. |
|
afsf kI vfr
gurmiq ivcfr drsLn aqy stIk
ipRMsIpl
igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI
sloku mÚ 1 ] pihlf sucf afip hoie sucY bYTf afie ] sucy agY
riKEnu koie n iBitE jfie ] sucf hoie kY jyivaf lgf pVix sloku ] kuhQI jfeI sitaf
iksu eyhu lgf doKu ] aMnu dyvqf pfxI dyvqf bYsMqru dyvqf lUxu pMjvf pfieaf iGrqu
] qf hoaf pfku pivqu ] pfpI isAu qnu gizaf Qukf peIaf iqqu ] ijqu muiK nfmu n
AUcrih ibnu nfvY rs Kfih ] nfnk eyvY jfxIaY iqqu muiK Qukf pfih ] 1 ]
(473)
pd arQ: pihlf sucf
afip hoie- Bojn Ckx qoN pihlF (sLfsqRF dy nIXmf muqfbk) nHf Do ky qyV ibnF
islfeI iek DoqI pihn ky. sucY- sucy cOky ‘c (ijhVf ik sLfsqRF dy nIXmf muqfbk
pihlF qoN suWcf kIqf hoieaf hY). sucy agY riKEnu- jjmfn ilaf ky Aus agy Bojn
rKdf hY (ijhVy ik ivsLysL qor qy sucmF dy nIXmf nUM muWK rK ky hI iqafr kIqy
hoey hn). koie n iBitE jfie- ijs Bojn nUM iksy mnuWK ny ajy iBitaf nhI. jyivaf-
KfDf. sucf hoie kY jyivaf- hr pKoN suWcmf dy nIXm pUry krky Aus Bojn nUM KfDf.
lgf pVix sloku- (Bojn Ckx qoN pihlF qy bfd) slok pVHy. kuhQI jfeI- kuQfeyN, gMdy
QF ‘c, Bfv Aus iZWz ‘c ijQy pihlF qoN hI hr smyN ml mUq ivsLtf afid mojUd
rihMdI hY.
dyvqf- pUjx jog, pivqR, bRfhmx mWq rfhI mMny jfx vfly dyvqy.
bYsMqru- agnI. pfku pivqu- mhf pivqR. pfpI- bymuK, Auh mnuWK jo krqy dIaf dfqF
qF vrqdf hY pr krqy nUM Bul ky apxIaF isafxpF-cqurfeIaF ‘c AuliJaf rihMdf hY,
aigafnI mnuWK. qnu- AuhnF dyviqaf df srIr, dyviqaF dI vrqoN nfl iqafr hoieaf
Bojn. gizaf- rlfieaf Bfv dyviqaF dy Aus srIr df imlfp Aus pfpI mnuWK (bRfhmx)
dy srIr nfl hoieaf. iqqu- Aus Auqy, dyviqaF qoN bxy Bojn Auqy. ijqu
muiK- ijs mUMh nfl. nfmu n AUcrih -akflpurKu
dI isiPLq slfh nhIN. rs Kfih- sMsfr dy sfry pdfrQ KFdy hn. eyvY jfxIaY- ieAuN hI
jfx lYxf cfhIdf hY. iqqu muiK Qukf pfih- pRBU vloN aijhy mnuWK drgfh vloN
byiejLq huMdy hn, DWky jFdy hn, krqfr dI drgfh ivcoN Ausdy mUMh qy QuWkF pYNdIaF
hn .1.
arQ: (sLfsqR rIqI
anusfr bRfhmx) pihlF afp suWcf bxdf hY, iPr Aus cNOky ‘c af ky bYTdf hY ijsnUM
(sLfsqR rIqI anusfr) suWcf kIqf hoieaf hY.
iPr Aus agy (jjmfn) Auh Bojn ilaf ky rKdf hY (ijhVy rsoeI leI
sucmF dy nIXmF muqfbk cONky kfrF kZ ky iqafr kIqy hn) blik ijnHf pdfrQF nUM ajy
iksy ny iBitaf vI nhIN. (hr pKoN) suWcmF dy nIXm pUry krn qoN bfd bRfhmx jdoN
AunHF pdfrQF nUM Ckx lgdf hY (qF pihlF vydF dy) slok pVHdf hY.
(kmfl dI gl hY ik hr kdm qy sLfsqRF muqfbk suWcmf dy sfry
nIXm pUry kIqy qy bRfhmx ny aMq) ieMnI suWcI vsq nUM iqafr krky, kuQfeyN Bfv Aus
gMdy QF (pyt ‘c) suitaf (ijQy ml, mUq, ivsLtf afid hr smyN mojUd huMdy hn) qF
iPLr aY BfeI! (ieMnI pivqR vsq nUM ieMnI gMdI QfvyN isWtx df) dosL iks Aupr?
(ikAuNik asUl qF ieh hY ik pivqR vsq nUM rKx leI jgHf vI pivqR hoxI cfhIdI hY pr
ieQy qF sB Ault hI hoieaf hY)
(ieQy hI bWs nhIN) aMn, pfxI, agnI, lUx ‘qy GI (ijnHF nUM
qUM dyvqy krky mMndf hY ienHF dyviqaf dy imlfp qoN) jo Bojn iqafr hoieaf, qFqy
Aus nUM mhf pivqR (pfku pivqu) kihxf pvygf. (pr ieQy vI gl AultI hY
ikAuNik ies mhf pivqR srIr) Bojn df irsLqf, pRBU Bwuly bymuK (pfpI mnuWK) nfl pY
jfx bfad (pfpI isAu qnu gizaf) AusnUM (bRfhmx dy) mUMh dIaF QuwkF nfl hI
rlfieaf igaf.
(gurdyv PLurmFdy hn sWcfeI ieh nhIN ik Bojn nUM gMdI QF
pfieaf aqy nf hI ieh ik Aus ‘c QukF imlfAuyx vflI hI koeI gLlq gl hY, ieh qF
Bojn Ckx qy pyt ‘c phucfAux df kuWdrqI nIXm hY. asl gl ieh hY ik ijhVf mnuwK,
byaMq dfqF dyx vfly pRBU nUM Bulf ky vfDU dy suWc-iBt-pRCfivaF dy afzMbrF ‘c
AuliJaf rih jFdf aqy) dfqy dIaF dfqF dy rs qF mfxdf hY pr krqfr df sLukrfnf nhI
krdf, Ausdy gux nhIN gfAuNdf (qF ajyhf mnuWK Drm df afgU qF dUr, blik akflpurKu
dI drgfh df gunhgfr-pfpI hI hY)
iesqy pfqsLfh PurmFdy hn qFqy ieAuN smJxf cfhIdf hY ik (ieh
QukF Bojn cbfAux leI Bojn ‘c nhI Auh qF Bojn cbfAux df kudrqI nIXm hI sI) blik
Auh QuWkF qF drgfh ivcoN (pRBU dr qoN durkfry hoey) aijhy pfpI mnuWK dy mUMh qy
pY rhIaF hn.1.
gurmiq ivcfr drsLn- 1.
‘pihlf sucf afip hoie’- bRfhmx
pihlF afp iesLnfn afid krky iPr Aus cAuNky ‘c af ky bYTdf hY ijs nUM Aus ny
sLfsqR rIqI anusfr pUrI qrHF suWcf bxf riKaf huMdf hY. AupRMq Bojn Ckx smyN Aus
agy jo Bojn rKy jFdy hn Auh vI Auh huMdy hn ijMnHF nUM iqafr krn leI sLfsqRF
muqfbk hr pKoN suwcmf dy nIXmF df pUrf-pUrf iDafn kIqf huMdf hY. ieh vI dyiKaf
huMdf hY ik Ausdy ihsfb, AunHF pdfrQF nUM koeI jUTf hWQ nf lgf hovy,
iBWt-pRCfvyN qoN pUrI qrHF bcy hox. ieQy hI bWs nhI, Aus suWcy cONky ‘c bYT ky
hr pKoN suWcy ho cuky BojnF dy syvn qoN pihlF qy bfd vI, Aus aKAuqI suWcy mnuwK
ny vyd mMqRF df Aucfrx kIqf.
2. kuhQI jfeI sitaf- iesqrHF
gurdyv ienHF suWcmF qy iBWt-pRCfvyN vfly vihmF BrmF ‘c Psy mnuwK dy suWqy mn
nUM hlUxf dy ky puCdy hn: hy pMizq! ijs Bojn nUM Ckx qoN pihlF, arMB qoN aMq qIk
qUM ieMnI suWcm vrqI. qF qy aijhI iqafr suWcI vsq nUM, iksy Aucy qy sucy sQfn qy
rKxf hI sLoBdf sI. iesdy Ault qUM Aus Bojn nUM Aus pyt ‘c pfieaf ijQy pihlF
qoN hrsmyN ml-mUq-ivsLtf mojUd rihMdf hY. afiKr qUM ieh sB ikAuN kIqf? ikAuNNik
iesy pyt ‘c pfAux leI hI qF ieh Bojn iqafr kIqf igaf sI aqy iesnUM ieQy pfAuxf
jrUrI vI sI . pr KUbI ieh ik ijs pyt c asF Bojn nUM pfAuxf huMdf hY aqy ijs pyt
leI iesnUM iqafr kIqf jFdf hY Auh pyt qF krqy dy inXmF anusfr iksy smyN ivsLtf
afid qoN rihq huMdf hI nhI. iesdy Ault jykr ieh mMn ilaf jfvy ik bRfhmx dI krxI
jog sI qFqy iesqrHF dI pivqR vsqU nUM phuMcfAux-rKx df sQfn vI Ausy qrHF hI
pivqR hoxf cfhIdf sI pr ieh qF bRfhmx leI sMBv hI nhIN sI. ies qoN spsLt huMdf
hY ik drasl bRfhmx dI krxI hI glq aqy Drm dy nF qy kyvl afzMbr hI sI.
3. pfpI isAu qnu gizaf- ies
qoN agy qF gurdyv sucF-iBtF vflI bRfhmx dI ies krxI df hor vI KoKlfpx sfbq krdy
hn. iesdI cIr PfV krdy hoey PurmFdy hn: aY pMzq! qyrf afpxy afp qIk ‘qy AusqoN
bfd cAuNky-Bojn dIaF suWcmF dI gl qF iPr vI ipCy rih jFdI hY. pihlF qF ijnHF
vsqF nfl qUM Bojn iqafr kIqf, iehnF ivc aMn, pfxI agnI, GI, lUx muWK Auh hn
ijnHF nUM qUM dyvqy qIk mMndf, pRcfrdf qy AunHF dI pUjf vI krdf hYN. ies qrHF
aijhIaF pivqR vsqF dy sumyl qoN jo Bojn iqafr kIqf igaf Aus nUM qF mhfn pivqR jF
‘pfku pivqu’ hI kihxf cfhIdf hY. ikAuNik ieh KflI Bojn hI nhIN blik AunHF
dyviqaf df srIr vI hY. iehI kfrx hY ik ies ‘pfku pivqu’ vsq leI qF Aus dI
sMBfl dy nfl nfl Ausdf jog siqkr vI jLrUrI hY pr qUM kI kIqf.
ijs pyt ‘c qUM ies Bojn nUM phuMcfieaF Aus pyt aMdr
ml-ivsLtf afid dI gMdgI df hoxf qF iPLr vI bfd dI gl hY, qyry hI ihsfb nfl qyry
pMj dyviqaF dy imlfp qoN iqafr AuhnF dyviqaF dy mhfn pivqR srIr Bfv Bojn df nfqf
qUM isDf hI QuWkF nfl jf joiVaf. pr ikAuN? ikAuNik QuWkF nfl cbfey ibnf nf hI
iehnF Bojnf df rs bnxf sI ijhVf qUM mfixaf, aqy nf hI Auh Bojn qyry pyt aMdr hI
jf skdy sn. spsLt hY ik suWcmF, coky kfrf vflf qyrf kyvl iek pfKMz hI sI.
4. ‘nfnk eyvY jfxIaY
iqqu muiK Qukf pfih’- ieQy gurdyv
spsLt krdy qy PurmFdy hn ik aY bRRfhmx! Bojn qF iqafr hI iesy leI huMdf hY ik
AusnUM QuWkF dy sihXog nfl cbf ky pyt aMdr Byijaf jfvy aqy mnuWK dI Kurfk bxy.
Bojn leI iehI qF krqy df inXm hY. asl ‘c ivsLf ieh nhIN ik qUM Bojn bxfieaf,
cbfieaf qy pyt ‘c ikAuN pfieaf hY. ieQy ivsLf ieh hY ik ijs krqfr ny sfnUM ieh
dfqF qy byaMq rs bKsLy hn AusnUM ivsfr ky ienHF nUM Ckxf hI asl ‘c pfpI hoxf
hY. ivsfrnf qF AusdI amfnq ‘c iKafnq hY hI, ies qoN vI vD ieh hY ik ienHF dfqF
dI tyk lY ky lokfeI nUM kurfhy pfAuxf aqy iesdy leI Drm dy pVHdy hyT keI qrHF dy
pfKMz krm krny. TIk iesy qrHf ijvyN ik ieQy bRfhmx dIaF idKfvy dIaF
suwcmF-iBWt-pRCfvyN qy cONky kfrF df ivsLf lYky pfqsLfh ny Aus rfhIN vMzy jf rhy
Drm df KoKlfpx pRgt kIqf hY. PflqU afhrF ‘c kurfhy ipaf iensfn krqy dI isPLq
slfh vflf jIvn df sWcf mfrg Cz ky apxf mnuwKf jnm ajfeI kr irhf huMdf hY. iesdy
nfl hI Drm dy afgU vflf BulyKf dy ky dUijaF dI ijLMdgI nfl vI iKlvfV kr irhf
huMdf hY. gurbfxI df spsLt PYslf hY ik ajyhy aKOqI Dfrmk afgU sMsfr nUM qF apxy
DrmI hox df pRBfv dy skdy hn pr krqfr nUM DoKf nhIN dy skdy blik ienHF pfKMz
krmf kfrx qF krqy dI drgfh ivcoN durkfry hI jFdy hn.
5. suWcmf aqy ajOkf isWK
jgq- iDafn krn dI gl hY ik gurU dr qy
suWc-iBWt-pRCfvy, cONky kfrF afid nUM koeI QF nhIN. ieQy qF srIr df iesLnfn,
srIr dy inKfr qy arogqf dI hWd qIk hI hY iksy vihm-Brm dI sImF qIk nhIN. pihr
rfq rihMdy iesLnfn vI arogqf dy pKoN hY, iksy hor bRfhmxI ivsLvfs krky nhIN. nf
hI ieQy ieh jLrUrI hY, koeI ibmfr jF ibsqry qy ipaf hY, iPLr vI inwwqnym jF bfxI
aiBafs leI Aus ny jLrUr hI iesLnfn vI krnf hY. iesy qrHf suawC, Doqy, sfPL suQry
kpVy pfAuxy, afs pfs suaWCqf-syhq aqy KulI hvf vflf vfqfvrx, ieh sB cMgI syhq,
arogqf qy srIr dy inKfr leI hI hn. gurU dr qy ieh kyvl Aus sImF qIk hn ik srIr
‘c vI inKfr rvy, ibmfrIaF dy hmly nf hovx qy iensfn suasQ qy cusq rvy. ieh
srIr dI Auh muWZlI loV hY, gurbfxI rcnf dy sYNkVy virHaF bfd ijQy aj mYzIkl
sfieMs pujI hY. iesy df nqIjf hY ik aj iktfxU-nfsLk sfbux-losLn vzI igxqI ‘c
iqafr ho rhy hn.
ies qrHf ies bfry gurmiq df kI inrxf hY idafnqdfrI nfl Auprly
slok nUM smJx qoN bfd AuWkf hI BulyKf nhIN rih jfxf cfhIdf. bfxI ‘jpu’ dy
arMB ivc ‘socY soic nf hoveI’ vflI pMkqI rfhI vI pfqsLfh ny inrxf
idwqf ik bfhr dy lwKF iesLnfn aqy suwcmf mnuwK dy mn nUM pivwqR nhIN kr skdIaF.
gurbfxI ivc iek nhIN anykF QfvyN ies pwK Aupr BrvIN syD idqI hY. hirduafr ivc
vfprI vYsLno sfD vflI msLhUr sfKI, ijQy gurU sfihb ny Aucfrx kIqf: "kubuiD
zUmxI kudieaf ksfieix pr inMdf Gt cUhVI muTI k®oiD cMzfil ] kfrI kZI ikaf QIaY
jF cfry bYTIaf nfil ] scu sMjmu krxI kfrF nfvxu nfAu jpyhI ] nfnk agY AUqm syeI
ij pfpF pMid n dyhI ] 1 ] (pM:91)
vfly sLbd rfhIN sucmf vflI ies ivcfrDfrf nUM jVF qoN hI ihlf idwqf sI.
iesdy Ault, aj pMQ nUM vI ieh suWcmf vflf rfKsL pUrI qrHF
icMbiVaf ipaf hY ijs df muK kfrx jog pRcfr dI Gft qy ivroDI pRcfr df vD qoN vD
hoxf hY. ‘nl df pfxI nhIN pIxf, ies ‘c cmVy df vfsLl hY’ hflFik ajkl nl dy
vfsLr vI plfsitk dy hn. ‘amuky iksm dy brqnF ‘c Bojn jF jl nhI CWkxf’, ‘Plfxy
df Bojn pRvfn nhIN’ jF ‘Plfxy rfhI iqafr kVfh pRsLid dI ardfs nhIN ho skdI’,
‘kysI iesLnfn krky qfibaf jF pfT qy bYTxf hY’ afid. aijhf puWTf pRcfr keI
sMqF sfDF dy zyirHaF qoN ho irhf hY joik gurbfxI aqy isWKI isDFqF dy iblkul
ivruD hY. kOm nUM gurbfxI igafn dI rOsLnI ‘c aijhy isWKI ivruD suWcmf vfly
pRcfr df spsLt ivroD krnf cfhIdf hY. ies bfry sMKyp iesLfrf dyx qoN pihlF ieh
dWs dyxf vI jrUrI hY ik gurUdr qy ies sfrI inXmfvlI nUM, Drm dy mfrg qy Pokt
ivsLvfs hI disaf hY. blik mnuWK nUM Ausdy sWcy jIvn mfrg qoN htf ky mn nUM ivarQ
bfqF ‘c AulJfAux vflI aqy by-jLrUrq disaf hY.
6. "sucy agY riKEnu
koie n iBitE jfie"- bRfhmx mWq
anusfr suWcmF qy suWc-iBWt Aupr iewk jitl aqy guMJldfr inXmfvlI idqI hoeI hY ijs
Aupr aml krnf sLfied Aus aMdr ivsLvfs rKx vfly leI vI sMBv nhIN. suwcmF dy ienHF
nIXmF anusfr jykr kyvl cONky dI suWc-iBwt dI gl hI krnI hovy qF bRfhmx leI cOkF
iqafr krn qoN pihlF iesLnfn krnf, iPr srIr Aupr kyvl ieko DoqI aqy aqy Auh vI
ibnf islfeI Dfrn krn df ivDfn hY. ies qoN vD iPr ijs cONky ‘c Ausny pRvysL
krnf qy Bojn Ckxf hY, Aus ‘c vI Ausny pihlF gohy (gobr) df lyp qy iPLr Aus nUM
kfr dyxI huMdI hY. gobr dy lyp ipCy ivsLvfs idqf hY ik ibnF gobr dy lyp, jo kuJ
vI Bojn afid Aus jmIn Aupr iqafr kIqf jF KfDf jfvygf, Aus df rWs, mnuwK nUM
pRfpq nhIN hovygf blik AuQy mOjUd pRyq hI cUs jFdy hn. Aus gobr dy lyp dy
coqrPLy kfr kZx df vI nIXm hY. ieh ‘kfr’ mfno AuhnF pRyqF leI hdbMdI huMdI
hY ijs qoN ibnHf gobr df lyp vI byarQ jFdf hY.
Bojn iqafr krn smyN gohy-lkVIaF vI pfxI nfl Do ky bflx df
ivDfn hY, nhIN qF Auh gohy-lkVIaF apivWqR hI mMnIaF jFdIaF hn. jdik kudrq dy
asUl muqfbk gohy-lkVIaF jykr sukIaF nf hox qF AunHF df DUaF aKF nUM cVHdf hY ‘qy
jlfAux ‘c vI BfrI idWkq afAuNMdI hY. pr ieh qF bRfhmx muqfbk sB sLfsqR nIqI hY
aqy Ausny krnf hI hY. bfeI ies bfry qF AuhI jfxy ikAuNik vihm df ielfj qF sWcmuc
iksy pfs huMdf hI nhIN. Bojn iqafr krn qoN pihlF sPfeI vjo anfj afid df Do lYxf
jLmIn sfPL hovy jF iqafr krn vflf mnuWK sfPL-suQrf, iesLnfn aid kIqf hovy ieh qf
hor gl hY qy jrUrI vI hY pr ieQy Ausdf anfj nUM Doxf vI kyvl sucmF dy nIXmF nfl
hI sMbMDq hY.
ieMnf hI nhIN iPr Aus suWcy kIqy cOky ‘c jykr glqI nfl jf
acfnk bfhroN koeI hor mnuWK pRvysL kr igaf qF vI ieh sfry pkvfn qy pdfrQ iek dm
BRsLt ho jFdy ‘qy BuMcx jog nhIN rih jFdy. jykr AunHF ‘suWcy’ BojnF nUM
vYsy hI iksy df hWQ lg igaf jF pRCfeI pY geI qF vI Auh sB jUTy hI mMny jfxgy.
iesqoN vD jykr iksy aKOqI sLUdr jF nIvIN jfq vfly df KflI Aus qy pRCfvf hI pY
jfvy qF vI Auh sfrf Bojn CWkx jog nhIN rih jFdf afid.1.
mÚ 1 ] BMiz jMmIaY BMiz inMmIaY BMiz mMgxu vIafhu ] BMzhu
hovY dosqI BMzhu clY rfhu ] BMzu muaf BMzu BflIaY BMiz hovY bMDfnu ] so ikAu
mMdf afKIaY ijqu jMmih rfjfn ] BMzhu hI BMzu AUpjY BMzY bfJu n koie ] nfnk BMzY
bfhrf eyko scf soie ] ijqu muiK sdf sflfhIaY Bfgf rqI cfir ] nfnk qy muK AUjly
iqqu scY drbfir ] 2 ] (473)
pd arQ: BMz-iesqRI.
BMiz- iesqRI qoN. BMiz jMmIaY- iesqRI qoN hI jnm leI df hY, pYdf hoeI df hY.
inMmIaY- inMmIdf hY, grB ‘c pRvysL krIdf hY, pRfxI df srIr bxdf hY. mMgxu-
mMgxI, ivafh leI mMg krIdI hY, kuVmfeI. vIafhu- sLfdI. dosqI- sfk sbMD. BMzhu
hovY dosqI- iesqRI kfrx hI sfrI irsLqydfrI bxdI hY. rfhu-sMsfr dI AuqpqI df
rsqf. BMzhu clY rfhu- sMsfr dI AuqpqI df nIXm cldf hY, pRvfr agy vDdf hY.
BflIaY- lBIdf hY, hor iesqRI dI Bfl sLurU ho jFdI hY. bMDfnu- afcrnk AuWcqf,
afcrnk sMBfl.
so-Ayus iesqRI nUM. so ikAu mMdf afKIaY- aY mnuWK qUM Ausy hI
iesqRI nUM iks mUMh nfl GtIaf kihMdf hYN, apxy qoN GtIaf smJdf hY. ijqu- ijs
iesqRI qoN. ijqu jMmih rfjfn- sMsfr dIaF sfrIaF hI isrkWZ hsqIaF vlI, pIr
pYgLMbr, joDy, sUrmy, vzy vzy bfdsLfh afid. BMzhu hI BMzu AUpjY- iesqRI qoN
iesqRI jnm lYNdI hY. BMzY bfJu n koie- koeI vI iensfn iesqRI qoN ibnF jnm nhIN
lY skdf. BMzY bfhrf eyko scf soie - kyvl
akflpurKu hI ajyhI hsqI hY ijs nUM jnm lYx leI iksy iesqRI dI loV nhIN (ikAuNik
Auh ajUnI qy sYBM hY).
ijqu muiK- (mnuWKf jnm lYky) ijs mUMh nfl. sflfhIaY- pRBU dI
isPq sflfh krIey. Bfgf rqI cfir- BfgF dIaF cfr mnIaF- Drm, arQ, kfm, moK Bfv
pRBU dI isPq sflfh nfl hI mnuWK nUM pUrn mfnsk iqRpqI hfsl ho skdI hY Auh mfnsk
sLFqI ijhVI sMsfr dy sfry pdfrQ kTy krky vI nhIN imldI).2.
arQ: iesq®I qoN hI
jnm leIdf hY, iesq®I (dy grB) ivc hI pRfxI dy srIr dI sQfpnf huMdI hY Bfv pRfxI
df srIr bxdf hY. iesq®I kfrx hI mnuWK dI kuVmfeI qy ivafh huMdf hY. iesq®I
kfrn hI mnuWK dI sfrI irsLqydfrI qy sfk sMbMD bxdy hn. iesq®I qoN hI (jgq dI
AuqpqI df) rsqf cldf hY. jykr iesq®I mr jfey qF (mnuWK) hor iesq®I dI Bfl leI
tur pYNdf hY. iesq®I kfrn hI mnuWK (smfj ‘c bJdf Bfv sdfcfrI aKvfAuNdf qy
siqkfiraf jFdf hY.
ijs iesq®I qoN smfj pDr dy rfjfn Bfv rfjy, mhfrfjy,
vlLI-AulIaf, pIr, pYgLMbr, rihbr afid sfrIaF hI mhfn hsqIaF jnm lYNdIaF hn, aY
mnuWK! Ausy iesqRI ƒ qUM iks qrIky apxy qoN GtIaf qy nIvF smJdf hY, mMdf kihMdf
hYN?
iesq®I qoN hI (dUjI) iesq®I jnm lYNdI hY. Bfv ijs mF
(iesqRI) dy kfrx qUM sMsfr ‘c jnm ilaf, qyrI Aus mF nUM jnm dyx vflI vI iesqRI
hI sI. (spsLt hY ik sMsfr ‘c) koeI vI mnuWK iesq®I qoN ibnf pYdf hI nhIN ho
skdf. (ieQy puj ky pfqsLfh iek bhuq hI vzI gl kihMdy hn) pfqsLfh PLurmFdy hn
kyvl sdf iQr rihx vflf akflpurKu hI ajyhI hsqI hY ijsny iesq®I qoN jnm nhIN
ilaf (ikAuNik Auh ajUnI vI hY qy sYBM vI).
qFqy koeI vI mnuWK jo (akflpurKu dy bKsLy) mUMh nfl sdf pRBU
dy gux gfAuNdf hY Bfv (iesqRI hovy jF purK) AusdIaF dfqF df ieko ijhf siqkfr
krdf hY, AusnUM sMsfr pWDr dIaF sfrIaF KusLIaF pRfpq ho jFdIaF hn. (ieMnF hI
nhIN) gurU nfnk pfqsLfh bVI idRVqf nfl PLurmFdy hn ik ajyhy iensfn, sdf iQWr
rihx vfly sWcy pRBu dy drbfr ‘c vI sohxy lgdy qy siqkfry jFdy hn .2. cyqy rhy!
lPLjL ‘BMz’ ivafkrx anusfr puilMg hY. vyKo ‘gurbfxI ivafkrx pRo: sfihb
isMG jI’.
gurmiq ivcfr drsLn- 1.
iesqRI-purK dovyN iek dUjy dy pUrk-sMsfr
Br ‘c mnuwK ijhVf ik afpxf smF ‘qy qfkq iesqRI vrg nUM hmysLF afpxy qoN
nIvIN dwsx leI jF Aus nUM afpxI dubyl bxf ky rKx leI jLfieaf krdf hY, AusnUM smJ
lYxf cfhIdf hY ik krqfr dI rcnf ivc jo loVF iewk dy srIr dIaF hn Auh dUjy dy
srIr qoN pUrIaF nhIN ho skdIaF. dUjI gl ieh ik iesqRI-purK vflf ieh nIXm kyvl
mnuWK mfqr ‘c hI nhIN krqfr dI sfrI rcnf ‘qy sfrI hI jIv sLRyxI ‘c kMm kr
irhf hY. qIjI gl ik hWQly slok ‘c kyvl iesqRI srIr dIaF loVF nUM igxvfky,
gurdyv ny aigafnI mnuWK dI iesqRI vrg bfry AusdI ivwqkrf BrpUr socxI nUM
JMjoiVaf hY. Ausdy nfl ieh vI pWkI qrHF sfbq kr idqf hY ik dovy srIr iek dUjy dy
pUrk hn aqy sMsfr cWkR leI iek dI loV dUjy qoN GWt jF vWD nhIN. loV hY qF mnuwK
nUM iehnF PflqU gwlF, krnIaF, socxIaF ‘c AulJy rihx dI bjfey pRBU dI isPq slfh
nfl afpxy jIvn nUM sWc dy mfrg qy torn dI. qfik mnuK nUM krqfr dIaF dfqF qy
AusdI byaMq rcnf dI Aucqf df igafn ho sky. iehI iewk ZMg hY iPLr cfhy iesqRI hY
jF purK dovyN hI apxy mn nUM vfDU dI Btkxf, aigafnqf ivcoN kwZ ky sdIvI itkfa
‘c ilaf skdy hn.
2. BMiz jMmIaY BMiz
inMmIaY- ies sfry slok ‘c muWK
sLbd ‘BMiz’
afieaf hY ijsdy arQ hn ‘iesqRI’. BfsLfvF
dy ieiqhfs ivc iesqRI vfsqy lPLjL ‘BMz’ pihlI vfrI kyvl gurU nfnk pfqsLfh ny
hI vriqaf hY ikAuN? iesqRI vfsqy ieh lPLjL vrqky iek ZMg nfl pfqsLfh ny smuWcy
mnuWK vrg nUM JjoiVaf hY ik "ieh aigafnqf dI GUk nINd ‘c suWqy mnuWK! ijs
iesqRI nUM qUM sdf qoN smfj ‘c ‘BMzdf’ qy ‘jLlIl’ krdf afieaf hYN,
hmysLF qoN AusnUM apxf dubyl bxf ky rKx leI supny lYNdf afieaF hYN. ieMnf hI
nhIN, anykF cuWtkly-huwjqF ‘qy pqf nhIN ikhVy-ikhVy mfVy sLbd qUM Aus leI
iejfd krdf afieaf hYN. ikMny iqAuhfr-sgn ‘qy rsmF-rIqF Drm dy lybl hyT qUM Aus
leI GVIaF qfik smfj ‘c, iesqRI kdy isr Aucf krky nf jIa sky. iesqRI jgq nUM
qUM hr qrIky smfj ‘c kyvl ies leI dboicaf qfik AusnUM apxI kfm pUrqI ‘qy
eYsLo-iesLrq df sfDn bxf ky vrq sky. dUr nf jfvo! ajoky smfj aMdr ‘eyzjL’
vrgIaF nfmurfd ibmfrIaF vI qF mnuWK dI iesy krnI ‘qy socxI df hI nqIjf hn.
pfqsLfh ny mnuwK df iDafn, AusdI ies gumrfhkuMn socxI vl duafAux leI, iesqRI leI
Aucycf lPj hI ‘BMiz’ vriqaf hY, qfik ieklf lPLjL hI mnuWK nUM smJf dyvy ik
ies pKoN mnuWK ikQy KVf hY.
3. BMzhu hovY dosqI
BMzhu clY rfhu- ikMnI vzI gl krky
pfqsLfh, iesqRI vrg nUM apxy qoN nIvF smJx vfly mnuWK nUM qfVxf krdy hoey cyqf
krvf rhy hn ik mnuWK mfieaf pKoN arbF-KrbF pqI ho jfvy, EhidaF-PLojF df mflk qy
ikMnf vzf sLihnsLfh vI ikAuN nf ho jfvy pr AusdI apxI irsLqydfrI qy apxf pRvfr
apxI dunIaF qF hI vsdI qy bxdI hY jdoN sLfdI krvfky apxy Gr-pRvfr vflf bxdf hY
AusqoN pihlF nhIN.
4. BMzu muaf BMzu
BflIaY- gurU pfqsLfh cyqfvnI idMdy hn
ik mnuWK afm hflqF ‘c apxy afp nUM iesqRI dy mukfbly bVf nfzU KF vI smJdf hY.
AuNJ iesqRI qoN ibnf ieMnf kmjLor hY, jykr akflpurKu dy hukm ‘c ikDry iesqRI
kflsvs ho jfvy qF iekdm hor nUM ivafhux leI tur pYNdf hY. Aus vkq, iesqRI qoN
ibnf qF iesdy Gr df drvfjLf vI bMd ho jFdf hY, bWcy nhIN sMBfly jFdy qy hor bhuq
kuJ. pr ieQy ies sWcfeI nUM vI smJx dI loV hY ijvyN ik kuJ pRcfrk ies pMkqI nUM
iesdy iblkul glq arQF ‘c lYky ieh pRcfrxf arMB kr dyNdy hn ijvyN ik gurU sfihb
ny koeI ajyhf isDFq dy idqf hovy ik iek iesqRI dy kflvs ho jfx qy mnuWK nUM dUjf
ivafh avsL hI kr lYxf cfhIdf hY. iDafn rhy, Aus pKoN nf hI qF ieQy syD hY aqy nf
hI ivroD. asl ‘c ieQy ajyhI koeI gl hY hI nhIN, ieQy qF kyvl apxy-afp nUM
iesqRI vrg dy mukfbly vzf bhublI smJx vfly mnuWK dI aslIaq nUM hI mnuWK smfj dy
apxy sfhmxy ilaFdf igaf hY.
5 [
BMiz hovY bMDfnu- jdoN mnuWK ivafhux jog ho
jfvy pr iksy kfrx Ausdy ivafh ‘c iZl pY rhI hovy. hor qy hor, jykr Pokt
ivsLvfsF aDIn bRfhmcfrI afid vfly ivsLvfs nUMN lY ky koeI mnuWK ivafh nf krvfey
qF ajyhy lokF dy mn ‘c Btkxf vDdI hI hY GtdI nhIN. keI hflqF ‘c qF ajyhI
avsQf ‘c lok afcrxhIn vI ho jFdy hn. ieQoN qIk ik Aumr dy vfDy nfl, dUjy lok
vI AunHF vl AuNglF krnIaF sLurU kr idMdy hn BfvyN ik Auh afpxy afp ‘c ikMny vI
inrml ikAuN nf hox qF vI AunHF Aupr koeI XkIn nhIN krdf. ieh kyvl mnuWK dI sLfdI
vflf nIXm hI hY ijs qoN Aus aMdr vI itkfa afAuNdf hY aqy AusdI afcrnk sMBfl vI
ho jFdI hY. ijQy smfj ‘c AusdI iejLq bxdI hY AuQy nfl hI lokF dIaF qohmqF qoN
vI bc jFdf hY. afiKr iesqRI vrg nfloN apxy afp nUM qfkqvr qy Auqm smJx vfly
mnuWK ny mnuWK nfl qF sLfdI krnI nhIN, iesdy leI iPLr vI hY qF Auh iesqRI vrg dy
hI aDIn qF AusqoN vWD jF vWzf ikvyN ho igaf?
6. so ikAu mMdf afKIaY
ijqu jMmih rfjfn- ‘rfjfn’ sLbd dy
lPLjI arQ hn rfjy, mhfrfjy, bfdsLfh. iesqRI vrg nUM apxy qoN nIvF qy GtIaF smJx
vfly aigafnI, mMd buWDI mnuWK nUM gurdyv suafl krdy hn, aY Buly hoey mnuWK! aj
qIk sMsfr ‘c ijMnIaF vI mhfn hsqIaF afeIaF hn. ijnHF nUM qUM afp hI vzIaF qy
siqkfr jog qy hsqIaF kihky, AunHF df siqkfr krdf hYN. iesqrHF ijhVy vI iensfr aj
qIk smfj ‘c AuBry hn, ieQoN qIk ik vWzy-vWzy rfjy, mhfrfjy, mhfblI, sUrmy,
pIr, pYgMbr, ElIey, avqfr sfry iesqRI dI kuWK qoN jnm lY ky hI qF sMsfr ‘c
afey hn. qFqy aY BfeI! ijnHF dI qUM afp iejLq qy siqkfr krdf hYN, ijnHF agy qUM
apxf isr JukFdf hYN, iPLr AunHF nUM hI jnm dyx vflI iesqRI nUM iksqrHF mMdf jF
GtIaf kihMdf hY jF AusdI avhylxf krdf hYN?
7 [ BMzhu
hI BMzu AUpjY BMzY bfJu n koie- ieQy
gurdyv ies ivsLy Aupr iek hor bVf kmfl df iDafn duafAuNdy hoey PLurmFdy
hn-iesqRI jfqI bfry vzy hIn Bfv rKx vflf koeI mnuWK ieh qF kih skdf hY ik Auh
iesqRI vrg nfl nPLrq krdf hY, AusnUM apxy qoN GtIaf mMndf hY iesy leI Aus ny
sLfdI krvf ky iesqRI nUM Gr nhIN ilaFdf. ieh vI kih skdf hY ik AusdI koeI BYx
nhIN jF ieh vI kih skdf hY ik Ausny iksy lVkI nUM jnm nhIN idqf. ieMnf hox dy
bfvjUd gurdyv PLurmFdy hn ik Auh iPLr vI ieh nhIN kih skdf ik Auh KuWd iesqRI dI
kuKoN pYdf nhI hoieaf. ies qoN vI vWD qy vzI gl ik Auh ieh vI nhIN kih skdf ik
ijs iesqRI qoN Ausny jnm ilaf ‘qy jo Aus iesqrI dI mF hY-qF iPLr AusdI Aus mF
nUM jnm dyx vflI vI koeI iesqRI nhIN sI. qF qy hy BfeI! jo koeI sMsfr ‘c
afieaf hY, Auh iksy qrHF vI iesqRI dI jrUrq qoN ienkfrI nhIN ho skdf. ajyhy hIx
socxI vfly mnuWK nUM qF scfeI jfnx qoN bfd iesqRI vrg df irxI hoxf cfhIdf hY.
8 [
nfnk BMzY bfhrf eyko scf soie- slok
ivcoN ieh pMkqI hor vI ivsLysL iDafn mMgdI hY. cUMik rcnf qF sfrI akflpurKu ny
hI GVI hY. Aus krqfr ny hI sMsfr dy clx leI iesqRI-purK vflf nIXm vI GiVaf hY.
iesqoN vzI gl ik krqf afp ajUnI vI hY ‘qy sYBM vI. krqf srIr DfrI qF hY nhIN
ies leI nf AusnUM ‘iesqRI’ srIr dI loV hY aqy nf hI ‘purK’ srIr dI.
spsLt hoieaf ijs krqfr ny ‘purK’ dy nfl nfl ‘iesqRI’ srIr nUM GiVaf hY
qF ies leI, ikAuNik AusdI rcnf leI donF dI loV ieko jhI hY, iek dI loV GWt qy
dUjy dI vWD nhIN. qF qy jo vI mnuWK ies ‘c Byd jF ivqkrf krdy hn Auh iek pfsy
qF krqfr dI krnI qy ikAuN-ikMqU dy dosLI, bymuK qy dyxdfr huMdy hn, dUjf ajyhy
mnuWK iksyqrHF vI pRBu ipafry nhIN khy jf skdy.
9 [ ijqu muiK sdf
sflfhIaY Bfgf rqI cfir- pfqsLfh spsLt
krdy hn jykr mnuWK cfhuMdf hY ik Ausdy jIvn ‘c itkfa afvy aqy iesdy jIvn ‘c
ielfhI guxF df pRkfsL hovy. ieh jIv pRBu dI drgfh ivc vI snmfixaf jfvy qF jLrUrI
hY ik mnuWK akflpurKu dy bKsLy hoey ies jIvn ‘c iesqRI hovy jF purK AusdIaF
ienHF dovyN dfqF df ieko ijhf siqkfr kry. ies gl nUM smJky cly ik "nfrI
purKu purKu sB nfrI sBu eyko purKu murfry"
(pM:983) Bfv nfrI hovy jF purK, sfiraF aMdr ieko hI krqy df nUr psr irhf hY.
gurbfxI df PLYslf hY pRBu dI rjLf dy nfl hoky clx vfly ajyhy mnuKF nUM sMsfr Br
dIaF sfrIaF KusLIaF apxy afp pRfpq ho jFdIaF hn. ieMnF hI nhI gurU nfnk pfqsLfh
idRVqf nfl PLurmFdy hn ik ajyhy iensfn, sdf iQr rihx vfly sWcy pRBu dy drbfr ‘c
vI sohxy lgdy qy siqkfry jFdy hn.
10 [ gurbfxI iesu jg
mih cfnxu - smfj aMdr PYly jF PYlfey
gey iesqRI-purK ivckfr ivqkry leI gurbfxI dI rosLnI ‘c sfnUM gihrfeI qoN GoKx
qy jfgx dI loV hY. gurUdr qy iesqRI hovy jF purK, afpsI siqkfr df ivsLf hY. donF
aMdr nUr Ausy pRBu df hY jdik sMsfr ckR nUM clfAux leI donf rUpF ‘c srIrF dIaF
iBMn-iNBMn loVF hn. gurbfxI df PLYslf hY "purK mih nfir nfir mih purKf
bUJhu bRhm igafnI" (pM:879). ies leI donf coN iksy iek df vI dUjy qy
hfvI hoxf, gurbfxI isDFq nfl myl nhIN KFdf. pfqsLfh ny hQly slok rfhIN mnuWK
vrg nUM, Aus rfhIN iesqRI-purK ivckfr pYdf kIqI ivqkrf BrpUr socxI bfry BrvIN
qfVxf kIqI hY. jykr sMsfr dI iesy Kyz nUM gihrI njLr nfl ilaf jfvy qF mnuWK
sWcmuc apxI ies GtIaf socxI kfrx krqy dy dr df vzf dyxdfr hY.
mMn ilaf jfvy jykr sMpUrx mfnv smfj nUM akflpurKu vloN bKLsLI
kul qfkq 100%
hY. qF iPLr ieh vI sWcfeI hY ik pRBu rfhIN bKsLI ies smucI qfkq ivcoN isDy hI
lgBg 75% qoN
vWD qfkq jLfieaf krn df ijLmyvfr kyvl pursL vrg hI hY. ikAuNik aMdfjLf 50%
qfkq Aus kol hY aqy bfkI 50% iesqRI
vrg kol. spsLt hY ik iesqRI jgq nUM dubyl bxfky rKx leI Ausny iesqRI vrg vflI 50%
qfkq qF isDI hI jLfieaf kIqI hoeI hY.
bfkI dI 50%
ivcoN vI 25%
qoN vD qfkq Auh iesqRI vrg nUM dubyl bxfky rKx leI jLfieaf kr irhf hY. spsLt hY
ik kul 100%
qfkq ivcoN bfkI ijhVI 25%
qfkq mnuWK kol bcI vI hY Ausdf vI vzf ihWsf, AusdI eYsLo-iesLrq ‘qy ivBcfr
vfly pfsy hI Kqm ho irhf hY. aiKr ‘eyzjL’ afid dIaF kroink qy lf-ielfj
ibmfrIaF iesy ivBcfr aqy AusdI iesy hI gMdI rihxI dI hI qf Aupj hn.
qFqy ies sfry leI vzf dosLI mnuWK afp hY. jy nhIN qF iesdy
jLfihrf sbUq hspqflF ivc jfky nvyN pYdf ho rhy bicaF qoN imldy dyr nhIN lgdI.
ienHF bicaF nUM apxy mfqf-ipqf qoN hI jnm dy nfl hI iml rhy hn jitl rog ‘qy
apMg srIr. ivsLysL gl ieh hY ik mnuWK, ijhVf smF ‘qy qfkq iesqRI vrg nUM nIvF
dsx leI, AusnUM dubyl bxfky rKx leI jLfieaf krdf hY, Ausy df nqIjf hY aj mnuWKf
nsl df BivK Kqry ‘c pey hoxf aqy ijLmyvfr Kud mnuWK hY, pRmfqmf nhIN.
11 [ ajokf isWK ‘qy
iesqRI vrg- slok dy arQF nMU smJx qoN
spsLt hY ik gurUdr qy iesqRI hovy jF purK dovyN brfbr dy siqkfr leI hwkdfr hn.
iksy vI bhfny iek df dUjy Aupr BfrU hoxf, gurbfxI isDFq ivruD hY. iesdy Ault
jykr aFkVy kTy kIqy jfx qF smJdy dyr nhIN lgygI ik aj isWK dI rihxI inrol
gurU-gurbfxI dI isiKaf dy ivruD aqy bRfhmxI hY. iesdy muWK kfrn, iek qF Bfrq dI
lokfeI Aupr hjLfrF sflF qoN bRfhmxI pRBfv bhuq gihrf hY. dUjf-‘isWK Drm df jnm
vI Bfrq ‘c aqy iesy bRfhmxI jWkV ‘c rihMdy hoieaf hY. ‘iek krylf dUjf nIm
cVHf’ dy aKfx anusfr iesqoN vWD hoieaf jdoN eI: sMn 1716
bfbf bMdf isMG jI bhfdur dI sLhfdq qoN
bfd isWK Drm dy somy gurDfmF Auqy vI ienHF bRfhmxI qy ivroDI qfkqF df pUrI qrHF
kbjLf ho igaf. Ayusy df nqIjf hY ik lMmy smyN qoN gurbfxI jIvn dI TMzk aqy jIvn
jfc sMgqF qIk puj hI nhIN rhI. blik iesdy Ault aj vI isWKF dy pRcfr dy somy
gur-asQfnF qoN gurU kIaF sMgqF qIk bRfhmxI rihxI hI dbf-dWb puWj rhI hY. KUbI
ieh ik ieh sB hor irhf hY ajoky pRbMDkF- isWK Drm ‘c jVHF jmFdI jf rhI pujfrI
sLRyxI qy pRcfrkF qoN. iesdy nfl-nfl imlfvtI, ivroDI ilKqF aqy AunHF dy hI afDfr
qy sLqfbdIaF df qFqf- ijs qoN muV-quV ky vzI pDr qy, isWK mfns ivcfly lgfqfr
vMzI jf rhI hY AyuhI bRfhmxI rihxI. iesy kfrn ajokf isWK mfns pUrI qrHF iesdI
igRPq ‘c afieaf ipaf hY.
imsfl vjoN ijs ivafh dy ZMg nUM aj isWK vI ibnf socy apxfeI
bYTy hn. Prk kyvl ieMnF rih cukf hY, AuQy sWq Pyry agnI dy hn jdik ieQy ‘sRI
gurU gRMQ sfihb jI’ dIaF cfr lfvF. bfkI 100%
ZMg AuhI vriqaf jf irhf hY ijsdf gurU sfihb ny KMzx kIqf hY. gl ivafh jF anMd
kfrj dI vI nhIN blik ajoky isWK GrfixaF ‘c hryk KusLI-gLmI, jMmxf-mrnf,
rIqI-irvfj, idn qy rfq dy kul imlfky cOvI GMitaF ivcoN ijMnI vI rihxI hY jykr 100%
nf vI khI jfvy qF 99%
bRfhmxI hI hY, gurU jf ‘gurU gRMQ
sfihb’ dI nhIN. ies leI hor vI jLrUrI ho jFdf hY ik jy ijLafdf nhIN qF Gto GWt
iesqRI vrg nfl sMbMDq ies slok dy dfiery ‘c bRfhmxI ivcfrDfrf dI pCfx dI
koisLsL jLrUr kIqI jfvy.
hor nhIN qF, ies vyrvy nUM pVHky jykr ajoky isWK pRvfr ies
nUM bRfhmxI nhIN blik apxy hI pRvfrF dI rihxI krky pCfxnI sLurU kr dyx qF gl smJ
‘c afAuNdy dyr nhIN lgygI. ieh akWt sWcfeI hY ik ieQy ijhVf vyrvf bRfhmxI smfj
dy afDfr qy iesqRI vrg bfry idqf igaf hY iesdI ieWk-ieWk krnI, rsm-rIq, iqAuhfr,
sgx-apsgx ajoky isWK smfj dIaF rgF ivc vI DWsy hoey njLr af jfxgy. iesdy Ault
jykr aj isWK smfj scmuWc gurbfxI dy cfnx ivc hI jIa irhf huMdf qF hQly slok dy
sMbMD ‘c ivcfr krdy sfnUM ies pKoN ies vyrvy dI loV hI nf pYNdI. slok nUM smJx
qoN bfd ieh gl pUrI qrHF sfPL ho jFdI hY ik gurUdr qy isMGxI pRqI, pqI-pRmysLvr
vfly isDFq nUM AuWkf koeI QF nhI. ieQy qF arDMgI aQvf bYtr hfP df isDFq vI pRvfn
nhIN kIqf igaf. pr ies ipCokV dy nfl nfl asF ieh vI dyKxf hY ik ies ivsLy qy aj
asIN ikQy Kloqy hF.
slok df ipCokV: ijAuN
ijAuN asIN ies slok dy arQF dI gihrfeI vl vDdy hF, ieh sWcfeI pRgt huMdy dyr
nhIN lgdI ik gurU pqfsLfh nUM Aucycy qOr qy ies slok dy rcx dI loV ikAuN peI?
ieh ivsLf ivsLysL iDafn mMgdf hY. dunIaf dy lgBg hr ihsy ‘c sdf qoN hI mnuWK
vrg ny, iesqRI vrg nfl DWkf hI kIqf hY. AusnUM kyvl apxy mnorMjx df sfDn jF bWcy
jMmx dI msLIn hI smiJaf hY. AusnUM dubyl bxfky rKx leI ‘qy Aus Aupr apxI hkUmq
kfiem rKx leI mnuWK ny hr hIlf ‘qy ZMg vriqaf hY. iPLr vI ies pKoN, ijMnF DWkf
iesqRI jfqI nUM dyvIaF kihx vfly bRfhmx vrg ny kIqf hY, ieMnf sLfied hor iksy dy
ihWsy nhIN afieaf. jLfihrf lybl qF dyvIaF df idqf hY pr pqnI, BYx, DI Bfv hr
pWDr qy iesqRI vrg nUM hr kdm qy purK dI dfsI hI bxfieaf hY.
pRvfrk pWDr qy dyK lvo,
pqI BfvyN sLrfbI, bd-ieKLlfk, prly drjy
df cirqRhIx, dyr rfq klbF ‘c vysvf dy anMd mfx ky Gr afAux vflf hI ikAuN nf
hovy. pqnI ny AunINdry kWtky, BuiKaF rihky vI AusdI ieMqjLfr krnI hY. afAux qy
AusdIaF juqIaF AuqfrxIaF, pWKy dI syvf krnI, AusnUM Kuaf-suaf ky bfd ‘c afp
Kfxf ‘qy afrfm krnf hY. pqI df hryk jLulm DWkf kyvl ies leI bRdfsLq krnf hY
ikAuNiok Auh iesqRI hY. pqI nUM Aus Aupr hr qrHF df DWkf-jLulm krn df pUrf hWk
hY. Aus nUM qF guVHqI hI iehI imlI hY ik Auh pqI nUM pRmysLvr krky mMny-pr pqI
vfly pfsy df njLfrf qy soc kI hY? dyKx
qy GoKx dI loV hY, kuJ iesLfry:
sLfdI nhIN blik kinaf dfn- bRfhmx
mWq anusfr bWcI df ivafh nhIN, iesdf ‘kinaf-dfn’ huMdf hY. AuQy ieh iensfn
nhIN blik dfn dI vsqU hY. ijsnUM, bWcI df ipqf-Brf qy pRvfr vfly apxf isr nIvF
krky, muMzf qy AyunHF dy pRvfr vfilaF nUM hWQ joVky apxI bWcI df dhyj sihq kinaF
dfn krdy hn. iehI kfrn hY ik dfn kIqI vsq dI nf vfpsI ho skdI hY aqy nf hI Aus
Aupr bWcI vfilaF df koeI hWk hI rih jFdf hY. ‘kinaF dfn’ qoN bfd Auh bWcI qF
kyvl muMzy vfilaF dI pRfpRtI hY. sLied iesy krky AuQy ieh pRclx vI hY ‘bWcI df
jnm ipqf dy Gr ‘qy arQI pqI dy Gr’. ‘kinaf-dfn’ smyN vI dyK lvo! bWcy
vfly ‘jFjI’ hn jdik ‘bWcI vfly AunHF dy BFzy mFjx vfly Bfv mFjI hn. ijMnf
vD GoKFgyy, gl smJ ‘c afAuNdI jfvygI ik iehI socxI AunHF dIaF sfrIaF rsmF-rIqF
sgxF df vI afDfr hY. iesqrHF bRfhmx vrg rfhIN jo Dwkf iesqRI vrg nfl kIqf igaf
hY, aMdfjLf lFdy lUM kMzy KVy ho jFdy hn. pr ieh sB kIqf hY
Drm-iqAuhfrF-rsmF-rIqF dy rsqy. iesdy Aupr nfl hI qfxf buixaf hY sgxF-apsgxf ‘qy
vihm-sihm df; ijQoN iksy df bolxf jF inklxf vI sOKI Kyz nhINy rih jFdI. ies sfry
df nqIjf hY ik lgfqfr hjLfrF sflF qoN ies GtIaf ivhfr dIaF afdI ho cukIaF ‘qy
apxf Drm-krm mMn rhIaF ies ivcfrDfrf dy ckRivAuh ‘c PsIaF bIbIaF vI ies nUM
aMimRq df GuWt smJ ky pI rhIaF hn. ieh qF mrd sUrmf gurU nfnk pfqsLfh hI hn
ijnHF ny mfnv ieiqhfs ‘c pihlI vfrI iesqRI vrg dI ies bdhflI nUM cYlyNj kIqf,
iksy hor dy vWs df rog ieh hY vI nhIN sI.
iehI kfrn hY ik ivafh lVky df hovy qF idmfg sWqvyN akfsL qy
pujf huMdf hY. lVky vfly apxy ijhf iksy nUM smJdy hI nhI. mihsUs iesqrHF kr rhy
huMdy hn ijvyN lVkI vfilaF qy muMzy vfly koeI vWzf aihsfn kr rhy hn. Gr qF AunHF
ny apxf vsfAuxf hY, ijs qoN ibnF AuhnF df pRvfr hI agy nhIN tur skdf. ZMg aYsf
bxf idqf hY ijvyN lVkI dyx vfly sdf leI lVky vfilaF dy krjLyeI ho gey hn. lVkI
dy Gr KusLI hovy jF gLmI; koeI iqAuhfr hovy jF bWcy df jnm, lVkI pyky Gr afvy jF
lVkI dy mfpy apxy kuVmF dy jfx-hr smyN AuhnF kuJ nf kuJ dyxf jrUr hY. blik keI
simaF leI qF nIXm ‘qy lYx-dyx vI mukrr hn-‘Plfxy vfsqy, Plfxy smyN, PlF-PlF
vsqU kuVI dy mfqf-ipqf ny jLrUr dyxI hY’, afid. AuQy ivafh df jo ZMg imiQaf
hY, Aus nUM vI smJx dI loV hY. ijsqrHF iek bfdsLh dUjy bfdsLfh nUM Pqih krn qoN
bfad KusLI dy sLfidafxy vjFdf hY, jlUs kZdf ‘qy jsLn krdf hY; TIk AunHF hI
lIhF qy ivafh lVky df hovy qF bYNz vjfey jFdy hn, syhry bMnHy jFdy hn,
afqsLbfjLIaF, sLrfbF dy dOr huMdy hn. kuVI vfilaF pfsoN, vzI qoN vzI mMg kIqI
jFdI hY-tYlIvijn, skUtr, kfr dfj ‘c hoxI jrUrI hY, ieMnI rkm nkd cfhIdI hY,
PlfxI koTI -PLlfxf plft sfzy nF kIqf jfvy vgYrf-vgYrf. jy gl kro qF Auqr imlygf
‘asIN mu‘Mzy vfly hF, kuVI vfly QoVy hF’.
kuVI vfly pfsy qko, sjfvtF-suafgqF qy lKF PUk ky, vDIaf
mihmfn invfjLI krky vI kuVI vfilaF dI hflq dyKx jog huMdI hY. zry-sihmy huMdy
hn, muMzy vfly iksy gloN nfrfjL hI nf ho jfx. sB nUM kihMdy iPrdy hn ajI! asIN
kuVI vfly hF, sfzf isr nIvF hY. hovy vI ikAuN nf- afiKr mMuzy vfly jFjI qy kuVI
vfly mFjI jU Tihry. kuVI ivafh rhy hn, ijWgr df totf kWt ky dy rhy hn jF ik
sLfied koeI vzf jurm kr rhy hn? ikMnI ajIb bxqr hY ies smfj dI aqy ikMnf nIvF
kIqf hY ieQy iesqRI vrg nUM. ieQy hI bWs nhIN, suhry Gr jvfeI ivsLysL afE-Bgq
‘qy mfn siqkfr df hkdfr jdik lVkI dy mfqf-ipqf BfvyN sYNkVy kohF qoN cl ky
lVkI dy Gr afAux, AuhnF nUM Aus Gr df pfxI pIx df vI hk vI nhIN idqf igaf.
‘inEg’ vrgy
ivBcfr BrBUr nIXm GV ky ieQy Drm dy lybl hyT mrd leI ivBcfr df pUrf rsqf Koilaf
igaf hY. ajyhy ivsLvfs idqy hn ik lVkIaF dws jMm ky, koeI Aucy-sucy jIvn vflf
mnuwK vI ‘pUM’ nfmk iBaMkr (Gor) nrk qoN nhIN bWc skdf. dUjy pfsy koeI
ivWBcfrI vI BfvyN ‘inAug’ dy ZMg nfl shI, iewk puwqr nUM jnm dy dyvy qF isDf
surg nUM jFdf hY qy ‘pUM’ nfmk Gor nrk qoN bc jFdf hY. ‘pUM’ nfmk nrk
qoN bcfAux vflf hox kfrn hI qf AusnUM ‘puWqr’ ikhf hY. lVky dy jnm smyN
AucycIaF KusLIaF, bYNz, drvfjy ‘qy hry pwqy, miTafeIaF, hryk afAux vfly
iqAuhfr nUM kfky df pihlf iqAuhfr kihky Aucycyy mnfAuxf, iesy hI smfj df ivDfn
hY. iesyqrHF poqy-pVpoiqaF vfilaF dy bybfn kZx df nIXm vI iesy kfrn hY. ikAuNik
Auh puWqrF dy vI puwqr jMm ky igaf hY, ies leI lMmy smyN leI surg ‘c vsyygf.
Ausdy mrny qy KusLIaF, arQI nUM sjfieaf jFdf hY, Aus qoN Pul-muKfxy-pYsy vfry
jFdy hn ‘qy KIrF-hluey Kuafey jFdy hn.
iesyqrHF, ipqRI krmF df hWk vI puqR[ pOqy nUM hI hY. ies dy
Ault puqRI jF puqR-vDU nUM nf hI ipqRI krmF df hWk hY aqy nf hI ipqf-dfdy dI
arQI nUM mONZf dyx df. sLfsqRF ‘qy ajyhIaF hor Drm pusqkF rfhIN iesqRI nUM
psLU, Zol, guafr dI inafeI kihky iptfeI jog dwisaf hY. lVkI dy jnm smyN grdn
nIvIN, lVkI nUM jMmdy mfrn dI gl vI ieQy hI hY aqy iesy df hI ajokf ZMg hY jnm
qoN pihlF hI bWcI dI ‘BrUx hiqaf’. lVkI dy jnm smyN koeI vDfeI dyvy qF ‘hujqF
krdy ho’. jnmy lVkf ‘qy koeI vDfeI nf dyvy qF ‘sfVf kZxf sU’. ieh ‘qy
hor bhuq kuJ, lVkI-lVky ivckfr ies ivqkry vflI socxI dI Aupj hn.
hor lvo! nOjuafn ‘qy suMdr iesqRIaF nUM dyv dfsIaF bxf
dyxf, sqI pRQf aDIn aTF pihrF dIaF nvIaF ivafhIaF nUM jLbrdsqI cuk ky bldI icWqf
‘c iswt dyxf jF Drm dy nfm, ajyhf krn leI mjbUr ‘qy Auqyjq krnf, ieh sB iesy
hI smfj dI dyx hn. sqI pRQf bfry gruV purfx ivc ‘sipMzIkrx’ aqy ‘dfn dy
aiDkfr’ ‘c ieQoN qIk iliKaf hY ik ijhVI iesqRI apxy pqI nfl icWqf ‘c sV ky
nhIN mrdI, Auh prlo qIk pqIlok nUM pRfpq nhIN ho skdI. ajyhI iesqRI dyv pRmfx
dWs hjLfr viraF qIk duKF nfl hI pIVq rihMdI hY. jINdy jIa dUijaF dy kubol sihMdI
aqy jy jnm lYNdI vI hY qF vyisLaf ho ky jMmdI-mrdI hY. dUjy pfsy ijhVI iesqRI
apxy mfqf-ipqf, bfl bwcy-sfiraf df moh iqafg ky pqI dI icqf ‘c sV mrdI hY, dyv
pRmfx dy sfZy iqMn kroV brsF df smF, hmysLF qfiraF dy nfl surgF ‘c invfs krdI
hY. Xfd rhy! sMsfr pWDr dy dWs hjfr sflF dy brfbr dyviqaF df iewk sfl dwisaf hY.
iesqrHF apxy pqI nfl sqI hox vflI iesqRI, aqI lMmy smyN leI apxy pqI df sMg
mfxdI hY.
ieQoN qIk vI iliKaf hY ik ijhVI pqnI, sfrI Aumr apxy pqI dy
ivruD rhI hovy, AusnUM duK dyNdI rhI hovy-jy pqI nfl sqI ho jfvy qF Aus dy sfry
pfpF df pRfsLcq afpy hI ho jFdf hY. jykr jIvn ‘c Aus df pqI BfrI kukrmI aqy
ivBcfrI irhf hovy, ajyhI sqI hox vflI pqnI sdkf Aus pqI dy vI sfry pfp nsLt ho
jFdy hn. ijsnUM XkIn nf hovy, Auh afp gruV purfx nUM pVH lvy. hor vI bhuq sfrIaF
glF df pqf lg jfvygf. ies smfj aMdr ijQy iesqRI dy sqI hox df nIXm idqf igaf hY,
AuQy ivDvf leI dobfrf sLfdI df ivDfn vI nhIN hY. blik AusnUM kulWCxI, klmUMhI,
Ksm-KfxI afid kih-kih ky sfiraF ‘c jLlIl kIqf jFdf hY. anykF ivDvf afzMbrF leI
mjbUr kIqf jFdf hY, iksy pRvfrk KusLI dy vkq, AusdI hfjLrI nUM mnhUsqf ‘qy
apsgn mMinaf jFdf hY. dUjy pfsy mrd Aupr sLfdIaF dI koeI rok nhIN. krqy dy hukm
‘c jy iesqRI kflvs ho jfvy qF icqf TMzI hox qoN pihlF hI muMzy nUM apxI sLfdI
dI gl pWkI kr lYx df pUrf hWk hY.
iesqRI dI akl guWq ‘c, AusdI akl pYr dI azI ‘c, anykF
hujqF iesy smfj dI dyx hn. mnU jI ny, lVkI-lVky dy skUl ‘c Gto-GWt 21
koh (lgBg75
ik:mI:) dI ivWQ jrUrI dWsI hY, ieh vI ik lVkI dI pVHfeI jrUrI nhIN. vDIaf qrIkf
hY ‘nf nON mx qyl hovy ‘qy nf rfDF ncy’. nf lVkI GroN ieMnI dUr jfvy ‘qy
nf pVHy. anpVH ‘qy guafr rih ky, kdy mnuWK vloN kIqy jf rhy DWky ivruD jfgRq
hI nf ho sky. iesqRI dy pqIbRqf hox leI qF anykF iekFkIaF, agnI prIiKafvF, vrq
hn pr pqIdyv leI iesdI loV nhIN. ieh vI ikhf hY-iesqRI nrk df duafr hY qy mnuWK
nUM nrk ‘c DkyldI hY. iesqRI kdy surg ‘c nhIN jf skdI ‘qy surg ‘c jfx
leI, jLrUrI hY pihlF mnuWKf jUnI nUM pRfpq kry.
bWcy nUM jnm dy ky iesqRI qF pRvfr ‘c vfDf krdI hY pr sUqk
df Brm pf ky Aus nUM ijMnf jLlIl kIqf igaf hY, krqfr hI sumWq bKsLy. Drm dI afV
‘c iehI hfl Auysdy ‘mfsk cWkR’ df hY. jMjU df aiDkfr kyvl do nUM nhI, iek
aKOqI sLUdr ‘qy dUjI ivcfrI iesqRI nUM. iesqRI aMdr vD qoN vD hIx Bfv kfiem
rKx leI Drm dI afV ‘c rKVI (rksLfbMDn) ijs nUM BYx Brf dy pivqR ipafr df nF
idqf hY, asl ‘c iesqRI vrg nUM hr sfl smJfieaf jFdf hY ik Auh apxI riKaf dy
jog nhIN. apxI riKaf leI Ausny Brf dy rUp ‘c pursL vrg qoN apxI riKaf dI BIK
mMgxI hY. BeIaf dUj Bfv itWky df iqAuhfr, jdoN Brf dy rUp ‘c BYx, pursL-vrg dI
lMmI Aumr dI kfmnf krdI hY. bdly ‘c koeI idn nhI, jdoN Brf vI BYx dI lMmI Aumr
dI kfmnf kryy ikAuNik sLfied Auh smfj Aupr vfDU df Bfr ‘qy by-jrUrq hY. ‘ablf’
df ‘pivqR’ lybl vI iesqRI vrg nUM iesy hI smfj dI dyx hY.
iek qoN bfd dUjI, jy Gr ‘c Auqy QWly do kuVIaF jMm pYx qF
mfqm Cf jFdf hY. jnm dyx vflI mfqf dI ijhVI avhylxf huMdI hY Aus nUM qF sfied
Auh afp vI ibafn nhIN kr skdI. zfktrI sfieMs ny sfbq kr idqf hY ik lVkI jF lVky
df jnm afdmI qy inrBr hY, iPr vI jLlIl kIqf jFdf hY iesqRI nUM. sLfdI qoN pihlF
Aus leI pqI dI pRfpqI ihWq somvfr ‘qy pqf nhI ikhVy-ikhVy vrq nIXq hn, sLfdI
qoN bfd krvfcOQ afid dy vrq rc ky Ausny apxy pqI dI lMmI Aumr leI cMdRmf dyvqy
koloN mMgF mMgxIaF hn. CfnxI co cMd nUM dyKky qy kruey rfhIN cMd nUM arG krky
(krUey coN jlDfrf igrf ky) iek qrIky sfl dy sfl apxy pqI nUM apxy pqIbRqf hox df
ivsLvfs vI dyxf hY. krvfcOQ dy vrq ipCy rfjy nUM sUeIaF cuBx vflI khfxI GWV ky
qF iesqRI vrg nUM ieMnF nIvF kIqf hY ik koeI Kud-dfr iesqRI qF Gto-Gt ajyhy vrqF
qoN kMnF nUM hI hQ lf lvy. sfl coN 364
idn, pqI dI syvf ’c apxy afp nUM smrpq, jy iek idn koqfhI ho jfvy qF ‘pqI-pRmysLvr’
nUM pUrf hWk hY, iesqRI nUM iqafg dyvy ‘qy bdly ‘c BfvyN apxI iksy
golI-syivkf nUM hI apxI iesqRI bxf lvy.2.
pAuVI ] sBu ko afKY afpxf ijsu nfhI so cuix kZIaY ] kIqf afpo
afpxf afpy hI lyKf sMZIaY ] jf rhxf nfhI aYqu jig qf kfiequ gfrib hMZIaY ] mMdf
iksY n afKIaY piV aKru eyho buJIaY ] mUrKY nfil n luJIaY ] 19 ] (473)
pd arQ: afKYY afpxf-
mYN myrI mmqf dI pWkV, (hryk jIv kihMdf hY ik) ‘ieh cIjL myrI hY, ieh qfkq
myrI hY, ieh Ehdf myrf hY, ieh ilafkq myrI hY’ afid. ijsu nfhI- ijhVf mnuwK
ies mYN myrI vflI pkV qoN Aucf AuT cuikaf hY. cuix kZIaY- cux ky vKrf kr idqf
jfvy, Bfv ieQy Auho jhy AucI avsQf dy mnuWK leI gl nhIN kIqI jf rhI. sMZIaY-
BrIdf hY, dyxf pYNdf hY. aYqu jig- ies sMsfr ivc. kfiequ- ikAuN, iks leI. gfrib-
hMkfr ‘c Psy rhIey, mYN myrf vflI ibrqI. hMZIaY- KpIey, Krfb hovIey, (sMsfrk
pRfpqIaf dy mfx ivwc apxf jIvn gMdf ikAuN krIey. kfiequ gfrib hMZIaY- ies pWkV
df kI lfB. mMdf iksY nf- afpny afp nUM Aucf aqy dUijaF nUM nIvyN smJxf, dUijaF
nUM apxy qoN GtIaf smJx vflI ibrqI. piV aKru- ividaf pRfpq krky. piV aKru eyho
buJIaY-ividaf pRfpqI dy ies ieko iek mksd nUM smJ lYxf cfhIdf hY, ividaf dI
pRpqI gux nUM afqmk sMBfl leI vI vriqaf jfvy. mUrKY- afqmk igafn qoN korf, hujwq
bfjL. luJIaY- JgVIey .19.
arQ: ( gurdyv PurmFdy
hn ik) sMsfr ‘c hryk jIv, mYN myrI ‘qy apxq vflI pWkV ‘c Pisaf ipaf hY.
(ijhVy Auqm avsQf vfly jIAUVy) aijhI mYN myrI vflI socxI qoN Aupr AuT cuky hn,
AuhnF nUM cux ky vK kr idqf jfvy (Bfv ies pAuVI ‘c AunHF dI gl nhIN kIqI jf
rhI)
qF qy BfeI! Xfd rK ies mYN myrI dy jfl ‘c Ps ky jo kuJ vI
qUM kr irhf hY ies sfry df ihsfb qYnUM afp hI dyxf pYxf hY Bfv ies dy mfVy cMgy
nqIjy qYnUM Kud hI Bugqxy hn.
(ieh qF qUM jfxdf hI hYN ik) ies sMsfr ‘c iksy bYTy nhIN
rihxf aqy ieWk idn ies nUM avsL hI iqafgxf hY, qF iPr qUM iks vsqU nUM afpxf mMn
ky hMkfr krdf hYN (ieh myrI hY qy Auh myrI hY).
afpxy afp nUM Aucf qy dUijaF nUM GtIaf smJx dI ibrqI nUM
iqafg dy. ividaf pRfpq krky Bfv pVH-ilK ky qYnUM smJ lYxf cfhIdf hY ik mnuWKf
jnm df mWksd kI hY aqy ieh vI cyqy rK ik aigafnI aQvf huWjqbfj ijnHF nUM dlIl
nfl nhI smJfieaf jf skdf, aijhy bMidaf nfl AulJx df lfB nhIN.19.
gurmiq ivcfr drsLn- 1.
sBu ko afKY afpxf- mnuWKf jIvn df suBfa
hY ik jnm dy nfl hI mnuWK nUM mY, myrf vflI mmqf pWkV lYNdI hY. jy kr akflpurKu
dI vzI hI bKisLsL hovy qF ivrly hI ies mmqf Bfv mYN myrI vflI pkV qoN bcy rihMdy
hn. nhIN qF, afm hflqF ‘c ieh mY, myrI vflI pkV hI mnuWKf jIvn aMdr iek idn
vWzy hMkfr df rUp Dfrx kr lYNdI hY. AuprMq ieh hMkfr hI mnuWKf ijLMdgI df sB qoN
vzf ajyhf aAugx hY ijsqoN iensfn, aAugxF df puWqlf bx ky hI rih jFdf hY aqy apxf
hIry vrgf jnm qbfh kr dyNdf hY. gurdyv ieh vI smJFdy hn, iensfn ies gwl df cyqf
rKy ik Auh ieQy rihx nhIN afieaf aqy ieh pRvfr, Ehdy, qfkqF, ilafkq Aus kol pRBu
dIaF dfqF hn, qfik Ausdf jIvn suKflf cl sky. gurdyv nfl hI ieh vI PLurmFdy hn ik
ivrly hI huMdy hn ijnHF leI PLurmfn hY ‘ijsu
nfhI so cuix kZIaY’ aqy jIvn ies scfeI nUM smJ skdy hn.
2. kIqf afpo afpxf-
pfqsLfh dsdy
hn ik mnuWK dI mYN myrf vflI pRvrqI df hI dUjf pWK hY ik
ies mY
myrf vfly ivgfV qoN hI jdoN mnuWK ahMkfr vfly aAugx df isLkfr hO jFdf hY qF Aus
nUM cyqf hI BuWl jFdf hY ik Auh ieQy rihx leI nhIN afieaf. ajyhI hflq ‘c Auh
hryk vsqU, Ehdy, ilafkq, qfkq nUM apxI mMn ky AunHF dI kuvrqoN df isLkfr ho jFdf
hY. AusnUM ieh vI cyqf nhIN rihMdf ik aj Auh ijnHF Ehdy, qfkqF, pRfpqIaF df
aMhkfr krky dUijaf nfl ijLafdqIaF, DWky, jLulm jF nfjfiejL kr irhf hY; ies sfry
df nqIjf AusnUM apxy afp nUM hI Bogxf hY.
3. piV aKru eyho buJIaY-
afm qOr qy huMdf iehI hY ik mnuWK jdoN
vWD pVH ilK jFdf hY. Aus kol bhuqIaF izWgrIaF, izplomy af jFdy hn qF TIk dUjIaF
pRfpqIaF, EhidaF, qfkqF vFÕ AusnUM iesdf vI hMkfr ho jFdf hY. muWK kfrn ieko hI
huMdf hY Bfv dfqfr nUM ivsfr ky mYN-myrf vflI hAumY. keI vfrI Ausdy ieh izgrIaF,
izplomy hI Aus leI Dfrmk jF sMsfrk pWDr qy vWD qoN vWD, cqurfeIaF, hyrf PLyrIaF,
TWgIaF, sfijLsLF, dUijaF dIaF qbfhIaF df kfrn bx jFdy hn. iesy hAumY df hI rUp
huMdf hY ijvyN ik slokF ‘c bRfhmx dI imsfl hY jo apxy afp nUM vWzf ivdvfn qy
vydF df igafqf hox df pRBfv dy ky bfkI aKOqI vrxF nUM apxy qoN nIvF qy GtIaf
mMMndf hY. gurdyv dsdy hn ies ‘c dosL pVHfeI df nhIN blik ilKfeI pVHfeI dy asl
mWksd nUM smJy ibnF, pVHfeI qy aigafnqf nUM igafn dy lybl hyT vrqx df hY. qFqy
ajyhy aigafnI mUrKF nfl ‘mUrKY nfil n luJIaY’ anusfr luWJx df vI lfB nhIN
huMdf.
jy kr mnuWK nUM cyqf rvy ik ilafkq jo Aus aMdr krqfr dI hI
bKsLsL ‘qy pRBu ny AusnUM dfq bKsLI hY qF XkInx Auh krqfr dI Aus mhfn dfq nUM
vI Aulty pfsy nhIN vrqygf. ajyhI hflq ‘c krqy dI iehI dfq Auusdy jIvn dI Ausqq
qy mfx siqkfr df kfrn bx jfvygI. iesdy Ault ieh sB AudoN hoieaf jdoN mnuWK,
mnuWKf jnm dI aslIaq, ies dI nfsLvfnqf aqy pRBu dIaF dfqF nUM Bulx kfrx hI
pVHfeI dy asl mWksd nUM vI Builaf huMdf hY.
4. ‘mUrKY nfil n
luJIaY’ pMkqI dI kuvrqoN- ijhVy swjx
ies pMkqI dI kuvrqoN apxI nfsmJI ‘c krdy hn, AuhnF nUM gurbfxI byafdbI dy ies
mhf dosL qoN bcxf cfhIdf hY aqy ijhVy sLfqr idmfgL jfx buJ ky afpxy injI suafrQF
jF hAumY aDIn ies pMkqI dI kuvrqoN krdy hn, sMgqF nUM aijhy sLrfrqI iksm dy
bMidaF qoN sucyq rihxf jLrUrI hY.
afm hflqF ‘c dyiKaf hY jdoN koeI sUJvfn sWjx, iksy ajyhy
swjx nUM ijsdI smfjk-sMsfrk pWDr qy iksy kfrn BWl qF bxI hoeI hY pr hY axjfx qy
aigafnI, AusnUM gurmiq soJI pKoN iksy glqI jF aigafnqf df iehsfs krvfAux df jWqn
krdf hY qF dUjf BWl bixaf aigafnI mnuWK, bjfey sUJvfn dI kdr pfvy aqy gLlqI df
suDfr kr lvy. iesdy Ault iesnUM apxI PokI BWl df iesLU bxf lYNdf hY. igafn jF
soJI qF Aus kol pihlF hI nhIN huMdI, afpxI kmjLorI nUM kmjLorI kihx-mMnx dI vI
ihMmq Aus kol nhIN huMdI. apxI PokI BWl nUM kfiem rKx leI Jwt huWjq bfjLI qy
Auqr afAuNdf qy sUJvfn bfry kihxf sLurU kr dyNdf hY- ‘Cwzo jI, gurU sfihb
aYvyN qF nhIN kihMdy ‘mUrKY nfil nf lUJIaY’. bs! bs! Czo jI, asIN quhfzy nfl
gl vI nhIN krnf cfhuMdy vgYrf, vgYrf.
ijvyN arQF smyN spsLt kr idqf hY ik slok ‘c gurU pqfsLfh ny
mnuWK nUM afpxI krnI vloN sucyq hox leI cyqfvnI idqI hY aqy ‘mY myrf mmqf’
vflI ibrqI jo AusnUM jIvn dy sWcy mfrg qoN gumrfh krky Aus aMdr hAumY nUM jnm
dyNdI hY, Aus pKoN sfvDfn rihx dI gl smJfeI hY. qF hI gurU sfihb ies pMkqI rfhIN
smJFdy hn, pVHy ilKy mnuWK aMdr, ivsLysL gux ieh hoxf cfhIdf hY ik nf hI Auh
apxy afp nUM dUijaF qoN Aucf smJy qy nf hI dUijaF nUM afpxy qoN GtIaf jF nIvF.
pr ies df mWqlb ieh vI nhI ik Auh gurbfxI pRsfr leI prAupkfr dI ibrqI aDIn iksy
nUM gurbfxI df sc vI nf smJfey. iesdf mWqlb ieh vI nhIN jykr quhfnUM gurbfxI dy
iksy pKoN arQ jF isDFq vWD spsLt hY qF iksy nUM smJfAuxf, apxy afp leI Aucf jF
vWzf hox df pRBfv dyxf hY. blik krnf ieh hY ik bVI nmRqf sihq dUjy dy siqkfr nUM
kfiem rKdy hoey, scfeI jfnx dy cfhvfn sWjx nUM bf-dlIl, imsflF dy ky scfeI dsx
df jqn jLrUr kry. blik ieh vzf prAupkfr hY aqy jLrUr krnf cfhIdf hY. hF! iesdy
Ault iksy hMkfrI, aigafnI, hujqbfjL nfl smF brbfd krnf jF KfhmKfh mgjL pWcI krn
df vI koeI lfB nhIN huMdf.
pAuVI aqy slokF dI afpsI sFJ:
pAuVI rfhI mnuWK nUM afpxy krmF nUM suDfrn aqy hAumY qoN bcn leI cyqfvnI idqI
geI hY. nfl hI Aus dI afpxy afp nUM sdf Aucf ‘qy dUijaF nUM afpxy qoN GtIaf
aigafnI jF nIvF smJx vflI ibrqI qoN sfvDfn kIqf hY. ieh vI disaf hY ik ijhVy
hMkfrI aqy sLfqr lok jfx buJ ky sWc dI gl nUM smJxf nhI cfhuMdy jF sWcfeI dy
rsqy ‘c rukfvt bxdy hn, aijhy mUrK-hujq bfjLF nfl AulJx dI vI loV nhI huMdI.
slokF rfhI pihly slok ‘c bRfhmx dIaF suWcF-iBWtF df pol
KolH ky disaf hY, ikvyN ieh sLfqr iensfn mUloN igafn qoN korf pr apxI ivdvqf df
pRBfv dy ky, bfkI iqMnf vrxf nUM apxy qoN nIvF pRgt krky, AunHF nUM apxIaF
AuNglF qy ncfAuNdf hY. jykr AusnUM dlIl nfl kuJ smJfAuxf cfho qF Auh iesqrHF
huMdf hY ijvy iksy mUrK nfl luJxf. iesy df nqIjf hY ik ieh mUrK iensfn iek pfsy
qF lokfeI nUM kurfhy pFdf hY dUjy swc dy rsqy ‘c vI afp hI vzI rukfvt bixaf
huMdf hY. dUjy slok ‘c pursL vrg nUM sfvDfn kIqf hY jo sdf qoN iesqRI jfqI nUM
afpxy qo nIvF aqy dubyl bxf ky rKxf cfhuMdf hY aqy afpxy afp nUM Kfs cIjL smJdf
hY.19.
|
. |