ਵਿਚਿ ਦੁਨੀਆ ਸੇਵ ਕਮਾਈਐ
ਪ੍ਰੋ: ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਾਲੇ
ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਇੱਕ ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ ਕੇ ਧਰਮ ਦਾ ਪਰਚਾਰ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾਏ।
ਉਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸਾਈ ਮਤ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇਂਦਿਆ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕੇ ਧਰਮ ਦਾ ਉਹ ਪਰਚਾਰ
ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਲਾ
ਇਲਾਜ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਗ ਗਈ। ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਰਲ਼ ਕੇ ਪਰਵਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ
ਪਿੰਡੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਰੱਬ ਜੀ ਦੇ ਆਸਰੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਵਿਚਾਰਾ ਕੁਰਲਾਹ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਲੋਕ ਲਾਗੋਂ
ਦੀ ਹੋ ਕੇ ਪਰੇ ਦੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਤਰਸ, ਦਇਆ ਦੀ ਭਾਵਨਾ
ਨਹੀਂ ਆਈ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਇਸਾਈ ਮਤ ਦਾ ਇੱਕ ਪਰਚਾਰਕ ਨੇੜੇ ਦੀ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕੇ
ਬਿਮਾਰ ਆਦਮੀ ਦਰਦਾਂ ਨਾਲ ਕੁਰਲਾਹ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਰਚਾਰਕ ਚਰਚ ਵਿੱਚ ਗਿਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਦੋ
ਸਿਸਟਰਜ਼ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਗਿਰਜੇਘਰ ਵਿੱਚ ਲੈ ਆਏ। ਮਨੁੱਖੀ
ਹਮਦਰਦੀ ਜਿਤਲਉਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਸ ਦੀ ਮਲ੍ਹਮ ਪੱਟੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ
ਦਾ ਸਦਕਾ ਉਸ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰ ਲਿਆ। ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸ
ਨੂੰ ਇਸਾਈ ਮਤ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬਿਮਾਰ ਆਦਮੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਮਦਰਦੀ, ਸੇਵਾ ਭਾਵਨਾ
ਨੂੰ ਪਰਤੱਖ ਦੇਖ ਕੇ ਇਸਾਈ ਮਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲ ਕੇ ਗ੍ਰਹਿਣ ਵੀ ਕਰ ਲਿਆ। ਪੁਰਾਣੀਆਂ
ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਮੁੜ ਆਇਆ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕੇ ਮੈਂ ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਨੂੰ
ਅਪਨਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਕਿਹਾ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਜਾਣ ਲਈ
ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਪਿਤਾ ਪੁਰਖੀ ਧਰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਅਪਨਾ ਲਿਆ ਸੀ।
ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਠੀਕ ਹੋਏ ਆਦਮੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਚੁੱਭਵੀਂ ਤੇ ਦਿੱਲ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦੇਣ
ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਕਿ “ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਮੈਂ ਕਿਹੜਾ ਧਰਮ ਅਪਨਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇਤਨਾ ਜ਼ਰੂਰ
ਯਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕੇ ਉਹ ਲੋਕ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਹਨ”।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ। ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ
ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੀ ਕੋਹੜੀ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਜੱਗ ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ। ਮਾਝੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ
ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੋਹੜੀ ਜੋ ਦਰਦਾਂ ਨਾਲ ਹਰ ਵੇਲੇ ਕਰਲਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਰੋਜ਼ ਦਾ ਕਲੇਸ਼
ਮਕਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਦਰਿਆ ਬਿਆਸ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਣ ਤੁਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਇਸ
ਘਟਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਬੰਦਾ ਮਾਰਨ ਨਾਲ ਕੋਹੜ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।
ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕੋਹੜੀ ਘਰ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ
ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਹਰਿ
ਰਾਏ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਵਾਖਾਨੇ ਵਿਚੋਂ ਦਾਰਾ ਸ਼ਿਕੋਹ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਦਵਾਈ ਦਾ ਪਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਜੋ ਅਦਰਸ਼ ਦਿੱਤਾ
ਸੀ ਉਹ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਚਾਰ ਦਿਵਾਰੀ ਤਕ ਸੀਮਤ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਾਂ
ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸੇਵਾ ਦਾ ਵਲ਼ ਸਿੱਖ ਕੇ ਅਗਾਂਹ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ
ਕਰਨਾ ਸੀ ਜੋ ਅਸੀਂ ਕਰ ਨਹੀਂ ਸਕੇ। ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਸੇਵਾ ਦਾ ਅਦਰਸ਼ ਕੀ ਹੈ? ਇਸ ਲਈ ਸੇਵਾ ਦੇ
ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਿਰੀ ਰਾਗ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵੀਚਾਰ ਸਾਂਝੀ ਕਰਾਂਗੇ।
ਅਛਲ ਛਲਾਈ ਨਹ ਛਲੈ ਨਹ ਘਾਉ ਕਟਾਰਾ ਕਰਿ ਸਕੈ॥
ਜਿਉ ਸਾਹਿਬੁ ਰਾਖੈ ਤਿਉ ਰਹੈ ਇਸੁ ਲੋਭੀ ਕਾ ਜੀਉ ਟਲਪਲੈ॥ 1॥
ਬਿਨੁ ਤੇਲੁ ਦੀਵਾ ਕਿਉ ਜਲੈ॥ 1॥ ਰਹਾਉ॥
ਪੋਥੀ ਪੁਰਾਣ ਕਮਾਈਐ॥ ਭਉ ਵਟੀ ਇਤੁ ਤਨਿ ਪਾਈਐ॥
ਸਚੁ ਬੂਝਣੁ ਆਣਿ ਜਲਾਈਐ॥ 2॥
ਇਹੁ ਤੇਲੁ ਦੀਵਾ ਇਉ ਜਲੈ॥ ਕਰਿ ਚਾਨਣੁ ਸਾਹਿਬੁ ਤਉ ਮਿਲੈ॥ ਰਹਾਉ॥
ਇਤੁ ਤਨਿ ਲਾਗੈ ਬਾਣੀਆ॥ ਸੁਖੁ ਹੋਵੈ ਸੇਵ ਕਮਾਣੀਐ॥
ਸਭ ਦੁਨੀਆ ਆਵਣ ਜਾਣੀਆ॥ 3॥
ਵਿਚਿ ਦੁਨੀਆ ਸੇਵ ਕਮਾਈਐ॥ ਤ ਦਰਗਹ ਬੈਸਣੁ ਪਾਈਐ॥
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਬਾਹ ਲੁਡਾਈਐ॥ 4॥
ਸਿਰੀ ਰਾਗ ਮਹਲਾ 1॥ —ਪੰਨਾ—25—
ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਦੋ ਰਹਾਉ ਦੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਆਈਆਂ ਨੇ। ਇਕ ਵਿੱਚ ਸੁਵਾਲ ਉਠਾਇਆ
ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਉੱਤਰ ਦੇਂਦਿਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੰਮ ਆ ਸਕਣ ਦਾ
ਮਨੋਰਥ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਦੀਵਾ ਜਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਏ, ਪਰ ਦੀਵਾ
ਜਗੇਗਾ ਤਾਂ ਜੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਤੇਲ, ਵੱਟੀ ਹੋਏਗਾ।
ਬਿਨੁ ਤੇਲੁ ਦੀਵਾ ਕਿਉ ਜਲੈ॥
ਦੀਵਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਤੇ ਤੇਲ ਉਸ ਵਿੱਚ ਆਤਮਿਕ ਸੂਝ
ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੀਵੇ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਹੋਏਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਚਾਨਣ ਦਏਗਾ। ਇੰਜ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੋਏਗਾ ਤਾਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਲਾਭ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਮਾਧੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁੱਝ
ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਵਾਲ ਹੈ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਆਤਮਿਕ ਸੂਝ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੀ।
‘ਬਿਨੁ ਤੇਲੁ ਦੀਵਾ ਕਿਉ ਜਲੇ’
ਦੀਵਾ ਤੇਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਜਗ ਸਕਦਾ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੂਝ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੀ। ਇਸ
ਆਤਮਿਕ ਸੂਝ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਨੁੱਖ ਜੋ ਸੁਭਾਅ ਕਬੂਲ ਕਰਦਾ ਏ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਹਿਲੀ ਤੁਕ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਏ।
ਅਛਲ ਛਲਾਈ ਨਹ ਛਲੈ ਨਹ ਘਾਉ ਕਟਾਰਾ ਕਰਿ ਸਕੈ॥
ਜਿਉ ਸਾਹਿਬੁ ਰਾਖੈ ਤਿਉ ਰਹੈ ਇਸੁ ਲੋਭੀ ਕਾ ਜੀਉ ਟਲਪਲੈ॥
ਇਹਨਾਂ ਤੁਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਇਆ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਏ। ਮਾਇਆ ਕਿਸੇ
ਤੋਂ ਛਲੀ ਨਹੀਂ ਗਈ, ਮਾਇਆ ਨੂੰ ਕੋਈ ਜ਼ਖਮੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਪਰ ਲੋਭੀ ਜੀਅੜਾ ਇਸ ਦੇ ਅੱਗੇ
ਭੰਗੜਾ ਪਉਂਦਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਮਿੱਥੀ ਹੋਈ ਮਰਯਾਦਾ ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਰਹੀ
ਹੈ। ਬਹੁਤ ਬਰੀਕ ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕੇ ਇਹ ਮਾਇਆ ਹੈ ਕੀ ਚੀਜ਼ ਏ। ਦਰ-ਅਸਲ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹਰ ਵੇਲੇ ਕਈ
ਖਿਆਲ ਚਲਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ ਅਜੇਹੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਜੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਲੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੰਜ
ਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕੇ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਪਾਸੋਂ ਰੱਬੀ ਗੁਣ ਵਿਸਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਜਾਂ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੇ ਹਨ ਉਹ ਸਾਰੇ ਹੀ ਮਾਇਆ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਥਾਏ ਗੁਰੂ
ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਬੜਾ ਸੁੰਦਰ ਫਰਮਾਣ ਹੈ----
ਏਹ ਮਾਇਆ, ਜਿਤੁ ਹਰਿ ਵਿਸਰੈ, ਮੋਹੁ ਉਪਜੈ ਭਾਉ, ਦੂਜਾ ਲਾਇਆ॥
ਉਹ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਮਾਇਆ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ
ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਭੁੱਲ ਜਾਣ। ਮਨੁੱਖ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦ ਹੈ ਤੇ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਸਾਨੂੰ
ਫਲ਼ ਵੀ ਉਸੇ ਹੀ ਕਰਮ ਦਾ ਮਿਲੇਗਾ ਜੋ ਅਸੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਇਸ ਕਰਮ ਦੇ ਫਲ਼ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਜੀ ਦਾ
ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਨਿਯਮਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਜੇਹੋ ਜੇਹਾ ਅਸੀਂ ਕਰਮ ਕਰਾਂਗੇ ਫਲ਼
ਸਾਨੂੰ ਉਹੋ ਜੇਹਾ ਹੀ ਮਿਲਨਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਬੇ-ਲੋੜੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਫਸਿਆ ਪਿਆ ਹੋਇਆ
ਏ। ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਨਿਬਾਹੁੰਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਮਾਇਆ ਅੱਗੇ ਨੱਚ ਰਹੇ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਗੂ ਅਗਲੀ ਚੋਣ ਲੜਨ
ਲਈ ਮਾਇਆ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਮਾਇਆ ਦੇ ਅੱਗੇ ਲੋਭੀ ਜੀਅੜਾ ਬਣ ਕੇ ਅੱਗੇ ਨੱਚ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ
ਜੋ ਸੇਵਾ ਇਹਨਾਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਕਰਨੀ ਸੀ ਉਹ ਛੱਡ ਗਏ। ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾ ਜਨ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਗਰਜ਼ੀ ਇਤਨੀ
ਆ ਗਈ ਕਿ ਲੋਕ ਭੁਲਾਈ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਭੁੱਲ ਗਏ ਨੇ।
‘ਇਸੁ ਲੋਭੀ ਕਾ ਜੀਉ ਟਲਪਲੈ”
ਨਿਜ ਸੁਆਰਥ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਲ ਨੂੰ ਵੱਧਣਾ ਸੀ। ਅਜੇਹਾ ਆਤਮਿਕ ਸੂਝ ਦੀ ਘਾਟ
ਕਰਕੇ ਹੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੀਵਾ ਚਾਨਣ ਦੇਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਘਟੀਆ ਮਾਇਆ ਰੂਪੀ ਖਿਆਲਾਂ
ਦੀ ਘੁੰਮਣ-ਘੇਰੀ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਿਆ ਹੈ। ਏਸੇ ਹੀ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਬੰਦ ਵਿੱਚ ਆਤਮਿਕ ਦੀਵੇ ਨੂੰ ਜਗਉਣ
ਲਈ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਤੇਲ, ਵੱਟੀ ਤੇ ਅੱਗ ਦਾ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਕਮੀ ਫਰਮਾਣ ਹੈ---
ਪੋਥੀ ਪੁਰਾਣ ਕਮਾਈਐ॥ ਭਉ ਵਟੀ ਇਤੁ ਤਨਿ ਪਾਈਐ॥
ਸਚੁ ਬੂਝਣੁ ਆਣਿ ਜਲਾਈਐ॥
ਸਰੀਰ ਰੂਪੀ ਦੀਵੇ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ‘ਪੋਥੀ ਪੁਰਾਣ’ ਦਾ ਪਉਣਾ, ਭਾਵ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ
ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਤੇ ਅਪਨਾਉਣਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਦੀਵੇ ਹੁੰਦੇ
ਸਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਤੇ ਰੂੰ ਦੀ ਵੱਟੀ ਵੱਟ ਕੇ ਪਾ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਚੁਲ੍ਹੇ ਵਿਚੋਂ
ਅੱਗ ਲੈ ਕੇ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੂਝ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਓਥੇ ਇਸ ਸਰੀਰ
ਵਿੱਚ ਰੱਬੀ ਭੈ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਵੇ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਤੇ ਵੱਟੀ
ਤੋਂ ਲੋਅ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਚ ਰੂਪੀ ਅੱਗ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਗੱਲ ਸਿੱਧੀ ਮੁੱਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ
ਜੀ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਤਮਿਕ ਸੂਝ ਦੀ ਲੋੜ, ਗੁਰ-ਗਿਆਨ, ਰੱਬੀ ਨਿਯਮਾਵਲੀ, ਤੇ ਸੱਚ
ਬੋਲਣ ਦੀ ਲੀਕ ਖਿੱਚ ਕੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਦੂਸਰੇ ਰਹਾਉ ਵਿੱਚ ਜਗ ਰਹੇ ਦੀਵੇ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਆਇਆ ਏ- ਜੋ
ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ।
ਇਹੁ ਤੇਲੁ ਦੀਵਾ ਇਉ ਜਲੈ॥ ਕਰਿ ਚਾਨਣੁ ਸਾਹਿਬੁ ਤਉ ਮਿਲੈ॥ ਰਹਾਉ॥
ਤੇਲ, ਵੱਟੀ ਤੇ ਅਗਨੀ ਨਾਲ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਲੈਣਾ ਮੁਕੰਮਲ ਹਨੇਰੇ ਦਾ
ਖਾਤਮਾ—ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ। ਚਾਨਣੇ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਠੇਡਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ, ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ
ਚੀਜ਼ ਗੁਆਚਦੀ ਦੀ ਹੈ। ਏਸੇ ਲਈ ਚੰਗੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ
ਚੰਗੇਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਕੇ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਕੇ ਚੋਰੀ ਇਤਿਆਦਿਕ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਦੀਵਾ ਤਾਂ
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਮਝਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਲਿਆ ਹੈ।
‘ਦੀਵਾ ਬਲੇ ਅੰਧੇਰਾ ਜਾਇ’
ਅੰਦਰਲੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾ ਜਗਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬੁਝੇ ਹੋਏ ਦੀਵੇ ਨੂੰ ਬਾਹਰਲੀ ਅੱਗ ਲੈ
ਕੇ ਜਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇੰਜ ਆਤਮਿਕ ਸੂਝ ਦਾ ਗੁਰ ਉਪਦੇਸ਼, ਰੱਬੀ ਨਿਯਮਾਵਲੀ ਤੇ ਸੱਚ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦੀ
ਬਿਰਤੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦੀਵਾ ਜਗਣਾ ਹੈ।
“ਕਰਿ ਚਾਨਣੁ ਸਾਹਿਬੁ ਤਉ ਮਿਲੈ”
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਇਸ
ਧਰਤੀ ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੀ ਚਾਨਣੇ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਨ ਦਾ ਵਲ਼ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਚਾਨਣੇ ਵਿੱਚ ਤੁਰਨਾ ਹੀ
ਰੱਬੀ ਮਿਲਾਪ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਏ ਉਹ ਜਗਤ ਨੂੰ ਮਿੱਥਿਆ ਮੰਨ ਕੇ ਚੱਲਣ ਵਿੱਚ ਭਲਾ
ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਨਿਜੀ ਮੋਹ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ, ਛੱਡ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਲ ਨੂੰ ਵਧਣ ਦੇ ਸਾਰਥਿਕ ਯਤਨ
ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੀਸਰੇ ਬੰਦ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਸੌਖਾ ਸੂਤਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਤੁ ਤਨਿ ਲਾਗੈ ਬਾਣੀਆ॥ ਸੁਖੁ ਹੋਵੈ ਸੇਵ ਕਮਾਣੀਆ॥
ਸਭ ਦੁਨੀਆ ਆਵਣ ਜਾਣੀਆ॥
ਇਸ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਸਮਝਦਿਆਂ, ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਲਗਾ ਕੇ
ਆਤਮਿਕ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਸਿੱਖਰ ਹੈ। ਅਖਰਲੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ
ਨੇ ਜੋ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਏ ਉਹ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਦਾ ਹੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਵਿਚਿ ਦੁਨੀਆ ਸੇਵ ਕਮਾਈਐ॥
ਤਾ ਦਰਗਹ ਬੈਸਣੁ ਪਾਈਐ॥
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਬਾਹ ਲੁਡਾਈਐ॥
ਇਹਨਾਂ ਤੁਕਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਗੜ ਕੇ
ਆਊਂਦਾ ਹੈ ਇੱਕ ਸੇਵਾ ਦੂਜਾ ਰੱਬੀ ਦਰਗਾਹ ਤੇ ਤੀਜਾ ਸੰਸਾਰ ਵਲੋਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੁਕਤੀ। ਪਰਮਾਤਮਾ
ਦਾ ਕੋਈ ਖਾਸ ਟਿਕਾਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਉਹ ਤੇ ਸਗੋਂ ਕੁਦਰਤ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਹੀ ਦੇਖਿਆ ਮਾਣਿਆ ਜਾ
ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਸਾਫ ਫਰਮਾਣ ਹੈ----
“ਜਹ ਜਹ ਪੇਖਉ ਤਹ ਹਜੂਰਿ ਦੂਰਿ ਕਤਹੁ ਨ ਜਾਈ”॥
ਅਤੇ
“ਜਲਿ ਥਲਿ ਮਹੀਅਲਿ ਪੂਰਿਆ ਰਵਿਆ ਵਿੱਚ ਵਣਾ”
ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੇੜਾ ਤਰਦਾ ਤੇ ਡੁੱਬਦਾ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ। ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ
ਸੰਸਾਰ ਰੂਪੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਤਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਵੀ
ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਸੇਵ ਕਮਾਈਐ, ਭਾਵ ਰੱਬ ਜੀ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ
ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੈ।
“ਤਾ ਦਰਗਹ ਬੈਸਣੁ ਪਾਈਐ”
ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ, ਭਾਈ ਚਾਰਾ, ਮੁਲਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ, ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ-ਸ਼ਹਿਰ ਗੱਲ ਕੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤੱਲ ਨੂੰ
ਰੱਬੀ ਦਰਗਾਹ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਏਥੇ ਹੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਸੰਨ ਇਕੱਤਰ ਵਿੱਚ ਦਸਵੀਂ
ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਵਿਤਾ ਪੜ੍ਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ
ਸਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੀ—ਇਕ ਦਿਨ ਅਬੁ-ਬਿਨ ਅਦਮ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਭਲਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਹੋਇਆ
ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਇੱਕ ਫਰਿਸ਼ਤਾ ਆਇਆ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ; ਕੇ “ਮੈਂ ਕੁੱਝ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਮ
ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਜੋ ਰੱਬ ਜੀ ਦੀ ਬੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ”। ਅਬੂ-ਬਿਨ ਅਦਮ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕੇ “ਕੀ ਬੰਦਗੀ ਕਰਨ
ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ” ? ਤਾਂ ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਨੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜੀ
ਹੋਈ ਸੁਨਹਿਰੀ ਕਿਤਾਬ ਫਰੋਲਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਭਲੇ ਲੋਕ ਤੇਰਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆਂ
ਹੋਇਆ”। ਤਾਂ ਅੱਗੋਂ ਅਬੂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਹਲੀਮੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਬੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ
ਨਾਮ ਨਾ ਲਿਖ ਪਰ ਮੇਰਾ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਲਿਖ ਲੈ ਜੋ ਰੱਬ ਜੀ ਦੇ ਬਣਾਏ ਬੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ
ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਜੁਟੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਪਾਸੋਂ
ਪੁੱਛ ਕੇ ਹੀ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹਾਂ।
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਫਰਿਸ਼ਤਾ ਆਇਆ ਤੇ ਇਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਪਿਆਰੇ ਅਬੂ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਮੇਰੇ
ਮਾਲਕ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਰੱਬ ਜੀ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ
ਤੂੰ ਪਿਆਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਬਲਕੇ ਤੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਏਂ। ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕੇ ਇਹ
ਘਟਨਾ ਇੰਜ ਵਾਪਰੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਤੱਤ ਦੀ ਗੱਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਇੱਕ
ਮਹਾਨ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸੇਵਾ ਸਬੰਧੀ ਕੈਸਾ ਫੈਸਲਾ ਹੈ---
ਵਿਚਿ ਦੁਨੀਆਂ ਸੇਵ ਕਮਾਈਐ॥ ਤ ਦਰਗਹ ਬੈਸਣ ਪਾਈਐ॥
ਹਾਂ ਜੇ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਅਬੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨੇ ਹੋਣ ਤਾਂ
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਿੰਗਲਵਾੜੇ ਦੇ ਬਾਨੀ ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ
ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਦੇ ਇਹ ਹੱਕਦਾਰ ਸਨ, ਪਰ ਅਜੇਹੇ ਕੌਮੀ ਹੀਰੇ ਇਹਨਾਂ ਇਨਾਮਾਂ ਨੂੰ ਤੁੱਛ ਜਾਣਦੇ ਸੀ।
ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਬਦ ਕਿਸਮਤੀ ਹੀ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਕੇ
“ਵਿਚਿ ਦੁਨੀਆਂ ਸੇਵ ਕਮਾਈਐ”
ਵਾਲੇ ਡੂੰਘੇ ਫਲਸਫੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕੀ। ਮਨੁੱਖੀ ਸੇਵਾ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨ ਫ਼ਲਸਫੇ ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ
ਚਾਰ ਦਿਵਾਰੀ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀ ਸੇਵਾ ਤਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧਕ
ਬਣਿਆਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਉਂਜ ਕਿੱਥੇ ਸਮਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਧੰਨ ਭਾਗ ਹਨ
ਕਿ ਸੰਗਤ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਸੇਵਾ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜੀ।
ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਦੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਦਾ ਕਲਚਰ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਸਾਧ ਤੱਬਕੇ ਨੇ
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਲੱਤਾਂ, ਗੋਡੇ ਘੁੱਟਣ ਤੇ ਚੋਲ਼ੇ ਕਛਹਿਰੇ ਧੋਣ ਤਕ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ
ਹੈ। ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋ. ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਘੱਗਾ
ਨੇ “ਸਾਡਾ ਬੇੜਾ ਇਉਂ ਗਰਕਿਆ ਵਿਚ” ਸੇਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ,
“ਚਿੱਕੜ ਵਿਚੋਂ ਕੌਲਾ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗੁਰਤਾ ਮਿਲ ਗਈ ਜਾਂ ਥੜਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦਿਆਂ ਉਸੇ
ਵੇਲੇ ਹੀ ਗੁਰਿਆਈ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ”। ਗਰਿਆਈ ਦਾ ਮੀਟਰ ਤਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੂਝ-ਇਸ ਦਾ ਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਤੇ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਫਿਲਾਸਫੀ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਢਾਲਣ ਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ
ਨੇ ਤਨੋ ਮਨੋ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਨਿਰੋਈ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਫਲਸਫੇ
ਦੀ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਤਾਂ ਹੁਕਮ ਮੰਨਣ ਤੇ ਸੇਵਾ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਕੀਮਤੀ ਅਦਰਸ਼ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਸਾ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਫਿਰ ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਲਾਇਆ ਏ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਨੇ ਮਰੀ ਹੋਈ ਚੂਹੀ ਨੂੰ ਉਠਾਲਣ ਦਾ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ
ਜੀ ਨੂੰ ਸਪੂੰਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਵ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਪੂਰਨ ਫਲਸਫੇ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਈ ਬੈਠੇ ਭਾਈ
ਲਹਿਣੇ ਨੇ ਗੰਦੇ ਨਾਲ਼ੇ ਵਿਚੋਂ ਕੌਲ ਕੱਢਣ ਦਾ ਕੋਈ ਉਜਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ
ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪਰਪੱਕ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਿਰੀ ਚੰਦ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ
ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਸਗੋਂ ਸਿਰ ਪਿੰਡੇ ਤੇ ਸਵਾਹ ਮਲ਼ਣ ਦੀ ਨਵੀਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਤੋਰ ਕੇ ਉਦਾਸੀ ਮਤ
ਚਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀ
ਪਰਵਾਨਗੀ ਲੈਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਕ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਕੈਸੀ ਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਸਾ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸਫਲ ਹੈ ਜਿਤੁ ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਮਨੁ ਮੰਨੈ॥
ਜਾ ਸਤਿਗੁਰ ਮਨੁ ਮੰਨਿਆ ਤਾ ਪਾਪ ਕਸੰਮਲ ਭਨੇ॥
ਉਪਦੇਸ ਜਿ ਦਿਤਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸੋ ਸੁਣਿਆ ਸਿੱਖੀ ਕੰਨੇ॥
ਜਿਨ ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਭਾਣਾ ਮੰਨਿਆ ਤਿਨ ਚੜੀ ਚਵਗਣਿ ਵੰਨੇ॥
ਇਹ ਚਾਲ ਨਿਰਾਲੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ਗੁਰ ਦੀਖਿਆ ਸੁਣਿ ਮਨੁ ਭਿੰਨੇ॥
ਰਾਗ ਗਉੜੀ ਪਉੜੀ—ਮਹਲਾ –4—ਪੰਨਾ---314----
ਕੀ ਜੋ ਸੇਵਾ ਅਸੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਮਨ ਮੰਨ
ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਮੰਨ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਤਾਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੈ।
“ਸਾ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸਫਲ ਹੈ
ਜਿਤੁ ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਮਨੁ ਮੰਨੇ” ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ
ਸਰੀਰ ਦੇ ਤੱਲ ਤੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਮੰਨ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ। ‘ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ
ਮਨ ਮੰਨੈ’ ਦਾ ਭਾਵ ਅਰਥ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਅਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ
ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਤੀਹ ਕੁ ਸਾਲ ਤੋਂ ਸੇਵਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਕੀਰਤਨ ਦਰਬਾਰਾਂ ਦੀ ਖੂਬ ਵਰਖਾ ਹੋਈ ਹੈ,
ਕੀ ਅਜੇਹੇ ਕਰਮ ਨਾਲ ਸਤਿਗੁਰ ਜੀ ਦਾ ਮੰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਕੀ ਅਜੇਹੀ ਸੇਵਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ
ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਕੁੱਝ ਪਰਵਾਰਾਂ ਤੇ ਕੁੱਝ ਪਰਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ
ਦੀ ਇਹ ਸੇਵਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਬਹੁਤ ਥਾਈਂ ਇਹ ਇੱਕ ਲਾਹੇਵੰਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਧੰਧਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ
ਗਿਆ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸਫਲ ਉਸ ਨੂੰ ਗਿਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅੱਜ
ਸੇਵਾ ਉਹ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸਾਡਾ ਨਾਂ ਹੀ ਅੱਗੇ ਆਵੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ
ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰੁਝਾਨ ਚੱਲਿਆ ਹੈ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਉੱਚੇ ਉੱਚੇ ਗੇਟ ਬਣਾਉਣ ਦਾ, ਜਿਸ ਤੇ ਆਪਣੇ ਗੁਜ਼ਰ
ਚੁੱਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾ ਨਾਂ ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕੇ ਇਹ ਸੇਵਾ ਕਰਾਈ ਅਮਰੀਕਾ
ਨਿਵਾਸੀ ਅਮਕੇ ਪਰਵਾਰ ਨੇ। ਸਿਧਾਂਤਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਗੇਟ ਦਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ
ਇਹ ਗੇਟ ਧੁੱਪ, ਮੀਂਹ ਤੋਂ ਕੋਈ ਬਚਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਛੋਟਾ ਜੇਹਾ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਬਣਾ
ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਕੀ ਇਹ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸਫਲ ਹੈ? ਸਤਿਗੁਰ
ਦਾ ਮਨ ਤਾਂ ਮੰਨ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜੇ ਕਰ ਇਸ ਦਿਖਾਵਏ ਦੇ ਗੇਟ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਦੇ
ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਵਧੀਆ ਕਮਰੇ, ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ, ਲਬਾਟਰੀ, ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਦਾ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਗਰਾਉਂਡ ਤੇ ਹੋਰ
ਕਈ ਪਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਉਪਲਬੱਧ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ।
ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖਣਾ ਸੁੱਖਣ ਦਾ ਆਮ ਰਿਵਾਜ ਜੇਹਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਚੋਖੇ
ਪੈਸੇ ਭਰ ਕੇ ਗਿਆ, ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਪਸੀਨੇ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਵੀਰਾ ਜਦ ਘਰ ਮੁੜਦਾ ਹੈ ਤਾਂ
ਪਰਵਾਰ ਵਾਲੇ ਸੁੱਖਣਾ ਲਾਹੁਣ ਲਈ ਸਿਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਕਰਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੀ ਘਰ, ਡੇਰਾ, ਇਤਿਹਾਸਕ
ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਅਕਸਰ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪਰਵਾਰ ਵਲੋਂ ਸਿਰੀ
ਅਖੰਡਪਾਠ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸੇਵਾ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਹਿਬਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਆਖ ਰਹੀ ਹੈ ਕੇ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ
ਸੇਵ ਕਮਾਈਐ ਅਥਵਾ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸਫਲ ਹੈ ਜਿਤੁ ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਮਨ ਮੰਨੈ—ਕੀ ਆਪਣੀ ਸੁਖਣਾ ਲੌਣ੍ਹੀ ਪੰਥਕ
ਸੇਵਾ ਹੈ?
ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਸਤਿਗੁਰ ਦਾ ਮੰਨ ਮੰਨਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਹਾਂ ਸਤਿਗੁਰ ਦਾ ਮੰਨ ਮਨ
ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਪਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਮਲੀਨ ਸੋਚ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰ ਦੇ
ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਅਮਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਦੀ
ਤਬਦੀਲੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਮਿੱਥਿਆ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਰਹਿ ਗਈ
ਪ੍ਰਭਾਤ ਫੇਰੀਆਂ ਨੂੰ ਚਾਹ ਪਿਲਾਣ ਤਕ। ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਦਿਮਾਗਾਂ ਨੇ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਲਾਹੇਵੰਦ ਧੰਦੇ ਵਿੱਚ
ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ।
ਸੇਵਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬਣਾੳਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟ ਕੱਪੜੀਏ
ਚੋਲ਼ਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਬੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸੀਦਾਂ ਫੜ੍ਹੀ ਆਮ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖੀ ਭੇਸ ਵਿੱਚ
ਹਾੜ੍ਹੀ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫਸਲ ਵੇਲੇ ਵੀ ਭੋਲ਼ੀ ਜੰਤਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਆ ਬਹੁੜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਮਰਨ
ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਤੇ ਇਸ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦਿੱਲ ਖੋਹਲ ਕੇ ਸੇਵਾ ਕਰੋ ਜੀ। ਮਿਲਰ ਗੰਜ ਲੁਧਿਆਣੇ
ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਡਾ: ਮਿੱਤਰ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਲੀਨਿਕ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਸੀ, ਕੁਦਰਤੀ ਇੱਕ ਸਾਧ ਲਾਣੇ ਦੇ ਭੇਸ
ਵਿੱਚ ਹੱਟਾ ਕੱਟਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਉਗਰਾਈ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਿਆਂ, ਡਾ: ਜੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਧੰਨ ਦੋਲਤ ਲੈ ਕੇ
ਦੇਣ ਲਈ ਰੱਬ ਜੀ ਪਾਸ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਡਾ: ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਪਾਸੋਂ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਪੁੱਛਿਆ
ਤਾਂ ਉਹ ਪਿੰਡ ਡਾ: ਜੀ ਦਾ ਨਿਕਲਿਆ। ਸਰਪੰਚ ਦਾ ਨਾਂ ਪੁੱਛਣ ਤੇ ਉਗਰਾਈ ਵਾਲਾ ਬਾਬਾ ਜੀ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ
ਫਸ ਗਇਆ ਤੇ ਛੇਤੀ ਅਸਲੀਅਤ ਤੇ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, ਜੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਬਣ ਰਿਹਾ
ਮੈਂ ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਦੱਸ ਦੇਂਦਾ ਹਾਂ। ਜੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਸਿਰਫ ਢਿੱਡੀ ਸਹਿਬ
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੈ ਜੀ। ਸੇਵਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਸੰਗਤ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਠੱਗੀਆਂ ਵੱਜੀਆਂ ਹਨ।
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਬਹੁ ਮੰਤਵੀ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਿੱਖਰ
ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਭਾਈ ਘਨ੍ਹਈਆ ਜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਿਖੱਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਜੋ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ
ਸੇਵ ਕਮਾਈਐ ਦਾ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਤਾਂ ਸੇਵਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪੂਰਨਾ ਸਨ ਜਿਥੋਂ ਸੇਵਾ ਦੇ ਵਲ਼
ਸਿੱਖ ਕੇ ਬਾਹਰ ਖ਼ਲਕੱਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਮਾਉਣੀ ਸੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਧੱਕੇ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ
ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੜਕ ਦੇ ਐਨ ਵਿਚਕਾਰ ਅੜਿੱਕੇ ਲਗਾ ਰੋਕ ਰੋਕ ਕੇ ਰੱਜਿਆਂ ਨੂੰ ਲੰਗਰ ਛੱਕਾਇਆ ਜਾ
ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਏ ਭਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਸਿੱਖ ਲਿਟਰੇਚਰ ਵੰਡਣ ਦੀ ਸੇਵਾ
ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਜ਼ਰਾ ਆਉ ਤਾਂ ਘੜਿਆ ਘੜਾਇਆ ਉੱਤਰ ਦੇਣਗੇ ਇਹ ਤੇ ਕੰਮ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ
ਜੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਧੜਿਆਂ ਨੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਸਾਡੀ ਸੇਵਾ ਕਰੀ
ਜਾਉਗੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਤਨਾਂ ਫਲ਼ ਦੇ ਦੇਵੇਗਾ ਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਸੋਂ ਮੁੱਕਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਡੀ
ਮੁੱਠੀ ਚਾਪੀ ਕੀਤਿਆਂ ਸਵਰਗ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬਹਾਰਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕਦਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣਗੀਆਂ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਨਿੱਜ ਸਵਾਰਥ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ
ਸੇਵਾ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਸਾਡੇ ਲੀਡਰਾਂ ਜੱਥੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਪਾਲਣ ਤੱਕ ਸੇਵਾ
ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਭੱਦਰ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਮ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਸਾਧ-ਲਾਣੇ ਵਾਂਗ
ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜੋੜ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਕ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਮਸ਼ਵਰਾ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ
ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਕੇ ਜਿਤਨਾ ਲੰਗਰ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪੁਰਬ ਤੇ ਛੱਕਦੇ ਹਾਂ ਉਸ
ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਕਰ ਲਈਏ ਤਾਂ ਇਥੋਪੀਆ ਵਰਗੇ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦਾ ਲੰਗਰ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਜੋ ਅਦਰਸ਼ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਸੀ,
ਉਹ ਸਕੂਲ ਕਾਲਜ, ਹਸਪਤਾਲ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ
ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਦਲਤ ਵਰਗ ਦੀ ਸੇਵਾ, ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਆਈ ਕਿਰਸਾਨੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨੀ ਅਤੇ
ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ ਅੱਜ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸੇਵਾਂਵਾਂ ਅਉਂਦੀਆਂ
ਹਨ। ਨਿਆਰੇ ਖਾਲਸੇ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਅਦਰਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਚੋਂ
ਸੇਵਾ ਦਾ ਵਲ਼ ਸਿੱਖ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਹਰ ਕੇ ਖਿਦਮਤ ਕਰਦ ਓ ਮਖਦੂੰਮ ਸ਼ੁਦ।
ਹਰ ਕੇ ਖੁਦ ਰਾ ਦੀਦ ਓ ਮਹਿਰੂਮ ਸ਼ੁਦ।
