jgq kilafx ihq, siqgurU sihbfn jI ny pfvn bfxI dI rcnf kivqf
dy anyk rMgF, vMngIaF rfhIN kIqI hY. kivqf ivc klpxf AuzfrIaF, jjbfqI vlvly,
alMkfr, AudfhrxF afid dI vfrqk nfloN vDyry KuwlH hoieaf krdI hY. jo kfiv
AuzfrIaF kivqf ivc huMdIaF hn, AuhnF dy kyvl aKrIN arQ nhIN kIqy jf skdy. kivqf
ivc afKIaF aiq kQnIaF nUM BI, snmfn dI ingfh nfl dyKx dI rvfieq hY. pfiqÈfh jI
ny byÈumfr qrIky vrqky, gurbfxI nUM rOck BI bxfieaf hY, Xfd krnXog BI, aqy
iswiKaf dfiek BI. asIN afm mnuwK, inq idn afpxI bolcfl ivc, alMkfrF, AudfhrxF dI
KuwlI vrqoN krdy hF. BfeI kfhn isMG jI nfBf mhfn koÈ dy pMnf 86 qy, alMkfrF
bfry ies qrHF ilKdy hn- ‘‘sMigaf-gihxf, jyvr, BUKx (alMkfr imil QYlI hoeI hY
Dnf: m: p) 2[ Èbd aqy arQ dy vrnx krn dI Auh rIq, jo kfvX dI ÈoBf vDfvy.
alMkfr anMq hn, pr muwK do hn-Èbd alMkfr, jo ÈbdF nUM BUiÈq krn, jYsy ik
anupRfs afid. arQf alMkfr, jo arQF nUM soBf dyx, jYsy ik Aupmf rUpk afid. jy
Èbd aqy arQF alMkfr dovyN ieko QFvyN pfey jfx, qd AuBXflMkfr sMigXf huMdI hY.
BfeI kfhn isMG jI iesy gRMQ dy pMnf 10 qy ilKdy hn-’’Audfhrx-
sMigXf-idRÈtFq,imsfl, njIr``.
afAu hux gurbfxI ivcoN idRÈtFq vyKIey! kI iswDy qrIky awKrIN
arQ krky, iksy sfrQk nqIjy qy puwijaf jf skygf? Gwt mfnisk pwDr vfilaF nUM qF
sfDfrx ijhI kivqf BI smJ nhIN afAuNdI, gurbfxI vrgI zUMGI ivcfr ikvyN mn BFzy
ivwc pvygI? siqgur afgY sIsu Byt dyAu, jy siqgur sfcy
BfvY. afpy dieaf krhu pRB dfqy nfnk aMik smfvY..(1114) Auprokq Èbd ivc,
sIs Byt cVfAux df hukm hY, pr iswK aKvfx vfilaF apxf sIs gurU agy Byt kIqf? ieQy
arQ hovygf, apxf afpf gurU hukmF muqfbk clfAuxf. awgy hor vyKo-mYN
kfmix myrf kMqu krqfru.. jyhf krfey qyhf krI sIgfru..(1128) ies pMkqI ivc
siqgurU apxy afp nUM aOrq hoxf ilK rhy hn. qy afK rhy hn, mYN aOrq, (pqnI)
pRmysr pqI nUM irJfAux vfsqy, Aus dy mn BfAuNdf sINgfr kr rhI hF. pr siqgurU jI
qF purK sn, aOrq nhIN. kihx qoN murfd ik asMKF aijhy prmfx gurbfxI ivcoN pRfpq
ho jFdy hn. afAu hux ‘‘crnDUVI`` bfry ivcfr krIey. crn DUVI inmrqf
pRgt krn df kyvl iek ZMg hY. aKrIN arQF nfl glq arQ hoxgy. ‘‘crnDUVI jF sfD
kI DUV`` df byQvf pRcfr afpUM bxy sMqF ny kIqf hY. iswDy jF aiswDy ZMg qrIky
ivc, Auh apxy afp nUM iswK sMgqF nfloN AUcy, qy lgpg siqgurU jI dy bRfbr hox df
kukrm kr rhy hn. AuhnF ny sMgqF nUM igafn nhIN dyxf, ikAuNik ieh vsqU (igafn)
AuhnF kol hY hI nhIN. hF apxI pUjf insMg krvfAuxI hY, qy iswKF df (jokF vFg) KUn
BI pIxf hY. agr iksy ‘‘gYbI ÈkqI`` nfl, iswK igafnvfn ho gey, qF sfDF sMqF
df PfqIaf (aMqm ikiraf) avwÈ piVaf jfvygf.
srIrk iesnfn df, sPfeI df, gurbfxI ivwc anykvfr ijkr imldf
hY. ‘‘kir iesnfnu ismir pRBu apnf, mn qn Bey arogf``..
(611) lyikn pfxI pI lYx nfl, (smyq crn DUVI vflf pfxI) jF srIr df iesnfn
kr lYx nfl, mn qoN ivkfrF dI mYl rfeI mfqr nhIN Auqr skygI. nF hI gurbfxI df
Auqm igafn mYlf pfxI pI lYx nfl pRfpq hovygf. siqgurU jI qF Purmfn kr rhy hn- min
jUTY, qin jUiT hY, ijhvf jUTI hoie..muiK jUTy, JUT bolxf, ikAuN kr sUcf hoie..
ibnu aB sbd n mFjIaY, sfcy qy scu hoie.. (55) ivkfrF kfrn mn jUTf hY, qn
jUTf hY, jIB BI jUTI hY. ikAuNik jIB nfl, mUMh nfl JUT jo boilaf igaf hY. gurU
dy igafn rUpI (sbd) jl nfl, mn qn sfP pivqr hovygf. siqgurU jI inmrqf dy somy,
prAupkfr df mujwsmf sn. AuhnF afpxy afp nUM bhuq QfeI nIvF, inmfxf, pfpI, mUrK,
nIc qy kIt qk iliKaf hY. kI siqgurU jI aijhy sn? jI nhIN! Auh mhfn sn, igafn df
sfgr sn, akfÈ gMgf dy sUrj sn. pr afpxy afp nUM sMgqF dy syvk krky jfxdy sn.
pfvn pMkqI dy drsn kro-
mYN bDI sc Drmsfl hY.. gurisKF lYhdf
Bfl kY..
pYr DovF pKf Pyrdf, iqs inv inv lgF
pfie jIAu..(73)
guriswK siqgurU jI dy psIny vflI QFvyN, apxf KUn zohlx leI
iqafr rihMdy sn/hn. ieh ivcfr supny ivwc BI nhIN ilaf skdy, ik siqgurU jI sfzy
(iswKF dy) crnI lwgx AuhnF qoN syvf krvfAux. siqgurU jI ny ds jfmy Dfrn krky,
mnuKqf dI bhuq syvf kIqI, Èfndfr kIrqImfn sQfpq kIqy. Auqm jIvn df sMsfrI lokF
awgy, mfzl pyÈ kIqf. mnuKqf df pivqr gurbfxI sdf, mOjUdf smyN ivc (aqy BivK)
ieh rfh rusnfAuNdI rhygI. gurbfxI df igafn, ijMmyNvfr sMsQfvF vloN, ivDI pUrvk
vMizaf nhIN igaf. iesy leI afm mfeI BfeI, jn smUMh ‘‘crnDUVI, crn pfhul,
kuMB aMimRq, sRovr jl, cubwcy df mYlf pfxI pI ky,’’jnm sPlf`` krn df kUVf
Brm pfl rhy hn. ies df mqlb ik gurbfxI jIvn syD nhIN dy rhI, pYr DoiqaF vflf
mYlf pfxI cMgf lgdf hY. kfrn sfP hY ik awj qk, drbfr sfihb dy sRovr nUM ‘‘aMimRq``
krky prcfiraf igaf hY. aKOqI hir kI pOVI qy PwtI ilK ky
lfeI vyKI jf skdI hY. ijs qy ieh awKr ilKy hn-’’aMimRq df culHf ipwCy ht ky
lvo jI``. gurbfxI df ielfhI Purmfn kuJ hor hY, lAu suxo-
‘‘ijn vizafeI qyry nfm kI qy rqy mn
mfih..nfnk ‘‘aMimRqu eyku hY dUjf aMimRq nfih``..(1238)
jykr asIN siqgurU jI dy iswK hF, qF qy PYslf gurbfxI df atwl
hY, jykr ivakqIaF jQybMdIaF dI iswKI hY, qF gurbfxI ipCFh Dwk idwqI jfvygI. hor
asQfnF dI gl nF BI krIey, drbfr sfihb dIaF pRkrmF ivc hI, iek ruwK (byrI) duwK
dUr krn dI Xogqf pRfpq krI bYTf hY. ‘‘duK BMjnI`` byrI hY, ik pfvn gurbfxI?
iPr pRkrmF ivc aijhf ikAuN? muK sRovr ivcoN ieÈnfn krky ‘‘kohVI df rog
hitaf``, prcfiraf jf irhf hY. kI swc muwc ies qrHF hoieaf hY? kI gurbfxI pVn
krky, srovr df pfxI ÈkqI vflf bx igaf hY? pr aPsos! AuQoN dy syvfdfrF/mulfjmF
ivc inmrqf imTfs nyVy qyVy BI nhIN. jy ieÈnfn krky srIr df kohV ht skdf hY, qF
Bfrq Br ivcoN sfry kohVIaF df ieÈnfn ieQy nhIN krfAuxf cfhIdf? gurbfxI kuJ hor
Aupdys kr rhI hY-
bgulf kfg nIc kI sMgiq, jfie kurMg ibKU
muiK lfeIaY.
nfnk myil myil pRB sMgiq iml sMgiq hMsu
krfeIaY..(881)
siqgurU jI ny, bgulf kF aqy hMs ibrqI
df ijkr kIqf hY. pr awKrI arQ krn vfilaF ‘‘ivdvfnF bRhm igafnIaF`` ny, kfvF
qoN hMs bxf ky Auzf idqy. hux qF hflq ieQoN qk inwGr cukI hY, kuJ gurdvfiraF ivc
plfsitk dIaF QYlIaF ivc pf ky, ÈrDfvfn syvkF nUM ‘‘crnDUVI df pRsfid``
vriqaf jf irhf hY. sfDF df jUTf pfxI, jUTy tukVy, pRsfd smJky KfDy pIqy jf rhy
hn. kuJ aKOqI sfD qF bhuq awgy inkl cuky hn. afpxI jUT sMgq vfly sFJy lMgr ivc
imlf idMdy hn. ieÈnfn kIqf mYlf pfxI, kCihrf Doieaf pfxI, syvkF nUM aMimRq vFg
iplfieaf jf irhf hY. jQydfr, gRMQI, skwqr aqy hor lIzr lok, apxy syvk iswKF qoN
crnI/gozIN hwQ lgvfAuNdy afm vyKy jf skdy hn. drbfr sfihb ivclf bhuqf lfxf sfDF
dy zyiraF, tksflF ivcoN iesy qrHF dI ‘‘pVfeI``(?) krky afAuNdf hY. zyiraF
vflI mirafdf zyiraF vflf pRcfr hI drbfr sfihb ivc huMdf hY. ieQoN ‘‘isMG
sfihb`` jdoN bfhr dIaF styjF qy ‘‘Drm pRcfr`` vfsqy jFdy hn, iehnF dy ‘‘ivdvqf
BrpUr pRvcn`` bs suxdy hI rih jfeIdf hY.
ijs akflI dl df pRDfn, hvn krfvy, mukt
lgfvy, gl ivc mfqf dIaF cuMnIaF puafvy, aqy vzy iekwTF ivc ‘‘vfihgurU jI kf
Kflsf, rfm jI kI Pqy,`` afK ky, iPrkU ihMdU lIzrF df asIrvfd lYxf cfhy, Aus pMQ
df kOx rfKf? ijs gurdvfrf kmytI df pRDfn sqfeI sfl qoN rfjnIqI dy icwkV ivc gl
qk Disaf hovy, hjfrF lwKF vfrI gurU gRMQ sfihb dI hjUrI ivc, bVI byhXfeI nfl JUT
boly, Aus kOm df rwb rfKf. ijs pivqr Drm asQfn dy syvk axpV/aDpV hox, rfjsI lokF
dIaF kTpuqlIaF bx jfx, DVfDV mn mrjI dy ‘‘hukmnfmy`` jfrI krdy rihx iswKF
nUM akfl purK dy puwqr DIaF afKx dI QfvyN, ‘‘lvkuÈ`` dI aAulfd grdfnx, Auh
dUlf pMQ zuwibaf hI smJo. ‘‘crnDUVI`` vflf mslf qF mfmUlI ijhf hY, bhuq vwzy
msly ajgr vFg Kflsf pMQ nUM ingl rhy hn, pr iswKF dy muKI ‘‘cYn dI bMsrI vjf
rhy hn``. ‘‘crnDUVI`` nfl sbMDq gurbfxI Purmfx hfjr hn, ivsQfr BY kfrn arQ
krno sMkoc kIqf igaf hY- Kud Kycl kro.
1[ DxI ivhuxI pft ptMbr BFhI syqI
jfly..
‘‘DUVI`` ivc luzMdVI sohF nfnk qY
sih nfly.. (1424)
2[ gurmuiK sKI shylI myrI, mokAu dyvAu
dfnu hir pRfn jIvfieaf..
hm hovh nfly goly gurisKF ky, ijnf
anidn hir pRBu purKu iDafieaf.. (493)
3[ siqgurU sMqu imlY sFiq pfeIaY,
iklivK duK kfty siB dUir..
aTsiT qIrQ mjnu kIaf, ‘‘sq sMgiq pg
nfey DUir``.. (1198)
4[ ‘‘sMq rynu iniq mjnu krY``.. jnm
jnm ky iklibK hrY.. (1300)
5[ ‘‘sMq crn DrAuN mfQY`` cFdnf
igRih hoie aMDyrY.. (1301)
6[ ‘‘sMq DUir`` pfeIaY vzBfgI..
nfnk ‘‘gur Bytq`` hir isAu ilv lfgI. (194)
7[ jn pfrbRhm jfkI inrml mihmf, jn
(gurU) ky crn qIrQ koit gMgf.. (828)
‘‘jn kI DUir`` kIE mjnu nfnk jnm
jnm ky hry klMgf..
8[ mokAu Dfir ikRpf jgjIvn dfqy, hir
‘‘sMq pgI ly pfvY..
hAu kftAu kfit bfiZ ishu rfKAu ijqu
nfnk ‘‘sMqu ciV afvY``.. (881)
9[ sMq crx kr sIsu Dir, hir nfmu
iDafvAu..
‘‘sMq jnf kI ryxukf`` lY mfQy
lfvAu.. (812)
10[ ‘‘crn sfD ky`` Doie Doie pIAu..
arp sfD kAu apnf jIAu..
‘‘sfD kI DUir krhu iesnfn``..sfD
Aupir jfeIaY kurbfn.. (suKmnI)
11[ aMqr jfmI purK ibDfqy srDf mn kI
pUry..
nfnk dfs iehY suK mFgyY mokAu kir
‘‘sMqn kI DUry``. (soihlf)
12[ aYsI ikrpf moih krhu..
‘‘sMqh crn`` hmfro mfQf nYn drs
‘‘qn DUir prhu``.. (828)
13[ ‘‘DUir sMqn kI`` msqik lfie..
jnm jnm kI durmiq mlu jfie.. (897)
14[ gurkf nfm jipE idnu rfqI ‘‘gur
ky crn`` min Dfiraf..
‘‘gur kI DUir`` krAu inq mjnu
iklivK mYlu Auqfiraf.. (1218)
15[ ‘‘gur sfDU aMimRq``, ‘‘igafn
sir`` nfiexu..
siB iklivK pfp gey gfvfiex``.. (1134)
16[ soeI kucIlu kudriq nhI jfnY..
lIipaY bfie n suic hir mfnY..
aMqru mYlf bfhru inq DovY.. sfcI drgh
apnI piq KovY.. (1151)
17[ sy jn scy inrmly, ijn siqgur nfil
ipafru..
siqgur kf Bfxf kmFvdy, ibKu hAumY qij
ivkfr.. (65)
18[ ijAu sfbuin kfpr AUjl hoq.. nfm jpq
sBu BRmu BAu Koq.. (914)
19[ siqguru hY aMimRqsr sfcf, ‘‘mnu
nfvY mYlu cukfvixaf``.. (113)
20[ AuGir gieaf jYsf Kotf ZbUaf, ndir
srfPf afieaf..
aMqr jfmI sBu ikCu jfnY, Aus qy khf
Cpfieaf.. (381)
21[ gurisKI Bfxf mMinaf gurU pUrf pfr
lMGfie..
‘‘gurisKF kI hir DUiV dyih hm pfpI
BI miq pfih``..
Duir msqik hir pRB iliKaf gur nfnk
imilaf afie.. (1424)
asl mksd sI siqgurU jI dy pfvn Aupdys nUM, qn mn krky prvfn
krnf. ivkfrF df pUrn iqafg krnf. ho irhf hY ieh ik bfhrI pihrfvf, krmkFz, suc
iBwt, qIrQ XfqrfvF, pfT kIrqn (ivKfvy mfqr) mMqr mflf, jfp afid. siqgurU bKiss
kr rhy hn-
gur kI isK ko ivrlf lyvY.. nfnk ijsu
afip vizafeI dyvY.. (509)
mn kI miq iqafghu hir jn, eyhf bfq
kTYnI..
anidnu hir hir nfmu iDafvhu, gur siqgur
kI miq lYlI.. (800)
siqgurU jI iek isDFqk sbd rfhIN kul mnuKqf dI izAutI vMz kr
rhy hn. ijQy ikqy koeI iensfn kMm qy hfjr hY, Auh pRmfqmf nUM ‘‘sd suxdf sd
vyKdf`` jfxky, apxI syvf isdk idlI, iemfndfrI nfl inBfvy. iksfn, dukfndfr, nOkrI
pyÈf, Drm Aupdysk, jwj aqy dys df hfkm bfdÈfh, sfry hI jdoN apxy ijMmy lgy
kMm, rwbI syvf jfxky krngy qF ieh ‘‘DrqI Drmsfl`` bx jfvygI. ‘‘
crnDUVI`` nfl awj qk kuJ nhIN sMviraf qy agoN BI nhIN sOrygf.
nfnk culIaF sucIaF, jy Bir jfxyY koie..
surqy culI igafn kI, jogI kf jqu hoie..
bRfhmx culI sMqoK kI, igrhI kf squ
dfn.. rfjy culI inafv kI, piVaf scu iDafnu..
pfxI icqu n DopeI, muiK pIqY iqK jfie..
pfxI ipqf jgq kf, iPir pfxI sBu Kfie..
(1240)
ijnf aMdir nfm inDfnu hY, gurbfxI
vIcfir..
iqn ky muKsd Aujly, iqqu scY drbfir..
(1422)
mn myry! gur kI mMin lY rjfie..
mnu qnu sIqlu sBu QIaY, nfmu vsY min
afie.. (37)
crn DUVI jF cubwcy df mYlf pfxI pIxf aigafnqf df sUck hY. KMzy
kI pfhul pRfpq mfeI BfeI iksy df jUTf kuJ nhIN KFdy. pr crn DUVI, dunIaf Br dI
mYl, gMdgI ikAuN pRvfn kry? mYlf pfxI pIx nfl inmrqf nhIN afAuxI. ijMdgI df
cfnx, agvfeI df lfimsfl somf, dsF pfqÈfhIaF dI joiq, jugo jug atwl, Èbd gurU,
gurU gRMQ sfihb jI hn. iehnF qoN agvfeI pRfpq krnI hY. hr iswK arQF smyq
gurUbfxI df pfT jrUr kry, sB Brmnfs ho jfxgy.