AunHF nMU suwitaf jf cukf sI aigafnqf
dy Aus aMnHy KUh ivwc, ijQoN kWZx vfsqy gurU pfqsLfh vrgf koeI mhFblI mrd sUrmf,
aqy juJfrU joDf hI jurawq kr skdf sI. ikAuNik Aus sLrDf ivwc qF AunHF dy koml
jjLbfq vI Eq pRoq sn. Auh qF apxI Aus krnI ivruD[ iewk sLbd vI sunx nMU iqafr
nhIN sn. drasl iehI Auh "aklI sfihbu syvIaY…" vflI Gft sI ijsdf ik Auh
pUrI qrHF isLkfr hoey pey sn. swcy-suwcy mnuKI Drm vflI gwl AunHF nMU pUrI qrHF
BulvfeI jf cukI dI sI. iehI qF akl-ivcfr vflI Auh cIjL hY ijhVI ik pujfrI sLyRxI
nMU kdy rfs nhIN afAuNdI. Pokt krmkFzF ivc AulJfey ibnF, AunHF rfhIN luwt Ksuwt
sMBv hI nhIN-Purmfn hY "pzIaf kvn kumiq qum lfgy ] bUzhugy prvfr skl isAu
rfmu n jphu aBfgy" (pMnf 1102)
sWcI sLrDf aqy aMnHI
sLrDf-sWcI sLrDf hriek isKI jIvn df jLrUrI
aMg hY aqy aMnHI sLrDf isK Drm dI sMpUrx qbfhI. ivcfrhIn hoky kyvl lokfcfrI jF
apxy mn ipCy turn vflf jF iPLr dUijaF dI dyKf dyKI, rIqI irvfjF dy nfm qy pfey
gey, sLfiqr lokF rfhIN Brm-BulyiKaF, sgxF-apsgxF df isLkfr mnuK-inrf purf
aigafnqf vs kyvl vihm aqy sihm dy hI jfl ivc PLisaf rih jFdf hY. ieh sfrI krnI
kyvl anHIN sLrDf dy afsry hI cldI hY. ieQy idmfgL-ivcfr jF dlIl dI vrqON AuWkf
nhIN huNdI. dUjy pfsy gurU pfqsLfh rfhIN bKsLy sc dy mfrg qy hriek krnI bfxI dI
syD-isiKaf-ivcfr dy afsry hI huMdI hY. iesy dy nfm hY isKI jIvn dI kmfeI krnf
aqy PLurmfn hY "isKI isiKaf gur vIcfir ] ndrI krim lGfey pfir" (pM:465).
‘sLrDf’ qF jLrUrI hY pr iehI hY Auh scI ‘sLrDf’ ijs Aupr isK Drm dI buinafd KVI
hY. PLYslf hY "BfAu Bgiq kir nIcu sdfey ] qAu nfnk moKMqru pfey"
(pM:470). pr isKI dI ieh buinafd aj pUrI qrHF ihWlI peI
hY.
Drm aqy sLrDf df
imlfp-afmqOr qy mnuK duKF-qklIPF df grwisaf
huMdf hY. PLurmfn hY "mfnu mFgAu qfnu mFgAu Dnu lKmI suq dyh"(pM:1307).
iksy nMU puwqr cfhIdf hY, iksy nMU vpfr ivwc vfDf. iksy nMU mukwdmy ivwcoN ijwq,
iksy ny apxI iesqrI nMU vws ivwc krnf hY aqy ikwDry iesqrI ny afpxy pqI nMU.
iksy nMU qrwkI dI loV hY aqy iksy nMU kuJ hor. afmqOr qy apxy duKF df mfiraf
mnuK Drm vl tur pYNdf hY. iesyqrHF, Aus vWkq keIN vfrI bMdf, gurU pfqsLfh dy dr
qy vI mMgqf bx ky afAuNdf hY. mOjUdf hflfq ivwc gurduafiraF df vfqfvrx vI pUrI
qrHF krmkFzF nfl dUisLq kIqf jf cukf hY. jdoN Auh gurU dr vl vwDdf hY qF tyk
lYNdf hY iek jF dUjy krmkFz dI. koeI suKnf suwKdf hY aqy koeI clIhy. koeI pfT
suKdf hY jF iesLnfn. dUjy pfsy qF ieh dr hI gurU nfnk pfqsLfh df dr hY, sB qoN
vwzf dr. pRfpqI ho jFdI hY-kyvl Aus scy dy dr df suaflI bxn krky. mMg qF pUrI ho
jFdI hY pr afDfr bx jFdf hY iek jF dUjf krmkFz.
jy swc muwc gurduafrf sfihb dy aMdroN
gurbfxI ivwcfr, gurbfxI jIvn rfh, dI vrKf ho rhI hMudI, qF AuhI mnuK "duKu
dfrU suKu rogu Bieaf jf suKu qfim n hoeI" (pM: 469) anusfr, BfvyN
gurU dr qy igaf qF sI-afpxI mMg jF iksy duK qklIP dI invrqI kfrx, pr hux sicafrf
bnx vl hor agy turdf. Ausdy jIvn dy kdm sdIvI anMd Bfv "jf suKu qfim n hoeI"
vl agy vWDdy. AusnMU sMsfrk duKf suKF dI aslIaq "suKu duKu duie dir kpVy
pihrih jfie mnuK" (pMnf 149) aqy "duK suK doAU sm kir jfnY burf
Blf sMsfr" (pMnf 1256)’’ vflI idRVqf afAuNdI. Ausdf jIvn mnuKI guxF
vl AuWcf AuTdf. Auh sMsfrk mMgF ivwcoN idnoidn AuBrdf aqy "mfgnf mfgnu nIkf,
hir jsu gur qy mfgnf" (pMnf 1018)’’ vfly pfsy afpxy mnuKf jIvn dI
sMBfl vl vwDdf. pVH qF Euh bVI sLrDf nfl irhf hY "ibrQI kdy n hoveI jn kI
ardfis" (pMnf 819) pr scfeI ieh hY ik Aus aMdr ‘jn’ bnx dI gl bx hI
nhIN rhI. jn df arQ hY ‘hukmI bMdf’. iesdy Ault ieQy qF, krmkFz ‘qy Pokt ivsLvfs
Aus aMdr inwq nvF rUp Dfr Dfr ky idRV hMudy jf rhy hn. gurU vfsqy swcI sLrDf qF
Aus aMdr gurbfxI aiBafs aqy ivwcfr qoN ibnF sMBv hI nhIN sI. nqIjf gurduafry aqy
gurU vfsqy anHI sLrDf qF Aus aMdr vwDdI jFdI hY pr iswKI jIvn aqy AuWcI suwcI
bfxI vflI scI sLrDf socxI nhIN bx afANdI. sfrI Aumr Pisaf rih jFdf hY
vihmF-BrmF, mMglF-sLincrF, jfq-brfdrIaF, suwcF-iBwtF, rwKVIaF-itwikaF,
tUixaF-kWbrF-mVHIaF-mUrqIaF dI pUjf ivc aqy pqf nhIN ikwQy ikwQy. hukmI bMdf Bfv
‘jnu’ kdy bx hI nhIN skdf. inrfsLf aqy BWtkxf hI Ausdf jIvn bxI rihMdI
hY.
nfm nMU qF asIN aKvfAuNdy hF ‘iswK’,
sLrDf vI sfzy aMdr bhuq huMdI hY. pr hr kMm gurU dI isiKaf dy Ault sfzy jIvn aqy
pirvfrF ivwc BrpUr rihNdf hY. ‘DI’ dI nhIN blik KfihsL ‘puwqr’ dI krdf hY. BrUn
hwiqaf, nUhF nfl ivwqkry, nisLaF dI Brmfr, sLgnF-rIqF dy isLKr, lohVIaF-idvflIaF
qoN Pursq nhIN. sMgrFdF-mwisafvF dI jwkV. krvfcOQ qy pUrnmfsLI dy vrq.
sLrfDF-nrfiqaF dy vihm. iesy df nqIjf hY ik ivBcfr dy awzy aqy sLrfb dI KrId leI
lfeInF ivwc KVy hn aqy Auh vI iswKI srUp ivwc. aMdr gurU dr vfsqy sLrDf dyKo qF
aMqf dI hY, pr isKI jIvn vflI gwl hI muwkI peI hY. gurbfxI ivcfr aqy jIvn
rfhIN srdfrI krnI sI sfrI dunIaF dI, pr ruldy jf rhy hF dunIaF dI BIV ivwc.
zubdy jf rhy ivcfrhIn anHIN sLrDF qoN pYdf hOey krmkFzF dy icWkV ivc. TIk Ausy
icWkV ivc, ijQy zuWby pey sn, hrduafr aqy kurUKyqr afid jfn vfly.
ies anHIN sLrDf dy kuJ drsLn
gurduafiraF ivcoN- awj ieh aMnHI sLrDf vflf
rfKsLs gurduafiraF aMdr kfPI gihrIaF jVHf jmf cukf hY. kOm pfsoN ivwcfr sLkqI
pUrI qrF KohI jf cukI hY. awj iswK dI sLrDf df kyNdr gurbfxI soJI nhIN, blik
gurduafiraF dIaF sMgmrmr vflIaF iblizMgF, sony dy kls, byloVy srovr, sony-cFdI
dIaF pflkIaF, jLrUrq qoN keI guxf vWD pRsLfid qy rumfly, aKMz pfTF dIaF lfeInF
‘qy lVIaF, dysI iGAu dI cOvI GMty bl rhIaF joqF, kWcI lWsI nfl PLrsLF-QiVaF dy
iesLnfn hn. aj qF sfnMU BfeI zwly vflI sfKI vI cyqy nhIN "zilaf! sMsfrk vsqF dy
bdly qYnMU sMsfrk vsqF, qfkqF qF byaMq iml skdIaF hn, pr gurU qF kyvl ‘apxf mn’
dy ky hI imlygf". ies smyN sfzy nfl vI iehI kuJ vfpr irhf hY. isKF kol mfieaf
aqy PLokI sLrDf qF bhuq hY pr iswKI nhIN.
ies aMnHI sLrDf kfrx aj sfzy gurpurbF
aqy smfgmF ivc vI itkfa nhIN irhf. sfzy gurpurb-gurpurb nhIN, myly bx cuky hn.
sfzy ngr kIrqn, dUijaF dI qrHF jlUs bxky rih gey hn. pRBfq PyrIaF nUM ‘kwcIaF
DfrnfvF dy kyNdr aqy cfa PyrIaF’ kihxf vyDyry Xog ho cukf hY. sMsfr pWDr dIaF
sfzIaF srb AuWqm sMsQfvF ‘gurU kf lMgr aqy kVfh pRsLfid’- dovY hI qihs nihs hoky
kyvl BFq suBFqy lMgrF df rUp lY cukIaF hn. ieh sfrf kirsLmF vI aMnHI sLrDf df hI
hY. afiKr, iks ZMg nfl asIN dunIaF nMU pRgt krFgy ik gurU nfnk pfqsLfh dI AuWcI
suwcI iswKI kI hY? kroVF arbF rupey aqy pMQk qfkq, iehnF gurpurbF aqy KIrF-PrUtF
dy lMgrF qy Krc krky, sLfm nMU iksy nMU socx dI ieh Pursq hI nhIN ik piqwqpuxy
nMU ikvyN Twl pfeI jfvy? iksy sLrfb CwzI hY jF nhIN? KMzy kI pfhul vflI lihr
ikqwnI pRbl hoeI hY? kysF, dfVHI dI byadbI……?
Xfd rKo! iswKI df PYlfa qF hI
ho skygf jy iswKI dI KusLbo sfzy jIvn ivwcoN af rhI hovygI. bfxI vl qF hI koeI
iKwicaf afvygf jy bfxI vflf jIvn sfzy aMdr hovygf. nhIN qF lokfeI iesnMU iswKF
dI cIjL smJ ky sfzy qoN dUr rvHygI. afAux vflI pnHIrI aj vYsy hI sfzy qoN kWtI
jf cukI hY. ikAuNik bfxI dI ijs cuMbkI qfkq ny EunHF dI sMBfl krnI sI Auh qF
sfzy kol hI nhIN. sfzf jIvn qF Biraf ipaf hY anHIN sLrDf aqy idKfvy dy
krmkFzF dI sVHFd nfl.
vfh rI sfzI sLrDf! vfh!- gurU pfqsLfh dI svfrI iewk sQfn qoN dUjy sQfn qy lY jfxI hY.
pYdl jf rhy hF. siqkfr df pihlU qF ieh hY ik agy rsqf sfP hovy. pihlF sVkF
kwcIaF hMudIaF sn. imwtI nMU ibTfAux vfsqy pfxI df iCVwkf vI kr ilaf jFdf sI
qfik gurU mhfrfj Aupr jF nfl jFdIaf sMgqF Aupr kwcI imwtI AuWz ky nf pvy. awj
sVkF pwkIaF hn, iPr vI pfxI agy iCVkI hI jf rhy hF. pYr icwkV nfl Br jfx aqy
gurU asQfn qy pujky BfvyN AuQy ivsLIaF sfrIaF cwdrF-kflInF, pYrF dy icwkV nfl
gMdy ho jfx; pr asF ieh nIXm pUrf krnf jLrUr hY. hflFik iswK rihq mirXfdf ivwc
vI ajyhI koeI ihdfieq nhIN.
ngr kIrqn pfxI dI trflI aqy JfVU
syvf-ieQoN qIk vI Czo! ngr kIrqn jf irhf
hY. bfbf jI dI svfrI trflIaF, trYktrF qy susLoBq hY. iPr vI pfxI dy tYNkr agy
iCwVkf vfsqy lgf idqy hn. hQF ivwc JfVU PVy sVkF soqI jf rhy hF. bdobdI imwtI
Gwtf Auzf ky, nfl jf rhIaF aqy drsLn krn afeIaF sMgqF qy pfieaf jf irhf hY; pr
socy kOx? ieh pirpftI kuJ ieiqhfsk gurduafiraF qoN turI ‘qy lokl ngr kIrqn vI
ies dI jwkV ivwc af gey.
iek jl qoN dUjy jl dI vWD
ivsLysLqf, rfq PyrIaF aqy kIrqn drbfr- iksy
swjx dy mn ivwc ivcfr AuiTaf ik idlI sIs gMj sfihb dI ieiqhfsk KUhI qoN jl ilaf
ky, bMglf sfihb dy PrsL Doqy jfx. bs, sYNkVy sMgqF ies kMm ivwc ruwJ geIaF. sIs
gMj idlHI qoN bMglf sfihb-isrF qy pfxI dIaF gfgrF cuwkI, Auh vI bhuqy nMgI
pYrIN.…… hux qF kuJ pRBfq PyrIaF hI nhIN blik rfq PyrIaF vI arMB ho cukIaF hn jo
rfqI 12-1 vjy iek ieiqhfsk gurduafry qoN arMB ho ky svyry
7-8 vjy dUjy ieiqhfsk gurduafry pujdIaF hn. ies qrHF dWs dWs iklomItr dy
Pfsly qy pujxf, ieh vI iek nvF mhfqm bx cukf hY. pfqsLfh Purmfa rhy hn "mnhiT
iknY n pfieE sB Qky krm kmfie ] mnhiT ByK kir Brmdy duKu pfieaf dUjY Bfie"
(pMnf 593). afiKr, asIN iks gurU nfnk pfqsLfh dI isKI df pRcfr kr rhy
hF, apxIaF ienHF krnIaF ivwcoN?[[[[[[[ kOm dy lKF kroVF lgf ky, kIrqn drbfr ho
rhy hn. pr gurU vfsqy kyvl idKfvy dI sLrDf pRDfn hY. rosLnIaF, sjfvtF qF hn pr
bfxI dI rosLnI- sLfied koeI loV hI nhIN? n pqf hY ik koeI kwcI bfxI pVH irhf hY
jF pwkI? pRmfx ijhVy vrq irhf hY Auh Zuwkdy vI hn jF nhIN? sfKI hY jF mnGVMq
khfxI? pVHx vflf afp vI pfhul pRfpq aqy jIvn vfly hn jF ik nhIN? keI vfrI qF
kIrqnIey vI gYrisK hI hn, bws PokI vfh vfh dI loV sI, Auh qF iml hI jFdI hY.
kOm dy lKF-kroVF zuby qF kI hoieaf, afiKr ho qF sBkuC sLrDf nfl hI irhf
hY…[
koeI smF sI jdoN anHIN sLrDF clI sI,
pflkI dy pfvy Guwtx qoN, rumflf cuwk ky drsLn krn qoN-mMjy hyT pfxI df brqn jF
boql rKx qoN, suKxf suKwx qoN. BfvyN ik suKxF vI gurU-akfl purK nfl iek sLrq hI
hY jo gurU dr qy pRvfn nhIN. ieh qF sLukrfny ‘qy rjLf df Drm hY. jy kr ieQy hI
sMBl jFdy qF vI nuksfn Gwt hMudf. gl agy turI qF grm-TMzy suKfsn sQfnF aqy
rumfilaF qy jf pujI. ies vWkq mfnoN krmkFz aqy aMnHIN sLrDf hI sfzf Drm bx cukf
hY. gurU dI swcI sLrDf jo bfxI soJI qoN idRV hoxI sI, KMB lf ky AuWzI peI hY.
nqIjf-n koeI bfhroN iswKI vl iKicaf jf irhf hY n pnIrI ivwc hI iswKI dI soJI
hY. kyvl jjLbfqI-jnUMnI isKI aqy Pokf josL vwDdf jf irhf hY aqy bdly ivc
piqwq puxf qyjLI qy hY. anHI sLrDf aqy Pokt krmF dy rUp igxdy jfeIey qF koeI aMq
hI nhIN. pfqsLfh df Purmfn hY "krm Drm pfKMz jo dIsih iqn jmu jfgfqI
lUtY" (pMnf 747)
ajokI isKI sLrDf dIaF kuJ hor
JWlkIaF- ipCly idnIN hirafxy ivwc iek bwcy bfry
msLhUr kr idqf igaf ik ieh gurU nfnk jI df avqfr hY. sfrf pMQ Aumwz ipaf. trwkF
trflIaF lY ky Aus pfsy vhIrF GWq idqIaF. pYdl, sfeIkl, skUtr svfr Bfv ik drsLn
krn vfilaF df koeI aMq nhIN. sLrfrqIaF ny lKF btory, aqy rfqo rfq cldy bxy.
sMgqF dI jo byaMq sLrDf sLkqI DMn aqy qfkq brbfd hoeI Ausdf koeI ihsfb nhIN.
‘gurU nfnk pfqsLfh dI mhfn hsqI kI aqy AuhnF df avqfr kI? kOx
smJfey’.
kuJ sfl pihlF isLmly ivc iksy swjx ny ielfn kr idqf ieh coly sfihbfjfidaF dy hn, mwQf
tykx vfsqy pujx vfilaF dI koeI sImF nhIN sI. drsLn krn qIk sImF rihMdI qF vI kuJ
gl sI. ieQy qF cVHql dy aMbfr lg gey. jdoN ik asF mwQf tykxf hY kyvl ‘sfihb sRI
gurU gRMQ sfihb jI’ nMU.
afiKr pRbMDk isafxy
sn- "kuJ smF pihlF Pqir ngr, idlI ivKy
iksy mfqf ny apxf invfs, gurduafrf sfihb ivc bdl idqf. ‘mfeIaF df gurduafrf’
msLhUr ho igaf. iPr iksy idmfg ny sLuqwrI CwzI ‘mYnUM supny ivc sfihbjfdIaF dy
drsLn hoey hn aqy ieh sQfn sfihbjfidaF df hY, Auh ieQy pWDfry sn-hr mMglvfr
ijhVf ieQy bMUdI-brPI df pRsLfd JVHfvygf, AusdIaF mnokfmnfvF pUrIaF hoxgIaF. kuJ
idnF ivc hI Aus sQfn nfl ikwqnI sLrDf sLkqI juV geI, ‘sunx qy dyKx nfl hI Prk df
pqf lg skdf hY. jdik sfihbjLfdy kdy iewDr pDfry hI nhIN. iPr mMglvfr aqy
brPI-bMUdI df pRsLfid qF hnumfn dI pUjf nfl sMbiDq hY jF ik gurduafry nfl-kOx
socy? KYyr ies pfT dI kyvl qIjI Cfp qIk ieQy dy pRbMD ivc kuJ ajyhy drdI aqy
isafxy sWjxF ny pRvysL kIqf hY aqy sMgqF dI iesy aMnHI sLrDf nfl af rhI mfieaf
nfl iek vWDIaf hspqfl Ausfr ilaf hY. iesqrHF ies byaMq mfieaf nUM muV sMgqF dy
vWzy ihWqF ivc vrqxf, pRbMDk vIrF df ieh DMnqf Xog kdm hY.
‘cMdrmF ivcoN gurU nfnk pfqsLfh
drsLn dy rhy hn’- ipCly idnI ieh vI iksy
idmfg dI Aupj sI . jMgl dI awg dI qrHF ieh gl PYl geI. sMsfr Br ivc sMgqF rfqF
bwDI cMdrmF nMU dyK rhIaF hn "Auh gurU nfnk pfqsLfh!--- Auh gurU nfnk
pfqsLfh!---Auh[["---
insLfn sfihbF dy coly aqy hor bhuq
kuJ- sfzy insLfn sfihbF dy coly suMdr nvyN
aqy cmkdy hox, cMgf AuWdm hY. kuJ smyN bfd nIXm nfl hr iek gurduafry ivc ajyhf
nIXm hoxf cfhIdf hY. pr gurduafrf bMglf sfihb idwlI ivc drsLn kro rojLfnf,
insLfn sfihb vfsqy ieWk nvF colf puj jFdf hY. keI sflF dI aYzvFs buikMg peI hY.
aqy iPr ijs qrIky nfl pihlf colf pfV pfV ky AuqfiraF jFdf hY. iPLr iehnF, AuCfl-
AuCfl ky hYTF suty jf rhy tuWkiVaF nMU, sMgqF bVI sLrDf nfl apxy apxy GrF ivc lY
ky jFdIaF hn. kYsI ajIb bnI peI hY aj sfzI ieh hflq! iesdy Ault jdo iksy srkfrI
dPqr ivc, purfny komI JMzy dy tukVy ivc, iksy ny gLlqI nfl, purfxIaF PfeIlF bMnH
idqIaF qF sfry dysL ivc hfey qobf mwc geI pr dUjy pfsy sfzI ivcfr sLkqI qoN KflI
ho cukI sLrDf, sfnMU ikQy lY jfrhI ho, kI ieh socx df ivsLf nhIN? kI ieh kOmI
insLfn df siqkfr hY jF byadbI? jF iPr sfzI aMnHI sLrDf?
Poto pUjf isK Drm df
nIXm nhIN- gurU pfqsLfh dy swcy suwcy aqy prqWK drsLn kyvl gurbfxI
ivcoN hI hoxy hn. asIN igafn dy pujfrI hF srIr dy nhIN. iPr vI aj dI sfzy aMdr
vWD cukI iesy aMnHI sLrDf dI hI dyx hY ik pihlF idwlI gurduafrf bMglf sfihb ivc
gurU hirikRsLn sfihb jI dI Poto cuBwcf sfihb ivc lgfeI geI. holI holI ies nMU
sony dI mUrqI ivc bdl idqf igaf. gurbfxI soJI qoN KflI aqy aMnHI sLrDf dy gulfm
hox kfrx aj sfzy ivcoN ikWqny hI lok, Aus sony dI mUrqI agy mWQf pihlF tykdy hn
aqy aMdr bfd ivc. idwlI ivc hI gurduafrf sIs gMj sfihb ivKy ieiqhfsk drKq dy qxy
agy mwQf tykx vfly aqy Aus Aupr dyvI pUjf dI nkl qy, lfl cuMnIaF cVHf ky ardfsF
krn aqy krvfAux vfly vI Gwt nhIN. afiKr ieh sB kI hY? Xog pRbMDkF kfrx ieh pRQf
hux kuJ rukI qF hY pr Poto pUjf, smfDI pUjf, qxf pUjf ajy vI idlI dy gurduafrf
sIs gMj, rukfb gMj, bMglf sfihb ivc jLorF qy hY.
aj ijs pfsy vI njLr mfro-aMnHI sLrDf
sfzI rWg rWg ivc smf cukI hY. sfzy anMdkfrj, jMmnf-mrnf pUrI qrHF sgxF-apsgxF,
rsmF-rIqF dI jWkV ivc afieaf ipaf hY. pfhul df cyqf nhIN pr ‘crxfimRqF’
dI koeI igxqI nhIN.
qyjI nfl vwD rhI aMnHI
sLrDf aqy krmkFzF df ipCokV-gurbfxI ivwc iewk-do jF cfr vfrI nhIN,
hjLfrhF vfrI mnuK nMU krmkFzF qoN sucyq kIqf igaf hY. kmfl qF ieh hY ik aj
‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’ df pRkfsL krky aqy hjLUrI ivwc hI sfzI ieh aMnHI
sLrDf aqy Pokt krmkFz isLKrF nMU CuUh rhy hn, ikAuN? iesdf spwsLt AuWqr aqy
iesdy kfrx vI sfnMU ieQoN hI ZUMzxy pYxgy. dsmysL jI dy joqI joq smfAux AuprMq
iswK bhuqf krky jMgF juDF ivwc hI Psy rhy. gurduafiraF df ieMqjLfm ijLafdfqr
anaiDkfrI mhMqf-pujfrIaF pfs clf igaf. AunHF ny hr iek bRfhmxI krmkFz Aupr
gurmwq dI cfsLnI cVHf ky, iswK sMgqF nMU vwD qoN vwD AulJfieaf. dUjf-bhuqy
ieiqhfsk gurduafry, GxI vsoN qoN bfhrly ielfikaF ivwc sn. afpxy afpxy ieMqjLfm
aDIn gurduafry dI afmdn vwDfAux vfsqy anykF glF, gurU pfqsLfh nfl joV ky
gurduarf sfihbfn qy hfvI kIqIaF geIaF. ijvyN "ies gurduafry bfrHF pUrnmfsLIaF
iesLnfn krn nfl suwky-hry ho jfxgy[[ AuWlfd pYdf hovygI" "ieQy iewk vfrI sMnH
(muGfr) ivwcoN inkln nfl curfsI kwtI jfvygI" "ieQy lgfqfr bfxI jpu dy84 pfT aqy
84 iesLnfn sfzI cOrfsI kWtdy hn"--iewk ieiqhfsk gurduafry nMU rog kwtn vflf
msLhUr kr idwqf aqy dUjy bfry ieh Brm pYdf kr idwqf-"ijsnMU mfiek smirDI cfhIdI
hY Auh ieQy jLrUr afvy" afid. hflFik gurduafry sfry hI, ieko pfqsLfh dy dr hn
aqy gurU df dr hI mn mMgIaF murfdF pUrIaF krn dy smrQ hY. AuMJ vI ieh qF Auh dr
hY ijwQy afAux vfly vfsqy, sMsfrk kfrx BfvyN kuJ bxn. ieQoN qF Auh afqmk avsQf
pRfpq honI cfhIdI hY ik mnuK apxIaF CotIaF-motIaF mMgF df gulfm rvy hI nhIN.
iesdy Ault aj asF sMgqF nMU joV idqf hY, vwKrIaF vwKrIaF gurduafiraF dIaF
iblizMgf nfl’. hflFik gur AupdysL qF sfry pfsy ieko hI sI pr jdoN bfxI dI soJI
hI sMgqF ivwco Kqm kr idqI geI! aj byrIaF, ipWplF smfDIaF dI pUjf gurduafiraF
ivcoN hI krvfeI jf rhI hY. vwKry vwKry gurduafiraF dI ieiqhfsk mhfnqf qF iewk
vwKrI gl hY. loV sI AuQoN dI ieiqhfsk pRyrnf lYx dI, AulJ gey asIN isKI ivruD
aMnHI sLrDf ivwc.
isMG sBf lihr df arMB-ies qoN bfad isMG sBf lihr AuTI aqy ies anHIN sLrDf nUM kuJ
TwlH peI. pr awj kI hY? asIN mhMqF-pujfrIaF qoN vI do kdm agy inkl cuky hF.
igxy-cuxy pRbMDk, gRMQI sfihbfn, pRcfrk, rfgI awj vI hn ijhVy swcmuwc hI drdI
aqy jfgdy hn pr bhuiqaF dI hflq iesdy Ault hY. awj sPl pRbMDk Auh hY ijsny
gurduafry dI iblizMg kwcI qoN pwkI krvf idqI, bYNk bYlyNs keI guxF kr idqf. sPl
pRcfrk qy rfgI Auh hY ijsny vwD qo vwD lokfeI iekwTI kr leI. sPl gRMQI Auh hY
ijsdy afAux qoN bfad golk vwzI ho geI.
iesdy Ault aj sfzy ivwcoN ikwqny
pRbMDk, rfgI, gRMQI jF pRcfrk hn ijhVy ieh bYlyNs sLIt iqafr krdy hn hn aqy
ijnHF pfs mfpdMz ieh hY ik AunHF dy syvfkfl ivc, ikWqnI sMgq ny pfhul pRfpq
kIqI? ikWqny gYriswKF ny iswK Drm ivwc pRvysL kIqf? ielfky ivwcoN mVHI
pUjf-kWbr-buwq pUjf, guWgf pUjf afid ikWqny lokF ny Cwz idqI? iksdy ielfky ivwc
vihmF-BrmF pKoN jfgirqI afeI? jykr ielfky ivwcoN nhIN qF GWt qoN Gt sMgqF ivwcoN
hI shI ikwqinaF ny sLrfb afid nsLy Cwz idwqy-ijhVy ik mfVI sMgq kfrx ies lpyt
ivwc af cuky sn?
lKF-kroVF, kOm dy lgf ky, ikWqny
ikWqny idnF dI bysLumfr imhnq krky gurpurb smfgm kIqy jFdy hn. BfrI igxqI ivwc
sMgqF dy iekwT ho jFdy hn. sMgq qF Br geI--pRbMDk KusL hY "bVI sMgq sI". pRcfrk
KusL hY "mfieaf KUb afeI, sIjLn vDIaf lg igaf". iswK qF bfhroN sjdf koeI njLr hI
nhIN af irhf pr piqwq hox vfilaF dIaF lfeInF lgIaF peIaF hn. ieh hY
nqIjf--awj sfzy ‘iswKI pRcfr, kIrqn drbfrF, ngrkIrqnF aqy gurpurbF’ dy vwD
cwVHky mnfAux df. ieh isWtf hY aj DWVf DWV gurduafiraF dIaF iblizNgF KVIaF krn
df aqy ‘rfgI-ZfzI-kQfvfckF-pRbMDkF’ dI igxqI vDfAx df. ieh kyvl kuJ iesLfry
hn. hflq sfzI aj ieh hY ik ‘mrjL bVHqf igaf ijAuN ijAuN dvf kI’
vfh ry sfzf
mfpdMz!- jdoN sfzI sfrI dOV Bwj hI ies
vfsqy hY ik iblizMgF kwcIaF qoN pwkIaF bxn, bYNk bYlyNs vwDy, gurduafry dI afmdn
vDy, BIV vwD qoN vwD kwTI hovy. sfzy iswKI pRcfr dI soc, iswKI jIvn vl hY hI
nhIN, qF qrIky vI AuhI vrqFgy, jo mMhq qy pujfrI vrqdy sn. vwD qoN vwD Brm jfl
PYylfE, krmkFz aqy aMnHIN sLrDf nMU pwTy pfE, lokfeI df iDafn bfxI soJI vloN
DuMdlf kro. afiKr jo bIj asIN pf rhy hF, AuWgygf vI AuhI iPLr AulHfmF iks nUM.
ies kMm vfsqy KMzy dI pfhul jF iPr iswKI jIvn-soJI dI loV vI kI hY? afiKr iehI
sBkuJ qF krnf hY? ies pfsy rihMdI ksr sfzIaF gurduafrf coxF vfly inXm ny vI pUrI
kr idqI hY. Xfd rKO! jykr asF bcxf hY qF kyvl bfxI soJI vfly jIvn qoN pYdf hon
vflI ‘sWcI sLrDf’ nfl hI bcnf hY. ieh ‘aMnHI sLrDf’ sfzy srvnfsL nUM KuWlf sWdf
hY aqy iesdy afsfr vI pUry bx cuky hn. aj sfzI hflq qF ieh hY "bIjy ibKu mMgY
aMimRqu vyKhu eyhu inafAu" (pM: 474) aqy ieh gl
bfxI syD anusfr hI ho rhI hY, iesqrHF sfzf bcfa kdficq sMBv
nhIN.