hirMdr isMG drvys ny dsm gRMQ nUM mfnqf dyx vfilaF
nUM svfl kridaF puiCaf ik jykr gurU goibMd isMG jI ny dsm gRMQ nUM mfnqf
idqI huMdI qF Auh afid gRMQ sfihb nUM gurgwdI ikAuN idMdy? ies qoN
ielfvf AunHF nUM dmdmf sfihb rih ky afid gRMQ dI sMpfdnf krn dI vI
jLrUrq nhIN hoxI sI.
dsm gRMQ df pRkfsL nf roikaf qF
kflf idn mnfvygf iswK jgq: KLflsf pMcfieq
cMzIgVH, 9 nvMbr
(qyijMdr isMG sihgl)
: sLRomxI KLflsf pMcfieq qy pMQk sMsQfvF vloN 13 nvMbr nUM kfly idn vjoN
mnfieaf jfvygf. ieh aYlfn kridaF awj ieQy KLflsf pMcfieq dy knvInr s[
rijMdr isMG ny ikhf ik 11 qoN 13 nvMbr dy idn iswK kOm leI mMdBfgy qy
duKdfeI qy kfly idhfVy hoxgy. AunHF ikhf ik ienHF idnF dOrfn iswKI dIaF
alMbrdfr aKvfAux vflIaF jQybMdIaF sRI gurU gRMQ sfihb dy brfbr aKOqI dsm
gRMQ df aKMz pfT krvf ky apxy hI siqgurU df Gor inrfdr krn jf rhIaF hn.
AunHF ikhf ik kuJ ihMdUvfdI qfkqF iswK kOm nUM brbfd krnf cfAuNdIaF hn.
iehI kfrn hY ik pihlF ieh pRcfr kIqf igaf ik gurU gRMQ sfihb pMjvF vyd
hY pr jdoN ieh JUT nf cilaf qF hux ihMdUvfdI qfkqF vloN gurU gRMQ sfihb
df sLrIk pYdf kr ky dsm gRMQ nUM pysL kIqf jf irhf hY. AunHF ikhf ik
iswK rihq mirafdf ‘c sfPL qOr ‘qy iliKaf igaf hY ik gurU gRMQ sfihb
dy mukfbly iksy hor gRMQ df pRkfsL nhIN kIqf jf skdf. AunHF dosL lfieaf
ik dmdmI tksfl ‘qy ihMdUvfdI eyjMsIaF df kbjLf ho cuwkf hY. AunHF ikhf
ik ihMdU eyjMsIaF dI iewCf nUM pUrf krn leI ijs smfgm ivc sRI gurU gRMQ
sfihb df sLrIk pYdf kIqf jf irhf hY, Aus ivc akfl qKLq sfihb df muwK
syvfdfr vI sLfml hovygf. AunHF ikhf ik igafnI vydFqI pRkfsL isMG bfdl df
hwQTokf bixaf hoieaf hY.
AunHF ikhf ik jy dmdmI tksfl afid jQybMdIaF vloN apxy
Pqih idvs dy pRogrfm ‘coN dsm gRMQ dy aKMz pfT krfAux dy PLYsly nUM
rwd nf kIqf igaf qF KLflsf pMcfieq aqy gurmiq sMsQfvF 13 nvMbr df idn
kflf idn mnfAuxgIaF. AunHF ikhf ik ies sbMDI sYktr-46 dy gurdvfrf sfihb
‘c BfrI knvYnsLn krvfeI jfeygI.
jLPLrnfmf dI QF ‘dsm grMQ’
qy dInf ipMz dI QF idaflpurf dI GuspYT krvf idqI geI
bwDnI klF/inhfl isMG vflf, 8 nvMbr (zf[ suKdyv isMG dODr, jgjIq isMG
KfeI):
kwQUnMgl ivKy bfbf buwZf jI dI 5vIN jnm sLqfbdI dIaF iswK ieiqhfs anusfr
pRmfxIk qrIkF nUM bdl ky apxI rfjnIqI df pwK mUhry rwK ky sLoRmxI kmytI
ny sLqfbdI nUM rOly-rwpy ivc hI guaf ilaf. hux iesy lVI qihq jLPLrnfmf
dI qIsrI sLqfbdI nUM biTMzf ijLlHy dy ipMz idaflpurf BfxIkf ivKy mnfAux
leI golkF dy pYsy nfl clx vflIaF kuwJ Dfrmk jQybMdIaF pUry jLor-sLor nfl
iqafrIaF kr rhIaF hn pr sLqfbdI nUM mnfAux sbMDI aKLbfrF dIaF KLbrF pVH
ky ipMz dInf sfihb dy vsnIk hYrfn ho rhy hn. ipMz vfsIaF df kihxf hY ik
jLPLrnfmf idaflpurf ivc nhIN sgoN dInf ipMz ivc iliKaf igaf sI. ieiqhfs
ivc gurU goibMd isMG jI ny aOrMgjLyb bfdsLfh nUM ‘jLPLrnfmf’ ilKx df
sQfn afp hI ‘dInf-kFgV’ iliKaf hY aqy ‘jLPLrnfmy’ dI iek pMkqI
ivc gurU goibMd jI ny kFgV ipMz df ijLkr vI kIqf hY: dUsrf pwK PLqih
idvs sLqfbdI kmytI vloN ‘jLPLrnfmf’ qIsrI sLqfbdI mnfAux sbMDI smF
aqy qrIkF nUM iswK pMQ qoN Cupfieaf jf irhf hY. ies kmytI vloN qIsrI
sLqfbdI (300 sflf) imqI 10,11,12, 13 nvMbr nUM mnfeI jf rhI hY jdoN ik
iswK ieiqhfs anusfr qIsrI sLqfbdI 2005 dy PLrvrI-mfrc mhIny ivc afAuNdI
sI. iPr ies kmytI ny ieiqhfsk ipCokV nUM axgOilaF kr ky kdoN ieh nvF
jLPLrnfmf nfl sbMDq ieiqhfs isrj ilaf hY? gurdvfrf lohgVH dInf sfihb dI
hwd aMdr iliKaf hoieaf ieiqhfs vI ‘jLPLrnfmf’ ilKx bfry aqy ieQoN
Byjx bfry spwsLt rUp ivc dInf kFgV dy ieiqhfs dI gvfhI Brdf hY. ‘jLPLrnfmf’
df pMjfbI anuvfd krn vfly ilKfrI gurbcn isMG aMbflf ny vI ‘jLPLrnfmf’
ilKx df sQfn dInf sfihb aqy smF PLrvrI-mfrc hI iliKaf hY.
mflvy dy pRiswD ilKfrI igafnI blvMq isMG koTf gurU ny
vI ‘qvfrIK gurU KLflsf’, ‘pMQ pRkfsL’, gur iblfs, sUrj pRkfsL
aqy gurU kIaF sfKIaF afid ieiqhfsk ilKqF df vyrvf idMdy hoey jLPLrnfmf
df sbMD dInf sfihb nfl hI mMinaf hY. jQydfr sqnfm isMG BfeI rUpf sfbkf
aYgLjLYkitv mYNbr, sLoRmxI kmytI ny vI dInf sfihb dy ieiqhfs dI pRoVqf
kridaF sLqfbdI kmytI vloN mnfey jf rhy idvs nUM apRvfn kIqf aqy ikhf hY
ik ies qrHF dIaF sLqfbdIaF iswK ieiqhfs nUM axgOilaF kr rhIaF hn. s[
blvMq isMG nMdgVH muwK syvfdfr qKLq sRI dmdmf sfihb ny vI mnfeI jf rhI
sLqfbdI dI sfrI ijLMmyvfrI sLqfbdI kmytI Aupr sutidaF apxf pwK jLfhr
kIqf hY ik sLoRmxI kmytI vI ies sLqfbdI qoN pfsy hI hY ikAuuNik ies
sLqfbdI nfl iswK kOm vloN pRmfxq kIqy hoey purfxy iswK ieiqhfs nUM
axizwTf nhIN kIqf jf skdf. jdoN pwqrkfrF ny jLPLrnfmf sLqfbdI nUM mnfAux
leI ivsLysL Xogdfn dy rhI jQybMdI dmdmI tksfl dy muKI bfbf hrnfm isMG
nfl PLon ‘qy sMprk kIqf qF AuunHF dy iek syvfdfr ny vI aigafnqf
pRgtfAuuNidaF sfrI ijLMmyvfrI sLqfbdI kmytI Aupr pfeI aqy ikhf ik sfnUM
ies sbMDI pUrI jfxkfrI nhIN. idaflpurf BfeIkf ivKy syvf inBf rhy
jLPLrnfmf gurdvfrf dy syvfdfr bfbf kulvMq isMG sLqfbdI nUM ‘dsm grMQ’
dy pRqI smripq kridaF ikhf ik sfnUM gurU Aupr ikMqU-pRMqU nhIN krnf
cfhIdf ikAuNik gurU goibMd isMG ieQy iekFq jgHf ivc bYT ky jLPLrnfmf
ilKdy sn.
dsm gRMQ dy aKMz pfT rfhIN
dmdmI tksfl rihq mirafdf dI AulMGxf ‘qyy AuqfrU : dl KLflsf
huisLafrpur, 8 nvMbr (ibAuro)
: dmdmI tksfl aqy kuwJ inhMg isMG jQybMdIaF vloN biTMzf ijLlHy dy ipMz
idaflpurf BfeIkf qy luiDafxf ijLlHy dy ipMz jvwdI klF ivKy 11 nvMbr qoN
dsm gRMQ dy sRI aKMz pfT krvfey jfx nUM iswK rihq mirafdf dI AulMGxf
krfr idMidaF dl KLflsf ny ikhf ik iswK pMQ ‘c gurU gRMQ qoN ibnF iksy
hor gMRQ jF pusqk df pRkfsL nhIN ho skdf aqy nf hI aKMz pfT jF sihj pfT
kIqf jf skdf hY. dl KLflsf dy sInIar afgU s[ hrcrnjIq isMG DfmI vloN
jfrI ibafn ivc ikhf igaf ik iswK rihq mirafdf dy pMnf nMbr 12 ‘qy ‘gurdvfiraF’
isrlyK hyT pihlf ‘h’ ivc spwsLt qOr ‘qy ieh hdfieq kIqI geI hY ik
gurU gRMQ sfihb dy smfn iksy pusqk df asQfpn nhIN kIqf jf skdf. ies
smuwcy GtnfkRm sbMDI jLmInI hkIkq nUM ibafn kridaF iek pMQk ivdvfn ny
disaf ik meI 1942 ivc sLRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dI Dfrmk slfhkfr
kmytI dI aTvIN iekwqrqf ivc srb sMmqI nfl ieh mqf pfs kIqf igaf sI ik
dsm gRMQ df aKMz pfT, spqfhk pfT jF sfDfrx pfT nhIN kIqf jf skdf aqy nf
hI ies gRMQ df gurU gRMQ dy mukfbly pRkfsL hI kIqf jf skdf hY. ieQoN qk
ik ijhVy mYNbr ies iekwqrqf ivc sLfml nhIN sn hoey, AuunHF ny mgroN
ilKLqI qOr ‘qy ies mqy sbMDI apxI sihmqI pRgtfeI sI.
ieh mqf srb sMmqI nfl pfs kIqf igaf sI. ipRM[ joD
isMG vI AuunHF mYNbrF ‘c sLfml sn ijnHF ny bfad ivc ilKqI qOr ‘qy
dsm gRMQ dy aKMz pfT ivruD jfrI mqy ‘qy apxI sihmqI pRgtfeI sI. sMn
1973 ivc vI cMzIgVH dy ivdvfn s[ sMqoK isMG dI icwTI dy jvfb ‘c
sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dI Drm pRcfr kmytI dy mIq skwqr ny ilKqI
qOr ‘qy ieh sUcq kIqf sI ik ‘piKafn cirqr gurU goibMd isMG dI ricq
bfxI nhIN. ieh ihMdU imiQhfs df Auqfrf mfqr hY. Xfd rhy ik ienHF cirqrF
ny dsm gRMQ dy 580 sPLy ley hoey hn aqy ijnHF nUM prvfr ivc bYT ky DI,
BYx, mF jF Brf aqy ipqf dy snmuK vI nhIN piVHaf jf skdf ikAuNik AuunHF
dI sLbdfvlI asLlIl, sLrmnfk hY aqy khfxIaF vI kfm AupjfAU hn.’
mfVI kfrgujLfrI kfrn igafnI
vydFqI gLYr-bfdl iDrF qoN alwg-Qlwg hoieaf
biTMzf, 7 nvMbr (gursyvk isMG)
: sMn 2000 ‘c sLoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dI pRDfn bIbI jgIr kOr nfl
mqByd pYdf hox ‘qy aqy bIbI jgIr kOr nUM pMQ ‘coN Cykx dy hukm dyx
vfly igafnI pUrn isMG dI jQydfrI qoN CuwtI hox mgroN pRkfsL isMG bfdl dy
iesLfiraF ‘qy Ausy sfl inXukq kIqy akfl qKLq sfihb dy mOjUdf muwK
syvfdfr igafnI joigMdr isMG vydFqI dy sfZy Cy sfl dI kfrgujLfrI ny
vydFqI nUM hux Aus moV ‘qy lY aFdf hY, ijQy Auh apxIaF kfrvfeIaF kfrn
iswK kOm ‘c ‘jQydfr’ vjoN apRsMigk ho ky rih igaf hY. vydFqI dy
kfrjkfl dOrfn vfprIaF GtnfvF nUM jy lVI dy qOr ‘qy joV ky vyiKaf jfvy
qF mOjUdf smyN ‘c vydFqI vloN ies pdvI dI ho rhI nfjfiejL vrqoN nfl
akfl qKLq dy muwK syvfdfr dI pdvI df smrQn kr rhy grm iKLaflI iswKF nUM
vI zfZI inrfsLqf hoeI hY. iek isafsI iDr vloN vydFqI dI kIqI jf rhI
vrqoN hux ies kdr nMgI ho geI hY ik iswK pMQ dIaF Auh sfrIaF iDrF, jo
bfdl nfl iksy qrHF df vI sbMD nhIN rKdIaF, ny vydFqI dI iek pfsV inBfeI
jf rhI BUimkf dI aflocnf krnI sLurU kr idqI hY. 2 julfeI nUM aMimRRqsr
‘c vfprI Gtnf mgroN vydFqI vloN mfn dl nUM hI Aus Gtnf df dosLI
Tihrfey jfx AuprMq mfn dl dy pRmuwK afgUaF ny akfl qKLq ‘qy pysL ho ky
Aus Gtnf leI apxy vloN pscfqfp ieh smJ ky kIqf sI ik iswK kOm AunHF nUM
akfl qKLq qoN afkI nf mMny aqy sLfied vydFqI ies qoN bfad inrpwKqf vflf
rol adf krnf sLurU kr dyvy. mfn dl ny igafnI vydFqI nUM pRkfsL isMG bfdl
vloN Aus dIaF gurmiq ivroDI kfrvfeIaF kfrn Aus nUM vI akfl qKLq ‘qy
swd ky dMz lfAux leI keI bynqIaF kIqIaF qy akfl qKLq qy dUjy qKLqF ‘qy
vI ies sbMDI dsqfvyjL pysL kIqy sn pr vydFqI aqy dUjy muwK syvfdfrF dI
ies pwKoN vwtI Gysl ny qF Aus df ichrf nMgf kIqf hI sI, Aus qoN bfad
kwQUnMgl dI Gtnf ‘c ijs qrHF df vydFqI df rol irhf, Aus ny vydFqI nUM
iswKF dy iek vwzy qbky ‘c iGRxf df pfqr bxf idqf hY. vydFqI ny ies
Gtnf qoN bfad DmkIaF imlx vflf ibafn dy ky apxI pdvI df vI jnfjLf kwZ
ilaf hY. igafnI joigMdr isMG vydFqI vloN apxy kfrjkfl ‘c ley gey DwkV,
nfdrsLfhI qy bdlf lAuU PLYsilaF ny hux Aus dI hflq ieho ijhI bxf idqI hY
ik koeI vI hux Aus dy hukmF dI jF pMQ ‘coN Cykx dy Aus dy hiQafr dI
bhuqI prvfh nhIN krdf. igafnI joigMdr isMG vydFqI KLud hI kihMdf hY qy
KLud hI apxIaF gwlF qoN mukrdf vI hY.
ies dI imsfl AudoN imlI jdoN vydFqI ny iswK kOm nUM
sLqfbdIaF rl-iml ky mnfAux df 6 jUn nUM swdf idqf pr kwQUnMgl ivKy bfbf
buwZf sfihb jI dy 500 sflf jnm idvs mOky Aus ny mfn dl vfilaF nUM
sLoRmxI kmytI dy pMzfl ‘c sLfml hox qoN rokx leI sbk isKfAux dy afdysL
idqy. vydFqI ny apxy kfrjkfl ‘c AuWTy iswK kOm dy msilaF nUM sulJfAux
dI QF msilaF dy inrxy dIaF ieCuwk iDrF dI afvfjL nuMU dbfAux dI koisLsL
kr ky zyrydfrF qy sMprdfvF df pwK pUiraf. ies dI imsfl dsm gMRQ dy msly
dI idqI jf skdI hY. vydFqI dy sRRI akfl qKLq sfihb df muwK syvfdfr bxn
vyly dsm gMRQ df mslf crcf ‘c sI ikAuNik dsm gMRQ df nF lY ky pUrn
isMG iswKF nUM lv-kusL dI aOlfd dsdf sI qy afr[aYs[aYs[ iswKF nUM ihMdU
imiQhfs nfl joVn dy cwkr ‘c sI pr iswK ivdvfnF dIaF dsm gMRQ dI
pRmfixkqf nUM prKx vjoN sfhmxy afeIaF ilKqF qoN GbrfAuNidaF vydFqI ny
dsm gMRQ sbMDI iksy vI crcf nUM bMd krn df hukm suxf idqf. hux hflq ieh
hY ik sMprdfvF vfly bfby qy inhMg jQybMdIaF vfly qF dsm gMRQ df KulHyafm
smrQn krdy hoey ies sbMDI ‘PLqih idvs’ mnf rhy hn jdoN ik dUjy pfsy
pUry dsm gMRQ nUM dsmysL ipqf gurU goibMd isMG jI dI ilKq nf mMnx vfly
iswK dsm gMRQ ivcfr mMc df gTn kr ky dsm gMRQ bfry ivcfr crcf kr rhy hn.
ies sbMDI ‘PLqih idvs’ mnf rhIaF iDrF biTMzf ijLlHy dy ipMz
idaflpurf BfeIkf ‘c 11,12,13 nvMbr nUM pRogrfm krvf rhIaF hn jdoN ik
dUjy pfsy iswK ivdvfn qy keI iswK jQybMdIaF cMzIgVH ivKy ‘sRI gurU
gMRQ sfihb cyqnf idvs’ afXoijq kr rhIaF hn. aKOqI jQydfr vloN ies msly
df koeI hwl kwZx dI QF ‘qy AunHF vloN dsm gMRQ smrQk iDrF dy pRogrfmF
‘c sLmUlIaq kIqI jf rhI hY aqy iswK kOm nUM doPLfV krn dI koisLsL kIqI
jf rhI hY.
PLqih idvs mnfAux vflIaF
sMsQfvF pMQ dI byVI nUM zob rhIaF hn : BfeI drvysL
biTMzf, 4 nvMbr (ikrpfl isMG):
sLoRmxI KLflsf pMcfieq dy mYNbr aqy qIjy morcy dy srkl nQfxf dy pRDfn
BfeI hirMdr isMG drvysL ny ikhf ik lcr kivqfvF dy sMgRih vflI ivvfdq
pusqk dsm gRMQ dI sLqfbdI nUM PLqih idvs vjoN mnfAux vflIaF sMsQfvF sRI
gurU gMRQ sfihb jI df sLrIk KVf kr ky pMQ dI byVI ‘c vwty pf ky zobx
dy afhr lwgIaF hoeIaF hn. BfeI drvysL ny ikhf ik hYrfnI dI gwl hY ik ijs
srbMsdfnI dsmysL ipqf gurU goibMd isMG jI ny ‘‘sB iswKn ko hukm hY,
gurU mfinE gMRQ’’ kih ky guirafeI afid sRI gurU gMRQ sfihb jI nUM
idqI sI, Ausy gurU sfihb nfl lcr kivqfvF dy sMgRih vflI pusqk dsm gMRQ
df sbMD joV ky isrPL gurU hukmF dI hukm adUlI hI nhIN kIqI jf rhI sgoN
AunHF dI rwj ky bdnfmI vI kIqI jf rhI hY. AuunHF ikhf ik dsm gMRQ nUM
gurU goibMd isMG jI df gMRQ kih ky sRI gurU gRMRQ sfihb jI dy pRkfsL krn
dy hfmI ies gMRQ dy do iqhfeI qoN vwD ihwsy, ijs ‘c iqRa cirwqr, cObIs
avqfr afid hn, nUM apxIaF DIaF-BYxF kol bYT ky pVH ky Aus dy arQ kr ky
apxI jLmIr qoN puCx ik, kI aijhI lcr kivqf nUM gurU sfihb jI dy pfvn nfm
nfl joiVaf jf skdf hY.
13 nvMbr df idn ‘PLqih idvs’
dI QF ‘kflf idn’ vjoN mnfieaf jfvygf
cMzIgVH, 4 nvMbr (p[p[) :
iswK buwDIjIvIaF aqy afgUaF ny kuwJ jQybMdIaF vloN 13 nvMbr dy idn aKOqI
dsm gRMQ dy ‘PLqih idvs’ dy nF ‘qy sRI gurU gRMQ sfihb df apmfn
krn dI koisLsL df sKLq noits ilaf hY. ies sbMDI ieQy hoeI mIitMg ‘c
ieh PLYslf ilaf igaf ik gurU gRMQ sfihb dy mukfbly ‘c iksy gRMQ df
pRkfsL krnf iswK rihq mirafdf dI AulMGxf hY. koeI vI iswK gurU gRMQ
sfihb qoN ielfvf iksy hor awgy mwQf nhIN tyk skdf pr 13 nvMbr nUM aKOqI
dsm gRMQ df pRkfsL aqy ies df aKMz pfT krnf iswKI ‘qy hmlf hY. ieh gwl
hor vI KLqrnfk hY ik ies smfgm ‘c sLoRmxI kmytI dy afgU aqy qKLqF dy
syvfdfr sLfml ho rhy hn, ijnHF df PrjL hY ik Auh akfl qKLq sfihb dI
mirafdf dI riKaf krn pr ieQy qF Auh afp gurU gRMQ sfihb dy apmfn ivc
sLfml ho rhy hn. ies sfrI sfijLsL df kfrn votF dI isafsq hY. bfdl af
rhIaF coxF nUM sfhmxy rwK ky aijhIaF iswK ivroDI hrkqF krvf irhf hY.
ivdvfnF ny KLdsLf jLfhr kIqf ik coxF qk bfdl ieho ijhIaF hor iswK ivroDI
kfrvfeIaF kr ky pMQ df hor vI vwzf nuksfn krvfeygf. mIitMg ‘c ieh
ivcfr vI pRvfn kIqf igaf ik ies hrkq ipwCy iswK dusLmx jmfq qy iPLrkU
jQybMdI rfsLtr soiem syvk sMG df hwQ hY. mIitMg ‘c ieh vI PLYslf ilaf
igaf ik 13 nvMbr df idn ‘kflf idn’ vjoN mnfieaf jfvygf qF jo gurU
gRMQ sfihb df apmfn roikaf jf sky. ivdvfnF ny ies pRcfr df vI KMzn kIqf
ik Auh rihq mirafdf dIaF bfxIaF (jfp sfihb afidk) dI ivroDqf kr rhy hn.
ies mIitMg ‘c hornF qoN ielfvf iswK ieiqhfskfr zf[ hrijMdr isMG
idlgIr, s[ gurqyj isMG pRoPLYsr afPL iswKiejLm, rijMdr isMG (KLflsf
pMcfieq), mihMdr isMG josL (imsLnrI lihr dy afgU), jgmohn isMG igafnI
(sumwq soDm gurmiq lihr), suKdyv isMG (iswK imsLnrI, mohflI), krnl
gurdIp isMG (sLoRmxI iswK smfj), rivMdr isMG (iswK imsLnrI), joigMdr
isMG dIp (gurU nfnk ieMstIicAUt afPL iswK stwzIjL), amrjIq isMG cMdI
(AuqrFcl), ieMjInIar jy[aYs[ Bogl, jrnYl isMG nvFsLihr, gurcrn isMG
(dsLmysL syvf susfietI), mnjIq isMG Tykydfr, zf[ qrlocn isMG cMzIgVH,
pRIqm isMG pRcfrk mogf sLfml sn.
dsm gRMQ nUM mfnqf dy rhy ny
‘pujfrI’ qy aYs[jI[pI[sI[ mYNbr
luiDafxf, 3 nvMbr (ivsLysL pRqIinDI):
luiDafxf sLihr dIaF keI iswK Dfrmk sMsQfvF aqy jQybMdIaF ny sLihr ivc
DVf-DV lwg rhy AuunHF horizMg borzF df sKLq noits ilaf hY ijnHF ivc sRI
gurU gMRQ sfihb jI dy isDFqF aqy iswK rihq mirafdf dI KulHy rUp ivc
AulMGxf kIqI geI hY. ies sbMDI aMimRq sMcfr syvk jQy dy BfeI amrIk isMG
ny ikhf ik gurU gRMQ nUM gurU goibMd isMG jI ny KLud gurU df drjf dy ky
smUh iswKF nUM hukm kIqf sI ik gurU gRMQ sfihb hI ieko-iek sdIvI gurU
hn. ies qoN ielfvf Bfrq dI srb-Auc adflq ny vI gurU gRMQ nUM jfgq joq
gurU ilK ky ies nUM pRvfn kr ilaf hY pr hux kuwJ pMQ doKI gu: jLPLrnfmf
sfihb ipMz idaflpur BfeI kf ijLlHf biTMzf ivKy dsm gRMQ nUM sRI dsm gMRQ
sfihb df drjf dy ky PLqih sLqfbdI idvs dI qIsrI sLqfbdI mnfAux leI
vwzy-vwzy borz lgf ky jo gurU gMRQ sfihb dI srv Aucqf nUM cuxOqI dy rhy
hn, Auh iek gLlq ruJfn hY.
afr[aYs[aYs[ dy gLulfm bfdl aqy qKLqF dy pujfrIaF
vloN kuwJ aKOqI zyrydfrF nfl iml ky dsm gRMQ nUM gurU df drjf dyx dI
koisLsL kIqI jf rhI hY. Aus df iswK sMgqF BfrI ivroD krngIaF. ies sbMDI
KLflsf imsLsn aYksLn kmytI, KLflsf nOjvfn sBf, inafrf KLflsf jQybMdI
vloN dsm gRMQ nUM gurU df drjf dyx vfly borzF dI sKLq inKyDI kIqI hY.
ies sbMDI aMimRq sMcfr sBf luiDafxf dy BfeI suKivMdr isMG ny ikhf ik sBf
vloN iek ivsLysL aMimRq pRcfr muihMm ivZI geI hY. hr aMimRq Ckx vfly
pRfxI nUM nfl-nfl ieh vI sucyq kIqf jf irhf hY ik ijQy apxI vot iswKF
dIaF dsqfrF AuCflx vfilaF nUM nf idqI jfvy, AuQy dsm gRMQ nUM gurU nf
mMinaf jfvy.
|
. |