| . |
|
☬ ੴਸਤਿ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ☬
ਵਾਰ ਮਾਝ ਕੀ, ਮਹਲਾ ੧-ਸਟੀਕ
(ਪੰ: ੧੩੭- ੧੫੦)
(ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
(ਕਿਸ਼ਤ ੩੪)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੨੭ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੨॥ ਦੀਖਿਆ ਆਖਿ ਬੁਝਾਇਆ ਸਿਫਤੀ ਸਚਿ ਸਮੇਉ॥ ਤਿਨ ਕਉ ਕਿਆ
ਉਪਦੇਸੀਐ ਜਿਨ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਉ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੧॥ ਆਪਿ ਬੁਝਾਏ ਸੋਈ ਬੂਝੈ॥ ਜਿਸੁ ਆਪਿ ਸੁਝਾਏ ਤਿਸੁ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਸੂਝੈ॥
ਕਹਿ ਕਹਿ ਕਥਨਾ ਮਾਇਆ ਲੂਝੈ॥ ਹੁਕਮੀ ਸਗਲ ਕਰੇ ਆਕਾਰ॥ ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਸਰਬ ਵੀਚਾਰ॥ ਅਖਰ ਨਾਨਕ ਅਖਿਓ
ਆਪਿ॥ ਲਹੈ ਭਰਾਤਿ ਹੋਵੈ ਜਿਸੁ ਦਾਤਿ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਹਉ ਢਾਢੀ ਵੇਕਾਰੁ ਕਾਰੈ ਲਾਇਆ॥ ਰਾਤਿ ਦਿਹੈ ਕੈ ਵਾਰ ਧੁਰਹੁ
ਫੁਰਮਾਇਆ॥ ਢਾਢੀ ਸਚੈ ਮਹਲਿ ਖਸਮਿ ਬੁਲਾਇਆ॥ ਸਚੀ ਸਿਫਤਿ ਸਾਲਾਹ ਕਪੜਾ ਪਾਇਆ॥ ਸਚਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ
ਭੋਜਨੁ ਆਇਆ॥ ਗੁਰਮਤੀ ਖਾਧਾ ਰਜਿ ਤਿਨਿ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ॥ ਢਾਢੀ ਕਰੇ ਪਸਾਉ ਸਬਦੁ ਵਜਾਇਆ॥ ਨਾਨਕ ਸਚੁ
ਸਾਲਾਹਿ ਪੂਰਾ ਪਾਇਆ॥ ੨੭ ॥
(ਸਟੀਕ ਪਉ: ੨੭-ਲੋੜੀਂਦੀ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮ: ੨॥ ਦੀਖਿਆ ਆਖਿ ਬੁਝਾਇਆ ਸਿਫਤਿ ਸਚਿ ਸਮੇਉ॥ ਤਿਨ ਕਉ ਕਿਆ
ਉਪਦੇਸੀਐ ਜਿਨ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਉ॥ ੨॥ {ਪੰਨਾ
੧੫੦}
ਪਦ ਅਰਥ: — ਦੀਖਿਆ—ਸਿੱਖਿਆ,
ਸਿਖਿਆ। ਆਖਿ—ਆਖ
ਕੇ, ਸੁਣਾ ਕੇ। ਬੁਝਾਇਆ—ਗਿਆਨ
ਦਿੱਤਾ, ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਵਾਲੀ ਸੂਝ ਦਿੱਤੀ।
ਸਿਫਤੀ—ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ
ਰਾਹੀਂ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲੀ ਦਾਤ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੈ।
ਸਚਿ—ਸੱਚ
`ਚ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੱਚ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨਾਲ।
ਸਮੇਉ—ਸਮਾਈ
ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜੋੜਿਆ ਹੈ, ਸਮੋਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਤਿਨ ਕਉ ….
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ।
ਕਿਆ—ਹੋਰ
ਕੀਹ? ਕਿਆ ਉਪਦੇਸੀਐ…
ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ।
ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਉ…. .
ਉਹ ‘ਗੁਰੂ’ ਜਿਸ ‘ਗੁਰੂ’ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ
ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਹੈ।
ਨੋਟ- ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਇਥੇ
“ਗੁਰੁ
ਅਤੇ
ਨਾਨਕ ਦੇਉ”
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ
“ਗੁਰੁ”
ਤੇ
“ਨਾਨਕ ਦੇਉ”
ਹੇਠਾਂ
(ੁ) ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਵਿਆਕਰਣ ਅਨਸੁਾਰ ਇਹ
ਦੋਵੇਂ ਸਬੰਧਕ ਹਨ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਭਾਵ ਉਹ ‘ਗੁਰੂ’ ਜਿਸ ‘ਗੁਰੂ’ ਨਾਲ (ਗੁਰੂ) ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਹੈ।
ਅਰਥ:
— “ਦੀਖਿਆ ਆਖਿ ਬੁਝਾਇਆ,
ਸਿਫਤਿ ਸਚਿ ਸਮੇਉ” ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਜਾਮੇ `ਚ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੁਰਦੇਵ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਆਪ
ਹੈ; ਭਾਵ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਗੁਰੂ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਕੇ ਸੋਝੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੈ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ
ਵਾਲੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਚਾਈ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ।
“ਤਿਨ ਕਉ ਕਿਆ ਉਪਦੇਸੀਐ ਜਿਨ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਉ”
ਉਹ ‘ਗੁਰੂ’ ਜਿਸ ‘ਗੁਰੂ’ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ
ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗੁਰੂ
ਉਪਦੇਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ। ਭਾਵ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ `ਚ ਜੁੜਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਹੋਰ
ਕੋਈ ਸਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੇ ਉਹ ਸਿਖਿਆ ਜਿਹੜੀ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
“ਦੀਖਿਆ ਆਖਿ ਬੁਝਾਇਆ”
-ਦੂਜੇ
ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਰਚਨਾ ਇਸ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਜੀਵਨ `ਚ
ਵਸਾਉਣ ਲਈ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸਤੋਂ ਬਿਨਾ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੀ
ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।
ਫ਼ਿਰ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਸੇ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਗੁਰਦੇਵ ਬੜੇ ਵਜਦ `ਚ ਆ ਕੇ ਤੇ
ਅਕੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰਾਹੀਂ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਸਦਾ ਥਿਰ ਸਤਿਗੁਰੂ, ਜਿਸ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਆਪ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਣਤ ਗੁਰੂ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਫ਼ਿਰ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ
ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰੂਪ ਪ੍ਰਗਟ ਗੁਰੂ ਹੀ ਇਕੋ ਇੱਕ ਸੱਚਾ ਤੇ ਥਿਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਹੈ।
ਮ: ੧॥ ਆਪਿ ਬੁਝਾਏ ਸੋਈ ਬੂਝੈ॥ ਜਿਸੁ ਆਪਿ ਸੁਝਾਏ ਤਿਸੁ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਸੂਝੈ॥
ਕਹਿ ਕਹਿ ਕਥਨਾ ਮਾਇਆ ਲੂਝੈ॥ ਹੁਕਮੀ ਸਗਲ ਕਰੇ ਆਕਾਰ॥ ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਸਰਬ ਵੀਚਾਰ॥ ਅਖਰ ਨਾਨਕ ਅਖਿਓ
ਆਪਿ॥ ਲਹੈ ਭਰਾਤਿ ਹੋਵੈ ਜਿਸੁ ਦਾਤਿ॥ ੨॥
ਸ਼ਪਦ ਅਰਥ:
—
ਆਪਿ… ਅਕਾਲਪੁਰਖ।
ਬੁਝਾਏ….
ਗਿਆਨ ਦੇਵੇ।
ਬੂਝੈ ….
ਸੋਝੀ ਦੇਵੇ।
ਲੂਝੈ—ਸੜਦਾ
ਹੈ, ਦੁਖੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਆਕਾਰ—ਸਰੂਪ, ਜੀਅ ਜੰਤ।
ਸਰਬ ਵੀਚਾਰ—ਸਭ
ਜੀਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ।
ਅਖਰ— ਅਖ੍ਯਯ, ਨਾਸ ਨਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ, ਜੋ
ਨਾਸ਼ਮਾਨ ਨਹੀਂ। ਅਖਿਓ. .
ਅਖ੍ਯਯ, ਨਾਸ ਨਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ, ਜੋ ਨਾਸ਼ਮਾਨ
ਨਹੀਂ। ਲਹੈ—ਲਹਿ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਰਾਤਿ—
ਭਰਾਂਤੀ, ਮਨ ਦੀ ਭਟਕਣਾ।
ਦਾਤਿ…
ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼, ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼।
ਨੋਟ-
{ਅਖਿਓ— ‘ਅਖਿਉ’ ਤੋਂ {ਜੋ ਫ਼ਰਕ (
ੁ) ਤੇ (ੋ) ਵਿੱਚ ਹੈ, ਉਹੀ
ਫ਼ਰਕ (ਉ) ਅਤੇ (ਓ) ਵਿੱਚ ਹੈ}। {ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਲਖਿਉ’ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਅਖ੍ਯਯ’ ਦਾ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਹੈ। ‘ਖ੍ਯਯ’ ਦਾ
ਅਰਥ ਹੈ ‘ਨਾਸ’। ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਹੈ ‘ਖਉ’। ‘ਅਖਿਉ’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਜਿਸ ਦਾ ਖੈ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ’। ਲਫ਼ਜ਼
‘ਅਖਿਓ’ ਦਾ ਅਰਥ ਕਰਨਾ ‘ਆਖਿਆ’ —ਇਹ ਗ਼ਲਤ ਹੈ; ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਥਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਹਾਇਤਾ
ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ‘ਪਾਇਆ’ ਤੋਂ ‘ਪਾਇਓ’ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ‘ਪਇਓ’ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਤਿਵੇਂ ਹੀ ‘ਆਖਿਆ’
ਤੋਂ ‘ਅਖਿਓ’ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ‘ਆਖਿਓ’ ਨਹੀਂ}
(ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ)
ਅਰਥ:
— “ਆਪਿ ਬੁਝਾਏ ਸੋਈ
ਬੂਝੈ” ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਸੁਮੱਤ
ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸੁਮੱਤ ਵੀ ਉਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
“ਜਿਸੁ ਆਪਿ ਸੁਝਾਏ ਤਿਸੁ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਸੂਝੈ”
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪ ਸੂਝ ਤੇ ਜੀਵਨ
ਦਾ ਗਿਆਨ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ-ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਹਰੇਕ ਗੱਲ ਦੀ ਸੂਝ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਕਹਿ ਕਹਿ ਕਥਨਾ ਮਾਇਆ ਲੂਝੈ”
ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਕੋਲ ਅਜਿਹੀ ਮਤਿ ਤੇ ਸੂਝ ਨਹੀਂ,
ਤਾਂ ਉਸ ਕਰਤੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਬਾਰੇ ਨਿਰਾ ਪੁਰਾ ਆਖੀ ਜਾਣਾ ਤੇ ਆਖੀ ਜਾਣਾ ਪਰ ਜੀਵਨ ਰਹਿਨੀ ਕਰਕੇ ਮਾਇਕ
ਖਿੱਚਾਂ `ਚ ਹੀ ਉਲਝੇ ਰਹਿਣਾ, ਉਸਦਾ ਕੁੱਝ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਭਾਵ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਅਮਲੀ
ਜੀਵਨ `ਚ ਮਾਇਆ ਲਈ ਹੀ ਸੜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਜਿਤਨੀਆਂ ਵੀ ਗਿਆਨ ਤੇ ਧਰਮ ਦੀਆਂ
ਬਾਤਾਂ ਕਰਦਾ ਰਵੇ, ਇਸ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਮਕਸਦ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਬਲਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦਾ
ਜੀਵਨ ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ `ਚ ਹੀ ਲੁਝਦਾ ਤੇ ਸੜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਹੁਕਮੀ ਸਗਲ ਕਰੇ ਆਕਾਰ”
ਸਾਰੇ ਜੀਅ-ਜੰਤ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਹੁਕਮ ਦੀ ਖੇਡ `ਚ ਹੀ ਪੈਦਾ
ਕਰਦਾ ਤੇ ਬਣਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਸਰਬ ਵੀਚਾਰ”
ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀ,
ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਭ ਵੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ।
“ਅਖਰ ਨਾਨਕ ਅਖਿਓ ਆਪਿ”
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕਦੇ ਹਨ ਕਿ
ਕੇਵਲ ਦੇ ਕੇਵਲ ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਤੇ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹਸਤੀ ਹੈ।
“ਲਹੈ ਭਰਾਤਿ ਹੋਵੈ ਜਿਸੁ ਦਾਤਿ”
ਇਸ ਲਈ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਸ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਤੇ ਅਖੈ ਪ੍ਰਭੂ
ਪਾਸੋਂ ਸੂਝ ਬੂਝ ਵਾਲੀ ਦਾਤਿ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਵੀ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਸਲੋਕ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ ਕਿ ਧਾਰਮਿਕ ਜਗਤ `ਚ ਵੀ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਜੀਵਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ
ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ।
ਇਕ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ
ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਇਸ ਸਚਾਈ ਦਾ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਣ `ਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਸਦਾ ਥਿਰ ਇਕੋ
ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਮਨ ਕਰਕੇ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਸਮਝ ਆ ਚੁੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕੋਈ ਪਾਇਆਂ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਚਨਾ
ਬਾਰੇ ਅਜਿਹਾ ਉੱਤਮ ਗਿਆਨ ਤੇ ਸੋਝੀ ਵੀ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੋਲੀ ਵਿਹਾਰ ਆਦਿ ਤੋਂ ਤਾਂ ਵਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਧਰਮੀ ਸਾਬਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ
ਦਾ ਧਰਮੀ ਹੋਣਾ ਕੇਵਲ ਦਿਖਾਵੇ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤੱਕ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਰਮੀ ਹੋਣਾ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਧਰਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਧਰਮੀ
ਅਖਵਾ ਕੇ ਤੇ ਇੱਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਧਰਮੀ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਧਰਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਕਦੇ ਟਿਕਅ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਭਰਮ ਭੁਲੇਖੇ
ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਕਲਪਦੇ ਲੁਝਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਪਉੜੀ॥ ਹਉ ਢਾਢੀ ਵੇਕਾਰੁ ਕਾਰੈ ਲਾਇਆ॥ ਰਾਤਿ ਦਿਹੈ ਕੈ ਵਾਰ ਧੁਰਹੁ
ਫੁਰਮਾਇਆ॥ ਢਾਢੀ ਸਚੈ ਮਹਲਿ ਖਸਮਿ ਬੁਲਾਇਆ॥ ਸਚੀ ਸਿਫਤਿ ਸਾਲਾਹ ਕਪੜਾ ਪਾਇਆ॥ ਸਚਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ
ਭੋਜਨੁ ਆਇਆ॥ ਗੁਰਮਤੀ ਖਾਧਾ ਰਜਿ ਤਿਨਿ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ॥ ਢਾਢੀ ਕਰੇ ਪਸਾਉ ਸਬਦੁ ਵਜਾਇਆ॥ ਨਾਨਕ ਸਚੁ
ਸਾਲਾਹਿ ਪੂਰਾ ਪਾਇਆ॥ ੨੭॥ ਸੁਧੁ॥ {ਪੰਨਾ
੧੫੦}
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਢਾਡੀ….
ਵਾਰਾਂ ਗਾਊਣ ਵਾਲਾ।
ਵੇਕਾਰੁ—ਬੇਕਾਰ,
ਵਿਹਲਾ, ਨਿਰੇ ਸੰਸਾਰਕ ਧੰਦੇ ਜਿਹੜੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਨਿਰਾ ਪੁਰਾ ਸੰਸਾਰਕ ਧੰਦਿਆਂ `ਚ
ਹੀ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿਣਾ, ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਸਫ਼ਰ `ਚ ਵਿਹਲੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਅਮੁੱਲੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਣਾ ਹੀ ਹੈ।
ਕੈ—ਭਾਵੈਂ.
ਚਾਹੇ। ਵਾਰ—ਹਰੀ
ਜਸ ਦੀ ਬਾਣੀ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਦੀ ਵਾਰ।
ਰਾਤਿ ਦਿਹੈ ਕੈ ਵਾਰ …
ਦਿਨ ਹੋਵੇ ਭਾਵੇਂ ਰਾਤ ਹਰ ਸਮੇਂ ਕਰਤੇ ਦਾ ਗੁਣ ਗਾਣ ਕਰਣੇ।
ਧੁਰਹੁ ਫੁਰਮਾਇਆ …
ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ।
ਕਪੜਾ—ਸਿਰੋਪਾਉ।
ਪਸਾਉ—ਖਾਣ
ਵਾਲੀ ਉਹ ਵਸਤ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਟ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਜਾਏ ਤੇ ਫਿਰ ਓਥੋਂ ਦਰ `ਤੇ ਗਏ
ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ, ਜਿਵੇਂ ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ, ਗੁਰੂ-ਦਰ ਤੋਂ ਮਿਲਿਆ ਪਦਾਰਥ, ਪ੍ਰਭੂ-ਦਰ ਤੋਂ ਮਿਲੀ
ਦਾਤਿ। ਪਸਾਉ ਕਰੇ—ਪ੍ਰਭੂ-ਦਰ
ਤੋਂ ਮਿਲਿਆ ਭੋਜਨ ਪਾਂਦਾ ਤੇ ਛਕਦਾ ਹੈ।
ਵਜਾਇਆ-ਗਾਵਿਆ।
ਨੋਟ- ਜਿਵੇਂ ਪਉੜੀ
ਨੰਬਰ ੨੩ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਦੀਆਂ ਇਹ ਪੰਜ ਪਉੜੀਆਂ, ਪਉੜੀ ਨੰ: ੨੩ ਤੋਂ
੨੭ ਨੰਬਰਵਾਰ ਵਾਰ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਰ ਦੀ ਇਹ ਅੰਤਮ ਪਉੜੀ ਨ: ੰ ੨੭
ਗੁਰਦੇਵ ਵੱਲੋਂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਸ਼ੁਕਰਾਣੇ ਵੱਜੋਂ ਹੈ।
ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਪਉੜੀ `ਚ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਉਸ ਕਰਤੇ ਦੀ ਹੀ
ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਵਾਰ ਦੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਉੱਦਮ ਹੋਇਆ ਤੇ ਸਿਰੇ ਚੜ੍ਹਆ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰ
ਲੈਣਾ ਮੇਰੀ ਸਮ੍ਰਥਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਆਦਿ ਬੀੜ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ
`ਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਸ਼ੁਕਰਾਣੇ `ਚ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ
“ਤੇਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਤੋ ਨਾਹੀ ਮੈਨੋ
ਜੋਗੁ ਕੀਤੋਈ॥ ਮੈ ਨਿਰਗੁਣਿਆਰੇ ਕੋ ਗੁਣੁ ਨਾਹੀ ਆਪੇ ਤਰਸੁ ਪਇਓਈ. .”
ਭਾਵ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਸ ਸਲੋਕ ਰਾਹੀਂ ਆਦਿ ਬੀੜ ਦੀ
ਸਮਾਪਤੀ `ਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰਾਣਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਅਰਥ:
— “ਹਉ ਢਾਢੀ ਵੇਕਾਰੁ
ਕਾਰੈ ਲਾਇਆ” ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਇਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵੀ
ਬਿਰਥਾ ਹੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਢਾਢੀ ਬਣਾ ਕੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲੇ ਅਸਲ ਕੰਮ `ਚ ਲਾ
ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
“ਰਾਤਿ ਦਿਹੈ ਕੈ ਵਾਰ ਧੁਰਹੁ ਫੁਰਮਾਇਆ”
ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਧੁਰੋਂ ਹੀ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਰਾਤ ਹੋਵੇ
ਜਾਂ ਦਿਨ ਭਾਵ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੁਸੀਂ ਹਰੀ ਜਸ ਅਥਵਾ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਹੀ ਗੁਣ ਗਾਣ ਕਰਿਆ ਕਰੋ।
“ਢਾਢੀ ਸਚੈ ਮਹਲਿ ਖਸਮਿ ਬੁਲਾਇਆ”
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਢਾਢੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ `ਚ
ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਖਸਮ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੱਚੇ ਮਹਲ `ਚ ਭਾਵ ਆਪਣੀ ਹਜ਼ੂਰੀ `ਚ ਹੀ ਸੱਦ ਲਿਆ ਭਾਵ
ਆਪਣੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ।
“ਸਚੀ ਸਿਫਤਿ ਸਾਲਾਹ ਕਪੜਾ ਪਾਇਆ”
ਉਸ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੱਚੀ
ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ-ਰੂਪ ਸਿਰੋਪਾਉ ਦਿੱਤਾ।
“ਸਚਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ, ਨਾਮੁ ਭੋਜਨੁ ਆਇਆ”
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੇਰੀ ਆਤਮਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਲਈ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ
ਵਾਲਾ ਤੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਭੋਜਨ ਰੂਪ ਨਾਮ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਾਸੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ
ਹੋਇਆ।
“ਗੁਰਮਤੀ ਖਾਧਾ ਰਜਿ ਤਿਨਿ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ”
ਜਿਸ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ `ਤੇ ਟੁਰ ਕੇ ਇਹ
‘ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਰੂਪ ਭੋਜਨ’ ਰੱਜ ਕੇ ਖਾਧਾ ਹੈ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੁਖ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਹੀ ਲਿਆ ਹੈ। ਭਾਵ
ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ `ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਇਸ ਨਾਮ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਜਿਸ ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਖਾਧਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ
ਟਿਕਾਅ ਆਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ `ਚੋਂ ਹਉਮੈ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਵੀ ਮੁੱਕ ਗਏ ਹਨ।
“ਢਾਢੀ ਕਰੇ ਪਸਾਉ ਸਬਦੁ ਵਜਾਇਆ”
ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਢਾਢੀ ਵੀ ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਾ ਹਾਂ, ਪ੍ਰਭੂ-ਦਰ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਹੋਏ ਇਸ ਨਾਮ ਰੂਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਨੂੰ ਛਕਦਾ
ਤੇ ਇਸ ਨਾਮ ਦਾ ਆਨੰਦ ਵੀ ਮਾਣਦਾ ਹਾਂ।
“ਨਾਨਕ ਸਚੁ ਸਾਲਾਹਿ ਪੂਰਾ ਪਾਇਆ॥ ੨੭॥”
ੳਪ੍ਰੰਤ ਪਉੜੀ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਤੇ ਅਵੀਨਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਉਸ
ਕਰਤਾ ਪੁਰਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ੨੭।
॥ ਸੁਧੁ॥ ਅੰਕਾਂ ਤੋਂ
ਬਾਹਿਰ ਇਹ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਸੁਧੁ’ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰੂਪ ਉਚਾਰਣ ਤੇ ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੂਲ ਰੂਪ `ਚ ਇਹ ਲਫ਼ਜ਼
ਉਚਾਰਣ `ਚ ਵੀ ‘ਸ਼ੁਧ’ ਕਰਕੇ ਹੀ ਆਉਣਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਮੇਰੇ ਸਾਹਾ’ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ
‘ਮੇਰੇ ਸ਼ਾਹਾ’ ਆਦਿ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਰਥਾਂ ਅਤੇ ਉਚਾਰਣ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਬੇਅੰਤ ਥਾਵੇਂ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਜ, ਫ,
ਖ, ਲ, ਗ’ ਵੀ ‘ਜ਼, ਫ਼, ਖ਼, ਲ਼, ਗ਼ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਹਰੇ ਉਚਾਰਣ `ਚ ਆਏ ਹਨ। ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਲਫ਼ਜ਼ ਸ ਦੇ ਵੀ ਅਰਥ ਦੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਰਖ ਕੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਦੋ ਉਚਾਰਣ ਹਨ ‘ਸ’ ਤੇ
‘ਸ਼’।
ਦੂਜਾ ਇਹ ਵੀ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਸੁਧੁ’ ਕੇਵਲ ਇਥੇ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਬਲਕਿ ਕੁਲ ਬਾਈ ਵਾਰਾਂ `ਚੋਂ ਤੇਰਾਂ ਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੇ ਅੰਕ ਨੰ: ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨੰਬਰਵਾਰ ਤੇਰਾਂ
ਵਾਰੀ ਅੰਗ ਨੂੰ: ੧੫੦, ੩੧੮, ੪੭੫, ੫੧੭, ੫੫੬, ੫੯੪, ੬੫੪, ੮੫੫, ੯੫੬, ੯੬੬, ੧੦੯੪, ੧੨੫੧, ੧੩੧੮
`ਤੇ ਵੀ ਆਇਆ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਅੰਗ ੩੨੩ `ਤੇ
ਇਸ ਦਾ ਰੂਪ ‘ਸੁਧ ਕੀਚੇ’
ਵੀ ਹੈ।
ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਚਮ ਪਿਤਾ ਨੇ ਰਾਮਸਰ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਕੰਡੇ ਜਦੋਂ ਭਾਈ
ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਪਾਸੋਂ ਆਦਿ ਬੀੜ ਲਿਖਵਾਈ ਤਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੱਕਾ ਕਰਦੇ ਗਏ ਕਿ
ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ‘ਸ਼ੁਧ’ ਦਰਜ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਇਸ `ਚ ਕੋਈ ਅਸ਼ੁਧੀ, ਉਕਾਈ ਅਥਵਾ ਤਰੁੱਟੀ ਨਹੀਂ।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਪਉੜੀ
ਦੇ ਅਰੰਭਕ ਲਫ਼ਜ਼ “ਹਉ ਢਾਢੀ
ਵੇਕਾਰੁ ਕਾਰੈ ਲਾਇਆ” ਹੀ ਪਉੜੀ ਦੇ ਮੂਲ ਨੂੰ
ਉਜਾਗਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਥੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ
‘ਹਉ’
ਲਫ਼ਜ਼ ਆਪਣੇ ਲਈ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਪਉੜੀ ਵਿਚਲੇ
ਬਾਕੀ ਅਰਥ ਵਿਚਾਰ ਵੱਲ ਵਧਿਆਂ ਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੀ ਪਉੜੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਵੱਲੋਂ ਅਸੀਮ ਨਿਰਮਾਣਤਾ ਦੀ ਸੂਚਕ ਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਸ਼ੁਕਰਾਣੇ ਤੇ ‘ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ’ ਆਧਾਰਤ ਹੈ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ “ਦੀਖਿਆ
ਆਖਿ ਬੁਝਾਇਆ ਸਿਫਤੀ ਸਚਿ ਸਮੇਉ” `ਚ ਦੂਜੇ
ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਰਾਹੀਂ ਉਜਾਗਰ ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਣਤ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸਰਬ ਉੱਤਮਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ
ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦਰਅਸਲ ਇਹੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰੂਪ ‘ਗੁਰ ਉਪਦੇਸ਼’ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਤੇ
ਸਮੂਚੇ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਉਪਰ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਕੋਈ ਵੀ ਗੁਰ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ
ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਦੂਜਾ ਸਲੋਕ
“ਆਪਿ ਬੁਝਾਏ ਸੋਈ ਬੂਝੈ॥ ਜਿਸੁ ਆਪਿ
ਸੁਝਾਏ ਤਿਸੁ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਸੂਝੈ” ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ
ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਰਚਨਾ। ਇਸ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਖੇਤ੍ਰ
`ਚ ਵੀ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਜੀਵਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਕ ਉਹ ਜਿਹੜੇ ਮਨ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਹੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼
ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਕੇ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਵਾਪਿਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਅਜਿਹੇ ਧਰਮੀ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਜ਼ਾਹਿਰਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤੇਰੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ
ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਹਉਮੈ ਤਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ `ਤੇ ਹੀ ਆਧਾਰਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ
ਲਈ ਧਰਮੀ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਜੀਵਨ ਭਰ ਮਨ ਕਰਕੇ ਲੁਝਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅੰਤ ਅਮੁੱਲੇ ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ
ਕਰਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਸ ਵਾਰ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਲਈ
ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰਾਣਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਵੰਣਗੀ ਦਾ ਧਰਮੀ ਹੋਣ ਦਾ ਮੂਲ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ
ਅਸੀੰਮ ਨਿਰਮਾਣਤਾ ਸਹਿਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਲਈ ਵੀ ੳੇਸ ਕਰਤੇ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਹੀ ਗਰਦਾਨਿਆ ਹੈ ਆਪਣੇ ਆਪ
ਨੂੰ ਨਹੀਂ। (ਸਮਾਪਤ)
#34 MkV.GVDs33.27.12#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Majh Ki Vaar M:1 GVD & Steek” being
loaded in instalments. Otherwise
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the Gurmat 6Lessons written upon Self Learning based
by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are
reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki
Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost
i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred
copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat
Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony,
Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S
Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |