| . |
|
☬ ਸੂਹੀ
ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬
(ਪੰ: ੭੮੫ ਤੋਂ੭੯੨)
ਸਟੀਕ,
ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕ: ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
ਪਉੜੀ ਨੰ: ੫ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ:-
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਸਤੀਆ ਏਹਿ ਨ ਆਖੀਅਨਿ, ਜੋ ਮੜਿਆ ਲਗਿ ਜਲੰਨਿੑ॥ ਨਾਨਕ ਸਤੀਆ
ਜਾਣੀਅਨਿੑ, ਜਿ ਬਿਰਹੇ ਚੋਟ ਮਰੰਨਿੑ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਭੀ ਸੋ ਸਤੀਆ ਜਾਣੀਅਨਿ, ਸੀਲ ਸੰਤੋਖਿ ਰਹੰਨਿੑ॥ ਸੇਵਨਿ ਸਾਈ ਆਪਣਾ,
ਨਿਤ ਉਠਿ ਸੰਮਾੑਲੰਨਿੑ॥ ੨ ॥
ਮਃ ੩॥ ਕੰਤਾ ਨਾਲਿ ਮਹੇਲੀਆ, ਸੇਤੀ ਅਗਿ ਜਲਾਹਿ॥ ਜੇ ਜਾਣਹਿ ਪਿਰੁ ਆਪਣਾ,
ਤਾ ਤਨਿ ਦੁਖ ਸਹਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਕੰਤ ਨ ਜਾਣਨੀ, ਸੇ ਕਿਉ ਅਗਿ ਜਲਾਹਿ॥ ਭਾਵੈ ਜੀਵਉ ਕੈ ਮਰਉ, ਦੂਰਹੁ ਹੀ
ਭਜਿ ਜਾਹਿ॥ ੩ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਤੁਧੁ ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਨਾਲਿ ਉਪਾਇਆ, ਲੇਖੁ ਕਰਤੈ ਲਿਖਿਆ॥ ਨਾਵੈ ਜੇਵਡ
ਹੋਰ ਦਾਤਿ ਨਾਹੀ, ਤਿਸੁ ਰੂਪੁ ਨ ਰਿਖਿਆ॥ ਨਾਮੁ ਅਖੁਟੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਮਨਿ ਵਸਿਆ॥ ਕਰਿ
ਕਿਰਪਾ ਨਾਮੁ ਦੇਵਸੀ, ਫਿਰਿ ਲੇਖੁ ਨ ਲਿਖਿਆ॥ ਸੇਵਕ ਭਾਇ ਸੇ ਜਨ ਮਿਲੇ, ਜਿਨ ਹਰਿ ਜਪੁ ਜਪਿਆ॥ ੬ ॥
{ਪੰਨਾ ੭੮੭}
(ਸਟੀਕ- ਪਉੜੀ
੬, ਸਲੋਕਾਂ
ਅਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’
ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਸਤੀਆ ਏਹਿ ਨ ਆਖੀਅਨਿ, ਜੋ ਮੜਿਆ ਲਗਿ ਜਲੰਨਿੑ॥ ਨਾਨਕ ਸਤੀਆ
ਜਾਣੀਅਨਿੑ, ਜਿ ਬਿਰਹੇ ਚੋਟ ਮਰੰਨਿੑ॥ ੧॥
{ਪੰਨਾ ੭੮੭}
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਏਹਿ—
(ਬਹੁ-ਵਚਨ) ਜਿਹੜੀਆਂ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ।
ਸਤੀਆਂ ਏਹਿ ਨ ਆਖੀਅਨਿ —ਉਨ੍ਹਾਂ
ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਤੀ
ਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ।
ਆਖੀਅਨਿ—ਕਿਹਾ
ਜਾਵੇ। ਮੜਿਆ—ਲੋਥ,
ਲਾਸ਼। ਮੜਿਆ ਲਗਿ ਜਲੰਨਿੑ—
ਜਿਹੜੀਆਂ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਚਿਖਾ `ਚ ਹੀ ਸੜ ਮਰਣ।
ਬਿਰਹਾ—ਵਿਛੋੜਾ,
ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ ਉਹ
ਵਿਛੋੜਾ
ਜਿਹੜਾ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਜਿ—ਜੋ,
ਜਿਹੜੀਆਂ।
ਅਰਥ :
— "ਸਤੀਆ ਏਹਿ ਨ ਆਖੀਅਨਿ, ਜੋ
ਮੜਿਆ ਲਗਿ ਜਲੰਨਿੑ" -
ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਤੀ ਹੋਈਆਂ ਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ
ਚਿਖਾ `ਚ ਉਸ ਦੀ ਲੋਥ ਅਥਵਾ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੜ ਕੇ ਮਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ; (ਜਾਂ
ਸਮਾਜ/ਪ੍ਰਵਾਰ ਰਾਹੀਂ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਪਤੀ
ਦੀ ਲੋਥ/ਲਾਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸੇ ਚਿਖਾ
`ਚ
ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੀ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
"ਨਾਨਕ ਸਤੀਆ ਜਾਣੀਅਨਿੑ, ਜਿ ਬਿਰਹੇ ਚੋਟ ਮਰੰਨਿੑ" -
ਹੇ ਨਾਨਕ! ਅਸਲ `ਚ
ਸਤੀ
ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ
ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ
ਨੂੰ ਹੀ ਮੰਣਨਾ/ਸਮਝਣਾ ਤੇ ਕਹਿਣਾ ਹੈ
ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਂਦੇ-ਜੀਅ ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੂੰ ਮਨ ਤੇ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ
ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੰਗੀਆਂ ਰਹਿ ਕੇ
ਉਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਂਉਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਈਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ੧।
ਮਃ ੩॥ ਭੀ ਸੋ ਸਤੀਆ ਜਾਣੀਅਨਿ, ਸੀਲ ਸੰਤੋਖਿ ਰਹੰਨਿੑ॥ ਸੇਵਨਿ ਸਾਈ ਆਪਣਾ,
ਨਿਤ ਉਠਿ ਸੰਮਾੑਲੰਨਿੑ॥ ੨॥
ਪਦ ਅਰਥ :
—ਭੀ ਸੋ—ਫ਼ਿਰ
ਉਨ੍ਹਾ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ।
ਸੀਲ—ਸੁੱਚਾ
ਆਚਰਨ। ਸੀਲ ਸੰਤੋਖਿ ਰਹੰਨਿੑ
—ਆਚਰਨ ਪੱਖੋਂ ਸੰਤੋਖੀ ਤੇ
ਸੱਚਾ ਸੁੱਚਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਣ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦਾ ਲੜ ਛੱਡ ਕੇ ਆਚਰਨ ਪੱਖੋਂ ਰਤਾ ਵੀ
ਇਧਰ-ਓਧਰ ਨਹੀ ਭਟਕਦੀਆਂ।
ਸੇਵਨਿ—ਸੇਵਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸੇਵਨਿ ਸਾਈ ਆਪਣਾ—
ਜਿਹੜੀਆਂ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਨੂੰ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਪ੍ਰਵਾਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸ `ਚ ਕਿਉਂ-ਕਿੰਤੂ
ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਤੇ ਨਾ ਕਰਤੇ-ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਉਲ੍ਹਾਮਾ ਹੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉਠਿ—ਉੱਠ
ਕੇ, ਉੱਦਮ ਨਾਲ। ਨਿਤ ਉਠਿ
ਸੰਮਾੑਲੰਨਿੑ— ਪਲ ਭਰ ਲਈ ਵੀ
ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਤੇ ਸੁਰਤ `ਚੋਂ ਨਹੀਂ ਵਿਸਾਰਦੀਆਂ।
ਅਰਥ :
— "ਭੀ ਸੋ ਸਤੀਆ ਜਾਣੀਅਨਿ,
ਸੀਲ ਸੰਤੋਖਿ ਰਹੰਨਿੑ" -ਉਨ੍ਹਾਂ
ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਤੀ
ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਹੀ ਮੰਣਨਾ
ਚਾਹੀਦਾ ਅਤੇ ਕਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ ਜਾਂ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ `ਚ ਆਚਰਨ ਪੱਖੋਂ
ਸੰਤੋਖੀ ਤੇ ਸੱਚਾ-ਸੁੱਚਾ ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਇਕੋ-ਇਕ ਪਤੀ-ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਲੜ
ਛੱਡ ਕੇ ਉਸ ਪ੍ਰ੍ਰਭੂ ਦੀ ਤ੍ਰੈਗੁਣੀ ਮਾਇਆ ਦੀ ਚਮਕ-ਦਮਕ `ਚ ਨਾ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ
ਇਧਰ-ਓਧਰ ਭਟਕਦੀਆਂ ਹਨ।
"ਸੇਵਨਿ ਸਾਈ ਆਪਣਾ, ਨਿਤ ਉਠਿ ਸੰਮਾੑਲੰਨਿੑ" - ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਨੂੰ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਪ੍ਰਵਾਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ,
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਰਣੀ `ਤੇ ਕਿਉਂ-ਕਿੰਤੂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਲ੍ਹਾਮਾ
ਆਦਿ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀਆਂ; ਬਲਕਿ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਮਨ ਕਰਕੇ
ਉਤਾਵਲੀਆਂ, ਵਿਆਕੁਲ ਤੇ ਤਤਪਰ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਦੇ ਰੰਗ ਚ ਰੰਗੀਆਂ
ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਨੂੰ
ਨਿਤ ਉਠਿ ਸੰਮਾੑਲੰਨਿੑ"
ਆਪਣੇ ਮਨ ਤੇ ਸੁਰਤ `ਚੋਂ ਪਲ ਭਰ ਲਈ
ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਿਸਾਰਦੀਆਂ। ੨।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੋਟ ਨੰ: ੧: —
ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ
ਪਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੀ ਚਿੱਤਾ `ਚ
ਸੜ ਮਰਣ ਜਾਂ ਉਸ ਵਿਚਾਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਰ/ਸਮਾਜ ਰਾਹੀਂ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸੇ
ਚਿੱਤਾ `ਚ ਸਾੜ ਕੇ ਮਾਰ ਦੇਣ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੇ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ
ਸਤੀ ਹੋਣਾ
ਪ੍ਰਵਾਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। .
ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਪਉੜੀ ਨਾਲ ਆਏ ਹੋਏ ਪਹਿਲੇ ਦੋਵੇਂ ਸਲੋਕ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹ ਵੀ ਆਏ ਹਾਂ ਅਤੇ
ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਇਹ
ਦੋਵੇਂ ਸਲੋਕ
ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਵੀ ਹਨ
ਯਥਾ:-
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਸਤੀਆ ਏਹਿ ਨ ਆਖੀਅਨਿ, ਜੋ ਮੜਿਆ ਲਗਿ ਜਲੰਨਿੑ॥ ਨਾਨਕ ਸਤੀਆ
ਜਾਣੀਅਨਿੑ, ਜਿ ਬਿਰਹੇ ਚੋਟ ਮਰੰਨਿੑ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਭੀ ਸੋ ਸਤੀਆ ਜਾਣੀਅਨਿ, ਸੀਲ ਸੰਤੋਖਿ ਰਹੰਨਿੑ॥ ਸੇਵਨਿ ਸਾਈ ਆਪਣਾ,
ਨਿਤ ਉਠਿ ਸੰਮਾੑਲੰਨਿੑ॥ ੨ ॥
ਉਪ੍ਰੰਤ ਹੁਣ ਅਸਾਂ ਸਮਝਣਾ ਹੈ
ਇਸੇ ਲੜੀ ਦੇ ਤੀਜੇ ਸਲੋਕ ਨੂੰ:-
ਮਃ ੩॥ ਕੰਤਾ ਨਾਲਿ ਮਹੇਲੀਆ, ਸੇਤੀ ਅਗਿ ਜਲਾਹਿ॥ ਜੇ ਜਾਣਹਿ ਪਿਰੁ ਆਪਣਾ,
ਤਾ ਤਨਿ ਦੁਖ ਸਹਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਕੰਤ ਨ ਜਾਣਨੀ, ਸੇ ਕਿਉ ਅਗਿ ਜਲਾਹਿ॥ ਭਾਵੈ ਜੀਵਉ ਕੈ ਮਰਉ, ਦੂਰਹੁ ਹੀ
ਭਜਿ ਜਾਹਿ॥ ੩॥ {ਪੰਨਾ ੭੮੭}
ਪਦ ਅਰਥ :
—ਮਹੇਲੀਆ—ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ।
ਕੰਤਾ ਨਾਲਿ—
ਆਪਣੇ ਜੀਉਂਦੇ ਪਤੀਆਂ ਨਾਲ।
ਸੇਤੀ—ਨਾਲ।
ਸੇਤੀ ਅਗਿ ਜਲਾਹਿ—ਅੱਗ
`ਚ ਸਾੜਦੀਆਂ ਭਾਵ ਹਰੇਕ ਦੁਖ-ਸੁਖ `ਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੰਦੀਆਂ. ਨਿਬਾਹੁੰਦੀਆਂ ਤੇ ਉਸ ਦੇ
ਦੁਖ-ਸੁਖ ਦੀ ਭਾਈਵਾਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕੈ—ਭਾਵੇਂ।
ਭਾਵੈ ਜੀਵਉ ਕੈ ਮਰਉ—ਚਾਹੇ
ਉਹ ਜੀਵੇ ਚਾਹੇ ਮਰੇ, ਸੁਖੀ ਹੋਵੇ ਚਾਹੇ ਦੁਖੀ ਹੋਵੇ!
{ਜੀਵਉ, ਮਰਉ—ਹੁਕਮੀ ਭਵਿਖਤ ਅਨ ਪੁਰਖ,
ਇਕ-ਵਚਨ; ਵੇਖੋ ‘ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਆਕਰਣ’ }
ਵਿਸ਼ੇਸ਼: — ਇਸ
ਤੀਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਤੀ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਚਿਖਾ
`ਚ
ਸੜ ਮਰਣਾ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਤੀ ਕਹਿਣਾ ਤਾਂ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।
ਅਰਥ :
— "ਕੰਤਾ ਨਾਲਿ ਮਹੇਲੀਆ,
ਸੇਤੀ ਅਗਿ ਜਲਾਹਿ" -ਜਦਕਿ
ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਵੀ ਕੇਵਲ ਉਸ
ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਤਨੀ ਜਾਂ
ਸਤੀ
ਅਥਵਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀਬ੍ਰਤਾ
ਸਤ ਧਰਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਣ ਵਾਲੀ
ਇਸਤ੍ਰੀ" ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਜਿਹੜੀ ਅੱਗ `ਚ ਸਾੜਦੀ ਭਾਵ ਹਰੇਕ ਦੁਖ-ਸੁਖ `ਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੰਦੀ, ਨਿਬਾਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਉਸ
ਦੇ ਦੁਖ-ਸੁਖ ਦੀ ਭਾਈਵਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
"ਜੇ ਜਾਣਹਿ ਪਿਰੁ ਆਪਣਾ, ਤਾ ਤਨਿ ਦੁਖ ਸਹਾਹਿ" -
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਪਤਨੀ
ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ
ਕਾਲ `ਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਦੁਖ ਤੇ ਸੁਖ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਾਥ ਦੇਵੇ ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ
ਭਾਵੇਂ ਅਪਣੇ ਤਨ `ਤੇ ਵੀ ਭਰਵੇਂ ਦੁਖ ਸਹੜਣੇ ਪੈਣ।
"ਨਾਨਕ, ਕੰਤ ਨ ਜਾਣਨੀ, ਸੇ ਕਿਉ ਅਗਿ ਜਲਾਹਿ" - ਪਰ
ਹੇ ਨਾਨਕ ਉਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ, ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ `ਚ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ
ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਦੁਖ `ਚ ਦੁਖੀ ਕਿਉਂ ਹੋਣ ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ-ਫ਼ਿਕਰ
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
"ਭਾਵੈ ਜੀਵਉ ਕੈ ਮਰਉ, ਦੂਰਹੁ ਹੀ ਭਜਿ ਜਾਹਿ"॥ ੩॥ - ਫ਼ਿਰ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਭਾਵੇਂ ਜੀਣ ਜਾਂ ਮਰਣ, ਅਜਿਹੇ ਪਤੀ-ਪਤਨੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਪ੍ਰਵਾਰਕ
ਜੀਵਨ ਸਮੇ, ਅਜਿਹੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੀ ਕਿਉਂ ਢੁੱਕਣ ਗੀਆਂ
ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਦੋਬਦੀ ਦੁਖੀ ਕਿਉਂ ਕਰਣਗੀਆਂ? ਉਲਟਾ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਸਮੇਂ ਤਾਂ ਉਹ ਦੂਰੋਂ ਹੀ
ਭੱਜ ਜਾਣ ਗੀਆਂ। ੩।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੋਟ ਨੰ: ੨: — ਇਸ
ਸਲੋਕ ਦੀ ਅਰੰਭਕ ਪੰਕਤੀ
"ਕੰਤਾ ਨਾਲਿ ਮਹੇਲੀਆ. ."
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵ-ਆਤਮਾ ਦੇ ਸਰੀਰ `ਚੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਣ ਬਾਅਦ
ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਰੀਰ ਨਿਰਾ ਮੁਰਦਾ ਸਰੀਰ ਹੀ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਓਦੋਂ ਉਸ ਸਰੀਰ ਨੂੰ
ਕਿਸੇ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ "ਕੰਤ ਸੀ"
ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ" ਪਰ
‘ਕੰਤ’ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ।
ਉਂਝ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸੇ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ "ਕੰਤ" ਕੇਵਲ ਓਦੋਂ
ਤੀਕ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਜਦੋਂ ਤੀਕ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ `ਚ ਸੁਆਸ ਹੋਣ।
ਕਿਸੇ ਦੇ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਪਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਲਈ
ਇਸ ਲੜੀ ਵਿੱਚਲੇ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ
`ਚ ਲਫ਼ਜ਼ "ਮੜਿਆ ਲਗਿ ਜਲੰਨਿੑ"
ਲਫ਼ਜ਼ ਮੜਿਆਂ/ਮੜ/
ਲਾਸ਼/ ਲੋਥ
ਹੀ ਆਇਆ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਨਾ ਕਿ
ਕੰਤ
ਭਾਵ ਨਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਾ ਪਤੀ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੋਟ ਨੰ: ੩: —
ਇਸ ਤੀਜੇ ਸਲੋਕ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵੇਲੇ ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ
ਤਿੰਨਾ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਾ
ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਮੱਤ ਦੀ ਉਪਜ
"ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ"
ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਰਥਾਂ ਪੱਖੋਂ ਤਿਨਾਂ
ਸਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਇਸਤ੍ਰੀ ਜਗਤ ਹੀ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ
`ਚ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੋਹਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇ `ਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ
ਸੰਬੰਧਤ ਰਿਸ਼ਤਾ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਅਰਥਾਂ `ਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਹੈ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਕਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਇਥੇ ਤੀਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਵੀ ਜਦੋਂ ਪਤਨੀ ਲਈ ਪਤੀ
ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕਰਕੇ ਉਸਦੇ ਸੀਲ
ਸੁਭਾਅ ਤੇ
ਚੰਗੇ ਆਚਰਣ
ਦੀ ਗੱਲ ਜਾਂ ਫ਼ਿਰ ਨਾਲ ਹੀ
ਪਤਨੀ ਵੱਲੋਂ ਪਤੀ ਨਾਲ ਬੇ-ਵਫ਼ਾਈ ਦੀ
ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਵੇਂ
ਕਿ:-
"ਕੰਤਾ ਨਾਲਿ ਮਹੇਲੀਆ, ਸੇਤੀ ਅਗਿ ਜਲਾਹਿ" … "ਨਾਨਕ ਕੰਤ ਨ ਜਾਣਨੀ, ਸੇ
ਕਿਉ ਅਗਿ ਜਲਾਹਿ॥ ਭਾਵੈ ਜੀਵਉ ਕੈ ਮਰਉ, ਦੂਰਹੁ ਹੀ ਭਜਿ ਜਾਹਿ".
ਤਾਂ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਲ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ `ਤੇ ਵੀ ਦੋਹਰੇ
ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਾਲਾ ਉਹੀ ਸਿਧਾਂਤ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਪਉੜੀ॥ ਤੁਧੁ ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਨਾਲਿ ਉਪਾਇਆ, ਲੇਖੁ ਕਰਤੈ ਲਿਖਿਆ॥ ਨਾਵੈ ਜੇਵਡ
ਹੋਰ ਦਾਤਿ ਨਾਹੀ, ਤਿਸੁ ਰੂਪੁ ਨ ਰਿਖਿਆ॥ ਨਾਮੁ ਅਖੁਟੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਮਨਿ ਵਸਿਆ॥ ਕਰਿ
ਕਿਰਪਾ ਨਾਮੁ ਦੇਵਸੀ, ਫਿਰਿ ਲੇਖੁ ਨ ਲਿਖਿਆ॥ ਸੇਵਕ ਭਾਇ ਸੇ ਜਨ ਮਿਲੇ, ਜਿਨ ਹਰਿ ਜਪੁ ਜਪਿਆ॥ ੬॥
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਤੁਧੁ—
ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੂ ਆਪ ਹੀ।
ਨਾਲਿ— ਜੀਵ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇ ਨਾਲ
ਹੀ। ਲੇਖੁ ਕਰਤੈ ਲਿਖਿਆ—ਮਨੁੱਖ
ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਤੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸੰਸਕਾਰ ਵੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ,
ਜੀਵ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਏ ਹੁੰਦੇ
ਹਨ।
ਅਰਥ :
— "ਤੁਧੁ ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਨਾਲਿ
ਉਪਾਇਆ, ਲੇਖੁ ਕਰਤੈ ਲਿਖਿਆ" -ਹੇ
ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਸੰਸਾਰ `ਚ ਜੀਵ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ
ਦੁੱਖ ਤੇ ਸੁਖ ਵੀ
ਤੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ
ਨਾਲ ਹੀ ਜੋੜ ਕੇ ਭੇਜਦਾ ਹੈ
ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ
ਅਤੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸੰਸਕਾਰ ਵੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ,
ਜੀਵ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
"ਨਾਵੈ ਜੇਵਡ ਹੋਰ ਦਾਤਿ ਨਾਹੀ, ਤਿਸੁ ਰੂਪੁ ਨ ਰਿਖਿਆ" - ਜਿਸ
ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਨਾ ਕੋਈ ਰੂਪ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਰੇਖ। ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਉਤਨਾ ਵੱਡਾ ਹੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ
ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖਾ
ਜਨਮ ਦੌਰਾਨ ਜੀਵ ਦਾ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ
ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ
ਜਾਣਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ
ਵੀ,
ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਤੇ ਦਾਤ
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
"ਨਾਮੁ ਅਖੁਟੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਮਨਿ ਵਸਿਆ"
-
‘ਨਾਮ’ ਅਥਵਾ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ੍ਰ ਲਈ ਅਜਿਹਾ, ਨਿਵੇਕਲਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮੁੱਕਦਾ।
ਪਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੌਰਾਨ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ
ਨਾਮ ਧਨ
ਵਾਲੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵੀ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋਇਆਂ ਹੀ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅਸਲ `ਚ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੌਰਾਨ ਮਨ ਤੇ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੀ
ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਰਬ-ਉੱਤਮ ਪ੍ਰਪਤੀ ਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
" ਕਰਿ
ਕਿਰਪਾ ਨਾਮੁ ਦੇਵਸੀ, ਫਿਰਿ ਲੇਖੁ ਨ ਲਿਖਿਆ"-ਜਿਸ
ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ
ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਫ਼ਿਰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਚੰਗੇ-ਮੰਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ
ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
"ਸੇਵਕ ਭਾਇ ਸੇ ਜਨ ਮਿਲੇ, ਜਿਨ ਹਰਿ ਜਪੁ ਜਪਿਆ"।। ੬।। -
ਪਰ, ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ
ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਅਭੇਦ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਹਉਮੈ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਪੂਰਣ
ਸਮ੍ਰਪਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੰਗੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ੬।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੋਟ-
ਹੱਥਲੀ ਪਉੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚਲੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ
ਸਤੀ
ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਸ਼ੇ ਸੰਬੰਧੀ
ਗੁਰਮੱਤ ਆਧਾਰਤ ਕੁੱਝ ਹੋਰ
ਵੇਰਵਾ ਇਸ ਤੋਂ ਅਗ਼ਲੀ ਕਿਸ਼ਤ
ਨੰ: ੧੩ (ਤੇਰਾਂ) `ਚ
ਆਵੇਗਾ ਜੀ (ਚਲਦਾ)
#Instt. 5-12th--Suhi ki.Vaar M.3--03.18# v
.
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’, ਪੁਸਤਕਾ ਤੇ ਹੁਣ ਗੁਰਮੱਤ ਸੰਦੇਸ਼ਾ ਵਾਲੀ ਅਰੰਭ ਹੋਈ ਲੜੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ
ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸੰਬੰਧਤ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ
ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਸਦਾ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾਏ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
ਸੂਹੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩
(ਪੰ: ੭੮੫ ਤੋਂ੭੯੨)
ਸਟੀਕ,
ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ)
For all the Self Learning Gurmat Lessons ( Excluding
Books) written by ‘Principal Giani
Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi-All the rights are reserved with the writer
himself; but easily available in proper Deluxe Covers for
(1) Further Distribution within ‘Guru Ki Sangat’
(2) For Gurmat Stalls
(3) For Gurmat Classes & Gurmat Camps
with intention of Gurmat Parsar, at quite nominal printing
cost i.e. mostly Rs 400/-(but in rare cases Rs. 450/-) per hundred copies
(+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16
Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24
Ph 91-11-26236119, 46548789 ® Ph. 91-11-26487315 Cell
9811292808
Emails-
[email protected] &
[email protected]
web sites-
www.gurbaniguru.org
theuniqeguru-gurbani.com
gurmateducation centre.com
|
. |