| . |
|
☬ ਸੂਹੀ
ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬
(ਪੰ: ੭੮੫ ਤੋਂ੭੯੨)
ਸਟੀਕ,
ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-ਸਤਾਈਵੀਂ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕ: ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੬ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ ਸਲੋਕਾਂ ਸਹਿਤ:-
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਜਿਨੀ ਨ ਪਾਇਓ ਪ੍ਰੇਮ ਰਸੁ, ਕੰਤ ਨ ਪਾਇਓ ਸਾਉ॥ ਸੁੰਞੇ ਘਰ ਕਾ
ਪਾਹੁਣਾ, ਜਿਉ ਆਇਆ ਤਿਉ ਜਾਉ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੧॥ ਸਉ ਓਲਾਮੑੇ ਦਿਨੈ ਕੇ, ਰਾਤੀ ਮਿਲਨਿੑ ਸਹੰਸ॥ ਸਿਫਤਿ ਸਲਾਹਣੁ ਛਡਿ
ਕੈ, ਕਰੰਗੀ ਲਗਾ ਹੰਸੁ॥ ਫਿਟੁ ਇਵੇਹਾ ਜੀਵਿਆ, ਜਿਤੁ ਖਾਇ ਵਧਾਇਆ ਪੇਟੁ॥ ਨਾਨਕ ਸਚੇ ਨਾਮ ਵਿਣੁ,
ਸਭੋ ਦੁਸਮਨੁ ਹੇਤੁ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਢਾਢੀ ਗੁਣ ਗਾਵੈ, ਨਿਤ ਜਨਮੁ ਸਵਾਰਿਆ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਿ ਸਲਾਹਿ, ਸਚਾ
ਉਰ ਧਾਰਿਆ॥ ਘਰੁ ਦਰੁ ਪਾਵੈ ਮਹਲੁ, ਨਾਮੁ ਪਿਆਰਿਆ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਨਾਮੁ, ਹਉ ਗੁਰ ਕਉ ਵਾਰਿਆ॥ ਤੂ
ਆਪਿ ਸਵਾਰਹਿ ਆਪਿ, ਸਿਰਜਨਹਾਰਿਆ॥ ੧੬ ॥
(ਸਟੀਕ- ਪਉੜੀ
੧੬, ਸਲੋਕਾਂ
ਅਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਜਿਨੀ ਨ ਪਾਇਓ ਪ੍ਰੇਮ ਰਸੁ, ਕੰਤ ਨ ਪਾਇਓ ਸਾਉ॥ ਸੁੰਞੇ ਘਰ ਕਾ
ਪਾਹੁਣਾ, ਜਿਉ ਆਇਆ ਤਿਉ ਜਾਉ॥ ੧॥
{ਪੰਨਾ ੭੯੦}
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਜਿਨੀ—
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਨੇ।
ਪ੍ਰੇਮ ਰਸੁ—
ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ ਆਨੰਦ
ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦਾ ਪਿਆਰ।
ਕੰਤ —
ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ। ਸਾਉ—ਸੁਆਦ।
ਅਰਥ :
— "ਜਿਨੀ ਨ ਪਾਇਓ ਪ੍ਰੇਮ
ਰਸੁ, ਕੰਤ ਨ ਪਾਇਓ ਸਾਉ" -ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਨੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਦਾ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਮਾਣਿਆ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਨੇ
ਜੀਵਨ ਭਰ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਸੁਆਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚੱਖਿਆ।
"ਸੁੰਞੇ ਘਰ ਕਾ ਪਾਹੁਣਾ, ਜਿਉ ਆਇਆ ਤਿਉ ਜਾਉ" - ਉਹ
ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ `ਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਵੀ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਹੀ ਵਾਪਿਸ ਗਈਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ
ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
ਠੀਕ ਉਸੇਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਸੁੰਞੇ ਘਰ `ਚ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ
ਤਾਂ ਉਹ ਉਥੋਂ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਪਰਤਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਉਥੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਖਾਲੀ ਘਰ ਹੋਣ
ਕਰਕੇ ਉਥੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਨੂੰ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਆਦਿ ਕੁੱਝ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
੧।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਜੀਵ, ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ ਦੁਰਲਭ ਤੇ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਵਸਰ ਪਾ ਕੇ ਵੀ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੇ ਸਾਧਸੰਗਤ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਨਹੀਂ ਰੰਗੇ
ਜਾਦੇ ਜਾਂ ਤੇ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜੁੜਦੇ। ਉਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ
ਵਾਲੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਗੁਆ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। "‘
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ
ਇਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਵਸਰ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਬਿਰਥਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਖਾਲੀ ਹੱਥ
ਆਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵਿਹੂਣੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜਨਮਾਂ-ਜੂਨਾਂ ਤੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਉਸੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਗੇੜ ਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਵਾਲੀ ਇਹ ਬਰੀਆ ਤੇ ਮੌਕਾ
ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਯਥਾ:-
() "ਭਾਈ ਰੇ! ਭਗਤਿਹੀਣੁ ਕਾਹੇ ਜਗਿ ਆਇਆ॥ ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵ ਨ ਕੀਨੀ,
ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ"
(ਪੰ:
੩੨)
() "ਸਤਿਗੁਰੁ ਜਿਨੀ ਨ ਸੇਵਿਓ, ਸੇ ਕਿਤੁ ਆਏ ਸੰਸਾਰਿ॥
ਜਮ ਦਰਿ ਬਧੇ ਮਾਰੀਅਹਿ ਕੂਕ ਨ ਸੁਣੈ ਪੂਕਾਰ॥
ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ
ਮਰਿ ਜੰਮਹਿ ਵਾਰੋ ਵਾਰ"
(ਪੰ:
੬੯)
() "ਮਨਮੁਖ ਮੁਗਧ ਕਰਹਿ ਚਤੁਰਾਈ॥ ਨਾਤਾ ਧੋਤਾ ਥਾਇ ਨ ਪਾਈ॥
ਜੇਹਾ ਆਇਆ ਤੇਹਾ ਜਾਸੀ, ਕਰਿ ਅਵਗਣ
ਪਛੋਤਾਵਣਿਆ" (ਪੰ: ੧੧੪)
() "ਖਤਿਅਹੁ
ਜੰਮੇ, ਖਤੇ ਕਰਨਿ, ਤ ਖਤਿਆ ਵਿਚਿ ਪਾਹਿ॥
ਧੋਤੇ ਮੂਲਿ ਨ ਉਤਰਹਿ, ਜੇ ਸਉ ਧੋਵਣ
ਪਾਹਿ" {ਪੰ: ੧੪੯}
() ਨਾਮ ਹੀਣ ਗਏ ਮੂੜ
ਨੰਗਾ॥
ਪਚਿ ਪਚਿ ਮੁਏ ਬਿਖੁ ਦੇਖਿ ਪਤੰਗਾ" (ਪੰ: ੩੬੭)
() ਬਿਨੁ ਰਾਸੀ, ਕੋ ਵਥੁ ਕਿਉ ਪਾਏ॥
ਮਨਮੁਖ ਭੂਲੇ ਲੋਕ ਸਬਾਏ॥
ਬਿਨੁ ਰਾਸੀ ਸਭ ਖਾਲੀ ਚਲੇ,
ਖਾਲੀ ਜਾਇ ਦੁਖੁ ਪਾਵਣਿਆ"
(ਪੰ: ੧੧੭) ਆਦਿ
ਮਃ ੧॥ ਸਉ ਓਲਾਮੑੇ ਦਿਨੈ ਕੇ, ਰਾਤੀ ਮਿਲਨਿੑ ਸਹੰਸ॥
ਸਿਫਤਿ ਸਲਾਹਣੁ ਛਡਿ ਕੈ, ਕਰੰਗੀ ਲਗਾ
ਹੰਸੁ॥ ਫਿਟੁ ਇਵੇਹਾ ਜੀਵਿਆ,
ਜਿਤੁ ਖਾਇ ਵਧਾਇਆ ਪੇਟੁ॥
ਨਾਨਕ ਸਚੇ ਨਾਮ ਵਿਣੁ, ਸਭੋ ਦੁਸਮਨੁ ਹੇਤੁ॥ ੨॥
{ਪੰਨਾ ੭੯੦}
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਦਿਨੈ ਕੈ—
ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ, ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੌਰਾਨ।
ਰਾਤੀ—
ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ। ਰਾਤੀ
ਮਿਲਨਿੑ ਸਹੰਸ— ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਮੰਦ ਕਰਮੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜੂਨਾਂ, ਜਨਮਾਂ ਤੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ
ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਕਈ ਗੁਣਾਂ ਵੱਧ ਦੁਖ ਭੋਗਣੇ, ਸਹਾਰਣੇ ਤੇ ਪਛਤਾਉਣਾ ਵੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ,
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜੂਨਾਂ, ਜਨਮਾਂ ਤੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਗਰਭਾਂ `ਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਜੀਵ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ
ਦੁਰਲਭ ਅਵਸਰ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਹੰਸ— ਹਜ਼ਾਰਾਂ,
ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਕਈ ਗੁਣਾਂ ਵੱਧ।
ਕਰੰਗ—ਮੁਰਦਾਰ
ਕੁਰਾਹੇ ਪੈ ਗਿਆ। ਕਰੰਗੀ
ਲਗਾ—ਮੰਦ ਕਰਮੀ ਹੋ ਗਿਆ,
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਵੀ ਜੀਵਨ ਕਰਕੇ ਕੁਰਾਹੇ ਪੈ ਗਿਆ।
ਹੰਸੁ—ਪ੍ਰਭੂ
ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਪ੍ਰਾਪਤ, ਸਰਬ-ਉੱਤਮ ਤੇ ਦੁਰਲਭ ਜਨਮ-ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ।
ਜਿਵੇਂ ਹੰਸ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਕੇਵਲ ਮੋਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ
ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਇਸ ਜੀਵ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਭਾਵ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਇਕੋ-ਇਕ ਮਕਸਦ ਵੀ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਤੇ ਨਾਮ ਰੂਪ ਹੀਰੇ-ਮੋਤੀ ਭਾਵ
ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਰੰਗੀ ਲਗਾ ਹੰਸੁ —
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਜੀਵ ਮੰਦ ਕਰਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਕੁਰਾਹੇ ਹੀ ਪਿਆ ਰਿਹਾ।
ਜਿਤੁ— ਜਿਸ
`ਚ। ਹੇਤੁ—ਮੋਹ,
ਪਿਆਰ, ਮਾਇਕ ਰਸਾਂ ਤੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਜਕੜਣ `ਚ।
ਸਭੋ ਹੇਤੁ—ਕੇਵਲ
ਤੇ ਕੇਵਲ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਰਸ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ।
ਅਰਥ :
— "ਸਿਫਤਿ ਸਲਾਹਣੁ ਛਡਿ ਕੈ,
ਕਰੰਗੀ ਲਗਾ ਹੰਸੁ" - ਮਨੁੱਖਾ
ਜੂਨ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਇਹ ਜੀਵ ਰੂਪ
ਹੰਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ
ਰੂਪੀ ਬਹੁਮੱਲੇ ਮੋਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਕੇਵਲ ਵਿਕਾਰ ਰੂਪੀ
ਮੁਰਦਾਰ ਹੀ ਖਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਭਾਵ ਦਿਨੇ-ਰਾਤੀਂ ਜੀਵਨ ਭਰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਕੇਵਲ ਵਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੰਦ ਕਰਮਾਂ
`ਚ ਹੀ ਰੁੱਝਾ ਰਹਿਕੇ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
"ਸਉ ਓਲਾਮੑੇ ਦਿਨੈ ਕੇ, ਰਾਤੀ ਮਿਲਨਿੑ ਸਹੰਸ" - ਉਸੇ
ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ, ਆਪਣੇ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੰਦੇ ਤੇ
ਵਿਕਾਰੀ ਕੰਮਾਂ ਬਦਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸੈਂਕੜੇ ਉਲਾਮੇ ਮਿਲਦੇ ਰਹੇ ਉਪ੍ਰੰਤ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ
ਉਸੇਤਰ੍ਹਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਉਲ੍ਹਾਮੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
ਭਾਵ ਵਿਕਾਰੀ ਤੇ ਮੰਦਕਰਮੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਲਾਹਿਆ
ਜਾਂਦਾ ਉਪ੍ਰੰਤ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ
ਜੂਨਾਂ, ਜਨਮਾਂ ਤੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਕਈ ਗੁਣਾਂ ਵੱਧ ਦੁਖ ਭੋਗਣੇ, ਸਹਾਰਣੇ ਤੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ
ਪਛਤਾਉਣਾ ਵੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
"ਫਿਟੁ ਇਵੇਹਾ ਜੀਵਿਆ, ਜਿਤੁ ਖਾਇ ਵਧਾਇਆ ਪੇਟੁ" - ਤਾਂ
ਤੇ ਫਿਟੇ-ਮੂੰਹ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਖਾ-ਖਾ ਕੇ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ
ਆਪਣਾ ਢਿੱਡ ਹੀ ਵਧਾਇਆ ਭਾਵ
ਦੇਣਹਾਰ ਦਾਤਾਰ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਿਤਾ
ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਮਨੁੱਖ ਕੇਵਲ ਸੰਸਾਰਿਕ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ, ਮਾਇਕ
ਰਸਾਂ, ਚੱਸਕਿਆਂ ਤੇ ਭੋਗਾਂ ਆਦਿ `ਚ ਹੀ ਖੱਚਤ ਰਿਹਾ।
"ਨਾਨਕ ਸਚੇ ਨਾਮ ਵਿਣੁ, ਸਭੋ ਦੁਸਮਨੁ ਹੇਤੁ" -
ਹੇ ਨਾਨਕ! ਜੀਵ ਨੂੰ ਦੁਰਲ਼ਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਤਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ
ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਵਸਰ ਮਿਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਤਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰਹਿ ਕੇ ਮਨ ਕਰਕੇ
ਜੇਕਰ ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਮੂਚੀ ਕਰਣੀ ਹੀ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਮਾਇਕ ਪਦਰਾਰਥਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤੀਕ
ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਮੁੜ ਬਿਰਥਾ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ੳੇੁਹ ਜੀਦੇ ਜੀਅ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ
"ਸਭੋ ਦੁਸਮਨੁ ਹੇਤੁ"
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਪੱਖੋਂ
ਕੁਰਾਹੇ ਪਏ ਨੂੰ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜੂਨਾਂ, ਜਨਮਾਂ ਤੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਗਰਭਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤੌਂ ਵੀ
ਵਧੇਰੇ ਦੁਖ ਭੋਗਣੇ, ਸਹਾਰਣੇ ਤੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਛਤਾਉਣਾ ਵੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ੨।
ਯਥਾ:-
()
"ਮਾਨਸ ਜਨਮਿ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨ ਸੇਵਿਆ,
ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ॥
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਲੇ,
ਸਹਜੇ ਸਹਜਿ ਸਮਾਇਆ॥
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ ਵਡਿਆਈ ਪੂਰੈ ਭਾਗਿ
ਧਿਆਇਆ" (ਪੰ: ੧੩੩੪)
()
"ਕਨਿਕ ਕਨਿਕ ਪਹਿਰੇ ਬਹੁ ਕੰਗਨਾ, ਕਾਪਰੁ ਭਾਂਤਿ ਬਨਾਵੈਗੋ॥
ਨਾਮ ਬਿਨਾ ਸਭਿ ਫੀਕ ਫਿਕਾਨੇ,
ਜਨਮਿ ਮਰੈ ਫਿਰਿ ਆਵੈਗੋ"
(ਪੰ: ੧੩੦੮) ਆਦਿ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੋਟ-
ਇਸ ਸਲੋਕ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਦੋਨਾਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਦੇ ਅਰਥ ਦੌਰਾਨਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨਮਯ ਕਰਕੇ ਲੈਣਾ ਹੈ।
ਭਾਵ ਦੂਜੀ ਪੰਕਤੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਪੰਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ।
ਪਉੜੀ॥ ਢਾਢੀ ਗੁਣ ਗਾਵੈ, ਨਿਤ ਜਨਮੁ ਸਵਾਰਿਆ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਿ ਸਲਾਹਿ, ਸਚਾ
ਉਰਧਾਰਿਆ॥ ਘਰੁ ਦਰੁ ਪਾਵੈ ਮਹਲੁ, ਨਾਮੁ ਪਿਆਰਿਆ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਨਾਮੁ, ਹਉ ਗੁਰ ਕਉ ਵਾਰਿਆ॥ ਤੂ
ਆਪਿ ਸਵਾਰਹਿ ਆਪਿ, ਸਿਰਜਨਹਾਰਿਆ॥ ੧੬॥
{ਪੰਨਾ ੭੯੦-੭੯੧}
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਢਾਢੀ ੁ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਦਰ ਦਾ ਢਾਢੀ, ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਵਾਲ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰਾ।
ਘਰੁ ਦਰੁ ਪਾਵੈ ਮਹਲੁ —ਜੀਂਦੇ-ਜੀਅ
ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,
ਉਸ ਨਾਲ ਇ-ਮਿੱਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਰਥ :
— "ਢਾਢੀ ਗੁਣ ਗਾਵੈ, ਨਿਤ
ਜਨਮੁ ਸਵਾਰਿਆ" - ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ
ਦਰ ਦਾ ਢਾਢੀ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੀ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਇਸ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ
ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਸੁਆਰਦਾ, ਭਰਪੂਰ ਕਰਦਾ ਤੇ ਸੋਹਣਾ ਬਨਾਉਂਦਾ ਹੈ।
"ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਿ ਸਲਾਹਿ, ਸਚਾ ਉਰਧਾਰਿਆ" -
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਦਾ ਢਾਢੀ,
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਸੱਚੇ ਤੇ ਸਦਾ ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ
ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਲਭ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।।
ਭਾਵ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਢਾਢੀ, ਮਨ-ਬਚ-ਕਰਮ ਕਰਕੇ
ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਜੀਵਨ-ਭਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
"ਘਰੁ ਦਰੁ ਪਾਵੈ ਮਹਲੁ, ਨਾਮੁ ਪਿਆਰਿਆ" -
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਢਾਢੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਸਆਸ-ਸੁਆਸ ਆਪਣੇ ਮਨ `ਚ ਵਸਾ
ਕੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਘਰ, ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਦਰ ਤੇ ਮਹਲ ਵੀ ਜੀਦੇ ਜੀਅ ਹੀ ਲੱਭ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਦਾ ਢਾਢੀ ਜੀਂਦੇ-ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਦਾ
ਹੈ, ਉਸ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਰਤ ਕਰਕੇ ਹਰੇਕ ਪਲ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਹੀ ਇਕ-ਮਿੱਕ ਹੋਇਆ
ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
"ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਨਾਮੁ, ਹਉ
ਗੁਰ
ਕਉ ਵਾਰਿਆ" -
ਸ਼ੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ
ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ, ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਜੁੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ
ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।
ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਕੁਰਬਾਨ ਤੇ ਸਦਾ ਵਾਰੇ-ਵਾਰੇ ਜਾਂਦਾਂ ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ
ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੋਂ।
"ਤੂ ਆਪਿ ਸਵਾਰਹਿ ਆਪਿ, ਸਿਰਜਨਹਾਰਿਆ"॥ ੧੬॥ -
ਹੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ ਜੀਵ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਤੋਰ ਕੇ ਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਕਰਵਾ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸੁਆਰਦਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਰਾਹ `ਤੇ
ਪਾਉਂਦਾ ਹੈਂ। ੧੬। ਯਥਾ:-
()
"ਜਿਸੁ ਹਰਿ ਭਾਵੈ ਤਿਸੁ ਗੁਰੁ ਮਿਲੈ,
ਸੋ ਹਰਿਨਾਮੁ ਧਿਆਇ॥
ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਹਰਿ ਪਾਈਐ,
ਹਰਿ ਪਾਰਿ ਲਘਾਇ" (ਪੰ: ੮੬)
()
"ਕਰਮੁ ਹੋਵੈ, ਸਤਿਗੁਰੂ
ਮਿਲਾਏ॥ ਸੇਵਾ ਸੁਰਤਿ ਸਬਦਿ
ਚਿਤੁ ਲਾਏ॥ ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਸਦਾ
ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ, ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਚੁਕਾਵਣਿਆ॥
੧ ॥
ਹਉ ਵਾਰੀ ਜੀਉ ਵਾਰੀ, ਸਤਿਗੁਰ
ਕੈ ਬਲਿਹਾਰਣਿਆ॥ ਗੁਰਮਤੀ
ਪਰਗਾਸੁ ਹੋਆ ਜੀ, ਅਨਦਿਨੁ
ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵਣਿਆ" (ਪੰ:
੧੦੯)
() "ਆਪੇ ਕਰਤਾ ਜੁਗਿ ਜੁਗਿ ਸੋਇ॥ ਨਦਰਿ ਕਰੇ, ਮੇਲਾਵਾ ਹੋਇ॥
ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਹਰਿ ਮੰਨਿ
ਵਸਾਏ॥ ਨਾਨਕ ਸਾਚਿ ਰਤੇ,
ਪ੍ਰਭਿ ਆਪਿ ਮਿਲਾਏ" (ਪੰ: ੬੬੪) ਆਦਿ
(ਚਲਦਾ)
#Instt.P16-27th--Suhi ki.Vaar
M.3--03.18#v. .
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’, ਪੁਸਤਕਾ ਤੇ ਹੁਣ ਗੁਰਮੱਤ ਸੰਦੇਸ਼ਾ ਵਾਲੀ ਅਰੰਭ ਹੋਈ ਲੜੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ
ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸੰਬੰਧਤ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ
ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਸਦਾ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾਏ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
ਸੂਹੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩
(ਪੰ: ੭੮੫ ਤੋਂ੭੯੨)
ਸਟੀਕ,
ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-ਸਤਾਈਵੀਂ)
For all the Self Learning Gurmat Lessons ( Excluding
Books) written by ‘Principal Giani
Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi-All the rights are reserved with the writer
himself; but easily available in proper Deluxe Covers for
(1) Further Distribution within ‘Guru Ki Sangat’
(2) For Gurmat Stalls
(3) For Gurmat Classes & Gurmat Camps
with intention of Gurmat Parsar, at quite nominal printing
cost i.e. mostly Rs 400/-(but in rare cases Rs. 450/-) per hundred copies
(+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16
Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24
Ph 91-11-26236119, 46548789 ® Ph. 91-11-26487315 Cell
9811292808
Emails-
[email protected] &
[email protected]
web sites-
www.gurbaniguru.org
theuniqeguru-gurbani.com
gurmateducationcentre.com
|
. |