nhIN iblkul nhIN-jfpdf hY ik sfzy afgUaF ny isK Drm dy srb Auqm
‘pMj iparf isWstm’ nUM sMsfr sfhmxy iek korf mjLfk bxf ky rKx ivc koeI ksr nhIN
rihx idqI. apxy rfjsI afgUaF dy dbfa QWly aqy apxy ahuidaF dI pWkV nUM pWkf rKx
vfsqy jdoN cfihaf- ‘hukmnfmy’ df zMzf idKfieaf aqy ijs ivdvfn dI cfhux, by-kWdrI
aqy byiejLqI kr idqI. qF qy ieWqnf smJ leIey ieh Kyz hux bhuq dyr vfsqy agy nhIN
tur skdI. aj sMgqF jfgirq hn aqy sRI akfl qKq sfihb qoN ‘jnrl zfier nUM isropf’
jF ‘igafnI Bfg isMG nUM pMQ ivcoN Cykx dIaF gwlF hux iksy dy gly ivcoN Auqrn
vflIaF gwlF nhIN rhIaF, aqy nf hI ieh cIjLF quhfzy rfhIN, ahuidaF dI kuvrqON df
rsqf hI Kulf rK skdIaF hn. aj loV pY geI hY ik sfzy iehnF afgUaF nUM ieh cyqf
krvfieaf jfvy ik isK Drm df ‘pMj ipafrf isWstm’ ijsny ik kOm dI agvfhI krnI hY
Auh hY kI?
dsmysL jI ny sMn 1699 dI ivsfKI nUM nMgI qlvfr dI Dfr hyT pMQ
df ieimiqhfn ilaf aqy isK pfs hoey. pfqsLfh ny KusL hoky ‘isK Drm ivc pRvysL
krvfAux vflI jugq’ pMj aMimRqDfrIaF dy rUp ivc sdf vfsqy pMQ nUM soNp idqI .
iesdy nfl hI ‘crx pfhul’ vfly cldy af rhy ‘isK Drm ivc pRvysL’ dy nIXm nUM sdf
vfsqy, pMjF qoN iqafr "KMzy dI pfhul" ivc qbdIl kr idqf. iPLr afpjI ny, isK Drm
ivc pRvfn krvfeyy gey, ies pMjF vfly nIXm dI -dfdU dI kWbr nUM klfm smyN, cmkOr
sfihb dI gVHI vflI Gtxf smyN aqy bMdf isMG jI nUM pMjfb Byjx smyN- pMQ dI iqafrI
vI afp hI krvfeI. aMq 6 akqUbr sMn 1708 nUM jdoN pMjF nUM qibaf KVf krky, sfihb
sRI gurU gRMQ sfihb jI dI sMpUrxqf aqy gurgWdI df aYlfn kIqf qF ieiqhfs pRisD
iqMn hukm vI kIqy. ieh hukm sn "pUjf akflpurK kI, prcf sLbd kf, dIdfr Kflsy
kf".
ies sfry df arQ sI ik iehnF pMjF ny ijhVI pMQ dI agvfhI krnI hY
Auh gurbfxI dI qibaf rihky krnI hY. 1[ kyvl akflpurK dy BX ivc rihky hI agvfhI
krnI hY iksy mnuK dI aDIngI jF iksy injI hWsd, vYr-ivroD dy afDfr qy nhIN krnI.
2[ pMQk agvfhI krn vfsqy Aus vWkq dy pMj ipafiraF df kyvl aMimRqDfrI hoxf hI
kfPLI nhIN, ies ijLmyvfrI nUM inBfa rhy mnuK gurbfxI dy ieWqny Bfry ivdvfn hoxy
jLrUrI hn ik AuhnF rfhIN kIqI geI agvfhI ‘prcf sLbd kf’ vI hovy. ijsdy arQ hn ik
AuhnF rfhIN idqI syD jF PLYslf gurbfxI dfiery qoN bfhr nf jFdf hovy. 3[ Aus smyN
dy ajyhI syvf inBfa rhy pMj ipafry kyvl srUp krky hI nhIN inqfpRqI dy jIvn ivc
vI gurbfxI jIvn vfly hoxy jLrUrI hn.
hux dsmysL jI rfhIN nIXq kIqI geI ies ksvWtI qy lgf ky dyKdy hF
ies Kyz nUM, pMQ ny ijhVI ipCly 60-70 sflF qoN ‘hukmnfimaF’ dy rUp ivc sLurU
kIqI hY. iehnF dI ieh Kyz ies ksvWtI qy pUrI AuqrdI dI vI hY jF ik nhIN. pqf
lgygf ik iehnF nUM sLfied ieh vI nhIN pqf ik isK Drm ivc ies pdvI df pMj ipafrf
isWstm hY kI?
"jdoN qusI afp hI dUijaf dy dbfa ivc aqy injI hWsd dy Bry hoey
ho ky kMm kr rhy ho aqy qusI afphI gurbfxI dy isK nhIN blik sMqF-sfDF dy isK ho.
iesqrHF quhfzy rfhIN jfrI ‘hukmnfmy’ vI ‘prcf sLbd kf’ vflI asliaq qoNN kohF dUr
hn. ieWqnf hI nhIN, ‘pMQ ivcoN Cykx vflf hWk’ afiKr, quhfzy kol afieaf ikQoN?
gurU gRMQ sfihb jI ny qF ieh hWk iksy nUM idqf hI nhIN. iPLr ieh vI nhIN- loV
muqfibk pMj ipafry kOx hovx? iesdf PLYslf vI smyN smyN nfl, smUcy pMQ ny krnf hY
aqy ieh sdf bdlvyN hI hoxy hn. ieQy iksy ahudy, sQfn jF ieko hI bMidaF df hmysLF
‘pMj ipafry’ hox vflf vI koeI nIXm, pfqsLfh ny nhIN idqf. qF iPLr quhfzy
‘hukmnfimaF’ df jF iPLr quhfzy apxy afp ‘pMj ipafry’ bxky bYTx df kI
muwl????
DnvMq isMG