cyqy rhy isWK Drm ivc, ieh dovyN iekWT iksy bRfhmxI iqAuhfrF
vjoN kdy vI nhIN sn. isWKF ivc idvflI-dIivaF, miTafeIaF, afiqsLbfjLI df iqAuhfr
kdy vI nhIN sI ijvyN ik aWj iswK pMQ ies ijwlx ivc PWs ky, isWK pWnIrI nMU
bRfhmxI siBaqf ivc Dwsx df ijMmyNvfr bixaf ipaf hY. ienHF donF mhfn iekwTF smyN,
ijWQy ikWQy vI gurU pfqsLfh huMdy, sMgqF AunHF dy crxF ivc puWj ky, agvfeI
lYNdIaF aqy pfqsLfh rfhIN jgHf jgHf qoN puwjIaF sMgqF dIaF
qklIPF-loVF-duWKF-drdF nMU suMnxf aqy hl krnf huMdf sI. Aus smyN iswK Drm dy
gurpurb vI iehI sn aqy iehI sn iswK iqAuhfr. vwKo-vwKry sLKsI grupurb mnfAux df
nIXm kdy nhIN sI. sLKsI gurpurb vYsy vI gurbfxI isDFq nfl myl nhIN KFdy.
ieQy hI bs nhIN aj qoN kuJ smF pihlF, isKF ivc iPr iek vfrI
idvflI-ivsfKI srbq Kflsf dI lihr AuTI pr Auh vI sLfied iehnfN dy asl mksd nMU
smJy ibnF. vwD qoN vwD pMQ dy iehnF dovyN iekwTF smyN, iksy pfrtI dy kuJ ivsLysL
lIzrF dIaF qkrIrF rfhIN afpxI rfjsI hoNd bnfAuxI, ies qoN vWD AuhnF df koeI hor
pMQk mksd nhIN sI.
idvflI iek bRfhmxI iqAuhfr-mUl rUp ivc idvflI iek bRfhmxI
iqAuhfr hY aqy isWK ivcfrDfrf nfl ies df dUr df vI vfsqf nhIN. bRfhmx mwq anusfr
sMpUrn ihMdU smfj nMU cfr vrxF ivc vMizaf igaf hY. ieh cfr vrx hn-bRfhmx, KwqrI,
vYsL aqy sLUdr. iesqrHF ieh vMz vI Bgvfn vloN hI kIqI, dsI geI hY. bRfhmx vIr ny
hr iek sOKf, vWDIaf kMm aqy smF-apxy pfs riKaf, jdoN ik hr iek myhnq vflf aqy
hlkf bfkIaF kol aqy GtIaf jF gMdf kMm aKoqI sLUdrF dy ijLMmyN lfieaf hY. ieQy hI
bs nhIN, aKoqI sLUdrF nMU qF bfkI iqMnF vrxF df kyvl pfxIhfr hI bxfieaf igaf hY.
cohF vrxF ivWckfr PLrk dsx vfsqy Auprly iqMnF vrxF dy jMjU
pfAux dy smyN Aumr, mOsm, ZMg, pihrfvy sB vwK-vwK nIXq gey. aKOqI sLUdrF aqy
iesqRI nMU qF jMjU df hwk vI nhIN idwqf igaf. cyqy rhy, jdoN vrx vMz kIqI geI qF
sLrIr dy Aupr dy kWpVy pfAux df irvfjL nhIN sI. jMjU qoN hI pqf lwg jFdf sI ik
koeI mnuwK iks vrx nfl sMbMDq hY. cohF vrxF dy nfm Aucfrx ZMg aqy iqAuhfr vI
juWdf juWdf rKy gey sn. iesqrHF bRfhmxf vfsqy ‘ivsfKI’, KWqrIaF vfsqy ‘duishrf’,
bfxIaF-ikrqIaF vfsqy-lCwmI pUjf df iqAuhfr ‘idvflI’ aqy aKOqI sLUdrF vfsqy
Gwtf-imwtI Auzfx jF KVmWsqIaF krn vfsqy ‘holIaF’ . smyN smyN nfl ienHF
iqAuhfrF nfl hor hor GWtnfvF vI juWVdIaF geIaF jF joV idWqIaF jfNdIaF rhIaF .
idvflI aQvf dIpfvlI- ‘idvflI’ df pUrf nF ‘dIpfvlI’
hY-Bfv dIivaF df iqAuhfr. ijnHF idnF ivc ies iqAuhfr df arMB kIqf igaf sI. Aus
smyN rOsLnI df sfDn kyvl dIvy hI sn. misaf dI ies kflI rfq nUM anykF dIivaF dI
rOsLnI kIqI jFdI hY. vihmI aqy iqAuhfr nfl sMbMDq lok aWj vI rOsLnI dy anykF
mfDmF dy huMdy hoey dIvy bflxf, apxf Drm krm mMndy hn. ieh iqAuhfr kwqk misaf dI
kflI rfq nMU mnfieaf jFdf hY. vrx-vMz ieh iqAuhfr vYsLF df hY ies vfsqy ies idn
‘DMn dI dyvI’ lWCmI dI pUjf kIqI jFdI hY.
dyvI-dyviqaF df afrMB-bRfhmx mwq anusfr mnuwK dI hr iek
loV vfsqy dyvI-dyviqaF dI isrjnf kIqI geI hY. gurvfk hY "dyvI dyvf mUlu
hY mfieaf ] isMimRiq sfsq ijMin Aupfieaf" (pM:129).
drasl mnuWK jdoN akflpurK bfry pUrxqf axjfx sI, jykr hvf ruWk geI jF quPfn af
igaf qF mMn ilaf ik iesdf koeI dyvqf Bfv kMtRolr hY, Auh nfrfjL hY aqy AusnUM
KusL krnf hY. sMsikRq BfsLf ivc dyx vfly nUM ‘dyvqf’ kihNdy hn. iesy qrHF
agnI dyvqf, vrux dyvqf afid. puilMg vfck sLkqIaF nMU dyvqy aqy iesqRI ilMg
sLkqIaF nMU dyvIaF df nfm idWqf igaf. ijAuN ijAuN bRfhmx vrg dI ies pKoN puwC
vWDI qF ienHF dyvI-dyviqaF nMU AusnyN vwK vwK rUp vI dy idWqy. ienHF dy vfhn,
ienHF nMU pRsMn krn dy mMqR ‘qy Xg, ienHF dI psMd, ienHF qoN mMgF aqy ienHF dI
pUjf dy idn, sB kuJ vWKo vWKrf GiVaf igaf. iehI sI mnuWK dI qbfhI df duWKdfeI
arMB.
iek akfl purK dI ieko hI sMqfn, propkfrI bnx dI bjfey, vwD
qoN vwD apxIaF mMgf-loVF dI gulfm bMxdI geI aqy ies qrHF inihq svfrQI bx ky rih
geI. iksy ny apxI pwqnI nMU vWs ivc krnf sI aqy iksy ny apxy pqI nMU, iksy nMU
Aulfd cfhIdI hY BfvyN bdly ivc pVOsI dy b‘cy dI blI hI ikAuN n dyxI pvy, iesy
qrHF iksy nMU DMn cfhIdf hY BfvyN dUjy dy DMn dI kImq qy ies qrHF sB kuJ. iesy
prpftI aDIn DWn dI dyvI lWCmI imWQI geI ijhVI ik kfmdyv dI mfqf aqy ivsLnUM dI
iesqRI dsI jFdI hY. KUbI ieh ik sMsfr dy kuJ hor Drm-iPLrky vI dyvI-dyviqaF dI
AulJx ivc Psy hoey hn pr DMn df dyvqf jF dyvI iksy hor ny nhIN isrjI. socx df
ivsLf hY ijWQy jIvn df afDfr hI ‘pYsy dI pUjf’ hY AuQy mnuWKI ipafr jF
BrfqRI Bfv jnm hI iks qrHF lY skdf hY?
dIvflI aqy lCwmI pUjf- ieh iek lMmf aqy vWKrf
ivsLf hY, ieQy dyKx dI gwl qF kyvl ieh hY ik idvflI cUMik vYsLF aQvf ikrqIaF df
iqAuhfr hY. sfrf sfl kMm ivc ruwJy rihx AuprMq ikrqIaF dy kMm kfr df ieh afKrI
idn huMdf sI. idvflI qoN aglf idn ‘ivsLkRmF idvs’ aqy iPr ‘DMn cOds’.
idvflI dy idn vYsL lok ies ivsLvfs nfl ik AunHF dy Gr ivc aj ‘lWCmI mfqf’ ny
pRvysL krnf hY, kuJ idn pihlF qoN hI GrF, dukfnF dy rMg-rogn-sPYdIaF krFdy hn.
Auh lok Aus idn dIivaF dI rOsLnI krdy hn, miTafeIaF vMzdy aqy afqsLbfjI krdy hn,
nvyN isly kWpVy pFdy, qohiPLaF df lYx-dyx krdy hn. iek qF KusLI ieh ik sfl bfd
kl CuWtI df idn hovygf, dUjf ieh ik ‘lWCmI mfqf’ nMU pRsMn krnf hY qfik agoN
sfl Br vI afAuNdI rvy. rfq nMU GrF dy drvfjy Kuwly rKdy hn, ies ivsLvfs nfl ik
‘lCmI mfqf’ ny pRvysL krnf hY, ikWDry drvfjf bMd dyK ky bfhroN hI n muV
jfvy. Aus idn DMn ‘qy cFdI dy isWikaF nfl lWCmI dyvI dI Poto jF mUrqI dI pUjf
krdy hn aqy dIvfrF qy kysr dy gxysL bxFdy hn. ies idn bhuqy ihMdU lok jUaf vI
Kyzdy hn-sLfied ibnF myhnq ies qrHF bhuqf DMn af jfvy aqy sfrf sfl hI ieh islslf
cldf rvy. idvflI dI rfq jUaf KYzx vfsqy Auqsfhq krn dI gl isLv purfx ivc vI khI
geI hY. AuQy isLvjI aqy pfrbqI nUM afps ivc jUaf Kyzdy idKfieaf igaf hY. iesy
qrHF rfmfiex ivc vI idvflI dI rfq rfm aqy sIqf ivWckfr jUaf KYzx bfry ijLkr hY.
anykF vihmF dy nfl ieh vihm vI pRclq kIqf igaf hY ik ijhVf ihMdU ies idn jUaf
nhIN Kyzygf, Auh Koqy dI jUn ivc pvygf. nqIjf huMdf hY ik aigafnqf vWs ies Byz
cfl df isLkfr anykF lok, cflbfj juafrIaF hQoN cMgI qrHF luWt ley jFdy hn.
afiqsLbfjI dI bhuqfieq anykF awgF lgx df kfrx bxdI hY. Pokt
ivsLvfsF aDIn kIqf byqhfsLf Krcf anykF dI Gr-igRhsqI qbfh krdf hY. lwCmI ny qF
Gr ivc kI pRvysL krnf hY, anykF vfDU krijLaF hyT dWb jFdy hn. keIaF dy qF idvfly
qIk vI ipwt jFdy hn. vfqfvrx ivc ijhVf pRdUsLx vWDdf hY krqf hI sumWq bKsLy.
gurU pfqsLfh df PYslf hY "dyvI dyvf pUjIaY BfeI ikaf mfgAu ikaf dyih ]
pfhxu nIir pKflIaY BfeI jl mih buzih qyih" (pMnf 637)
ikaf KUb! DMn dyvI lCmI dy pujfrI qF Bfrq ivc hn ijQy grIbI, kMgflqf ‘qy
BuWKmrI hwdF twp rhI hY aqy DMn dI bhuqfieq amrIkf vrgy dysLF ivc hY. ijWQy ies
dyvI df koeI pujfrI nhIN. srsvqI dy pujfrI, gly gly qIk jhflqF ivc incoVy jf rhy
hn. sIqlf nMU dyvI mMn ky pUjx vfilaF dy dysL ivc, iek vfrI sIqlf (cyck) PuWt
jFdI qF lwKF kImqI jfnF clIaF jFdIaf sn. kyvl iek ieMjYksLn dI Koj ny sIqlf nMU
aijhf duVfieaf ik sMsfr Br ivcoN gLfieb ho geI. iPr vI Bfrq vfsI gurbfxI dy ies
swc nMU nhIN pihcfx sky.
idvflI-vYsLF df aqy ivsLkRmF idvs- mUl rUp ivc idvflI
bRfhmxI aqy vrxvMz anusfr vYsLF Bfv ikrqIaF-kfimaF-bfbUaF df iqAuhfr hY. sfl Br
kMm krn qoN bfd, afiKrI idn ieh lok KusLIaF mMnFdy, lWCmI (DMn) dI pUjf krdy,
afiqsLbfjIaF clFdy, dIpmflfvF krdy, miTaFeIaF afid vMzdy hn. DMn dyvI dy suafgq
ivc, idvflI dy idn kMm kfr qoN AuWkf CuWtI nhIN krdy.. purfny smyN, sfl ipCoN
iek idn dI CuwtI df hI nIXm huMdf sI. iehI kfrx hY ik ieh lok sfl ipCoN idvflI
qoN dUjy idn pUrI CuwtI mnFdy aqy afrfm krdy. ies nMU ‘ivsLv-krmf idvs’ krky
ikhf jFdf sI. arQ hY-ivsLv (sMsfr) Br dy kfimaF dy afrfm df idn.
ikAuNik ies idn df sMbMD ikrqIaF-kfimaF nfl sI. smyN dy nfl
nfl ijvyN DMn dI dyvI lwCmI aqy byaMq hor dyvIaF-dyvqy imWQ ley gey. Ausy qrHF
‘ivsLvkRmf’ nMU vI dWsqkfrI df dyvqf mUrqImfn kr idWqf igaf. anykF dyvI
dyviqaF dI qrHF ivsLvkRmF nfl vI anykF khfxIaF aqy GWtnfvF pRclq kr idWqIaF
geIaF. ienHF hI dyvI-dyviqaf dI pWkV ivc pRBU qoN tuwtf hoieaf mnuWK anykfN hI
vihmF-BrmF df isLkfr huMdf igaf.
sfl bfd ieWk idn pUrI CutI krxI aqy pUrf afrfm krnf; Aus idn
koeI kMm nf krnf,y bfl pRvfr nfl KusLI mnfAuxI. ieh qF TIk hY pr ies ‘ivsLkRmf
idvs’ qy kMzy-vWitaF-EjLfrF dI pUjf krnI, AunHF nUM DUp DuKfxI, hfr cVHfxy
aqy iksy vwzI loV vfsqy vI EjLfrF nMU vrqxoN zWrnf, ieh AunHF hI vihmF BrmF df
isLKr hY. AupRMq qIjy idn ‘DMn cAuds’ dy nfm hyT ‘DMn dyvqy’ nMU
nmskfr krky apxy kMmkfr, dWsqkfrI afid vl vWDxf, iehI hY Auh sfrI Kyz.
aj dy Xug ivc jdoN sfl bfd iek CuwtI dI bjfeyy mhInfvfrI
CuWtI, iPr hWPqfvfrI CuWtI; hux jdoN ik keI kMmF ivc aqy kuJ mulkF ivc hPqy dIaF
do do CutIaF df nIXm hY. iesdy bfvjUd jykr iPr vI kuJ lok idvflI-ivsLkRmf idvs
nfl Ausy qrHF bwJy hoey hn jF dIvy hI bfldy hn qF ieh gl AunHF dy hI socx dI hY,
pr gurUdr nfl ies sfrI socxI aqy pUjf afid df koeI sMbMD nhIN.
idvflI aqy sRI rfm cdR jI- smyN nfl, ies iqAuhfr nfl sRI
rfm cMdR jI rfhIN rfvx nUM ijwqky aXoiDaf vfps afAux dI GWtnf vI juV geI. ies
qrHF sRI rfm cMdR jI nMU avqfr mMnx vfly lokF df vI iqAuhfr bx igaf. gurbfxI df
PYslf hY "jugh jugh ky rfjy kIey gfvih kir avqfrI] iqn BI aMqu n pfieaf
qf kf ikaf kir afiK vIcfrI"(pMnf
423)
aqy "nfnk inrBAu inrMkfru hoir kyqy rfm rvfl ] kyqIaf kMn khfxIaf kyqy
byd bIcfr"(pMnf 464)
hor lvo "eyk isv Bey iek gey, iek Pyr Bey] rfm cMdr iksLn ky avqfr BI anyk
hY"(pf:10)
aqy "so muKu jlAu ijqu khih Tfkur jonI" (pM:1136)
muWkdI gl ijhVy lok sRI rfm cMdR jI nMU Bgvfn jF rwb mMn ky idvflI mnfAuNdy hn,
AunHF nMU mubfrk. gurU nfnk pfqsLfh anusfr qF "sfihbu myrf eyko hY ]
eyko hY BfeI eyko hY"(pMnf 350)
gurU dr qy qF, kyvl iek akflpurK qoNN Cut hor iksy dI pUjf df nIXm hY hI nhIN.
iesy qrHF ijs bRfhmx qoN ieh avqfr pUjf df arMB hoieaf hY, Aus vfsqy vI gurU
pfqsLfh df PYslf hY "kbIr mfie mUMzAu iqh gurU kI, jf qy Brmu n jfie ]
afp zuby chu byd mih, cyly dIey bhfie"(pM:1370)
aqy hor anykF sLbd. nfl hI bfxI df ieh vI PYslf hY "eyku sfihbu isir
Cqu, dUjf nfih koie"(pM:398).
iesy qrHF ies vrxvMz vflI dyx nUM vI bfxI ny pRvfn nhIN kIqf. PYslf hY "KqRI
bRfhmx sUd vYs Aupdysu chu vrnf kAu sfJf" (pMnf747).
ieQy qF "mfns kI jfq sBY iekY pihcfxbo" df nIXm hY. ies vfsqy ijhVI
ivcfrDfrf-vrx vMz, dyv YpUjf, avqfr pUjf jF bRfhmx mWq nfl sMbMDq hY, gurU sfihb
vloN Aus ivcfrDfrf df mUloN hI KMzx hY qF isWK df ajyhI socxI jF iqAuhfrF nfl kI
sMbMD? iPr ieh vI PYslf hY-‘jb Xh ghY ivprn kI rIq, mYN n krAu ien kI pRqIq’
(pf:10)
bRfhmxI kutlnIqI df ieh iBaMkr rUp-bRfhmxI jfl df iek hor
rUp ieh vI hY ijhVf ik lokfeI dI smJ ivc afAuxf iewqnf sOKf nhIN. bRfhmx vIr
apxy hr iek iqAuhfr nMU bhuqf krky mOsm nfl joV lYNdf hY. AusnUM smfjk rIqI
irvfjF df lybl lgf dyNdf hY. jF iPr dUjy dy ieiqhfs dIaF kuJ GWtnfvF nMU afpxy
iqAuhfrF df aMg bxf dyNdf hY. hor nhIN qF, dUjy dI rihxI-socxI nMU bVf imwTf bx
ky apxI buwkWl ivc lY lYNdf hY. Bfrq ivcoN jYn aqy buWDmwq dI cVHq nMU iksy
sLsqRF dI lVfeI nfl GWt, blik AunHF dI inrol vwwKrI ivcfrDfrf nMU bdobdI
KWlq-mlq krky afpxy Drm df aMg bxf ilaf. mhfqmf buWD aqy mhfvIr suafmI dIaF
mUrqIaF nMU apxy mMdrF ivc ilaf itkfieaf. lgfqfr
1300
sflF qoN Bfrq ivc hI pYdf hoeyy, prvfx cVHy blik rfj swqf qIk puj cuWky buwD Drm
nUM vI jdoN Bfrq ivcoN hI cldf kr idWqf igaf qfN ivsLy dI gMBIrqf nMU smJx c
bhuqI dyr nhIN lgdI. dUjy pfsy gurU nfnk pfqsLfh dy iswK mwq Aupr qF iesdf hr
pKoN hmlf pihly idn qoN hI jfrI hY. sfnUM Aucycy svfDfn hox dI loV hY.
CyvyN siqgurU aqy idvflI- CyvyN pfqsLfh gurU hirgoibMd
sfihb agWsq dy mhIny sMn
1621
ivc gvflIar dI jylH ‘coN 52
phfVI ihMdU rfijaF nMU apxy nfl irhf krvf ky ilafey. afp jI df nfm ies GWtnf
AupRMq ‘bMdI CoV’ vI pRclq hoieaf. ijvyN ik arMB ivc ijLkr af hI cuWkf hY
AunHIN idnIN, isWK Drm dy sfl ‘c do vWzy iekwT-‘idvflI’aqy ‘ivsfKI’
hoieaf krdy sn. pr ieh iekWT iksy afqsLbfjI jF dIpmflf vflI idvflI vfsqy nhIN
blik ijWQy ikWQy gurU pfqsLfh huMdy Aus sQfn qy pfqsLfh dy crx prsn jF iPr dUr
dUr qIk PYl cukIaF sMgqF dIaF EkVF nUM suxn aqy BivwK vfsqy gurU pfqsLfh pfsoN
syD lYx leI huNdy sn. aj dI qrHF vwK-vwK sLKsI gurpurb mnfAux df nIXm nhIN sI.
iesqrHF agWsq ivc CyvyN pfqsLfh dI irhfeI qoN bfd ieh pihlf
idvflI df iekwT sI. ies bfry ikhf jFdf hY ik dIpmflf krky mnfieaf igaf, hflFik
iesdf vI koeI pWkf sbUq pRfpq nhIN. Aus qoN bfd dsvyN pfqsLfh qIk vI ajyhI iksy
idvflI jF iswKF rfhIN dIpmflf dI koeI sUcnf nhIN. blik aWTvyN aqy dsvyN pfqsLfh
qF aMimRqsr gey hI nhIN. iPr Auprokq dIpmflf nMU vI jdoN bfbf buwZf jI vrgy
bRhmigafnI, mhfpursLF nfl joiVaf jFdf hY qF Auh iek vfrI kIqI geI dIpmflf vI
afpy hI bRfhmxI imlfvt sfbq ho jFdI hY. lgfqfr dIpmflf df qF suafl hI pYdf nhIN
huMdf.
iPr jykr irhfeI nMU AucycI KusLI df sflfxf isWK iqAuhfr mMn
vI ilaf jfvy qF pMjvyN pfqsLfh dI AunHIN idnI hoeI qfjLI qfjLI, qsIhy BrBUr
kurbfnI AupRMq nOvyN pfqsLfh dI sLhIdI bfry pMQ dI kI soc hovygI? aijhIaF
KusLIaF jF gWm isWK ivcfrDfrf aqy gurbfxI isDFq df kdy vI aMg nhIN ho skdy.
BfeI mnI isMG jI aqy idvflI- ies qoN bfd ieiqhfs ivc
ijLkr afAuNdf hY jdoN kfPI smyN bfd sMn
1737
ivc BfeI mnI isMG jI ny isWKF df ieWk ‘idvflI iekwT’ krn df PLYslf kIqf.
dsmysL ipWqf dy smyN qoN hI kfPI BIVf bxI rihx krky ieh ivsfKI-idvflI vfly iekWT
kfPI smF nhIN sn ho sky. iek pfsy qF ieh idvflI iekwT, srkfrI mnjLUrI nfl kIqf
jfxf sI. dUjy ieh Byd vI KuWl igaf ik srkfr dI nIXq TIk nhIN. iesnMU kYNsl kr
idWqf igaf. BfeI mnI isMG jI ny apxy bMd bMd qF ktvf ley pr gurUdr df iek pYsf
vI srkfrI KjLfny ivc jurmfny vjoN dyx qoN sfPL mnHf kr idWqf. AunHfN df ieko hI
Auqwr sI jy iekwT ho jfNdf qF tYks dyxf sI jy iekwT hI nhIN hoieaf qF ieh tYks
dyxf, sMgq dy DMn dI kuvrqoN hY, jo nhIN kIqI jfvygI. ieh GWtxf vI ajyhI
ieiqhfsk KusLI dI GWtnf nhIN joik ies nfl joV ky drbfr sfihb, aMimRqsr jF isWK
Drm idvflIaF mnfey, dIpmflfvF kry aqy miTafeIaF vMzy.
scfeI qF ieh hY ik gurU kI golk dI ijhVI byaMq kuvrqoN hY rhI
hY, Ausy df nqIjf hY ik pMQ aj pUrn qbfhI vflI hflq nMU puWj cuWkf hY. isWKI
alop ho rhI hY. BfeI mnI isMG jI dI mhfn sLhfdq qoN sfnUM kuJ sbk lYx dI loV hY.
idvflI
aqy drbfr sfihb- hux qWk dI ivcfr qoN ieh gl spWsLt ho jFdI hY ik idvflI ‘DMn
(lWCmI) dyvI’ dI pUjf df jF vwD qoN vWD sRI rfm cMdR jI dy bnbfs qoN vfpsI nfl
sMbMDq, pUrn qOr qy bRfhmxI iqAuhfr hY. isWK ivcfrDfrf jF isWK Drm nfl iesdf
Auwkf hI koeI sMbMD nhIN. iPr vI iek pfsy pUrf mIzIaf vrq ky aqy ies nMU gurU
hirgoibMd jI dI gvflIar dy ikly qoN irhfeI nfl joV ky isWKF aqy BolIaF-BflIaF
sMgqF nUUM vwD qoN vwD AulJfieaf jf irhf hY. dUjf ‘ijn pr qkIaF Qf vhI pWqy
hvf dyxy lgy’ dy aKfx anusfr KuWd isWK afgU hI iesdf arMB sRI drbfr sfihb,
aMimRqsr qoN kr rhy hn. ieh ieWk vwzf duKFq hY ik ijwqnI afqsLbfjI jF dIpmflf
aWj isWK sMgqF dy pYsy nfl drbfr sfihb huMdI hY aqy ibnF socy ies idn nMU CyvyN
pfqsLfh dI irhfeI nfl joV ky isWK sMgqF nMU gumrfh kIqf jFdf hY ies dI imsfl
nhIN imldI. iesqrHF dUijaF ny qF kI krnf sI, sfzy apxy hI afgU jdoN bdobdI isWK
sMgqF nMU bRfhmx dI JolI ivc Dwk ky piqWq hox vfsqy Auksf rhy huMdy hn qF roeIey
iks agy? ies vWkq isWK sMgqF ivc jo gurmWq soJI dI Gft hY iesdy ijLMmyvfr, sfzy
afgUaF, pRbMDkF aqy pRcfrkF qoN ibnF hor koeI nhIN. ies gurmWq Gft df hI iswtf
hY jdoN afm isWK nMU CyvyN pfqsLfh dI irhfeI vflI gl qF cyqy nhIN huMdI. lWCmI
dI Poto dy nfl gurU nfnk pfqsLfh dI Poto rK ky Ausy hI bRfhmxI cwkr ivc Pisaf
aMq iek idn, isWKI pRvfr aqy srUp qoN vI dUr clf jFdf hY. kOx socygf?
iesdy bdly jykr pMQ dy afgUaF ny bRfhmxI aqy ihMdU bhusMmqI
vfly dysLF jF ielfikaF ivc ies idn nMU sflfxf pMQk iekWT dy nIXm nfl apxfieaf
huMdf; afqsLbfjI, dIpmflf jF miTafeIaF afid Pokt ivsLvfsF dI iblkul mnfhI huMdI
qF vI sLfied asIN apxy inafrypx dI kuWJ qF rfKI kr skdy. aglI pnIrI dy bcfa
vfsqy jrUrI hY ik sfzy afgU ajy vI jfgx aqy kwZx pMQ nMU ies bRfhmxI ijWlHn
ivcoN. sMgqF dI KUn psIny dI kmfeI dI kuvrqoN kfrx pMQ ijs qbfhI vl vWD irhf hY,
ies pYsy nfl pMQk pnIrI vfsqy pRojYkt KVy krn aqy qfkq bnx isWK pnIrI dIaF loVF
aqy EkVF dI.
dIpmflf aqy BfeI gurdfs jI- pMQ dy mhfn ivdvfn
BfeI gurdfs jI dI vfr
19
dI pAuVI nM: 6 ies
pRkfr hY "dIvflI kI rfiq, dIvy bflIain] qfry jfiq snfiq, aMbr BflIain]
PulF dI bfgfiq, cuix cuin cfilafix] qIrQ jfqI jfiq nYix inhflIaix] hir cMdAurI
Jfiq, vsfie AucflIaix] gurmuiK suK Pldfiq, sbid smflIaix]" ijsdy arQ
hn, ijvyN dIvflI dI rfq lok dIvy bfldy hn pr Aus rOsLnI dI koeI Aumr nhIN kyvl
kuJ smyN df idKfvf hY. Coty-vwzy qfry rfq nMU idKfeI dyNdy hn pr kyvl idn inklx
qIk. Pul jdoN iKWVdy hn qF cux-qoV ley jFdy hn, pOidaF nfl lgy nhIN rihMdy.
qIrQF qy jfx vfly idKfeI qF dyNdy hn pr AuQy itWkx vfsqy nhIN. bWdlF dy afkfsLI
mhwl dyKx nMU qF njLr afAuNdy hn pr AunHF dI hoNd koeI nhIN. gurmuK, sMsfr dI
ies ibnsnhfr aqy n rihx vflI avsQf nMU, gurU dy sLbd rfhIN pihcfx lYNdf hY aqy
jIvn dy swcy suK nfl juV jFdf hY Bfv gurU-sLbd dI kmfeI krn vflf sMsfr dI
ibnsnhfr aslIaq nMU pihcfx lYNdf hY aqy amuly mnuWKf jnm dy sWcy aqy sdIvI suWK
nUM pRpq kr lYdf hY. iesdy Ault aj sfzy hI keI pRcfrk aqy kuJ rfgI swjx ies
pAuVI dy hI mUl arQF dy Ault, kyvl pihlI pMkqI dI tyk bxfky, gurmwq ivruD pRBfv
dyNdy hn. ies qrHF kyvl apxI Bytf aqy hWlvy mFzy dy lflc, sMgqF nMU idvflIaf ivc
AulJfAux dy ijLMmyvfr bxdy hn ijQoN ik sfnUM sMBlx dI vwzI loV hY.
ivdysLF ivc idvflI-hWQly gurmwq pfT dI iqafrI smyN sMn
1996
ivc, jdoN lyKk amRIkf-knyzf dy apxy gurmWq pRcfr dOry qy sI-AuQy qF idvflI df
njLfrf hI kuJ hor sI. AuQy idvflI nUM sWVkF qy afqsLbfjI qF nhIN ho skdI. pr
sMgqF idvflI dI miTafeI dy zwby, mombqIaF, afqsLbfjI cuwkI gurduafry puj rhIaF
huNdIaF hn. mMdrF qoN vwD gurduafiraF ivc dIpmflf kIqI jf rhI huMdI hY. nfm qF
idWqf jFdf hy ‘bMdI CoV idvs’. pr ‘bMdI CoV’ vflf ijLkr iblkul nf dy
brfbr huMdf hY. idvflI qF pUrI qrHF isWK iqAuhfr hI bixaf huMdf hY. pRbMDMkF,
pRcfrkF, rfgIaF, gRMQI sfihbfn ivWckfr iesnUM gurpurbF qoN vWD mhfnqf idWqI jFdI
hY. iehI hfl AyuQy dIaF sMgqF ivc vI hY. kwcy iply pRcfrk qF ieQy gurpurbF qoN
vwD ies nMU afpxf sIjLn mMnI bYTy huMdy hn. zflrF dI cMmk-dmk ny AunHF ivcoN
bhuiqaF nMU bysLRmI dI ies hWd qIk phuMcfieaf huMdf hY "dIvflI kI rfiq,
dIvy bflIain" vflI BfeI sfihb dI AupRokq pMkqI qoN isvf aqy Auh vI
Ausdy glq arQ nfl afm vrqI jf rhI huMdI hY. afiKr kI bxygf ies kOm df? ieWqnf hI
nhIN ies qoN bfd vI ijWqnI vfrI ‘idvflI’ ivdysLF ivc afeI qF gl ‘mrjL
bVHqf igaf’ vflI hI sI. ibmfrI vfDy qy sI hI Gfty qy nhIN.
idvflI nhIN ivsfKI- loV hY sfzy afgU sMBlx, sfzy
pRcfrk vIr apxf PrjL pihcfxn aqy sMgqF afp vI ies pfsy iDafn dyx. mUl rUp ivc
idvflI inrol bRfhmxI Bfv ibpr iqAuhfr hY. ijs qoN isWK pnIrI nMU sucyq rKxf aqy
AusdI sMBfl krnI sfzf PrjL bxdf hY. nf ik afp hI sMgqF nMU gurduafiraF ivc
miTafieaF ilafAux jF dIpmflfvF, afiqsLbfjLIaF krn vfsqy Auqsfhq krnf. ieh sB kuJ
gurU nfnk pfqsLfh dI inafrI isKI nfl vwzf Droh hY aqy ies qrHF asIN amfnq ivc
iKafnq dy ijMmyvfr hF . ijnHF df iqAuhfr hY Auh rWj rWj mnfAux, sfnMU koeI igWlf
jF rMj nhIN pr isWKI nfl iesdf dUr df vI vfsqf nhIN. muslmfn vIr ‘eId’, ‘iesfeI’
ikRsms nMU afpxy qohiPLaF afid vfsqy vrqdy hn qF isWK-gurU nfnk afgmn ‘ivsfKI’
nMU ikAuN nhIN ies pfsy pWkf kr skdy? pMQ dy lIzrF-pRbMDkF aqy pRcfrkF nUM vMgfr
hY ik jykr qnoN-mnoN ies vfsqy iemfndfr hn aqy cfhMdy hn ik isWKF df apnI hI
jnmBUmI Bfrq ivc boDIaF aqy jYnIaF vflf hfl nf hovy qF AunHF nUM ies bRfhmxI
sfm-dfm-kfm vfr qoN bhuq sucyq hox dI loV hY.
17s96.8s040
Including this Gurmat Lesson No 17
idvflI aqy iswK
For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh
Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily
available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in
rare cases upto 400/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat
Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S
Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315
web site- www.gurbaniguru.com