| . |
|
☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬
(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੩੪)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
( ਪਉੜੀ
ਨੰ: ੨੬ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਨਾਨਕ ਮਾਇਆ ਕਰਮ ਬਿਰਖੁ ਫਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਫਲ ਵਿਸੁ॥ ਸਭ ਕਾਰਣ
ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਜਿਸੁ ਖਵਾਲੇ ਤਿਸੁ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੨॥ ਨਾਨਕ ਦੁਨੀਆ ਕੀਆਂ ਵਡਿਆਈਆਂ ਅਗੀ ਸੇਤੀ ਜਾਲਿ॥ ਏਨੀ ਜਲੀਈਂ ਨਾਮੁ
ਵਿਸਾਰਿਆ ਇੱਕ ਨ ਚਲੀਆ ਨਾਲਿ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਸਿਰਿ ਸਿਰਿ ਹੋਇ ਨਿਬੇੜੁ ਹੁਕਮਿ ਚਲਾਇਆ॥ ਤੇਰੈ ਹਥਿ ਨਿਬੇੜੁ ਤੂਹੈ ਮਨਿ ਭਾਇਆ॥ ਕਾਲੁ ਚਲਾਏ
ਬੰਨਿ ਕੋਇ ਨ ਰਖਸੀ॥ ਜਰੁ ਜਰਵਾਣਾ ਕੰਨਿੑ ਚੜਿਆ ਨਚਸੀ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਬੋਹਿਥੁ ਬੇੜੁ ਸਚਾ ਰਖਸੀ॥ ਅਗਨਿ
ਭਖੈ ਭੜਹਾੜੁ ਅਨਦਿਨੁ ਭਖਸੀ॥ ਫਾਥਾ ਚੁਗੈ ਚੋਗ ਹੁਕਮੀ
ਛੁਟਸੀ॥ ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਗੁ ਕੂੜੁ ਨਿਖੁਟਸੀ॥ ੨੬ ॥
( ਪਉੜੀ
੨੬, ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਅਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੀ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ
ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
(ਪਉੜੀ ੨੬ ਦਾ ਦੂਜਾ ਭਾਗ, ਪਿਛਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ੩੩ ਤੋਂ ਅੱਗੇ)
ਮਃ ੨॥ ਨਾਨਕ ਦੁਨੀਆ ਕੀਆਂ ਵਡਿਆਈਆਂ, ਅਗੀ ਸੇਤੀ ਜਾਲਿ॥ ਏਨੀ ਜਲੀਈਂ ਨਾਮੁ
ਵਿਸਾਰਿਆ, ਇੱਕ ਨ ਚਲੀਆ ਨਾਲਿ॥ ੨॥ (ਪੰ:
੧੨੯੦)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਵਡਿਆਈਆਂ—ਸਿਫ਼ਤਾਂ,
ਬੰਦੇ ਦੀ ਵਾਹ ਵਾਹ।
ਦੁਨੀਆ ਕੀਆਂ—ਲੋਕਾਂ
ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ।
ਜਲੀਈਂ—ਸੜੀਆਂ
ਹੋਈਆਂ ਨੇ, ਚੰਦ੍ਰੀਆਂ ਨੇ।
ਵਿਸਾਰਿਆ—ਭੁਲਵਾ
ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਅਗੀ ਸੇਤੀ—ਅੱਗ
ਨਾਲ। ਜਾਲਿ—ਸਾੜ
ਦੇ। ਏਨੀ—ਇਨ੍ਹਾਂ
ਨੇ। ਚਲੀਆ ਨਾਲਿ—ਮੌਤ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀਆਂ।
ਅਰਥ: —
“ਨਾਨਕ ਦੁਨੀਆ ਕੀਆਂ
ਵਡਿਆਈਆਂ, ਅਗੀ ਸੇਤੀ ਜਾਲਿ” -ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਐ ਭਾਈ! ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਵਡਿਆਈਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਨਾਲ ਸਾੜ ਦੇ।
“ਏਨੀ ਜਲੀਈਂ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿਆ, ਇੱਕ ਨ ਚਲੀਆ ਨਾਲਿ” - ਇਨ੍ਹਾਂ
ਚੰਦ੍ਰੀਆਂ ਵਡਿਆਈਆਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਭੁਲਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲੋਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕੀਤੀ
ਹੋਈ, ਇੱਕ ਵੀ ਸਿਫ਼ਤ ਅਥਵਾ ਵਡਿਆਈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਜੀਵ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਭਾਵ ਉਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ
ਦਾ ਕੁੱਝ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ
ਸੁਭਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਦੂਜੇ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ, ਸਿਫ਼ਤਾਂ, ਵਡਿਆਈਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ
ਬਹੁਤ ਮਿੱਠੀਆਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਅੰਦਰ ਆਪਣੀ ਵਾਹ ਵਾਹ ਤੇ
ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਲਈ ਨਿੱਤ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਲੱਤ, ਕਈ ਵਾਰ ਅਚਣਚੇਤ ਹੀ ਉਸ ਮਨੁਖ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਅਸਲ
ਮਕਸਦ ਤੋਂ ਵੀ ਤੋੜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਇਲੱਤ ਉਸ ਨੂੰ ਮਨਮੱਤਾਂ, ਹੂੜਮੱਤਾਂ, ਅਣਮੱਤਾਂ
ਆਦਿ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਂਦੀ ਬਣਾਂਦੀ ਉਸ ਦੇ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦੁਰਮੱਤਾਂ, ਗੁਣਾਹਾਂ, ਜੁਰਮਾਂ ਆਦਿ
ਦੀ ਗਹਰੀ ਖੱਡ `ਚ ਸਿਟੱਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਵੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਅਮੁੱਲਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ, ਸਿਧੇ ਰਾਹ
ਜਾਣ ਦੀ ਨਜਾਏ, ਤ੍ਰਿਸਨਾ, ਖੁਆਰੀਆਂ ਆਦਿ `ਚ ਹੀ ਬਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ
ਬਹੁਤ ਵਾਰੀ ਬਿਰਥਾ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਵੱਡੀ
ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਸਦਕਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਤਰ੍ਹਾ ਇਸ ਅਮੁੱਲੇ ਜਨਮ ਦਾ ਮਕਸਦ ਵੀ, ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਸ਼ਬਦ
ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜਣਾ ਤੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਸ ਆਧਾਰ `ਤੇ “ਬੰਦੇ ਖੋਜੁ
ਦਿਲ ਹਰ ਰੋਜ ਨਾ ਫਿਰੁ ਪਰੇਸਾਨੀ ਮਾਹਿ
(ਪੰ: ੭੨੭)
ਅਨੁਸਾਰ ਨਿੱਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਘੋਖਣਾ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਵੇ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਮਨਮੱਤਾ,
ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਤੋਂ ਵੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਜਾਵੇ। ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੋਵੇਗਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਇਹ ਦੁਰਲਭ ਜਨਮ
ਸਫ਼ਲ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਵੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਹੋ ਕੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ,
ਭਟਕਣਾ ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ ਅਨੰਦਮਈ, ਸੰਤੋਖੀ ਜੀਵਨ ਜੀਵਾਂਗੇ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ
ਸਮਾਅ ਜਾਵਾਂਗੇ, ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਪੈਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡਾ ਲੋਕ ਵੀ ਸੁਧਰ
ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਲੋਕ ਵੀ।
ਤਾਂ ਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਇਥੇ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ
“ਨਾਨਕ ਮਾਇਆ ਕਰਮ ਬਿਰਖੁ ਫਲ
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਫਲ ਵਿਸੁ”
ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸਾਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਇਕੋ ਇੱਕ ਮਕਸਦ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਹੀ
ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਬਲਕਿ ਸੱਚ ਧ੍ਰਮ ਨਾਲ ਜੋੜਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਤਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ
ਵਾਲਾ ਸਾਡਾ ਇਹ ਅਮੋਲਕ ਅਵਸਰ, ਅਜ਼ਾਈਂ ਨਾ ਚਲਾ ਜਾਵੇ।
ਪਉੜੀ॥ ਸਿਰਿ ਸਿਰਿ ਹੋਇ ਨਿਬੇੜੁ, ਹੁਕਮਿ ਚਲਾਇਆ॥ ਤੇਰੈ ਹਥਿ ਨਿਬੇੜੁ
ਤੂਹੈ, ਮਨਿ ਭਾਇਆ॥ ਕਾਲੁ ਚਲਾਏ ਬੰਨਿ, ਕੋਇ ਨ ਰਖਸੀ॥ ਜਰੁ ਜਰਵਾਣਾ ਕੰਨਿੑ, ਚੜਿਆ ਨਚਸੀ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ
ਬੋਹਿਥੁ ਬੇੜੁ, ਸਚਾ ਰਖਸੀ॥ ਅਗਨਿ ਭਖੈ ਭੜਹਾੜੁ, ਅਨਦਿਨੁ ਭਖਸੀ॥ ਫਾਥਾ ਚੁਗੈ ਚੋਗ, ਹੁਕਮੀ ਛੁਟਸੀ॥
ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਗੁ, ਕੂੜੁ ਨਿਖੁਟਸੀ॥ ੨੬॥
(ਪੰ: ੧੨੯੦)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਸਿਰਿ—ਸਿਰ
`ਤੇ। ਸਿਰਿ ਸਿਰਿ—ਹਰੇਕ
ਦੇ ਸਿਰ `ਤੇ, ਹਰੇਕ ਦਾ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰਾ, ਹਰੇਕ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ ਵੱਖ।
ਨਿਬੇੜ—
ਨਿਬੇੜਾ, ਨਿਰਨਾ, ਫ਼ੈਸਲਾ।
ਜਰੁ —ਬੁਢਾਪਾ।
ਜਰਵਾਣਾ—ਜ਼ਾਲਮ,
ਤਾਕਤ ਦੇ ਨਸ਼ੇ `ਚ ਚੂਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਟਾਲਿਆ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਜਰੁ—ਬੁਢੇਪਾ।
ਕੰਨਿੑ—ਮੋਢੇ
`ਤੇ। ‘ਜਰੁ ਜਰਵਾਣਾ
ਕੰਨਿੑ ਚੜਿਆ ਨਚਸੀ’ —ਜ਼ਾਲਮ
ਬੁਢਾਪਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮੋਂਢੇ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਨੱਚਦਾ ਹੈ, ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਇਹ ਬੁਢਾਪਾ ਆਪਣੇ
ਰੂਪ ਵਟਾ ਵਟਾ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਟੱਲਦਾ ਨਹੀਂ।
ਬੋਹਿਬੁ—ਜਹਾਜ਼।
ਭੜਹਾੜੁ—ਭਾਂਬੜ।
ਅਨਦਿਨੁ—ਹਰ
ਰੋਜ਼। ਹੋਗੁ—ਹੋਵੇਗਾ।
ਤੇਰੈ ਹਥਿ—ਤੇਰੇ
ਹੱਥ `ਚ। ਮਨਿ—ਮਨ `ਚ।
ਭਾਇਆ—ਪਿਆਰਾ ਲੱਗਦਾ, ਮਨ
ਕਰਕੇ ਭੋਗਣਾ ਪੈਨਦਾ ਹੈ।
ਕਾਲੁ—ਮੌਤ।
ਬੰਨਿ—ਬੰਨ੍ਹ
ਕੇ। ਸਚਾ—ਸਦਾ
ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ।
ਭਖੈ—ਭਖ
ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਕਮੀ—ਹੁਕਮਿ
`ਚ ਹੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ।
ਅਰਥ: —
“ਸਿਰਿ ਸਿਰਿ ਹੋਇ
ਨਿਬੇੜੁ, ਹੁਕਮਿ ਚਲਾਇਆ” -ਹੇ
ਪ੍ਰਭੂ! ਸਾਰੇ ਜਗਤ ਨੂੰ ਤੂੰ) ਆਪਣੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈਂ। (ਕਿਧਰੇ ਭੇਖੀ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਭੇਖਾਂ
`ਚ ਮਸਤ ਹਨ, ਕਿਧਰੇ ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਧਰਮ ਕਰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਧਰੇ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੇਰੀ
ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਆਦਿ; ਜਦਕਿ ਇੱਕ ਇੱਕ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਬੇੜੇ ਵੀ ਤੂੰ
ਆਪ ਕਰਦਾ ਹੈਂ। ਭਾਵ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਈ ‘ਆਵਾਗਾਉਣ’ `ਚ ਪਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਤੇਰੇ ਦਰ `ਤੇ
ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਵੱਖ ਵੱਖ ਫ਼ੈਸਲੇ ਵੀ ਤੇਰੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ ਹੁੰਦੇ
ਹਨ।
“ਤੇਰੈ ਹਥਿ ਨਿਬੇੜੁ ਤੂਹੈ, ਮਨਿ ਭਾਇਆ” - ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁਲਣਾ ਕਿ ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਖੇਡ
ਬੰਦੇ ਦੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਹੈ।
ਮਨੁੱਖ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮ ਕਰੇਗਾ, ਕਰਤੇ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ ਤੇ ਭਾਣੇ `ਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਰਮਾਂ ਦਾ
ਨਿਬੇੜੁ
ਭਾਵ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ।
“ਕਾਲੁ ਚਲਾਏ ਬੰਨਿ, ਕੋਇ ਨ ਰਖਸੀ” - ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵ ਨੂੰ ਮੌਤ ਜਦੋਂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅੱਗੇ ਲਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਰੱਖ
ਸਕਦਾ ਭਾਵ ਮਨੁੱਕ ਨੂੰ ਉਸ ਮੌਤ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬਚਾਅ ਸਕਦਾ।
“ਜਰੁ ਜਰਵਾਣਾ ਕੰਨਿੑ, ਚੜਿਆ ਨਚਸੀ” -
ਜ਼ਾਲਮ ਬੁਢਾਪਾ ਹਰੇਕ ਦੇ ਮੋਂਢੇ ਤੇ
ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਨੱਚਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਸੂਚਨਾ, ਇਹ ਬੁਢਾਪਾ ਰੂਪ ਵਟਾ ਵਟਾ ਕੇ
ਆਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਟੱਲਦਾ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਅੱਗੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ।
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਬੋਹਿਥੁ ਬੇੜੁ, ਸਚਾ ਰਖਸੀ” - ਸੰਸਾਰ
ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ ਹੈ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ `ਤੇ ਚੜ੍ਹਣ ਬਾਅਦ, ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼
ਕਰਕੇ ਇਸ ਜੀਵ ਨੂੰ ਪਾਰ ਲੰਘਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਅਗਨਿ ਭਖੈ ਭੜਹਾੜੁ, ਅਨਦਿਨੁ ਭਖਸੀ” - ਸੰਸਾਰ
`ਚ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਦਾ ਭਾਂਬੜ ਮੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਬੜ ਦਿਨ ਰਾਤ ਮਚਿਆ ਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਫਾਥਾ ਚੁਗੈ ਚੋਗ, ਹੁਕਮੀ ਛੁਟਸੀ” -
ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੇ ਭਾਂਬੜ `ਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ
ਜੀਵ ਚੋਗਾ ਚੁਗ ਰਿਹਾ ਹੈ; ਭਾਵ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਬੱਧਾ ਜੀਵ, ਹਰ ਸਮੇਂ ਕੂੜ ਦੇ ਵਪਾਰ `ਚ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਜੀਵ ਇਸ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ‘ਤੋਂ ਵੀ ਬੱਚ ਸਕਦਾ ਹੈ।
“ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਗੁ, ਕੂੜੁ ਨਿਖੁਟਸੀ” - ਕਿਉਂਕਿ
ਹੁੰਦਾ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਰਤਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਕੂੜ ਦਾ ਵਪਾਰ ਅਥਵਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ-ਅਧੀਨ ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ
ਪਿਛੇ ਦੌੜਦੇ ਰਹਿਨਾ, ਜੀਵ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਨਿਭਦਾ। ਭਾਵ ਇਸੇ ਤੋਂ ਜਨਮ ਅਜ਼ਾਈਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ੨੬।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਗਹਿਰਾਈ
ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਉੜੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੰਕਤੀ
“ਸਿਰਿ ਸਿਰਿ ਹੋਇ ਨਿਬੇੜੁ, ਹੁਕਮਿ
ਚਲਾਇਆ” ਚ ਹੀ ਗੁਰਦੇਵ
ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ
ਚੱਕਰ, ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ `ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਆਂ ਤੇ ਹੁਕਮ ਵਾਲੀ ਖੇਡ `ਚ
ਹੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਤਾਂ ਤੇ ਸਮੂਚੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਜਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਕਰਮ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਨ, ਉਪ੍ਰੰਤ
ਇਸੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਿਆਰ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ
ਨਾਲ ਗੁਰਦੇਵ ਪਉੜੀ `ਚ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ
“ਅਗਨਿ ਭਖੈ ਭੜਹਾੜੁ, ਅਨਦਿਨੁ
ਭਖਸੀ” ਸੰਸਾਰ `ਚ ਹਰ
ਸਮੇਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੇ ਭਾਂਬੜ ਬਲ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਸਦਾ ਬਲਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਜਦਕਿ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਵੀ
“ਫਾਥਾ ਚੁਗੈ ਚੋਗ”
ਇਸ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੇ ਭਾਬੜ `ਚ
ਕੂੜ ਦਾ ਵਪਾਰੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਸੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਜੀਵ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਹੈ ਹੀ
ਕੂੜ ਦਾ ਵਪਾਰੀ ਤਾਂ ਇਸ
ਦੀ ਰਾਸ ਪੂੰਜੀ ਵੀ ਕੂੜ ਹੀ ਹੈੋਵੇਗੀ। ਅਜਿਹੀ ਰਾਸ ਪੂੰਜੀ
“ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਗੁ, “ਕੂੜੁ
ਨਿਖੁਟਸੀ” ਜਿਸ ਦਾ ਕਰਤੇ
ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਕੁੱਝ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ, ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਹੁਕਮ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰੇ ਤੇ ਇਸ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਤੋਂ
“ਹੁਕਮੀ ਛੁਟਸੀ”
ਬੱਚ ਜਾਵੇ।
ਜਦਕਿ ਪਉੜੀ `ਚ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਇਸ
ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਬਚਾਅ ਨਹੀੰ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਮਨੁੱਖ ਆਪਣਾ ਬਚਾਅ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਲਈ
ਇਹ “ਸਤਿਗੁਰੁ ਬੋਹਿਥੁ
ਬੇੜੁ, ਸਚਾ ਰਖਸੀ”
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ `ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਪਾਤ੍ਰ ਬਣੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ
ਦੇ ਭਾਂਬੜਾ ਵਾਲੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਬੱਚ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬਲਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਚੇਤੇ ਰਖਣਾ ਹੈ ਕਿ
“ਕਾਲੁ ਚਲਾਏ ਬੰਨਿ, ਕੋਇ ਨ ਰਖਸੀ॥
ਜਰੁ ਜਰਵਾਣਾ ਕੰਨਿੑ, ਚੜਿਆ ਨਚਸੀ”
ਇਸ ਨੇ ਸਦਾ ਇੱਥੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਤੇ
ਇਸੇ ਲਈ ਉਮਰ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨਾਲ, ਬੁੜ੍ਹਾਪੇ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਨੂੰ, ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਅੰਤ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁਲਣਾ ਕਿ
“ਤੇਰੈ ਹਥਿ, ਨਿਬੇੜੁ ਤੂਹੈ, ਮਨਿ
ਭਾਇਆ” ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਖੇਡ
ਵੀ
ਬੰਦੇ ਦੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਹੈ।
ਮਨੁੱਖ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮ ਕਰੇਗਾ, ਕਰਤੇ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ ਤੇ ਭਾਣੇ `ਚ, ਉਸ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਰਮਾਂ
ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਭੋਗਣਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ
ਹਾਂ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ
“ਨਾਨਕ ਮਾਇਆ ਕਰਮ ਬਿਰਖੁ ਫਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਫਲ ਵਿਸੁ”
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਪੇੜ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ
ਅੰਮ੍ਰਿਤ
ਤੇ ਵਿਸ਼
ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਫਲ ਲਗਦੇ ਹਨ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਫਲ ਭਾਵ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ
ਫਲ ਤੇ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼
ਭਾਵ- ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ,
ਮਾਇਆ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ, ਕੂੜ ਦੇ ਵਪਾਰ ਵਾਲਾ ਫਲ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ
“ਨਾਨਕ ਦੁਨੀਆ ਕੀਆਂ ਵਡਿਆਈਆਂ ਅਗੀ
ਸੇਤੀ ਜਾਲਿ” `ਚ ਗੁਰਦੇਵ
ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ
ਆਪਣੀ ਵਾਹ ਵਾਹ
ਪਿਛੇ ਨਹੀਂ ਦੌੜਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਵਾਹ ਵਾਹ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਦੇ
ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਤੋਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਕੁਰਾਹੇ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਜੀਵਨ ਗਂਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਤੀਜਾ, ਇਸ ਦਾ ਇਹ
ਦੁਰਲਭ ਜਨਮ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ
ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ “ਸਿਰਿ
ਸਿਰਿ ਹੋਇ ਨਿਬੇੜੁ, ਹੁਕਮਿ ਚਲਾਇਆ” ਅਨੁਸਾਰ
ਹਰੇਕ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਬੇੜੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਰਸਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ
ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੂੜ ਦਾ ਵਾਪਾਰੀ ਬਣ ਕੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ `ਚ ਸੜਦਾ
ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਸੀਰਰਕ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਵੀ
“ਕੂੜੁ ਨਿਖੁਟਸੀ”
ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪਸ਼ਟ
ਹੈ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਹੀ ਹੋਰ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ।
(ਚਲਦਾ)
#Instt. 34.26 Mlkiv.03.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |