. |
|
afsf kI vfr
gurmiq ivcfr drsLn aqy stIk
ipRMsIpl
igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI
sloku mÚ 1 ] jy mohfkf Gru muhY Gru muih ipqrI dyie ] agY
vsqu isÖfxIaY ipqrI cor kryie ] vZIaih hQ dlfl ky musPI eyh kryie ] nfnk agY so
imlY ij Kty Gfly dyie ]1] (472)
pd arQ: mohfkf- sMn
bfjL, BYVf ijhf cMdRf cor, PLfrsI lPLjL ‘mosLk’ df pMjfbI rUp mohfkf. muhY-
sMn mfrdf hY. Gru muhY- iksy Gr ‘c sMn mfry. Gru muih ipqrI dyie- prfieaf Gr
Twg ky jF sMn mfr ky apxy ipWqrF Bfv mr cuky vWizaF dy nF qy srfD krvfAuNdf hY.
vsqu- cIjLF, Auh cIjLF jo ipCoN Gr idaF ny ByjIaF hn. isÖfxIaY- pCfxI jFdI hY.
ipWqrI cor kryie- iesqrHF Auh mnuwK mfno (AuQy ipqr lok ‘c) ipwqrF nUM hI cor
bxf dyNdf hY Bfv cUMik dsy gey ipWqr lok) ‘c qF donF pRvfrF dy ipWqr mOjUd
huMdy hn. Aus pRvfr dy ijsdI Aulfd ny vsqF ByjIaF ‘qy dUjy AunHF dy ijs pRvfr
dIaF Auh vsqF hn. vZIaih- vZy jFdy hn. hWQ dlfl ky- Aus bRfhmx dy hwQ jo dUijaF
dy ipwqrF nUM pdfrQ apVfAux leI ivcolf (dlfl) bxdf hY. musPI eyh kryie- iensfPL
df iehI qkfjLf hY, inaF dI iehI mMg hY. Kty Gfly dyie- mnuwK jo kmfeI afp krdf
qy vMzdf hY.1.
arQ: jy koeI sMn
mfrx vflf iksy Gr ‘c sMn mfry qy prfey Gr nUM Twg ky ilaFdy pdfrQ afpxy ipwqrF
nimq (srfD krf) dyvy. (qFqy hy bRfhmx! qyry khy muqfbk jy scmuwc srfDF df Byijaf
ieh sfmfn ipWqrF nUM hI apVdf hY. iPLr qUM ieh vI kihMdf hY ik pRlok ‘c Auh
pdfrQ afpy hI isÖFxy jFdy hn ik kyhVy pdfrQ iksny Byjy hn. qF qy mslf qF hor vI
pycIdf ho jfvygf. ikAuNik (Aus ihsfb nfl) dsy jFdy ipWqr lok ‘c qF donF pRvfrF
dy ipWqr mOjUd hoxgy-Aus pRvfr dy ijsdI Aulfd ny sMn mfrky vsqF ByjIaF ‘qy
dUjy AunHF dy, ijs pRvfr dIaF vsqF hn. qFqy aY bRfhmx! ies qrIky qF qUM AuQy
bYTy donF dy) ipWqrF nUM hI cor bxf idqf (ikAuNik sMn mfrn vfly pRvfr dy ipWqrf
pfsoN corI df mfl ju inkl afieaf).
(ieQy hI bs nhIN, qyry khy anusfr, iPLr ieh qF iksy axizTy
lok dI gl hY pr) iensfP df qkfjLf hY, corI df ieh mfl apVfAux vfly bRfhmx (dlfl)
dy hwQ vI vwZy jfxy cfhIdy hn (ikAuNik ies ny hI qF corI dy mfl nUM Kurd burd
krx ‘c Aus (cor) dI mdd kIqI hY). (aMq ‘c) gurU nfnk pfqsLfh PLYslf dyNdy
hn, ik iksy df apVfieaf agy kI imlxf hY? agFh mnuwK nUM AuhI imldf hY, jo (jIvn
dI kmfeI iksy ny) afp (ies mnuWKf jIvn ‘c) kIqI qy dUijaF nUM hQIN vMzI hY.1.
gurmiq ivcfr drsLn- 1.
ipqrI cor kryie- bRfhmx mWq anusfr
ipWqrF dy srfD krfAuxy hr ihMdU leI jLrUrI hn. gurmiq anusfr ieh ajyhf ZoNg hY
ijs qoN bRfhmx, mrx vfly dy sMbMDIaF qoN ipqrI krmF dy nF qy Brm BulyKy pYdf
krky BrvIN luwt krdf hY. bRfhmxI pusqkF ‘c, anyk pRkfr dIaF khfxIaF ‘qy nIXm
pRclq krky mnuwK aMdr byaMq vihm-Brm iPLr AunHF vihmF-BrmF qoN hI sihmF-zrF vflf
jitl vfqfvrx pYdf kIqf igaf hY, ijsdI agy koeI sImf hI nhIN rih jFdI. ieQoN qIk
disaf hY, jykr mnuWK, bRfhmxI afdysLF anusfr vrIxy, srfDF smyN (bRfhmxf nUM) dfn
puMn nhIN krdf qF pRvfr nUM Gor duKF ‘coN lMÕxf pYNdf hY. Ausdf kfrn huMdf
hY, mr cuky ipWqrF nUM AunHF dy sMbMDIaF qoN smyN isr loVIdIaF vsqF df nf pujxf.
pRvfr dI iZl kfrn ipqRF dI sdgqI nhIN huMdI aqy AunHf nUM pRyq jUn ‘c pYxf
pYNdf hY. iehI kfrn hY ik pRyq iesdy leI apxy sMbMDIaF nUM ijMmyvfr mMn ky,
AuhnF Aupr sfrf guWsf kWZdy hn. ipCy pRvfr ‘c aYksIzYNt, mukWdmybfjLIaF,
iBaMkr rog, mOqF afid iesy df hI nqIjf huMdy hn.
2. "jIvq ipqr n
mfnY koAU"[[-bhuq vfrI dyKx ‘c
afAuNdf hY, keI lok jINdy jIa qF bjurgF df siqkfr vI nhIN krdy. keIaF dy bjLurg
qF BuK, nMg, iqRskfr df isLkfr hoky bVI mfVI hflq ‘c mrdy hn. iPLr AunHF dI
mOq qoN bfd AunHF dy pRvfr vfly srfDF dy ZkvMj ‘c, kyvl ies leI vD qoN vD
AulJy huMdy hn ik pRvfr ‘c kusLlqf bxI rvy. ieMnf hI nhIN, keI vfrI ieh vI
dyKx ‘c afieaf hY ik ajyhy gLrIb pRvfr ijnHf kol pYrF ‘c pfAux nUM juqI
nhIN, srdIaF ‘c lYx nUM rjLfeI nhIN, qMn ZWkx nUM ZMg df kpVf nhIN; kyvl ies
zr nfl ik pRvfr qy ipWqrf dI kropI hI nf jfvy; vrIny smyN agy phuMcfAx dy Pokt
ivsLvfs ‘c hI, bRfhmx nUM CWqrI, juqIaF, rjLfeIaF afid qyrHF pd (vsqF) jLrUr
dyNdy hn, BfvyN ies leI krjLfeI qIk hI hoxf pY jfvy.
srfDF dy smyN dI gl qF iPLr vI bfd ‘c hY gruV purfx ‘c qF
mrno bfad axizwTy rsiqaF dy pUry pUry vyrvy hn. aMq ‘c pRxI dy pfr krn leI 100
jojn cOVI vyqrnI ndI df vrnx hY ijs ‘c
pfxI nhIN blik ivsLtf, pIp, imWJ afid BrI peI hY. ies ndI nUM sMbMDIaF rfhI Byjy
qyrHF pdf ivcoN afeI gAU dI pUMC PV ky hI pfr kIqf jf skdf hY, AusqoN ibnf nhIN.
iDafn rhy iek jojx=lgBg sfZy pMj mIl. mrxo bfd pRfxI dy gujLrx leI dsy gey 460
jojx lMmy rsqy ‘c afAux vfly sfry glI muhwilaF dIaF pUrIaF ilstF aqy nfp qy
iBaMkrqf qIk idwqy hn ik pVHidaF hI kFbf iCV jfvy. hWQly slok aqy gurbfxI ‘c
hor keI QfvyN gurU sfihb ny Aus sfry pfKMz jfl nUM bVy suafdly ZMg nfl AuGyiVaf
qy qfr-qfr kIqf hY.
3. "agY vsqu
isÖfxIaY"- bRfhmx mWq anusfr
srfDF dy imQy idnF ‘c sfry ipWqr, ipwqrlok ‘c puWj jFdy hn. iesdy nfl hI
sMbMDIaF vwloN iks leI ikhVI vsq ByjI geI hY, iesdI pCfx vI AuQy afp hI ho jFdI
hY. pfqsLfh bVy rock ivaMg nfl ies slok rfhIN PurmfAuNdy hn ik ijvyN hr smfj ‘c
cMgf-mfVf hr qrHF df mnuwK qF huMdf hI hY. cUMik srfD krvfAuxy hr ihMdU leI
jrUrI hn aqy ihMdUaF ‘c vI kuJ aijhy ho skdy hn ijMnHF df ikwqf hI
corI-sMnbfjLI hI hY iPLr srfDF df nIXm qF AuhnF leI vI jrUrI hY.
pRkrx anusfr, jy iksy sMnbfjL ny apxy ipWqrF nimq jo mfl
Byijaf, qF Auh mfl Ausdf apxf nhIN blik dUijaF dy GrF qo corI df sI. bRfhmx dI
hI iPlfsPI muqfbk sfry ipwqr, sLrfDF dy idnF ‘c ipwqr lok ‘c bYTy afpo afpxI
vsq pCfx lYNdy hn. gurdyv PLurmFdy hn, ies ihsfb nfl jdoN aijhIaF corI dIaF vsqF
AuQy pujdIaF hn qF ipWqr qF Aus Gr dy vI AuQy hI hn ijs Gr df mfl hY aqy Aus Gr
dy vI, ijs pRvfr qoN ieh vsqF ByjIaF geIaF. iesqrHF jdoN vsq hI pCfx leI geI qF
mfnoN AuQy qusF ipwqrF df hI afps ‘c JgVf krvf idqf. qFqy quhfzI hI mnOq
muqfbk AuQy ipWqrF df iewk dUjy nUM cor sfbq krnf kudrqI gl hY.
4. vZIaih hQ dlfl ky-
ieQy qF ivsLf hor vI suafdlf ho jFdf hY, jdoN AuQy ipWqr lok ‘c hI sfbq ho
igaf ik mfl hor pRvfr df hY pr Byijaf dUjy ny hY. qFqy ijs bRfhmx ny corI df mfl
Byjx ‘c dlflI qy ivcolgI kIqI, iensfP df qkfjLf hY, corI df mfl Kurd-burd krn
dy jurm ‘c Aus dlfl (bRfhmx) dy hwQ vI kt idqy jfx. ikAuNik mfl nUM phuMcfAux
dI ijMmyvfrI qF bRfhmx ny hI leI sI. ieh gl vI smJx dI hY, ijs smyN ieh pMkqIaf
ilKIaF geIaF Aus smyN ieslfmI rfj sI. ieslfmI kfnUMnf muqfbk cor qy corI df mfl
Kurd burd krn/krfAux vfly dlfl dI sjLf ieko hI huMdI hY. Kfs kr AudoN ieslfmI
rfj smyN qF cor qy dlfl donF dI sjLf hI iehI sI, donF dy hWQ kt dyxy. KUbI ieh
hY, pfqsLfh srfDF vfly KOKlypx aqy iesdy pVHdy ‘c ho rhI luWt-Koh nUM nMgf krn
leI ieQy hWQ kWtx vflI imsfl vI Aus smyN dI hI vrq rhy hn.
5. "agY so
imlY ij Kty Gfly dyie"- slok
dy aMq ‘c pfqsLfh gurmiq dy isDFq pKoN apxf inrxf idMdy hn ik mrnoN bfad iksy
sMbMDI imwqr dI apVfeI jF ByjI koeI vI cIjL jF Aus dy nfm hyT kIqf dfn puMn
ikDry nhIN apVdf. jIv nUM afpxI kIqI kmfeI hI kMm afAuNdI hY. dyKx dI gl ieh vI
hY ik gurU sfihb ieQy ikhVI kmfeI dI gl kr rhy hn. ieh kmfeI sMsfrk DMn-pdfrQF,
ahuidaF-ruqibaF-vfh!vfh! dI nhIN blik krqfr dI isPLq slfh rfhIN jIvn nUM Ausdy
sWcy rMg ‘c rMg ky, jIdy jIa jIvn nUM ielfhI guxF df BMzfr bxfAux vflI kmfeI
hY. Auh kmfeI ijs nfl jINdy jIa, jIvn ivcoN aAugxF-kukrmF df nfs ho sky. srfDF
vflI qF ieQy kyvl iek imsfl hY, Drm dy pVHdy hyT ho rhI byaMq luWt-Koh,
vihmF-BrmF-jhflqF, aigafnqf vfly ZONg; ajyhy jfgy hoey mnuWK dy nyVy vI nhIN af
skdy. jIvn sdfcfrk qy Aucy sMskfrF vflf bx jFdf hYy. ieQoN qIk ik srIr iqafgx
bfad vI jIv apxy asly akflpurKu ‘c hI smf jFdf qy bfr bfr dy jnm mrx dy gyVH
qoN bc jFdf hY.
6. ‘Gru muih ipqrI
dyie’- pUry slok dy arQF nuUM Ausdy
TIk prIpyK ‘c smJx leI, slok dIaF pihlIaF iqn pMkqIaF ‘c inrol bRfhmxI
ivsLvfsF nUM hI nMgf kIqf igaf hY aqy aMqm pMkqI ivc gurdyv ny Ausdy mukfbly
gurmiq df isDFq ibafinaf hY. iKafl rhy! gurbfxI df spWsLt PLYslf hY ik clfxy qoN
bfd jIv ikQy jFdf hY iesnUM kyvl akflpurKu qoN Cuwt hor koeI nhIN jfxdf. spsLt
hY gurmiq iksy vI ajyhy ipqr lok, jmlok, jmrfj, Drmrfj, dyvlok, ieMdRlok,
nrk-surg afid dI hoNd nUM mnuWK mfqR nfl korf-nMgf DoKf sfbq krdI hY aqy ies ‘c
Aukf ivsLvfs nhIN rKdI. srfDF dy cldy pRkrx anusfr asIN ieQy ieko hor suafdlI gl
dyxI jLrUrI smJdy hF. vihmF BrmF ‘c Psy aigafnI lok, bRfhmxI pusqkF dy dsy
anusfr srfDF smyN imtI dy dyvIaF-dyvqy bxfky AunHF dI pUjf krdy hn iPLr AunHF
imtI dy dyviqaF nUM "srjIAu kftih inrjIAu pUjih" (pM: 332)
anusfr ipqRF nimq jINdy jIvF dI blI cVHfeI jFdI hY. ieQy hI bs nhIN ipWqrF dy nF
qy Bojn vI Auh iqafr krdy hn ijhVy sLfsqRF anusfr dsy hn BfvyN ipqwrF dI ieCf dy
hox jF Aukf hI Ault.
7. isimRqIaF anusfr,
srfDF dy ivsLysL Bojn- mnU
isimRqI a:3 ‘qy
ivsLnUM isimRqI a: 80
‘c ies qrHF iliKaf hY—"srfDF ‘c ipWqrF leI jykr iqWl, cfvl, jON, mFh
‘qy sfg sbjLI idqI jfvy qF ipWqr iek mhInf rWjy rihMdy hn. mWCI dy mfs nfl do
mhIny, pMCIaF dy mfs nfl pMj mhIny, bkry dy mfs nfl Cy mhIny, icql dy mfs nfl
sWq mhIny, icMkfry dy mfs nfl aWT mhIny, lfl imrg dy mfs nfl nON mhIny, Joty dy
mfs nfl dWs mhIny, kCuey aqy shy (ihrn) dy mfs nfl ipWqr XfrHF mhIny rjy rihMdy
hn……" spsLt hY bfrHvyN mhIny leI ilKx dI loV hI nhIN ikAuNik bfrHvyN
mhIny qF iPLr srfD dobfrf af jfxy hn.
8. gurduafrf pRbMDk
pRcfrk ‘qy srfD- ies
qoN vD ies bfry sfzy AunHF sWjxF nMU sucyq hox dI loV hY, jo pRbMDk qF hn gurUdr
dy pr pRcfr krvf rhy hn ibprn dIaF rIqF Bfv bRfhmxI ivsLvfsF df. iesyqrHF sfzy
ajyhy BfeI sfihbfn aqy pRcfrk ijnHF ny isrF qy nIlIafN, kflIaF, kysrI, ictIaF
dsqfrF huMdIaF hn. dfhVf pRkfsL, gfqry ikRpfnF, pRBfvsLflI Dfrmk srUp pr qury
huMdy hn srfD Ckx. puCo qF Auqr dyxgy ‘asIN ikhVf sLrfD Kfx jf rhy hF,
gurisWKF dI sLrDf hI qF pUrI krnI hY. lMgr-pfxI Ckxf hY (nfl jo kuJ kpVy mfieaf
imlygI, Auh vfDy dI)’. ikMnI kmfl hY jy gurisWKF dI sLrDf hI pUrI krn leI jF
Bojn Ckx leI hI jfxf hY qF ‘ieh Bojn Aucycy svyr smyN aqy ivsLysL idnF ‘c hI
ikAuN? sLfmF smyN aqy sfrf sfl jf sfl dy dUjy idnF ‘c ikAuN nhIN? drasl ieh
Bojx afid svyr smyN ies leI huMdy hn ik ipwqr pUjf df sMbMD hI sUrj dyvqy nfl
hY, iesy leI ieh nIXm vI svyr df hI hY dUjf srfDF leI qF AuhI ivsLysL idn huMdy
hn, sfrf sfl qF huMdy nhIN. kI iesqoN bfd vI koeI BulyKf rih jFdf hY?
ajyhy sWjxF dy crxF ‘c sinmR bynqI hY, sjxo! afpxI jLmIr
koloN puCo qy jfgo-kI ieh guru dI isWKI vflf krm hY? ieh qF bRfhmx df hI bdilaf
rUp hY jF bhrUpIafpx. iesqrHF ajyhy sfry hI pRbMDk, BfeI sihbfn, syvfdfr aqy
pRcfrk—gurU nfnk pfqsLfh dy vzy dyxdfr hn jo ies jhflq ‘c PLsy hoey hn jF
ienHF ivsLvfsF nUM bVHfvf dy rhy hn. scfeI ieh hY ik ajyhy simaF qy gurduafiraF
ivc pujy lMgr, PrUt, imTfeI afid nMU vfps kr dyxf jF ajyhy ‘gurisWKF’ qoN
Bojn Ckx qoN mnHfN kr dyxf-iksy qrHF vI AunHF dI sLrDf nUM qoVxf nhIN. blik ieh
qF isWKI ivcfrDfrf dy pRcfr leI apxf PrjL pCfxnf ‘qy sMgqF ivckfr ies pKoN
jfgRqI ilafAuxf aqy AunHF nMU aYjukyt krnf hY. hor qF hor jy kuJ hor gihrfeI ‘c
jfvIey qF ajyhy idnF ‘c gurduafiraF ‘c lMgrF pKoN nvIN iksm dI ihljul aqy
svyr-sLfm dy smfgmf AuprMq rojLfnf hox vflIaF ardfsF vI ivsLysL qy sunx vflIaF
hI huMdIaF hn.
jykr scmuc sfzy pRbMDk, pRcfrk sjxF nMU ajyhy simaF qy ielfky
dIaf sMgqfN nfl mUMh ilhfjL rKx leI, AunHF nfl sFJ ipafr vDfAux dI soc kfrx jF
AunHF df gurUdr leI Auqsfh kfiem rKx
leI-Bfv pMQk qWl qy iksy AusfrU ibrqI kfrx syvf nMU pRvfn krnf hI hY qF vI AunHF
nMU ajyhy simaF leI aYjukyt krn qfik Gt qoN Gt agoN leI qF Auh sucyq ho jfx.1.
mÚ 1 ] ijAu jorU isrnfvxI afvY vfro vfr ] jUTy jUTf muiK vsY
inq inq hoie Kuafru ] sUcy eyih n afKIaih bhin ij ipMzf Doie ] sUcy syeI nfnkf
ijn min visaf soie ] 2 ] (472)
pd arQ: jorU-
iesqRI, isrnfvxI- mfsk Drm, mhfvfrI KUn. vfro vfr- smyN-smyN nfl, hr mhIny.
jUTY- jUT (mhfvfrI df KUn ijsnUM qUsIN gMdgI kihMdy ho). muiK vsY- ikDroN bfhroN
nhIN afAuNdf ieh qF Ausdy srIr df clx hY, ieh qF srIr dy aMdroN hI afAuNdf hY.
jUTY jUTf - qF qy ieh jUT jF gMdgI nhIN blik iesqRI srIr df clx hY. inq inq hoie
Kuafru- inq hI Aus nUM smfj-pRvfr ‘c jLlIl kIqf jFdf hY, Aus nfl iGrxf kIqI
jFdI hY. eyih- ieho jhy mnuwK. sUcy- suwcy, pivqr. afKIaih- khy jf skdy hn.
eyih- jo mnuwK. sUcy eyih n afKIaih bhin ij ipMzf Doie- kyvl srIr Dox nfl koeI
mnuWK sucf nhIN ho jFdf. sUcy syeI- (asl ‘c) suWcy AuhI hn. ijn min- ijMnHF dy
ihrdy Gr ‘c. soie- akflpurKu .2.
arQ: ijvyN iesqRI
nUM mfsk Drm afpxy smyN nfl afAuNdf hY. ies mfhvfrI kfrx AusnUM smfj ivc inwq hI
jLlIl kIqf jFdf hY. (pr ieh mfhvfrI ijs nUM gMdgI mMn ky iesqRI nUM hmysLF jLlIl
kIqf jFdf hY ieh qF) smyN smyN nfl iesqRI srIr dy aMdr df hI clx huMdf hY
(bfhroN ikqoN acfnk nhIN afAuNdf).
iPr jdoN kuJ idnF bfad jdoN kysI iesLnfn kr lYNdI hY, qF Ausy
nUM hI pivqR vI mMn ilaf jFdf hY. (jdik iesLnfn qoN pfihlF qy bfd vI Ausdy srIr
aMdr ieh ikRaf qF hr smyN brfbr cl rhI huMdI hY. qFqy jykr scmuWc ies KUn kfrx
hI Auh apivqR sI, qF qy Auh kdy pivqR ho hI nhI skdI).
iesqy gurdyv PYslf idMdy hn, kyvl srIr Do lYx nfl mnuwK kdy
suwcf nhIN ho skdf (aqy ies ZMg nfl kdy qF iesqRI nUM apivqR mMn ky Aus nfl nPrq
krnI jF iPr kyvl kysI iesLnfn qoN bfad AusnUM pivqR vI mMn lYxf, aigafnI mnuWK
dI kyvl apxI hI kfZ hY). asl ‘c suwcy AuhI huMdy hn ijMnHF dy ihrdy Gr aMdr
krqy dI isPLq slfh vsI huMdI hY (aqy ienHf vfDU vihmf BrmF ‘c nhIN AulJy
rihMdyy) .2.
gurmiq ivcfr drsLn: 1.
lPLjL ‘isrnfvxI’
ikAuN?- iesqRI srIr dy ies aiq loVINdy
kudrqI clx nfl aKOqI Dfrmk afgUaF vloN joVIaF anykF BRFqIaF ipCy ivsLvfs idqf
igaf hY ik ‘iesqRI afpxy mfsk Drm dy arMB qoN sqvyN idn Bfv hPLqy bfd jdoN
"isr qo pYrF qIk iesLnfn" (isrnfvxI) kr lYNdI
hY qF Auh muV Drm kfrjF smyq afpxy hr kMm
kfj leI pihlF dI qrHF hI pivqR ho jFdI hY. iesy leI iesqRI srIr dy ies akflpurKI
nIXm, mfsk ckR nUM Bfrq dy hI kuJ ielfikaf ivc KflI ‘isrnfvxI’ vI ikhf hY
aqy gurdyv ny vI ieQy ies dy leI AuhI pRclq lPLjL hI vriqaf hY.
2. afvY vfro vfr-
ivcfr aDIn slok df sMbMD hI kyvl iesqRI
srIr dy aiq jLrUrI akflpurKI nIXm ‘mfsk ckR’ aQvf ‘isrnfvxI’ nfl hY.
hQly slok rfhIN gurdyv ny ies bfry Drm dy nF hyT pfeIaF BRFqIaF ‘qy ajyhy smyN
iesqRI vrg aMdr lmyN smyN qoN BrI geI afqm iglfnI bfry smucy mnuWK smfj nMU
sucyq kIqf hY. ijvyN iesqRI nUM mfsk Drm apxy smyN anusfr aqy bfr bfr afAuNdf
hY. iPLr vI ies kfrx "inq inq hoie Kuafru"
Bfv
smfj ivc inwq hI AusnUM jLlIl hoxf
pYNdf hY. pr Ausdy srIr df ieh bhfv ijs nUM gMdgI pRclq krky Aus ivcfrI aMdr hIx
Bfv pYdf kIqf jFdf hY, ieh qF "jUTy jUTf muiK vsY"
Bfv hr smyN iesqRI srIr dy aMdr dI hI
kudrqI ikiraf hY, ikqoN bfhroN nhIN afeI aqy nf axhoxI hY aqy nf hI gMdgI.
3. "sUcy eyih n
afKIaih bhin ij ipMzf Doie"- apxf
mfsk ckR Kqm hox qoN bfd jdoN iesqRI kuJ idnF bfad isrnfvxI Bfv kysI iesLnfn kr
lYNdI hY qF AusnUM iPLr qoN pihlF vFÕ hI pivqR mMn ilaf jFdf hY. jdik iesLnfn
smyN ‘qy bfd ‘c vI ieh ikiraf Aus srIr aMdr hr smyN aruk AusyqrHF hI cldI
rihMdI hY. dUjy lPLjLf ivc jykr ies bhfv kfrx Auh apivqR sI, qF qy Auh kdy pivqR
ho hI nhI skdI. asl gl ieh hY ik ies vjoN Auh kdy apivqR hoeI hI nhIN sI ieh qF
smfj ‘c pfieaf igaf kyvl iek vfDU df BulyKf sI.
gurU nfnk pfqsLfh PLYslf dyNdy hn ik "sUcy eyih n
afKIaih bhin ij ipMzf Doie" Bfv
kyvl srIr dy Dox nfl mnuwK kdy sucf
nhIN ho jFdf. asl ‘c "sUcy syeI nfnkf ijn min visaf soie"
sucy Auh hn ijMnHF dy ihrdy aMdr krqy dI isiPLq sflfh df vfsf hY. Bfv mfsk ckR
qF iesqRI srIr dI nIXmq aqy jLrUrI ikiraf hY, ieh gMdgI nhIMN hY. pr ies ckR nUM
afDfr bxfky pihlF qF Aus nUM apivwqR jLfihr krnf, Aus leI nPrq pYdf krnI ‘qy
iPLr kysI iesLnfn df shfrf lYky AusnUM pivqR vI mMn lYxf, kyvl aigafnqf hY.
scfeI ieh hY ik ies ‘mfsk ckR’ kfrx iesqRI kdy apivqR hoeI hI nhIN sI.
4. ijAu jorU isrnfvxI- ies
ivsLy bfry ivcfr krn dI vzI jLrUrq df ies gloN vI pqf lgdf hY ik iek pfsy qF
mnWuK smfj df jnm ckR, iesqRI vrg dy iesy ‘mfsk ckR’ qy afDfrq hY. dUjf
iesqRI srIr ivc ies df vfDf Gftf, iesqRI srIr vfsqy vI anykF jtl qy guMJldfr
(kroink) ibmfrIaF nMU jnm dyNdf hY. iehI kfrn hY ik zfktrF, vYdF-hkImF dIaF
dukfnF dy bfhr ies bfry afm ‘qy ivsLysL iDafn-duafAu borz ltky imldy hn.
sLfied sfnUM ieh aMdfjLf vI nhIN ik iesqRI vrg df Dfrmk pKoN ies bfry sucyq hoxf
hor vI vD jLrUrI hY. ikAuNik ijMnI jhflq-jLlflq-sLRimMdgI-afqmhIxqf-afqmiglfnI
Aus aMdr ies pKoN Drm dy ivkRq kIqy rUp rfhIN, Drm dy TykydfrF ny Aus aMdr BrI
hY aMdfjLf lfAuNdy lUM-kMzy KVy ho jFdy hn.
purfqn pRBfvF aDIn Bfrq dy hI aj vI bhuq sfry ajyhy ielfky hn
ijQy ajyhy simaF qy iesqRI nMU ieMnf jLlIl kIqf jFdf hY ik sLfied Auh apxy
iesqRI jnm nMU hI sLfp mMnx qy mjbUr ho jFdI hovygI. ajyhy smyN Aus kool Drm krm
df qF aiDkfr hI nhIN rihMdf. cONky dI mflikn, cONky-culHy dI iksy vsq nMU hWQ
nhIN lgf skdI. AusnMU ieMnf apivqR disaf jFdf hY ik mfqr Ausdy hQ lgx nfl hI
cONky dI hr vsq apivqR ho jFdI hY. kuJ ielfikaf ‘c qF aj vI ajyhy smyN Ausdy
Kfx-pIx dy brqn qIk vK kr idqy jFdy hn. blik kuJ ielfikaF ‘c ajyhy smyN AusnMU
rotI qIk icmty nfl dyx dIaF glF vI sunx c afeIaF hn.
5. ‘isrnfvxI’ aqy
bRfhmx vrg- jykr gihrfeI qoN dyiKaf
jfvy pihlI gl qF ieh ik sMsfr Br coN iesqRI srIr dy ies jLrUrI clx nfl jy kr
iksy ny CyVfKfnI kIqI hY qF Auh kyvl bRfhmx vrg hI hY. dUjf- ieh vI scfeI hY ik
pursL pRDfn smfj ‘c, iesqRI jgq nUM sMsfr pWDr qy kdy iensfP imilaf hI nhIN
aqy iesdy leI vI jykr koeI aglI kqfr ‘c KVf hY qF Auh vI bRfhmx hI hY. Epry
qOr qy dyvI df lybl dyx qoN bfd iesqRI nMU hr pKoN dubyl-ablf aqy mfqr kfm-vfsnf
dI pUrqI leI, mnorMjn df sfDn jF bcy pYdf krn vflI msLIn hI mMinaf ‘qy bxfieaf
hY. anykF rcnfvF ‘c qF AusnMU KrIdx-vycx jF numfiesL dI ‘cIjL’ hI mMinaf
hY. bRfhmxI pRBfvF aDIn sfzy guaFzI Drm ‘c, iesqRI vrg leI ieQo qIk pRclx hY
"jnm ipqf dy Gr, arQI pqI dy Gr" ikAuN? ikAuNik AuQy Aus df ‘kinaf-dfn’
huMdf hY, ivafh jF sLfdI nhIN aqy dfn idqI vsq vfps lYx df iksy nUM hwk nhIN rih
jFdf.
spsLt hY AuQy iesnUM kyvl dfn dI ‘cIjL’ hI mMinaf hY,
iensfn nhIN AuQy Auh arDMgnI hY Bfv afdmI dy mukfbly kyvl aDy srIr vflI.
nfm-jfq-goq sB kuVI df hI bdldf hY muMzy df nhIN ikAuNik ipqf-BfeIaF vloN ‘kinaF
dfn’ qoN bfd Auh ivcfrI qF muMzf ‘qy muMzy vfilaF dI pRfpRtI hY ‘BfvyN
mfry-BfvyN rKy’. iesyqrHF AuQy ‘kinaf-dfn’ dy nfl nfl ‘dfj dhyj pRQf’
AyupRMq ‘ivDvf afzMbr’, ‘sqI pRQf’ afid df afDfr vI iehI socxI hY. ieQoN
qIk ik pqIbRqf hoxf vI Ausy leI jLrUrI hY muMzy leI nhIN. iehI kfrx hY ik AuQy
bhuqIaF rsmF-rIqF ijvyN sLfdI smyN kuVI vfly mFjI Bfv muMzy vfilaf dy BFzy mFjx
vfly; iesdy Ault muMzy vfly jFjI hn. AuQy iesqRI leI dyvdfsI pRQf, rfmjnI pRQf,
sUqk-pfqk dy nIXm hn. AuQy AusnUM jMjU qy ipqRI krmF dy vI hk nhIN. rKVIaF-itky
(BeIaf dUj), krvfcOQ afid dy vrq, AusnUM pursL vrg dI dubyl bxfky rKx leI hI
iqAuhfr hn. anykF sgn, rIqI-irvfj qy ablf dy ‘vDIaf’ lybl, ieh sfry afiKr
iesy hI smfj dI dyx hn. KYr ieh lMmf ivsLf hY, ies sMbMDI kuJ hor ivcfr pAuVI
nM:19 dy nfl lgdy slok " BMiz jMmIaY
BMiz inMmIaY" smyN idqy hn, pfTk
Ausdf lfhf AuQy lY skdy hn. ieQy iesLfry mfqR ijLkr ies leI vI jLrUrI ho igaf
ikAuNik ivcfr aDIn ivsLy df isDf sMbMD vI iesqRI srIr dy Aus clx nfl hY, ijsdI
CyV CfV vI bRfhmx vloN hI kIqI geI hY.
6. ivsLf ‘isrnfvxI’
aqy bRfhmxI rcnfvF- ijs ‘mfskckR’
vfly rWj qoN mnuWK df pUrf srIr iqafr huMdf hY Ausy bfry ieMnI nPLrq df vfqfvrx
ik gurU nfnk pfqsLfh nUM vI ies dy leI ivsLysL iDafn dyxf ipaf. drasl ieh sB acncyq
nhIN hoieaf, blik hjLfrF sflF qoN ajyhy smyN leI mnuWKI mn qy pfey gey
kupRBfvF df hI istf hY. sbUq vjoN ‘gruV purfn’ ivcoN iek do imsflF ieQy
idqIaF jFdIaF hn:
‘nfrIaF nMU jdoN mhIny ivc irqU kfl hovy qF sLurU dy cfr
idn Ausdf iqafg kr dyxf cfhIdf hY. iehnF cfr idnF ‘c iesqrI pihlF qoN pYdf
hoeI bRhm-hWiqaf ivc siQq hMudI hY ]7] bRhmF ny ieMdr qoN htfky iesdf cOQf ihWsf
nfrIaF nMU dy idWqf sI. ies vfsqy qd qIk nfrIaF df irqUkfl ivc mUMh vI nhIN
dyKxf cfhIdf jdqIk ik Aus ivc bRhm hiqaf df pfp bixaf rihMdf hY]8] irqU kfl dy
pihly idn ieh czflx dy brfbr hMudI hY, dUjy idn ieh bRhmGfqnI hMudI hY. qIjy idn
ieh nfrI, Doibn dy brfbr hMudI hY. iehnF iqMnF idnF dy Kqm ho jfx nfl cOQy idn
ieh nfrI iesLnfn krky pivqR hMudI hY]9] iPr iek spqfh qIk ieh nfrI bRWq-pUjf,
ipWqrIgx aqy dyviqaF nimq kuJ krn jog hMudI hY]10] (gruV purfx aiDafie 22 slok 7
qoN 10 )
iesy qrHF gruV purfn dy hI aiDafie 12 slok nM 9 ivc vI iesqrI
dy mfisk rj (KUn) nMU, pRyqF dy gMdgI-ivsLtf vfly BojnF ivcoN iek Bojn dy qOr qy
disaf igaf hY. Bfv-ajyhy smyN cMUik ieh pRyqF df Bojn hMudf hY ies vfsqy ieQy
AuhnF df vfsf hMudf hY".
purfqn rcnfvF ivcoN, ijnHF df bRfhmxI vrg duafrf BfrqI smfj
Aupr hjLfrF sflF qoN gihrf pRBfv hY ajyhy hor pRmfx vI idqy jf skdy hn. dyKx dI
gl ieh hY ik jy scmuc iesnMU iesqRI jgq vfsqy bRhm hiqaf kfrn sLfp hI mMn ilaf
jfvy qF vrdfn iksnMU afKogy? ikAuNik iesqoN ibnF nf hI sMsfr-ckR cl skdf hY aqy
nf hI iesqRI srIr df koeI sfrQk mqlb hI rih jFdf hY. TIk AusyqrHF ijvyN ‘vIrj’
qoN ibnF afdmI dy srIr df koeI mqlb nhIN. ies irqUkfl df vfDf-Gftf qF pRvfr dI
suK sLfqI nMU hI qbfh kr dyNdf hY ikAuNik ijs pRvfr ‘c Gr dI mflikn hI
suasQ nhIN Auh Gr ikvyN suasQ rvygf? hF! ajyhy vihmI ‘qy aigafnI lokF dy girh
ivKy jykr iesqRI aMdr ies pKoN koeI vfDf-Gftf af jfvy qF qy AunHf nUM qF jLrUr
KusL hoxf cfhIdf hY ik AunHF qoN bRhm hiqaf twl rhI hY. iesdy bfvjUd Auh lok vI
dUijaF dI qrHF hI zfktrF-hkImF dy cWkr ktdy hn, ikAuN? ikAuNik ieh bRhm-hiqaf
nhIN blik smfj leI, iesqRI srIr dI vzI jLrUrq vI hY aqy jLrUrI vI.
7. isWK bIbIaF aqy mfsk
ckR- ies bfry vzf iDafn dyx dI loV qF
isWK bIbIaF nUM vDyry hY. hYrfnI huMdI hY jdoN aigafnqf vs sfzIaF kuJ isWK
bIbIaF afp vI ies mfsk ckR nMU iGrinq krm mMn bYTdIaF hn aqy kihMdIaF hn, ajyhy
idnF ‘c AunHF ny pfT ‘c ihWsf nhIN lYxf, kIrqn nhIN krnf, inWqnym nhIN krnf,
gurduafry nhIN jfxf afid. ijnHF isWK bIbIaF ny gurbfxI dy mhfn sWc rfhIN afp
jfgxf aqy "afip idRVY avrh nfmu jpfvY" (pM:274) anusfr
sMsfr nMU jgfAuxf sI, jy Auh afp hI ies ickV ‘c PsIaF hn qF rWb hI rfKf. ieQy
vI sLfied bhuqf dosL AunHF df nhIN blik sfzy Aupr pey bRfhmxI pRBfvF df aqy
ax-aiDkfrI pRcfrkF df hI hY. aj aYjukysLn aqy zfktrI ivigafn dy jLmfny ivc jy
pVH-ilK ky vI bIbIaF, bfxI gurU qoN apxy jIvn df igafn pRfpq nf krn qF iesnUM
AunHF df apxf dosL hI mMxxf pvygf. DMn hn gurU nfnk pfqsLfh, ijnHF ny
iesqRI jgq nfl ies pKoN ho rhI avhylxf nUM vMgfiraf aqy "ijAu
jorU isrnfvxI" vfly hWQly slok
rfhIN sMpUrx mnuWK smfj nUM JMjoiVaf.2.
pAuVI ] qury plfxy pAux vyg hr rMgI hrm svfiraf ] koTy mMzp mfVIaf lfie bYTy
kir pfsfiraf ] cIj krin min Bfvdy hir buJin nfhI hfiraf ] kir Purmfieis Kfieaf
vyiK mhliq mrxu ivsfiraf ] jru afeI jobin hfiraf ] 17 ] (472)
pd arQ: qury- GoVy.
plfxy- kfTIaF smyq iqafr br iqafr. vyg- iqKI cfl vfly dOVfk, hvf dI cfl qy dOVx
vfly. hr rMgI- hryk ZMg nfl, eYsLo iesLrq qy afrfm dy sfry sfDnf nfl BrpUr.
svfiraf- sjfey hoey. mMzp- mhl, sLfimafny afid. lfie bYTy- hr cIjL itt iPLWt.
kir pfsfiraf- psfry PYlf ky, ieh Bul ky ik asF sdf bYTy nhIN rihnf qy PYlfa
PYlFdy jFdy hn. cIj- coj, kOqk, qmfsLy. krin min Bfvdy- mn BfAuNdy (kOqk) krdy
hox. hir buJin nfhI- (ijs krqfr ny ieh sB dfqF, sfDn qy qfkqF bKsLIaF hn) AusnUM
qF cyqy nhIN krdy. hfiraf- (iesqrHF dfqy vloN sBkuJ pRfpq huMdy hoey vI) jIvn dI
bfjLI hfr ky hI jFdy hn. Purmfieis- hukm krdy sfr. vyiK- AunHF nUM apny mMn ky,
mihl-mfVIaF dI hI apxq kfrn. mhliq- mihl mfVIaF qy. mrxu ivsfiraf- ienHF
pRfpqIaF bdly AunHF nUM iehI Builaf rihMdf hY ik mOq ny acfnk hI af Gyrnf hY aqy
sB ieQy hI rih jfxf hY. jru-buZypf. jobin hfiraf- juafnI dy TigaF nUM, ienHf
ibnsnhfr pdfrQF dy rsF ‘c hI ijnHF ny apxI juafnI guaf idqI aqy byaMq dfqF dyx
vfly dfqy nUM Buly rih ky mnuWKf jIvn ajLfeI kr idqf.17.
arQ: ijnHF pfs
kfTIaF ldy aqy hvf dI cfl dOVx vfly iqafr br iqafr GoVy KVy huMdy hn, ijnHF ny
apxy hrmf nUM keI ZMgF qy eYsLo iesLrq dy sfDnf nfl BrpUr kIqf huMdf hY.
jo mnuWK koTy mhl mfVIaF afidk df psfrf psfr ky (ahMkfrI
hoey) bYTy, mn mfnIaF krdy qy rMg rlIaF mfxdy hn. (iesdy Ault ijs krqfr ny ieh
sB dfqF, sfDn qy qfkqF bKsLIaF hn) AusnUM cyqy nhIN krdy, AusnUM pCfxdy hI nhIN.
(ajyhy lok) afpxf mnuWKf jnm ies sMsfr qoN hfr ky hI jFdy hn.
ajyhy mnuWK (kmjLorF mjbUrF qy byksUrF Auqy) hukm clFdy qy
jLulm Dkf krdy hn, (dUijaF dy isr qy) mojF mfxdy ‘qy afpxy mhl-mfVIaF dI pkV
‘c afpxI moq qIk nUM vI BulfeI rKdy hn. ajyhy juafnI dy TigaF nUM, Bfv juafnI
dy nsLy ‘c gLlqfn rih cuky mnuWKF nUM, Ausy hI gPLlq dI nINd ‘c rihMdy
(acfxk iek idn) buZfpf vI af Gyrdf hY (Bfv jIvn df aMq af jFdf hY ikAuNik smF qF
kdy iksy dI ieMqjLfr nhIN krdf).17.
pAuVI aqy slokF dI afpsI sFJ: pAuVI
‘c cyqfvnI idqI hY ik mnuwK afm qOr qy pRBU dIaF bKsLIaF qfkqF, srdfrIaF aqy
sUJ dI durvrqoN hI krdf aqy Bul jFdf hY ik sB kuJ Aus dfqy df hI bKisLaf df hY
aqy ies ‘c kuJ vI sdIvI nhI. iewk idn acfnk hI mOq df vfr jdoN Aus leI ieh sB
prfieaf kr dyNdf hY qF Aus smyN kuJ nhIN ho skdf.
iesqrHF DWky julm qy TgIaF df jIvn bqIq krdf hoieaf mnuWK
afpxf hIry vrgf mnuWKf jnm guaf bYTdf hY. qFqy mnuWK nUM cfhIdf hY ik apxy
mnuWKf jnm dy asl mWksd nUM pCfxy qy TWgIaF, rMg rlIaF, kmjorF Aupr DWkf julm
krky apxI juafnI nUM brbfd nf kry. ikAuNik jIvn dy juafnI vfly ijs kImqI smyN
nUM mnuWK hMkfr, qfkq, pYsy, jfiedfdF dy nsLy jF sMsfrk rsF-ksF ‘c AulJy rih
ky aqy dUijaF nfl TWgIaF, jLulm DWkf krdy jLfieaf kr idMdf hY aMq Aus sfry df
lyKf vI Ausy nUM hI dyxf huMdf hY.
hux lvo slokF vflI gl-nfl joVy doNnF hI slokF ‘c aKOqI
Dfrmk TWgF vlo aijhIaf TwgIaF nUM hI nMgf kIqf igaf hY. bfhroN lokfeI qF AunHF
nUM Drm-gurU mMn ky AunHf dy khy cl rhI huMdI pr AunHf df sfrf krm ies qrHF df
huMdf hY ijsdf ijLkr pAuVI ‘c afieaf hY.
ieQy bRfhmx vrg dI imsfl dy ky smJieaf hY ik bRfhmx iksqrHF
lokfeI ivckfr Dfrmk pKoN afpxI bxI hoeI BWl df lfB lY ky srfDF vrgy Pokt ivsLvfs
dyNdf qy dUijaF nUM luWtdf hY. iesy qrHF agly slok ‘c pfqsLfh dsdy hn ik ikvyN
Auh, isrnfAuxI bfryy BulyKf pfAU pRcfr krky lokfeI nUM gumrfh ‘qy Kuafr krdf
hY. drasl KuWd krqfr nUM Builaf ieh mnuWK, ienHF Dfrmk TWgIaF ‘qy cqurfeIaF
‘c AuliJaf afpxf aqy dUijaF df kImqI mnuWKf jnm vI brbfd kr irhf huMdf hY.17.
|
. |