kI Éflsy dI rUh
gurU gRMQ sfihb jI dI bfxI hY jF
iqRXf cirqRF vflIaF aÈlIl kivqfvF?
-
hrlfj
isMG ‘bhfdrpur’, mfnsf -
gurU goibMd isMG jI ny iswK kOm ƒ gurU gRMQ sfihb jI dy lV
lfieaf sI. gurU gRMQ sfihb jI ivwc drË bfxI ƒ pVH sux ky aml kIqIaF kfm, koRD,
loB, moh, hMkfr afid dy ijwq pRfpq krky smfijk aqy aiDfqmk jIvn dI isKrlI mMijl
ƒ pRfpq kIqf jf skdf hY. smuwcI bfxI dI ÈbdfvlI bhuq hI swiBak aqy pivwqr hY,
ijsƒ hr mnuwK iesqrI aqy purÈ iekwly-iekwly vI aqy sMgqI rUp ivwc vI, ibnF
iksy iJwjk dy pVH-ivcfr skdy hn. ikAuNik gurbfxI df igafn sfry sMsfr leI rfh
dwsyrf aqy iek sfr huMdf hY. gurvfk hY :
prQfie sfKI mhfpurK boldy sfJI sgl jhfnY..
(647)
pr aPsos ik ienHF srb kilafxkfrI gur AupdyÈF ƒ pVH-sux ky
qy ienHF dy isDFq ƒ smJ ky ienHF `qy aml krn dI bjfey sfzy aKOqI jwQydfrF,
sMpRdfvF dy muKIaF ny iesƒ buwq pUjf ijhf rUp dyx AuprMq, iesdy isDFqF ƒ vI
pYrF hyT rolxf ÈurU kr idwqf hY.
asIN afr[aYs[aYs qy hor dyhDfrI gurUaF df ivroD krdy rhy. pr
ienHF buwkl dy swpF vwl iDafn hI nf idwqf. ieh iswKI Bys ivwc gurU gRMQ sfihb jI
dI Et lYky gurmiq dIaF jVHF vwZdy rhy. jdoN iksy ny ienHF ƒ toikaf qF Aus AuWqy
pMQ-ivroDI hox df lybl lf ky Ausƒ pMQ ivwcoN Cyk idwqf. ieh islislf awj vI jfrI
hY. jfgruk ivdvfnF ny smyN-smyN bhuq rOlf pfieaf. pr ienHF dI avfj ƒ ieh aKOqI
pMQk lok imtI Gwty ivwc roldy rhy, ijs kfrn ienHF dy hONsly ies hwd qwk vwD gey
ik ieh lok gurU gRMQ sfihb jI dI gurqf gwdI ƒ cuxOqI dy ky ies pivwqr bfxI dy
drbfr ivwc hI aÈlIl ÈbdfvlI vflI kivqf ƒ pRkfÈ krn lg pey. ieQoN qk ik ies
luwcy gRMQ dIaF ÈqfbdIaF mnfAux dIaF gwlF krn lg gey. ies Ëurm dy iKlfP mUMh
bolx vfilaF ƒ pMQ ivwcoN Cykx aqy jfnoN mfrn dIaF DmkIaF dyx lwg gey. kuwJ ku
ies aKOqI gRMQ dy pwKI lok ies aÈlIl kivqf dy pwK ivwc aijhy Èbd kih rhy hn :
1) zf[ smÈyr isMG ny ikhf ik gRMQ dI bfxI Éflsy dI rUhy rvF
hY, jy ieh Éflsy qoN Koihaf igaf qF Éflsf ijAuUNdf nhIN rih skygf. 2) gurcrn
jIq isMG lFbf aYzItr ‘sMq ispfhI’ ny ikhf ik gurU gRMQ sfihb aqy dsm gRMQ df
PlsPf iek hY, iesƒ iek dUjy qoN vwK krky nhIN vyiKaf jf skdf. dsm gRMQ ivwc
koeI vI aYsI gwl nhIN ijs qy ikMqU pRMqU kIqf jf sky. awj hr mF bfp afpxI aOlfd
ƒ eyzË dy kfrn aqy pRhyË dws irhf hY. jy dÈm pfqÈfh ny afpxy Éflsy ƒ
iqRXf cirqR bfry igafn idwqf hY qF kI burfeI hY. 3) dmdmI tksfl dy iek DVy dy
muKI hrnfm isMG DuMmf kih rhy hn ik jwQydfr sFJy qOr qy hukmnfmf jfrI kr dyx ik
dsm gRMQ sRI gurU goibMd jI dI ieh ikrq hY.
Auprokq iqMny ivcfrF bfry jy dyiKaf jfvy qF smJ afAuNdI hY ik
ienHF lokF leI dsm gRMQ, gurU gRMQ sfihb jI qoN vI Aupr hY, ikAuNik zf[ smÈyr
isMG kih rhy hn ik ieh Éflsy dI rUh hY. jy Éflsy dI rUh dsm gRMQ hY qF ÈYqfn
dI rUh kI hovygI? ies ivwc Auh ikhVf gux hY ijs kfrn gurU gRMQ sfihb dy huMidaF
iesqoN ibnF Éflsf kOm ijAUNdI nhIN rih skdI qy ijsƒ gurU gRMQ sfihb vI bcf
nhIN skdy. kI gurU goibMd isMG jI qoN Buwl ho geI sI jo ies Éflsy dI rUh aKOqI
dsm gRMQ ƒ gurgwdI dyx dI bjfey gurU gRMQ sfihb jI ƒ gurgwdI dy gey sn?
lFbf jI kih rhy hn ik dovF gRMQF df PlsPf ieko hY. afE ivcfrIey -
bfxI gurU gurU hY bfxI ivic bfxI aMimRqu sfry ]
(982)
aqy
siqgurU ibnf hor kcI hY bfxI ]
bfxI q kcI siqgur bfJhu hor kcI bfxI ]
khdy kcy suxdy kcy kcI afiK vKfxI..
(920)
gurbfxI dy ienHF spÈt mhFvfkF (ÈbdF) dy huMidaF qF iksy hor
bfxI vwl Jfkx dI loV hI nhIN rih jFdI. iPr gurU goibMd isMG jI df Éflsy ƒ
idwqf hukm : ‘‘sB isKn ko hukm hY gurU mfinE gRMQ.’’ ienHF gur pRmfxF dy
hMudy hoey vI jy aijhy gRMQ dy hfmI hn (ijs ivwcoN kuJ qukF hyT idwqIaF jf rhIaF
hn), Pyr qF ‘‘mUrKY nfl n lUJIaY’’ vflI quwk ienHF lokF qy hI ZuwkygI.
pVHo vMngI mfqr, Éflsy dI rUh khI jfx vflI kivqf ƒ :
iek idn BFg imqR qy leI ]
posq sihq aPIm cVHeI ]
bhuq riq krI n bIrj igrfeI ]
afT pihr lig kuafir bjfeI ]
sB inis nfir Bog jb pfXo]
bhu afsn kir hrK bZfXo]
dÍY Gitkf, jo Bog krq nr ]
qF pr rIJq, nfir bhuq kr]
cfir phr jo kyl kmfvY]
so ikAuN n iqRX ko, icq curfvY]12]
rYin skl iqn qruin bjfeI]
BFiq BFiq ky sfQ hMZfeI ]13]
(cirqR nM : 325 pMnf nM : 1281)
posq BFg aPIm iKlfie]
afsn qf qir dIXo bnfie]
cuMbn rfie ailMgn ley]
ilMg dyq iqh Bfg moN Bey ]24]
Bfg moN ilMg dIXo rfjf jb]
ruic AupjI qrunI ky ijiX qb]
lpit lpit afsn qr geI]
cuMbn kriq BUp ky BeI ]25]
(cirqR nM 402 pMnf nM 1358)
kI gurU gRMQ sfihb ivwc vI aijhy aÈlIl Èbd hn ijMnHF dI
koeI hwd hI nf hovy? ienHF Auprokq ilKy ÈbdF ivwcoN eyzË rokx bfry ikhVI
jfxkfrI imldI hY? kI afpxy bwicaF ƒ eyzË sbMDI jfxkfrI dyx vfly mF-bfp aijhy
ÈbdF dI ivafiKaf krky afpxI aOlfd ƒ dws skxgy jF ies aÈlIl bfxI dI ivafiKaf
sMgq ivwc kr skxgy? kI gurU goibMd isMG jI aijhI bfxI ilK skdy sn ijsƒ iswK
BYxF aqy vIr iewkTy bYT ky nf pVH ivcfr skdy hox?
kwuJ ilKfrI ilK rhy hn ik iqRXf cirqR dI sfihqk pRxflI df
ipCokV bhuq pRfcIn qy inrol BfrqI hY ijs dIaF jVF irgvyd ivwc hn. iPr qF sfƒ
ijQy aKOqI dsm gRMQ dIaF ijwQy jVHF hn, Ausy irgvyd dI hI pUjf krnI cfhIdI hY.
gurbfxI qF kihMdI hY ik :
pMizq mulF jo iliK dIaf..
Cfiz cly hm kCU n lIaf ]
(1159)
ijs ibprn dIaF rIqF ivwcoN iswK kOm ƒ gurUaF ny afpxy ds
jfimaF ivwc ivcr ky kwiZaf iPr gurU goibMd isMG jI ƒ kI loV pY geI sI AuhnF
ibprvfdI gRMQF ivwcoN bxI lY ky AulQf krn dI ? DuMmf sfihb ies aÈlIl kivqf qy
pMjF jwQydfrF dI mohr lvfAux leI kfhly pY rhy hn. koeI DuMmf jI ƒ puwCy kI awgy
qusIN jo kuJ kIqf hY, Auh jwQydfrF qoN mohr lvf ky hI kIqf hY? qusIN afpxy vwKrI
rihq mrXfdf iks jwQydfr qoN mohr lgvf ky pRkfÈq kIqI sI? qusIN afpxIaF cMm dIaF
pihlF vI clfeIaF hn qy hux vI clfeI jfE. akfl qÉq dy jwQydfr ƒ bynqI krn
vfilE, qusIN vI akfl qÉq dy ÈrIk ho, jo ÈrIkF df rol huMdf hY Auh inBfeI clo.
iek pypr ivwc iliKaf hoieaf, pVHn ƒ imilaf : ‘‘dsm gRMQ
qy Éflsf pMQ df zUMGf irÈqf hY. dsm gRMQ Drm XuwD AuBfrn leI hY aqy pMQ duÈt
sMGfrn leI.[[[[[[[[ iek gwl hor - Drm XoiDaF dy ies gRMQ dI rmË kfier nhIN smJ
skdy?‘‘
Éflsf pMQ df zUMGF irÈqf qF gurU gRMQ sfihb jI nfl hI ho
skdf hY. irgvyd ivwcoN kiQq qOr qy afeI ies aÈlIl kivqf nfl zUMGf irÈqf irgvyd
dy pujfrIaF df qF ho skdf hY, gurU nfnk, gurU goibMd isMG jI dy Kflsy df qF ies
nfl dUr df vI vfsqf nhIN. dsm gMRQ Drm XuwD AuBfrn leI hY? Drm XuwD ƒ qF AuBfrn
leI gurU nfnk dyv jI ny hI sMGrÈ ÈurU kr idwqf sI. gurvfk hn :
jAu qAu pyRm Kylx kf cfAu ]
isru Dir qlI glI myrI afAu]
(1412)
gurU dy Auprokq hukmF ƒ mMndy hoey anykF XoiDaF ny kurbfnIaF
kIqIaF, afpxy sIs gurU ƒ Byt kIqy, AudoN qF ieh aKOqI gRMQ hoNd ivwc vI nhIN
afieaf. nfly iPr ies ivwc hY vI kI jo Drm XuwD ƒ AuBfrygf? aPIm, Èrfb aqy BMg
afid dy syvn krny, prfeI iesqrI qy prfey mrd Bogxy aqy nÈy Kf ky kfm-klolF
krnIaF - kI iehI Drm XuwD hY jF ies iqRXf cirqRF dy pfqrF dI bhfdrI hY? ikhVI
guwJI rmË hY ies gRMQ ivwc ijsƒ kfier nhIN smJ skdy qy ieh afpUM-bxy bhfdr hI
smJ skdy hn?
mYN qF iehI khFgf ik ienHF XoiDaF nfloN kfier hI cMgy hn ikAuNik gurmiq dy mhfn
ivdvfn BfeI sfihb BfeI kfnH isMG nfBf jI ‘gurmiq mfrqMz’ Bfg dUjf dy pMnf
nM: 569-570 dy dsm gRMQ dy sbMD ivwc ilKdy hn ik dsm gRMQ dI bIV ƒ iek ijld
ivwc kfiem rwKx df PYslf pMQ ny, dÈmyÈ dy Qfpy inXm qoN ivrwuD, sKÈI rfX pur
kIqf. cfhIdf qF ieh sI ik dIvfn dI srbsMmqI nfl gurmqf soipaf jFdf, ar ijvyN
cOQI bIV apRvfx kIqI geI sI, iqvyN ies bIV dIaF poQIaF vwK-vwK kr idwqIaF
jFdIaF.
BfeI kfnH isMG jI nfBf dy aijhy PYslfkuMn ivcfrF aqy gurU
gRMQ sfihb jI dI pivwqr bfxI dy huMidaF, jo ieh lok ies aÈlIl gRMQ iswK kOm dy
mwQy mwVn dI ‘‘mYN nf mfƒ’’ vflI ijwd krI jfxgy. iPr qF spwÈt ho jFdf
hY ik ieh lok dyKx ƒ BfvyN iswK hn pr ivcfrDfrk qOr qy ieh gurmiq dy duÈmx hn.
kI iPr BfeI kfhn isMG nfBf jI BI kfier sn? rwb sumwq bKÈy ienHF dsm gRMQ dy
pujfrIaF ƒ nhIN qf iswK kOm df byVf zuwbxoN hux koeI vI nhIN bcf skygf.
(DMnvfd sihq 'ieMzIaf avyarinWs' dy
nvMbr 2006 dy aMk ivcoN srvjIq isMG rfhIN)