dsm gRMQ dIaF keI ilKqF gurmiq ivroDI
gurÈrn isMG ksyl, knyzf
iswK Drm dy doKIaF dI keI sO sflF qoN cl rhI koiÈÈ hux pUrI
hox hI vflI hY, jykr ajy vI iswK kOm GUwk nINdr ivwc suqI hoeI nf jfgI qF. iswK
ivroDIaF dI ieh KfihÈ hY ik pihlF sRI gurU gRMQ sfihb jo iswKF dy gurU hn,
AuhnF dI jgHf, aKOqI dsm gRMQ ijs ƒ sRI gurU goibMd isMG jI df iliKaf hoieaf
iswD krnf hY. jdoN iswK ieh mMn jfx ik sfrf dsm gRMQ gurU goibMd isMG jI dI ilKq
hY qF iPr sRI gurU gRMQ sfihb dy brfbr pRkfÈ krky ies nUM ‘gurU’ df drjf dy
idwqf jfvygf. iswK ivroDI ihMdU jQybMdIaF df ieh supnf pUrf krn leI AunFH dy
iswKI srUp ivwc kuJ eyjMt hn jo keI zyiraF vfly bfibaF aqy pRcfrkF dy rUp ivwc
ieh gurU ivroDI kfrf krn ivwc srgrm hn. ies dy nfl duwK dI gwl ieh vI hY, ik keI
kursI dy lflcI iswK isafsI lIzr vI dsm gRMQ ƒ ibnF pVHy ivcfry hI votF Kfqr
AunFH dI hF, ivwc hF, imlfeI jFdy hn. awj sfry dsm gRMQ ƒ gurU jI dI ilKq pRvfn
krn vfly ieh nhIN soc rhy ik ies nfl afAux vfly 15-20 sflF bfad iswK kOm df kI hÈr
hovygf . ieh gwl nf qF aijhy Dfrimk, isafsI lIzr aqy nf hI bhuigxqI iswK soc rhy
hn. ieh hI iswK doKI cfhuMdy hn, ikAuNik dsm gRMQ dIaF keI ilKqF sRI gurU gRMQ
sfihb dy isDFq dy Ault hn aqy ihMdU Drm df pRcfr krdIaF hn.
ies smyN sfry Bfrq qy Kfs krky pMjfb ivwc aOrqF dI mrdF dy
mukfbly BrUx hiqaf dy kfrn Gwt rhI igxqI df vwzf duKFq bixaf hoieaf hY. Éfs
krky iswK Drm jo aOrqF ƒ mrdF dy brfbr df snmfn dyx dI gwl krdf hY; pr aKoqI
dsm gRMQ ivwc ies dy Ault hY. aOrq jfqI ƒ brfbr df snmfn qF hI iml skdf jykr
Aus dy guxF df pRcfr kIqf jfvy; pr ies gRMQ ivwc aOrq dy 404 cirqR ilKy hn ijs
rfhIN aOrq ƒ PrybI, mkfrI, DoKybfj aqy afcrnhIx dwisaf igaf hY. ies gRMQ dI ies
rcnf ƒ jykr gurU jI dI rcnf mMn ilaf jfvy qF iPr kdI vI iswK Drm ivwc nF qF
aOrq jfq ƒ brfbrI df hwk iml skygf aqy nf hI BrUx hiqaf kdI vI ruk skdI hY.
iswK Drm ijhVf sfry sMsfr ƒ iek akfl purK dI joq afKdf hY aqy hryk vrg, hryk
rMg qy hryk jfq dy iensfn nfl Byd Bfv nf krn df pRcfr krdf hY, iesdf sMsfr ƒ kI
jvfb dyxgy. isrP pVHn suxn qIkr hI qF gurbfxI nhIN hY. ijvyN gurbfxI ivwc iliKaf
hY:
avil alh nUru Aupfieaf,
kudriq ky sB bMdy ] eyk nUr qy sBu jgu Aupijaf, kAun Bly ko mMdy ] (Bgq kbIr
pMnf 1349) iswKF ƒ gurbfxI dy ies Èbd ‘qy
pihrf vI dyxf pvygf qF hI dUsiraF DrmF dy lokF ƒ jfqI Byd Bfv nf krn bfry
dwisaf jf skdf hY.
gurU gRMQ sfihb dI bfxI ivwc aOrq jfq ƒ mfVf afKx, prfeI
aOrq ƒ aÈlIl Bfvnf nfl vyKx aqy Èrfb pIx vfilaF ƒ soJI idwqI hY. ienFH bfry
gurbfxI df Purmfn hY:
so ikAu mMdf afKIaY ijqu jMmih rfjfn] (m:1, pMnf 473)
pAuVI] lY Pfhy rfqI qurih pRBu jfxY pRfxI ] qkih nfir prfeIaf
luik aMdir TfxI ]
sMnÙI dyin ivKMm Qfie imTf mdu mfxI ] krmI afpo afpxI afpy
pCuqfxI ]
ajrfeIlu Prysqf iql pIVy GfxI ](m:5, pMnf óñõ)
pr aKOqI dsm gRMQ ivwc aOrqF bfry iliKaf hY: aMq iqRXn ky
iknUM nf pfXo] ibDnf sirij bhuir pCqfXo] ijMn ieh ikXo skl sMsfro] vfhY pCfin
byd iqRXf hfro] (cirqR 312 aMk 13) Bfv:iesqRI dy rhws nUM koeI vI nhIN smJ
sikaf. ienHF nMU bxfky qF ivDfqf BI pCqfAuNdf sI ijs pRBU ny ieh sMsfr bxfieaf
hY, Auh vI ies dy rhws dy sfhmxy hfr igaf hY. (hor dyKo cirqR 15 aMk 12 aqy
cirqR 19 aMk 13)
ies dy nfl hI ies gRMQ ivwc keI qrFH dy nÈy krn dI gwl krdf
hY. ies gRMQ dI bdolq hI awj nihMg isMG suwKf, aPIm qy BMg afidk nÈy vrq rhy
hn. ies gRMQ ivwc niÈaF aqy aÈlIlqf bfry iliKaf hY: posq, BFg, aÌIm iKlfie ..
(cirqR 402, 1358)
afsn qf qr, dIXo bnfie ..
cuSbn rfie afilSgn ley ..
ilSg dyq, iqh Bg moN Bey 28 ..
Bg moN ilSg dIXo rfjf jb..
ruic AupjI, qrunI ky ijiX qb ..
lpit lpit, afsn qr geI ..
cuSbn krq, BUp ky BeI .. 24..
gih gih qih ko, gry lgfvf ..
afsn soN, afsnih Cuhfvf ..
aDrn soN doAU, aDr lgfeI ..
duNhU kucn soN, kucn imlfeI.. 26 ..
posq BMg aPIm mMgfvih] eyk Kft pr bYT cVvih] qrnu qruin Aur sO AurJfeI]
ris ris kis kis Bog kmfeI]aMk 5 cirwqR 397
gurU gRMQ sfihb dI bfxI niÈaF dy syvn krn df ivroD krdI hY:
BAu qyrf BFg KlVI myrf cIqu ] mY dyvfnf Bieaf aqIqu ] kr kfsf
drsn kI BUK ]
mY dir mfgAu nIqf nIq ] (m:1, pMnf 721)
slok]
mfxsu Biraf afixaf mfxsu Biraf afie ] ijqu pIqY miq dUir hoie brlu pvY ivic afie
] afpxf prfieaf n pCfxeI Ksmhu Dky Kfie ] ijqu pIqY Ksmu ivsrY drgh imlY sjfie ]
JUTf mdu mUil n pIceI jy kf pfir vsfie ] nfnk ndrI scu mdu pfeIaY siqguru imlY
ijsu afie ] sdf sfihb kY rMig rhY mhlI pfvY QfAu ](m:3, pMnf õõô)
aKoqI dsm gRMQ ivwc gurU qyg bhfdr jI ƒ ihMdU qIrQF df
pujfrI dwisaf igaf hY . ijvyN Auhnf ny puqr dy jnm leI (gurU goibMd isMG jI)
ihMdU rIq anusfr qIrQF qy ieÈnfn kIqy. kI gurU qyg bhfdr sfihb jF gurU goibMd
isMG jI, sRI gurU gRMQ sfihb (afid gRMQ) qy gurmiq isDFq qoN anjfx sn ? kI Auh
iek akfl purK dy pujfrI nhIN sn ? kI Auh "Èbd gurU" dy DfrnI nhIN sn
? ies gRMQ ivwc iswKF ƒ ihMdU dyvI dyviqaF dy pujfrI bxfAux dI koJI koiÈÈ hY.
ijvyN ies gRMQ ivwc iliKaf hY:
cOpeI] mur ipq pUrb kIXis pXfnf] BFq BFq ky qIrQ nHfnf] jb hI
jfq iqRbyxI Bey] puMn dfn inq krq ibqey] qhI pRkfsL hmfrf BXo] ptnf shr ibKy Bv
lXo] (bicqR nftk, pMnf 59)
sRI gurU gRMQ sfihb dI bfxI qIrQF dy ieÈnfn afidk krn df
KMzx krdI hY. ies ƒ krmkFz qy aMDivÈvfs dwsdI hY:
nf
qU afvih vis qIriQ nfeIaY] nf qU afvih vis DrqI DfeIaY] (m:5, pMnf 962)
qIriQ nfvx jfAu qIrQu nfmu hY] qIrQu sbd bIcfru aMqir igafnu
hY ] (m:1,pMMnf 687)
qIrQu qpu dieaf dqu dfn] jy ko pfvY iql kf mfnu]suixaf mMinaf
min kIqf BfAu] aMqr giq qIriQ mil nfAu] jpu pAuVI 21
iliK iliK piVaf qyqf kiVaf] bhu qIrQ Bivaf qyqo livaf] (m:1
pMnf 467)
ieMË hI dsm gRMQ
ivc dsLmysL jI nUM afpxy ipCly jnm ivc mhFkfl aqy kfilkf dyvI dI pUjf krdy
drsfieaf hY:
qh hm aiDk qpisaf sfDI] mhFkfl kfilkf arfDI] (dsm gRMQ
pMnf 55)
pr gurU gRMQ sfihb ivwc iek akfl purK qoN Cut iksy dyvI
dyvqy dI koeI mhwqqf nhIN hY. afE vyKIey gurbfxI df ies bfry Purmfn:
mhf mfeI kI pUjf krY] nr sY nfir hoie aAuqrY] qU khIaq hI
afid BvfnI] mukiq kI brIaf khf CpfnI] (Bgq nfmdyv jI, pMnf 874)
dyvI dyvf pUjIay BfeI ikaf mfgAu ikaf dyih] pfhxu nIir
pKflIaY BfeI jl mih bUzih qyih](m:1, pMnf 636)
aKOqI dsm gRMQ ivwc iliKaf hY, ik kMn dI mYl qoN sfrI
isRÈtI bxI. afKdy hn, kfl Duj cOQf rfjf hoieaf ijs qoN sfrf jgq hoNd ivwc
afieaf hY. Ausny iek kMn ivwcoN mYl kwZI ijs qoN muD aqy kItB dYNq bxfey aqy
dUjy kMn ivwcoN mYl kwZI aqy ieh sfrI isRÈtI bxfeI sI. ieh qF ieMË lwgdf hY
ijvyN bicaF ƒ bfq suxfeI jf rhI hovy. kI ieh sdIvI swc hY:
eyk sRvx qy mYl inkfrf. qf qy mDU kItB qn Dfrf.
duqIaF kfn qy mYl inkfrI. qf qy BeI isRsit ieh sfrI. (bicwqR
nftk, pMnf 47,CMd 13vF)
dUjy pfsy isRÈtI dy ies sfry psfry bfry sRI gurU gRMQ sfihb
dI bfxI qF ieh AupdyÈ dyNdI hY:
iQiq vfru nf jogI jfxY ruiq mfhu nf koeI ]
jf krqf isrTI kAu sfjy afpy jfxY soeI ] (jpu jI 4)
aKOqI dsm gRMQ aqy gurU gRMQ sfihb dI gurbfxI ivwc hor vI
isDFqk ivroDqf hY. jy kr sfry aKOqI dsm gRMQ ƒ gurU goibMd isMG jI dI ikRq pMQ
mMn lYNdf hY qF iswK Drm vfsqy Auh idn dUr nhIN jdoN iswK kysfDfrI ihMdU hI
aKvfAuxgy .
ies smyN loV hY sfry iswK jgq vwloN aKOqI dsm gRMQ ƒ sRI
gurU gRMQ sfihb dy quwl pRkfÈ nf krn idwqf jfvy . ies dy nfl hI sfry hI aKoqI
dsm gRMQ ƒ sRI gurU goibMd isMG jI dI rcnf iswD krn vfilaF dI socI smJI sfjÈ
qoN sucyq rihxf vI aqI-jrUrI hY. jdoN isr qoN pfxI lMG igaf qF iPr hwQ pYr mfrn
df kI lfB. ijhVy sfzy vIr jfxy-anjfxy ivwc kuJ zyrydfrF aqy AunFH dy pRcfrkF dy
afKy lwg ky AunFH dI hF ivwc hF imlf rhy hn, AunHF ƒ vI bynqI hY ik Auh Kud sRI
gurU gRMQ sfihb aqy aKOqI dsm gRMQ ƒ pVHn aqy socx ik "Èbd gurU" jo
ky sdIvI swc hY aqy dsmyÈ ipqf vwloN Éud ijsƒ guirafeI idwqI geI hY Ausdf aqy
aKOqI dsm gRMQ jo kuJ iswK Drm dy doKIaF vwloN gurU goibMd isMG jI dy nFa nfl
miVHaf jf irhf hY, afpsI kI brfbrqf hY ? ies gRMQ ivclIaF gurmiq ivroDI ilKqF
kdI vI gurU goibMd isMG jI dIaF ilKIaF nhIN ho skdIaF. jykr ies gRMQ ƒ "Èbd
gurU" dy quwl pRkfÈ kIqf jFdf hY qF iswK Drm leI afAux vflf smF ikMnf Gfqk
hovygf ? kI sfry aKOqI dsm gRMQ ƒ gurU jI dI ikRq mMnfAux nfl asIN gurU jI dI
smfj ivwc iewËq vDf rhy hF jF Gwtf rhy hF, ieh vI socx dI loV hY. ajy vI smF hY
sfry mwqByd aqy PokI sLohrq qoN Aupr AuwTky ies bhuq hI gMBIr msly bfry ivcfr
krnI cfhIdI hY.