sRI gurU gRMQ sfihb jI df siqkfr krn qy AunHF qoN igafn pRfpq
krn vflI smUh lokfeI nUM 400 sflf pihly pRkfsL idvs dI bhuq bhuq vDfeI hovy. ies
mhIny smuh iswK jgq vwloN sRI gurU gRMQ sfihb jI dy 400 sflf pihly pRkfsL idhfVy
nUM bVI sLrDf qy siqkfr nfl mnfieaf jf irhf hY. jo ik Aus smyN "afid
gRMQ" krky jfixaf jFdf sI.
ies df pihlf pRkfsL gurU arjn dyv jI dy hukm anusfr 1604 eI:
nUM sRI hirmMdr sfihb ivwc kIqf igaf sI. ies pivwqr bIV nUM gurU arjn dyv jI ny
sRI rfmsr bYTky BfeI gurdfs jI pfso ilKvfieaf sI. ies dy pihly gRMQI hox df mfx
pRfpq mhfpurK bfbf buZf jI nUM hoieaf. Aus smyN akfl purK vwloN ies hukmnfmy dI
bKLisLsL hoeI:
sUhI mhlf 5 ] sMqf ky kfrij afip Kloieaf hir kMmu krfvix
afieaf rfm ] Driq suhfvI qflu suhfvf ivic aMimRq jlu Cfieaf rfm ] aMimRq jlu
Cfieaf pUrn sfju krfieaf sgl mnorQ pUry ] jY jY kfru Bieaf jg aMqir lfQy sgl
ivsUry ] pUrn purK acuq aibnfsI jsu vyd purfxI gfieaf ] apnf ibrdu riKaf prmysir
nfnk nfmu iDafieaf ]1] {pMnf 783}
gurU goibMd isMG jI ny 1706 eI: ivwc sfbo kI qlvMzI ivwKy ijs
nUM ies smyN dmdmf sfihb afKdy hn qy ieh pMjF qKqF ivwcoN iek hY, AuQy BfeI mnI
isMG jI pfsoN "gurU gRMQ sfihb" dubfrf ilKvfieaf sI; ikAuNik pihlI bIV
gurU qyg bhfdr sfihb ny krqfrpur afpxy irsLqydfr DIr ml kol rwKI sI, (gurU
hirgoibMd sfihb jI dy poqry) ijs ny vfps nhIN idwqI. Aus nUM krqfrpur vflI bIV
afKdy hn. gurU goibMd isMG jI ny ies bIV ivwc nfvy pfqsLfh gurU qyg bhfdr sfihb
jI dI bfxI drjL kIqI. ies dy Auqfry bfbf dIp isMG jI ny kIqy sn. awj kwl jo bIVF
pRcwlq hn ieh dmdmy vflI bIV df Auqfrf hn.
(not:-
gurU goibMd isMG jI ny nfvy pfqsLfh gurU qyg bhfdr sfihb jI dI bfxI anMdpur dy
dmdmy qy hI drj krvf idWqI sI. ies vfry keI hwQ ilKq bIVF isWK rYPirMs lfiebryrI
ivc mOjUd hn/sn. ies vfry hor jfxkfrI leI, ipRM: hirBjn isMG cMzIgVH vfly dI
ikqfb, 'gurbfxI sMpfdn inrxY' aqy igafnI grjf isMG dI 'sLhId iblfs' pVHo
jI-sMpfdk)
kuJ icr ipwCoN gurU goibMd isMG jI hjLUr sfihb cly gey. AuhnF
akqUbr 1708 eI: nUM joqI joq smfAux qoN pihlF sRI gurU gRMQ sfihb nUM gurafeI
idwqI .
sRI gurU gRMQ sfihb dy kulL 1430 pMny hn. BfvyN ik ies ivwc
Cy gurU sfihbfn, 29 BgqF qy Dfrimk ivdvfnF dI bfxI sLusLoiBq hY pr ieh sfrI bfxI
iek smfn gurU rUp hY . (hvflf pRo[ sfihb isMG zI[ilwt) . ieh vwK vwK jfqF qy vwK
vwK ielfky nfl sMbMDq sn; pr ieh sfry Auh sn jo isrP iek akfl purK nUM hI sfrI
isRsLtI df dfqf mMndy sn. gurbfxI dy 5872 sLbd hn ijnF nUM rfgF ivwc kIrqn krn
vfsqy 31 rfg drj kIqy gey hn.
gurU gRMQ sfihb dy sLurU ivwc sB qoN pihlF ‘ÃÄ’ qoN lY
ky ‘gurpRsfid’ qk mUl-mMqR hY. ies qoN awgy sB qoN pihlI bfxI ‘jpu’ hY
jo gurU nfnk dyv jI dI AucfrI hoeI hY. ies ivwc iek slok sLurU ivwc ‘afid scu
jugfid scu] hY BI scu nfnk hosI BI scu’ ] qy iek slok aKIr ivwc ‘pvxu gurU
pfxI ipqf mfqf Driq mhqu’] vflf hY.
gurbfxI akfl purK df Auh pivqr igafn hY ijs nUM siqgurF ny
vfihgurU nfl iek rUp ho ky jo anuBv pRfpq kIqf. ies ivwc sfrI mnuwK jfqI nUM
eIsLvr BgqI, igafn, vYrfg, pRym afqimk AunqI, nykI qy ivkfs df sMdysL idwqf igaf
hY. bfxI scfeI df cfnx munfrf hY. afqimk sLFqI qy jIvn leI aMimRq df amuk somf
hY. gurU nfnk pfqsLfh PLurmfAuNdy hn:
gurbfxI vfihgurU df igafn hY. ieh koeI PokI iPlfsPI, mMqr jF
dlIl dIaF GuMmx GyrIaF ivwc pfAux vflf igafn nhIN aqy nf hI sfieMs dy PfrmUly
hn, jo kdI qjrby dy ipCoN glq sfbq huMdy hn. gurbfxI Auh qwq igafn hY, jo
siqgurF ny vfihgurU nfl afpxI afqmf nUM iekimk aqy lIn krky pRfpq kIqf jo iek
atwl scfeI hY. jo vI lokfeI nUM disaf Aus nUM afpxy jIvn ivwc vI kmfieaf. iesy
krky hI gurU sfihbfn nUM kihxI qy krnI dy sUry afKdy hn.
bfxI ivwc vfihgurU df nfm, Aus dI pRymf BgqI, mnuwK mfqr dI
syvf, jIvn dy gUhVy qwqF qy BfvF dy amlI pfsy nUM pysL kIqf hY, kyvl isDFqk rUp
ivwc nhIN. gurbfxI ivwc afqmk rws, ivsmfd, kIrqn Auqy rfg dI Kfs pRDfnqf hY.
vfihgurU nfl joVn leI bfxI rs qy mMzl pYdf krdI hY. mn nUM sLFqI qy iekfgRqf
idMdI hY. ihrdy ivwc igafn df pRkfsL krdI hY. bfxI ivwc iqMn cIjLF df Kfs vrnx
hY:
( 1) srb sFJIaF scfeIaF ( 2) nfm, nfmI qy ikqy ikqy nfm jpx
vfilaF df ijLkr.( 3) mnuwKf jIvn leI vrqoN krn vfly shI inXm qy jIvn dI amlI
iPlfsPI .
gurbfxI ivwc jIvn dy hr pwK dIaF burfeIaF dI pUry jor nfl
alocnf kIqI geI hY. gurU gRMQ sfihb dI ivcfrDfrf nvyklI qy iblkul vwKrI hY. gurU
sfihb ny sfrI mnuwKqf df kyvl ieko hI Drm mMinaf hY ik ijs akfl purK ny sfnUM
pYdf kIqf hY, jo sfzI pflxf kr irhf hY, ijs dy hwQ ivwc mfrn dI sLkqI hY, isrP
Aus dy nfm df arfDx kIqf jfvy:
srb Drm mih sRyst Drmu ]
hir ko jip inrml krmu] ( m: 5, pMnf 266 )
anmqF dy isDFqF df jo nfm ismrn dy Drm ivwc rukfvtF iswD
huMdy hn, bfry gurbfxI BrvF KMzx krdI hY. ijvyN gurbfxI ivwc sUqk pfqk, suwc
iBwt bfry gurU sfihb PurmfAuNdy hn:
jykir sUqku mMnIaY sB qY sUqku hoie]
gohy aqY lkVI aMdir kIVf hoie ]
jyqy dfxy aMn ky jIaf bfJu n koie]
pihlf pfxI jIAu hY ijqu hiraf sBu koie]
sUqku ikAukir rKIaY sUqku pvY rsoie]
nfnk sUqku eyv n AuqrY igafnu Auyqfry Doie]( m: 1, pMn 472 )
ijhVy lok iesLnfn krky jF hwQ pfxI nfl Do ky afKdy hn mYN
suwcf ho igaf hF jF myry hwQ suwcy ho gey hn. ieh vI iek vihm hY. pfxI nfl srIr
isrP sfP huMdf hY; suwcf nhIN huMdf Bfvy koeI lwK vfrI iesLnfn kry. suwcf isrP
mn huMdf hY, Auh vI jykr akfl purK dI mn ivwc Xfd vwsI rhy. gurU nfnk pfqsLfh df
Purmfn hY :
socY soic n hoveI jy socI lK vfr] (jpu jI sfihb)
soc krY idnsu aru rfiq]
mn kI mYl n qn qy jfiq] (suKmnI pMnf 265)
sUcy eyih n afKIaih bhin ij ipMzf Doie]
sUcy syeI nfnkf ijn min visaf soie] ( afsf kI vfr, pMnf 472)
gurbfxI lokfeI nUM swcf suwcf jIvn jIAux vfsqy swB qoN jLrurI
hdfieq krdI hY. jykr rojnf dy jIvn ivwc hI JUT hY qF iPr kIqy Dfrimk krm vI pKMz
bx jFdy hn . ijvyN gurvfk hY:
kyqy bMDn jIa ky gurmuiK moK duafru ]
schu ErY sBu ko Aupir scu afcfru ]( m: 1, pMnf 62)
gurbfxI sfnUM hwk hlfl dI kmfeI krky Kfx nUM vI afKdI. ieh
nhIN ik koeI ivhlf bYTf aKOqI sfD sMq Dfrimk igafn qoN anjfx jnqf nUM JUT bol ky
aMD-ivsLvfsI qy krmkFzI bxf ky AuhnF dI kmfeI luwtI jfvy qy ivKfvy vfsqy pfT
pUjf krdf hovy. aijhy lokF bfry gurbfxI df spwsLt Purmfn hY:
hku prfieaf nfnkf, Aus sUaru Aus gfie]
guru pIru hfmf qf Bry, jf murdfru n Kfie] (m: 1, pMnf 141)
kUVu boil murdfru Kfie]
avrI no smJfvix jfie]
muTf afip muhfry sfQY ]
nfnk aYsf afgU jfpY ] (m: 1, pMnf 140)
ijhVy Dfrimk pysLfvr pRcfrk lVkI dy ivafh krfAux smyN pYsy
lYNdy hn; gurbfxI df AuhnF bfry ieh Purmfx hY:
ssY sMjmu gieE mUVy eyku dfnu quDu kuQfie lieAf]
sfeI puqRI jjmfn kI sf qyrI eyqu Dfin KfDY qyrf jnmu gieaf ]
(m:3, pMnf 435)
gurbfxI lokfeI dI riKaf krn vfilaF lIzrF nUM vI julm krn qoN
rokx dI icqfvnI dyNdI hY. gurU sfihb jnqf ‘qy julm krn vfly hfkmF nUM kuiqaF
rfhIN lhU pIx vfly afiKaf hY:
rfjy sIh mukdm kuqy]( m: 1, pMnf 1288 )
gurbfxI pqI pqnI bfry soJI dyNdI hY, ik jo isrP srIrk qOr qy
rl ky bihx AuhnF nUM asl pqI pqnI nhIN afKIdf; ijnHF dy dohF ijsmF ivwc ieko
afqmf ho jfvy Auh hY iesqRI qy Auh hY pqI:
Dn ipru eyih n afKIain bhin iekTy hoie]
eyk joiq duie mUrqI Dn ipru khIaY soie]( m: 3, pMnf 788 )
gurU sfihbfn ny swB DrmF qoN pihlF aOrq nUM brfbrI df hwk
idqf sI. ies nUM nIvF afKx vfilaF nUM smJfAux leI sLbd Aucfiraf:
BMiz jMmIaY BMiz inMmIaY BMiz mMgxu vIafhu ]
BMzhu hovY dosqI BMzhu clY rfhu ]
BMzu muaf BMzu BflIaY BMiz hovY bMDfnu ]
so ikAu mMdf afKIaY ijqu jMmih rfjfn ]
BMzhu hI BMzu AUpjY BMzY bfJu n koie ]
nfnk BMzY bfhrf eyko scf soie ]
ijqu muiK sdf sflfhIaY Bfgf rqI cfir ]
nfnk qy muK AUjly iqqu scY drbfir ]( m: 1, pMnf 473)
gurbfxI lokfeI nUM nsLf krn dI iblkul afigaf nhI dyNdI. ies
bfry gurU amrdfs jI PurmfAuNdy hn:
mfxsu Biraf afixaf mfxsu Biraf afie]
ijqu pIqY miq dUir hoie brlu pvY ivic afie]
afpxf prfieaf n pCfxeI Ksmhu Dky Kfie]
ijqu pIqY Ksmu ivsrY drgh imlY sjfie]
JUTf mdu mUil n pIceI jy kf pfir vsfie]( m: 3, pMnf 554 )
sRI gurU gRMQ sfihb lokfeI nUM hryk pwK qoN agvfeI krdy hn;
jLrUrq hY gurbfxI nUM ivcfr ky Aus ‘qy aml krn dI; pr hYrfnI huMdI hY jdoN keI
gRMQI isMG gurU gRMQ sfihb df suK afsx krn smyN sRI gurU gRMQ sfihb dI gurbfxI
dy sLbd pVHn dI bjfie iksy hor gRMQ ivwcoN sLbd pVHn lgdy hn. ijvyN kibXobfc
bynqI] copeI vflI bfxI afid. kI sRI gurU gRMQ sfihb ivwc koeI aYsf sLbd nhIN jo
gurU sfihb df suwK afsx krn smyN piVHaf jf sky ? kI aijhf krky asIN jfxy anjfxy
ivwc gurU sfihb df siqkfr qf nhI Gtf rhy ? gurU jI dy suK afsx smyN iksy hor
gRMQ ivwcoN sLbd pVHn dI afigaf sRI akfl qKq qoN pRvfinq pMQk rihq mrXfdf anusfr
vI nhIN hY. sRI akfl qKq sfihb aqy sRI hirmMdr sfihb ivwKy suK-afsx krn smyN
"soihlf" df pfT kIqf jFdf hY. iswKF ivwc ies smyN pMQk mrXfdf nf mMnx
dI vwzI Gft hY. hr koeI afpxI afpxI mwq anusfr Dfrimk mrXfdf clf irhf hY. vyKo
vyKI ies vwD rhy ruJfn nUM rokx dI loV hY . afs hY ik suihrd pfTk ies pfsy iDafn
dyxgy.
sRI gurU gRMQ sfihb hryk iswK aKvfAux vfly dy jIvn df Durf
hY, ijs nfl juVy rihxf aqI jLrUrI hY, ies nflo ivCVnf iswK dI afqimk mOq hY.
afE ! ies smyN ijQy afpF gurU jI dy 400 sflf pihly pRkfsL
idvs nUM bVI sLrDf qy siqkfr nfl mnf rhy hF, AuQy hmysLF ardfs smyN pVHn vflf
ieh dohrf vI Xfd rwKIey :
sB iswKn ko hukm hY, gurU mfinE gRMQ ]
sRI gurU gRMQ sfihb hr pwK qoN sMpUrn hn ieh atwl scfeI hY:
mn ikAu bYrfgu krihgf siqguru myrf
pUrf]
mnsf kf dfqf sB suK inDfnu aMimRq sir
sd hI BrpUrf] rhfAu] (m: 5, pMnf 375)
siqguru myrf vz smrQf]
jIie smflI qf sBu duKu lQf]
icMqf rogu geI hAu pIVf afip kry
pRiqpflf jIAu ]( m: 5, pMnf 99)