ਆਮਤੋਰ ਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਕੋਲ ਬੈਠੋ ਤਾਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕੀ ਥੋੜਾ ਉੱਚਾ ਬੋਲੋ,
ਸੁਣਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਗੋਡੇ ਖੜਕਦੇ ਹਨ, ਖੜਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਅੱਖਾ ਕੰਮ
ਨਹੀ ਕਰਦੀਆਂ, ਠੀਕ ਸੁਣਦਾ ਨਹੀ ਹੈ, ਖਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦੰਦ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਹ ਭਜਨ ਕਰਨਾ
ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਕਰ ਨਹੀ ਸਕਦਾ।
ਜੋ ਨੌਜੁਆਨ ਭਾਵੇਂ 16 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਜੇ ਉਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਸੁਣਨਾ
ਚਾਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਮਾਨੋ ਉਹ ਬੁੱਢਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਕੰਨ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ, ਸੱਚ ਸੁਣਨਾ ਨਹੀਂ
ਚਾਹੁੰਦੇ। ਜੇ ਸੱਚ ਦਿਖਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਨੋ ਕਿ ਉਹ ਬੁੱਢਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈਆਂ
ਹਨ।
ਮਨੁੱਖ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੱਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਰਤੀ ਬੱਚੇ ਦੇ
ਭੋਲੇਪਨ ਵਰਗੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਇਓ ਬਾਲ ਬੁਧਿ ਸੁਖੁ ਰੇ ॥ (214) ਅਤੇ ਭੋਲੇ ਭਾਇ ਮਿਲੇ ਰਘੁਰਾਇਆ
॥ (324) ਭੋਲਾਪਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਲੈਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਜਿਸ ਮਰਜ਼ੀ
ਉਮਰ ਦਾ ਹੋਵੇ ਜਦੋਂ ਵੀ, ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਵੀ ਸੱਚ ਨੂੰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ
ਬਚਪਨ ਦੀ ਕੋਮਲ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ, ਭੋਲੇਪਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਆਉਣ ਦਿਉ।
ਅੱਜ ਕਿਸੇ ਨੌਜੁਆਨ ਨਾਲ ਜੇ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੋ ਤਾਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ
ਕਿ ਇਹ ਕਿਤਾਬੀ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਹਨ। ਹਰ ਨੌਜੁਆਨ ਅੱਜ ਬੁੱਢਾ ਹੈ, ਜੇ ਉਹ ਇਹ ਬਹਾਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ
ਕਿਤਾਬੀ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਸੱਚ ਲੈਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਕਿ ਬੁਢਾਪਾ ਹੈ। ਜਿਸ
ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਕਿਤਾਬੀ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਸੜਕ ’ਤੇ ਪੈਦਲ ਤੁਰਦਿਆ ਜਾਂ ਗੱਡੀ
ਚਲਾਂਦਿਆਂ ਹੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਹੌਰਨ ਵਜਾ ਕੇ, ਕੋਈ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅੋਵਰਟੇਕ ਕਰਕੇ ਗੱਡੀ
ਲੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮੱਥੇ ’ਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰਦੇ ਹਾਂ, ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਦੇ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ,
ਪੜ੍ਹਾਈਆਂ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ ਵਿਚ ਇਤਨੇ ਗ੍ਰਸਤ ਹਨ ਕਿ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ, ਮਾਪਿਆਂ ਜਾਂ ਹੋਰ
ਲੋੜ੍ਹਵੰਦਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵਕਤ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਬੁਢਾਪਾ ਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿਅੰਗ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਝਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਕੋਲ ਇਕ ਤਾਰਾ
ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਾ ਆਇਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਇਕ ਤਾਰਾ ਸੁਣੋ। ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੇ
ਕੋਲ ਸਮ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਕ ਤਾਰਾ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਾ ਭੁੱਖਾ ਸੀ ਉਸਨੇ ਤਰਲਾ ਪਾਇਆ ਤਾਂ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਮੰਨ ਗਏ
ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਤੂੰ ਅੱਜ ਦੱਸ ਰੁਪਏ ਲੈ ਅਤੇ ਪਰਸੋਂ ਆਈਂ ਇਕਤਾਰਾ ਸੁਣਾਉਣ। ਇਹ ਤਾਰਾ ਵਜਾਉਣ
ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ ਪਰਸੋਂ ਦੁਕਾਨ ’ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਕਿੱਥੇ ਹਨ। ਉਥੋਂ ਉਸ
ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਲੈ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਕਤਾਰਾ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਜਾ ਕੇ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਮਿਰਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ, ‘‘ਸ਼ਾਹ ਜੀ,
ਹੁਣ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਮਾਂ ਹੀ ਸਮ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਇਕਤਾਰਾ ਸੁਣੋ’’।
ਇਕ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਮੇਰੀ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤਨਖ਼ਾਹ ਹੈ ਪਰ ਮੈਨੂੰ
ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ’ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਮਾਲਕ ਮੈਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਕਰਦੇ
ਹਨ ਅਤੇ ਮੈਂ ਫਿਰ ਦੁਗਣਾ ਗੁੱਸਾ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ’ਤੇ ਕੱਢਦਾ ਹਾਂ। ਇਕ ਕਹਾਵਤ ਸੁਣਨ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ
‘ਉਹ ਕਰੋੜਪਤੀ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਗਰੀਬ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਦਿਨ ਵਿਚ ਗੁੱਸਾ ਕਰ ਕੇ ਪੈਸੇ ਕਮਾਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ’।
ਜਿਸ ਸੱਸ ਨੂੰ ਨੂੰਹ ਨਾਲ ਅਤੇ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਸੱਸ ਨਾਲ ਜਾਂ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਨੂੰ
ਬਚਿਆਂ ਨਾਲ ਗੁੱਸਾ ਕਰ ਕੇ, ਘਰ ਚਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਾਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਭਾਵੇਂ
ਪੜ੍ਹ ਲੈਣਗੇ ਅਤੇ ਘਰ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਵੀ ਭਾਵੇਂ ਚਲ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਦਿਲ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ,
ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਵਿੱਥ ਪੈ ਜਾਵੇਗੀ। ਬੱਚੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਕਹਿਣਗੇ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਬੈਠਣਾ,
ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਹਿਣਗੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਬੋਲਦੇ ਹੋ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਲ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚੀਏ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੀ
ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਜਿਊ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਆਓ ਪਿਛਲਾ ਸਲੋਕ ਹੁਣ ਵਿਚਾਰੀਏ -
