kI lMgr bfry PLqvf (hukmnfmf), gurmiq sI jF gurU kI inMidaf?
awj qoN koeI Cy ku sfl pihlF jdoN df lMgr bfry hukmnfmf jLfrI
hoieaf hY Aus idn qoN hI ies bfry crcf ho rhI hY. ipCly sfl akqUbr 2003 nUM jdoN
muhflI knvYnsLn hoeI sI qF AuQy vI ies dI KUb crcf hoeI sI. lIzr aqy ividvfn
afpxy-afpxy vIcfr pysL kr rhy hn. keI qF rfqo-rfq hI afpxy vIcfr bdl lYNdy hn.
ieWQy bI[ sI[ knyzf ivc rihx vfly iek lIzr nUM mYN kfPI dyr qoN jFxdf hF, pihlF
Auh myjL kursIaF vfly DVy df muhrI sI iPr iek dm bdl ky qwpVF vfly lIzrF dI
muhrlI kqfr ivc KVHf sI. awj-kwl sfrI dunIaF ivc DiVaF dI, rfjnIqk lIzrF dI aqy
kiQq jQydfrF dI hI isWKI cwl rhI hY, gurU dI nhIN. jy kr koeI inrol gurmiq vflI
isWKI dI gwl hI kry qF Aus nUM koeI vI cMgf nhIN smJdf. ieh sfrf kuwJ myry nfl
vfpr vI cuwkf hY. myry nfl irsLqydfr aqy BfeIbMd sB hI inrfjL hn ikAuN ik mYN
AunHF dI hF ivc hF nhIN imlfeI. ieh lyK pVH ky sLfied hor vI bhuq sfry inrfjL ho
jfx. pr jo myry mn ivc sI aqy mYN jo keI icr df ilKx df iKafl krI bYTf sI Aus
nUM awj ilKqI rUp dy irhf hF. jdoN dI mYN gurmiq smJI hY AudoN qoN hI myry vIcfr
gurmiq bfry pwky hn. mYN kdI vI afpxy vIcfr DVf BfrU dyK ky jF iksy kiQq
hukmnfmyN krky nhIN bdly aqy nF hI bdlFgf. gurbfxI anusfr vIcfr krn qoN pihlF
afE jLrf ipCokV vwl sMKyp ijhI JfqI mfr leIey.
isWK, knyzf dy sUby bI[ sI[ ivc koeI iek sdI qoN vI pihlF dy
rih rhy hn. ieh vI afm qOr qy TIk hI huMdf hY ik ijWQy kuwJ isWK iekwTy rihMdy
hovx AuWQy Auh afpxf Gr BfvyN bfad ivc bxfAux pr gurduafrf pihlF bxfAux bfry
socdy hn. Kflsf dIvfn susfietI vYnkUvr df nfm keI aihm isWK ieiqhfsk GtnfmF nfl
juiVaf hoieaf hY. Bfrq dI ajLfdI dI lVfeI, kfmf gftf mfrU vflI GtnF aqy sLRomxI
gurduafrf pRbMDk kmytI nUM hoNd ivc ilafAux leI mflI shfieqf afidk. ies Kflsf
dIvfn sosfietI aqy isWKF dy knyzf ivc pwky qOr qy vsx leI ipRM: (sMq) qyjf isMG
jI dI Kfs dyx hY. ieWQy jo gurduafry bxy hoey hn aqy bxfey hoey hn, Auh afm qOr
qy do mMjly huMdy hn. jy kr iksy ny koeI crc jF koeI hor bxI bxfeI ibwlizMg KrId
ky Aus nUM gurduafrf bxfieaf hY qF AuWQy khfxI vwKrI ho skdI hY. ies do mMjlI
iemfrq ivc, AuprlI mMjl ivc drbfr hfl huMdf hY aqy sLRI gurU gRMQ sfihb jI df
pRkfsL huMdf hY. hyTF vflI mMjl qy ijs nUM ik pihlI mMjl jF jy kr 4ku Puwt zUMGI
DrqI ivc hovy qF bysimMt vI kihMdy hn. ies ivc rsoeI Gr, dPqr, guslKfnyN aqy
lMgr Ckx leI lMgr-hfl huMdf hY. koeI iek sdI qoN vI vwD isWK lMgr myjF kursIaF
jF myjF bYNcF dy bYT ky Ckdy af rhy hn/sn. sMn 1998 qwk bI[ sI dy qkrIbn sB
gurduafiraF ivc lMgr myjF qy hI Ckdy sn. koeI iek sdI Drm nUM koeI Kqrf nhIN
ipaf qkrIbn sB prcfrk, lIzr, ividvfn, aqy keI jQydfr lMgr kursIaF qy bYT ky Ck
gey sn. iPr acfnk hI pqf nhIN isWK Drm nUM kI Kqrf af bixaF jF ikhVI akfsL bfxI
ho geI ik isWKF nUM lMgr kursIaF qy bYT ky Kfx nfl afpxF Drm BirsLt huMdf idsx
lwg ipaf aqy gurduafiraF nUM lVfeI dy mYdfn ivc bdl idWqf igaf.
pRMprf aqy isDFq:-
Drm
dy isDFq nhIN bdly jf skdy pr mrXfdf, pRMprf jF siBaqf smyN, siQqI aqy dysL dy
pOx-pfxI anusfr bdldy rihMdy hn. pUrbI krcl (siBaqf) pwCmI krcl nfloN ibwlkuwl
vwKrf hY. pwCmI dysLF ivc sfzy jMmy ply bwcy bhuqf krcl ieWQoN df hI gRihx krdy
hn aqy jF iPr imlgoBf ijhf. hux qF ielYktroNink mIzIey ny sfry sMsfr nUM iek
globl ipMz ivc bdl idWqf hY. ies nUM vrqxF sfzI sB dI loV aqy mjbUrI hY aqy jy
kr smyN dy nfl cwl ky ies nUM nF vrqFgy qF bhuq hI pwCV jfvFgy. amIr aqy grIb
dysLF dIaF bhuq sfrIaF smfijk rIqF-rsmF smF pf ky Drm aqy siBaqf df ihWsf bx
jFdIaF hn. Qwly bYT ky lMgr CkxF vI iek pUrbI siBaqf df ihWsf hY nf ik Drm df.
mYN koeI ds ku sfl df hovFgf jdoN df mYN pMjfb dy afpxy ipMz
ivc Gr idaF nfl KyqI bfVI ivc hwQ vtfAuxF sLurU kr idqf sI aqy bfrF ku sfl dy ny
ho ky nfl kxk vZfAuxI vI sLurU kr idWqI sI. ieh koeI 35-36 sfl pihlF dI gwl hY.
AudoN sfry kxk dI vfZI afp hI krdy huMdy sn. mYnUM pUrI qrHF Xfd hY ik jdoN
diphr nUM rotI afAuxI qF asIN iksy drKq dI CF hyT ijQy imWtI jLrf igWlI ijhI
huMdI sI Aus igwlI imWtI Aupr bYT ky rotI KFdy huMdy sI qF ik grmI qoN QoVI
rfihq iml jfvy. iesy qrHF hlH vfhuMdy smy aqy kxk kuqrdy smyN srIr leI shUlq
vflf QF Bfl ky rotI KFdy huMdy sI. iPr QoVy ijhy sflF bfad kMm kfr vI bdl gey
aqy shUlqF vI. hux diphr dI rotI Gry af ky KfxI aqy Auh vI mMjy Aupr bYT ky aqy
ibjlI vflf pwKf lf ky.
jdoN ipMz dy pRfiemrI skUl ivc pVHdy huMdy sI qF bYTx leI keI
vfrI qwpVF dI vI Gft huMdI sI. GroN hI KflI borI jF Kfd vflf Doqf hoieaf borf
nfl lY ky jfieaf krdy sI. iPr jdoN hfeI skUl ivc gey qF sB leI bYTx vfsqy, ieWk
qoN iqMn ividafrQIaF vfly lwkVI dy bYNc huMdy sn. srdIaF ivc jdoN aMdr TMz lgxI
qF klfsF keI vfrI bfhr KuwlI grFAuz ivc Qwly Gfh qy vI lgdIaF huMdIaF sn
anMdpur dy holy-mhwly dy joV-myly smyN lwKF hI sLrDflU
phuMcdy hn. AuWQy Aus smyN keI QfvF qy aquwt lMgr cldy hn. sMgqF AuWQy Qwly bYT
ky hI lMgr CkdIaF hn. kI sB leI lMgr kursIaF qy bYT ky Ckx leI lwKF hI kursIaF
aqy myjF df pRbMD kIqf jf skdf hY? ieqnIaF nUM sMBfl ky ikWQy rwKxf hY, ieqnf
Krcf aqy dyK Bfl kOx krygf? ieh sB kuwJ loV aqy mjbUrI krky hY.
kuwJ smF pihlF pMjfb dy ipMzF ivc anMd kfrjL Gr ivc hI huMdy
sn aqy pRsLfdf vI bfad ivc KysIaF aqy Kys ivCfh ky Qwly bYT ky hI Cikaf jFdf sI.
iPr QoVI ijhI hor qbdIlI afeI qF anMd kfrjL vflI QF dy nfl hI ieWk afrjI ijhI
kwpVy dI kMD (knfq) bxf ky kursIaF myjL rwK ky AunHF Aupr Cikaf jfx lwgf. qy hux
awj-kwl ieh sB kuwJ mYirjL plysF ivc hox lg ipaf hY. dyKo, ies QoVy ijhy smy ivc
hI sfzI ies pRMprf ivc ikqnI qbdIlI afeI hY.
AusqqI aqy inMidaf:-
asIN hux ieh vIcfr krnI hY ik ieh lMgr vflf hukmnfmf ikqy gurU kI inMidaf qF
nhIN? sB qoN pihlF ieh smJxf jrUrI hY ik inMidaf huMdI kI hY? jy kr ies nUM Gwt
qoN Gwt sLbdF ivc ibafn krnf hovy qF asIN kih skdy hF ik, iksy nUM Aus dI aslIaq
nfloN Gtf ky ibafn krnF inMidaf hY aqy aslIaq nfloN vDf ky ibafn krnF AusqqI hY.
imsfl dy qOr qy iksy iKVy hoey Puwl nUM kMzf kih dyxf inMidaf hY aqy kMzy nUM
Puwl bxf ky pysL krnf AusqqI hY. ieh dovyN gwlF gurmiq ivc prvfn nhIN hn.
Ausqiq inMdf doAU ibbrijq, qjhu mfnu aiBmfnf ]
lohf kMcnu sm kir jfnih, qy mUriq Bgvfnf ] pMnF 1123]
Ausqiq inMdf doAU iqafgY KojY pdu inrbfnf ]
jn nfnk iehu Kylu kTnu hY iknhUM gurmuiK jfnf ]2]1] {pMnf 219}
nh inMidaf nh Ausqiq jf kY loBu mohu aiBmfnf ]
hrK sog qy rhY inafrAu nfih mfn apmfnf ] {pMnf 633}
BfeI kfnH isMG nfBf jI ny mhfn kosL ivc inMidaf dy arQ, "guxf ivc dosL
Qfpx dI ikRXf" ilKy hn. afE hux ibbyk buwDI nfl vIcfr krIey ik ieh hukmnfmf
ikqy gurU kI inMidaf qF nhIN hY.
ieh gwl sfrI dunIaF ivc sdIaF qoN hI cwl rhI hY ik bMdf bMdy
nfl nPrq krdf hY ikqy jLfq krky aqy ikqy rMg krky. AunHF dI igxqI bhuq hI Gwt hY
ijhVy ik afpxy inrml ihrdy krky ies ibmfrI qoN bcy hoey hn. ikAuNik ieh dIrG rog
hAumY kfrn hY aqy hAumY rog sB qoN vwD pRmfqmf ny mnuwK nUM hI idWqf hY.
hAumY rogu mfnuK kAu dInf ] kfm roig mYglu bis lInf ] idRsit roig pic muey
pqMgf ] nfd roig Kip gey kurMgf ]1] jo jo dIsY so so rogI ] rog rihq myrf
siqguru jogI ]1] pMnf 1140 ]
sfnUM pwCmIN dysLF ivc rihx vfilaF nUM jy kr ikqy kMm qy
PormYn sfzy nfl koeI Prk kry qF asIN Jwt hI rOlI pfAux lwg pYNdy hF ik sfzy nfl
izskirmInysLn hoieaf hY. pr dUsry pfsy asIN afp hI afpixaF nfl Prk krdy hF aqy
keI sdIaF qoN krdy af rhy hF. sfnUM keI dhfky ienHF sfP suQry kfnUMn dI pflxF
krn vfly dysLF ivc rihMidaF nUM ho gey hn pr sfzy ivcoN hfly qwk jwtvfd dI hAumY
nhIN inklI. mYN ieWQy keI bMidaF nUM jfxdf hF ijnHF ny ky sLfied skUl df mUMh vI
nhIN diKaf hoxf, Auh dUsry nUM ijhVf ik kiQq nIvIN jLfq df hovy aqy kfPI piVHaf
iliKaf vI hovy, Aus nUM gfl kwZ ky aqy Aus dI jLfq df nfm lY ky blfAuNdy dyKy
gey hn. iPr asIN kih idMdy hF ik vwK-vwK jLfqF dy nfm qy vwKry gurduafry ikAuN
bxIN jFdy hn. hornF kfrnF ivcoN ieh vI ieWk kfrn hY, vwKry gurduafry bnx df.
mYnUM cMgI qrHF Xfd hY ik ipMz ivc ienHF kiQq nIvIN jLfq
vfilaF nfl iks qrHF bIqdI sI. ieh cldy pMp qoN pfeIp nfl mUMh lf ky pfxI nhIN sI
pI skdy. nfl bYT ky rotI nhIN sI Kfh skdy. iek vfrI qF afpxy iek sLrIky dy
ivafkqI qoN ieh vI suixaF sI ik Plfny ny guV KfxF hY aqy Aus nUM bxfAux smyN
koeI nIvIN jLfq vflf bflx vI nf pfvy. sfzy afpxy ipMz hkIm pur aqy lfgly ipMz
cfhlF dy ivckfr iek kiQq sMqF dI kutIaf hY. AuQy sMq BgvyN Bys ivc rihMdy hn/sn.
QoVI bhuqI dvf-dfrU vI jfxdy sn. Auh hr sfl srdIaF ivc sLfied sfihbjLfidaF jF
gurU goibMd isMG jI dy purb vyly keI aKMz pfT iekwTy rwK ky Bog pfAuNdy huMdy
sn, jo ik afm hI zyiraF ivc huMdf hY. pwkf lMgr vI KUb cldf huMdf sI. Coty huMdy
asIN vI keI vfr AuQy gey sI. ies kutIaf dy rihx vfly sMq jI suwc-iBWt ieqnI
mMndy sn ik kiQq nIvIN jLfq vfly nUM nyVy nhIN sI lwgx idMdy. AunHF dIaF pMgqF
vI dUr lgvFAuNdy aqy AunHF nUM kutIaf aMdr lwgy nlky qoN pfxI vI nhIN sI pIx
idMdy huMdy. ies qrHF keI hor vI sMqF-mhMqf dy zyiraF ivc huMdf piVHaf suixaF hY
ijQy ik koeI kiQq nIvIN jLfq vflf nf qF pfT dI rOl lf skdf hY aqy nf hI ieko QF
qy bfkIaF nfl bYT ky KMzy dI phul hI lY skdf hY. keI qF bIbIaF nUM vI pfT dI rOl
nhIN lAuNx idMdy. drbfr sfihb ivc bIbIaF nUM kIrqn krn dI hfly vI mnfhI hY. ieh
sfrf kuwJ qF awj vI sfzy sfhmxy ho irhf hY, gurU sfihb vyly qF ies qrHF dI
suwc-iBWt aqy CUaf Cfq bhuq hI ijLafdf sI. jy kr iksy sLUdr df iksy bRfhmx qy
pRCfvF vI pY jFdf sI qF Auh iBWitaf jFdf sI aqy iPr Aus nUM pivWqr hox vfsqy
gMgf jf ky iesLnfn krnF pYNdf sI. bws ies suwc-iBwt nUM Kqm krn vfsqy hI gurU jI
nyN suinafr dI Twk-Twk aqy luhfr dI iewko swt vFg sMgq-pMgq aqy iewko sFJy QF
iesLnfn krn leI srovr bxvfey. gurU amrdfs jI ny qF ieh aYlfn hI kr idWqf ijs ny
sfzy nfl bcn iblfs krny hn Auh pihlF ieko QF pMgq ivc bYT ky pRsLfdf Ck ky afvy.
gurU sfihb jI ny qF ieh sMgq-pMgq aqy srovr dI mrXfdf suwc-iBwt dUr krn leI qorI
sI pr asIN ies nUM Aultf suwcm (suwc-iBwt) nfl aqy pfp lfhux leI srovr ivc
iesLnfn krn nfl joV ilaf. gurU jI dI socxI nfloN ibWlkuwl Aultf. kI ieh gurU kI
inMidaf nhINN hY? kI lMgr bfry hukmnfmf jLfrI krn vfilaF nUM pMj isMG sfihbfn
khIey jF iPr gurU ky inMdk? kihMdy ik kursIaF qy lMgr Ckx vyly suwcm nhIN rihMdI
ikAuNik juwqI pfeI huMdI hY. Eey Xfro hwd hI ho geI gwl vflI! ijhVy pKMz bfry
gurU nfnk sfrI Aumr pYdl qur ky pRcfr krdf irhf hY awj AuhI pKMz gurU nfnk dy
Drm nfl joV ky rwj ky myry nfnk pfqsLfh dI byiewjLqI sfrI dunINaF ivc kIqI jf
rhI hY. kI asIN ienHF zyryvfdI, krmkFzI pKMzIaF dy mgr lwg ky gurU nfnk pfqsLfh
dI inMidaf krn dy BfgI qF nhIN bx rhy?
Auh njLfrf dyKx vflf sI jdoN GtOVf sfihb jI dy hukm nfl, iek
DVf rOs strIt gurduafry ivcoN jbrIN kursIaF cuwkx cly igaf aqy awgoN ivroDI DVf
vI lVfeI dy mYdfn ivc af inWqiraf. bs iPr kI sI, iek dUsry nUM KUb gflI-gloc aqy
hor vI keI kuwJ hoieaf. pulIs vfly kfPI igxqI ivc mOjUd sn. sfrf mIzIaf vI AuWQy
phuMicaf hoieaf sI ijs ny ies kfrvfeI nUM afpxy kYmiraF ivc bMd kr ky sfry knyzf
ivc isWK Drm dI KUb iKwlI AuzfeI. mYN afpxy bwicaF nUM ikhf ik jo qusIN
tYlIvIjLn qy dyK rhy ho Aus bfry afpxy hfv-Bfv ilKo. myrI sB qoN CotI lVkI jo
Aus vyly 13-14 sfl dI sI ny iliKaf ik, "ieh iensfn hn jF iPr kuwqy ibWlIaF
ijhVy ky Kfxf Kfx bdly lVdy hn." vwzI lVkI ny ieMgilsL ivc iek kivqf ilKI
sI ijsdf mqlb sI ik, "sLrm-sLrm-sLrm aqy dosL iks nUM deIey."
ieWQy knyzf dy sUby bI[ sI[ ivc sLfied hI koeI aijhf
gurduafrf hovygf ijWQy ik ies gurU kI inMdf vfly hukmnfmy ny lVfeI Psfd nhIN
krvfey aqy pulIs ny dKl nf idWqf hovy. dhfikaF dIaF BfeI-bMdIaF qiVk kr ky tuwt
geIaF, irsLqydfrIaF ivc Prk pY igaf, kOm dy lwKF kroVF zflr vkIlF dI JOlI ivc
aqy vwKry gurduafry bxfAux ivc Krc ho gey. hr dfVI kysF vfly nUM QF-QF qy mKOl
sihxy pey. mYnUM koeI dwsy qF shI ik isWKI df svfiraf kI hY ies hukmnfmy ny?
suwc-iBwt bfry:-
qwpVF vfly ies kiQq hukmnfmy dy mudeI (sxy BfeI rxjIq isMG dy) iek dlIl ieh vI
idMdy hn ik kursIaF qy bYT ky Kfx nfl suWcm nhIN rihMdI. joVy pf ky Kfx nfl pqf
nhIN kI iBwitaf jFdf hY? gurUbfxI (gurU dy hukm anusfr) qF suwc-iBwt nUM isWKI
ivc koeI QF nhIN hY. hF, sPfeI nUM jrUr mhwqqf idWqI geI hY. sPfeI dy ilhfjL nfl
myjL kursIaF qwpVF nfloN so guxF cMgy hn. KFdy aqy vrqfAuNdy smyN dfl sbjLI df
QoVf bhuq zuwl jfxF afm gwl hY Kfs kr ky Coty bwicaF qoN aqy isafxy bjLurgF qoN
jF iPr apfhjL aqy ibmfr ivafkqIaF vloN. ijs nUM ky myjL qoN sOiKaF hI igWly
kwpVy nfl sfP kIqf jf skdf hY. pr qwpVF qoN kwpVy nfl sfP krnF aOKf hY aqy Aus
ivc rcy hoey KfxyN qoN bktIrIaf pYdf hox df Kqrf ijafdf hY. bRfhmx suwc-iBwt df
bhuq iKafl rwKdy sn/hn. gurU nfnk dyv jI afsf kI vfr ivc ijLkr krdy hn-
pihlf sucf afip hoie sucY bYTf afie ] sucy agY riKEnu koie n
iBitE jfie ] sucf hoie kY jyivaf lgf pVix sloku ] kuhQI jfeI sitaf iksu eyhu lgf
doKu ] aMnu dyvqf pfxI dyvqf bYsMqru dyvqf lUxu pMjvf pfieaf iGrqu ] qf hoaf
pfku pivqu ] pfpI isAu qnu gizaf Qukf peIaf iqqu ] ijqu muiK nfmu n AUcrih ibnu
nfvY rs Kfih ] nfnk eyvY jfxIaY iqqu muiK Qukf pfih ]1] {pMnf 473}
aqy
mfqf jUTI, ipqf BI jUTf, jUTy hI Pl lfgy ] afvih jUTy, jfih
BI jUTy, jUTy mrih aBfgy ]1] khu pMizq, sUcf kvnu TfAu ] jhF bYis hAu Bojnu KfAu
]1] rhfAu ] ijhbf jUTI, bolq jUTf, krn nyqR siB jUTy ] ieMdRI kI jUiT Auqris
nfhI, bRhm agin ky lUTy ]2] agin BI jUTI, pfnI jUTf, jUTI bYis pkfieaf ] jUTI
krCI prosn lfgf, jUTy hI bYiT Kfieaf ]3] gobru jUTf, cAukf jUTf, jUTI dInI kfrf
] kih kbIr qyeI nr sUcy, sfcI prI ibcfrf ]4]1]7] {pMnf 1195}
min jUTY qin jUiT hY ijhvf jUTI hoie ] muiK JUTy JUTu bolxf ikAukir sUcf hoie
] ibnu aB sbd n mFjIaY sfcy qy scu hoie ]1] pMnf 56]
krmkFzI zyrfvdI afm jnqf nUM gumrfh krn leI gurbfxI dI iek pMgqI, "suic
hovY qf, scu pfeIaY ]" dy glq arQ krdy hn ik, "suc hovy qF hI swcf
pRmfqmf iml skdf hY." ieh pMgqI afsf kI vfr ivc pMnf 471-472 qy solvIN
pAuVI qoN pihly slok ivcoN hY. pUrf slok ies qrHF hY-
mÚ 1 ] mfxs Kfxy krih invfj ] CurI vgfiein iqn gil qfg ] iqn
Gir bRhmx pUrih nfd ] Aunf iB afvih EeI sfd ] kUVI rfis kUVf vfpfru ] kUVu boil
krih afhfru ] srm Drm kf zyrf dUir ] nfnk kUVu rihaf BrpUir ] mQY itkf qyiV DoqI
kKfeI ] hiQ CurI jgq kfsfeI ] nIl vsqR pihir hovih prvfxu ] mlyC Dfnu ly pUjih
purfxu ] aBfiKaf kf kuTf bkrf Kfxf ] cAuky Aupir iksY n jfxf ] dy kY cAukf kZI
kfr ] Aupir afie bYTy kUiVafr ] mqu iBtY vy mqu iBtY ] iehu aMnu asfzf iPtY ]
qin iPtY PyV kryin ] min jUTY culI Bryin ] khu nfnk scu iDafeIaY ] suic hovY qf,
scu pfeIaY ]2] {pMnf 471-472}
gurU nfnk dyv jI sfry slok ivc qF pKMzF dy aqy suwc-iBwt dy vKIey AuDyVdy hn,
kI iPr aKIrlI pMgqI ivc afp hI Aus qoN munkr ho ky Bfv ik afpxI hI iek imMt
pihlF khI hoeI gwl qoN mukr jFdy hn? nhIN[[nhIN[[ vfihgurU! jI Buwl bKLsLx, aYsf
gurU nfnk nhIN kr skdf. ieh sfzI bUJVF dI mnmuKqfeI hY. lE hux pVHo ies pUry
slok dy arQ, jo ik pRo: sfihb isMG jI dy kIqy hoey hn.
arQ
:-(kfjLI qy muslmfn
hfkm) hn qF vwZI-KLory, pr pVHdy hn nmfjLF . (iehnF hfkmF dy awgy munsLI Auh
Kwq®I hn jo) CurI clFdy hn (Bfv, gLrIbF AuWqy jLulm krdy hn), pr AuhnF dy gl
ivc jnyAU hn . iehnF (jLflm Kwq®IaF) dy Gr ivc bRfhmx jf ky sMK vjFdy hn; qF qy
AunHF bRfhmxF ƒ BI AuhnF hI pdfrQF dy suafd afAuNdy hn (Bfv, Auh bRfhmx BI
jLulm dy kmfey hoey pdfrQ KFdy hn) . (iehnF lokF dI) ieh JUTI pUMjI hY qy JUTf
hI iehnF df (ieh) vpfr hY . JUT bol bol ky (hI) ieh rojLI kmFdy hn . hux sLrm qy
Drm dI sBf AuT geI hY (Bfv, ieh lok nf afpxI sLrm hXf df iKLafl krdy hn aqy nf
hI Drm dy kMm krdy hn) . hy nfnk ! sB QfeIN JUT hI prDfn ho irhf hY .
(ieh Kwq®I) mwQy AuWqy itwkf lFdy hn, lwk duafly gyrUey rMg
dI DoqI (bMnHdy hn) pr hwQ ivc, (mfno) CurI PVI hoeI hY qy (vws lgidaF) hryk jIv
AuWqy jLulm krdy hn . nIly rMg dy kwpVy pf ky (qurk hfkmF dy pfs jFdy hn, qF hI)
AuhnF pfs jfx dI afigaf imldI hY . (ijnHF ƒ) mlyC (afKdy hn, AuhnF hI) pfsoN
rojLI lYNdy hn, qy (Pyr BI) purfx ƒ pUjdy hn (Bfv, Pyr BI iehI smJdy hn ik asI
purfx dy anusfr qur rhy hF) . (iewQy hI bws nhIN) KLurfk iehnF dI Auh bwkrf hY
jo klmf pVH ky hlfl kIqf hoieaf hY (Bfv, jo muslmfn dy hwQF df iqafr kIqf hoieaf
hY, pr afKdy hn ik) sfzy cOky AuWqy koeI hor mnuwK nf af cVHy .
cOkf
bxf ky (duafly) lkIrF kwZdy hn, (pr ies) cOky ivc Auh mnuwK af bYTdy hn jo afp
JUTy hn . (hornF ƒ afKdy hn—sfzy cOky dy nyVy nf afAuxf) ikqy cOkf iBwitaf
nfh jfey aqy sfzf aMn KLrfb nfh ho jfey; (pr afp ieh lok) apivwqr srIr nfl mMdy
kMm krdy hn aqy jUTy mn nfl hI (Bfv, mn qF aMdroN mlIn hY) culIaF krdy hn .
hy nfnk ! afK, pRBU ƒ iDafAuxf cfhIdf hY . qF hI
suwc-pivwqrqf ho skdI hY jy swcf pRBU iml pey .2.
ies qoN agly slokF ivc gurU jI ieh gwl hor vI spsLt kr idMdy
hn, jdoN kihMdy hn-
ijAu jorU isrnfvxI afvY vfro vfr ] jUTy jUTf muiK vsY inq inq
hoie Kuafru ] sUcy eyih n afKIaih bhin ij ipMzf Doie ] sUcy syeI nfnkf ijn min
visaf soie ]2] {pMnf 472}
arQ:-
ijvyN iesq®I
ƒ sdf hr mhIny nHfAuxI afAuNdI hY (qy ieh apivwq®qf sdf Aus dy aMdroN hI pYdf
ho jFdI hY), iqvyN JUTy mnuwK dy mUMh ivc sdf JUT hI rihMdf hY qy ies krky Auh
sdf duwKI hI rihMdf hY . ajyhy mnuwK suwcy nhIN afKy jFdy jo inrf srIr ƒ hI Do
ky (afpxy vloN pivwqr bx ky) bYT jFdy hn . hy nfnk ! kyvl AuhI mnuwK suwcy hn
ijnHF dy mn ivwc pRBU vwsdf hY .2.
suwcm bfry afsf kI vfr ivcoN hI iek hor sLbd-
sloku mÚ 1 ] pihlf sucf afip hoie sucY bYTf afie ] sucy agY
riKEnu koie n iBitE jfie ] sucf hoie kY jyivaf lgf pVix sloku ] kuhQI jfeI sitaf
iksu eyhu lgf doKu ] aMnu dyvqf pfxI dyvqf bYsMqru dyvqf lUxu pMjvf pfieaf iGrqu
] qf hoaf pfku pivqu ] pfpI isAu qnu gizaf Qukf peIaf iqqu ] ijqu muiK nfmu n
AUcrih ibnu nfvY rs Kfih ] nfnk eyvY jfxIaY iqqu muiK Qukf pfih ]1] {pMnf 473}
arQ
:- sB qoN pihlF
(bRfhmx nHf Do ky qy) suwcf ho ky suwcy cOky AuWqy af bYTdf hY, Aus dy awgy
(jjmfn) Auh Bojn ilaf rwKdf hY ijs ƒ ajy iksy hor ny iBwitaf nhIN sI . (bRfhmx)
suwcf ho ky Aus (suwcy) Bojn ƒ KFdf hY, qy (Kf ky) slok pVHn lwg pYNdf hY; (pr
ies pivwqr Bojn ƒ) gMdy QF (Bfv iZwz ivc) pf lYNdf hY . (Aus pivwqr Bojn ƒ)
gMdy QF (suwtx df) dosL iks qy afieaf ? aMn, pfxI, awg qy lUx—cfry hI dyvqf hn
(Bfv, pivwqr pdfrQ hn), pMjvF iGAu BI pivwqr hY, jo iehnF cOhF ivc pfeIdf hY .
qF (Bfv, iehnF pMjF ƒ rlfieaF) bVf pivwqr Bojn iqafr huMdf hY . pr dyviqaF dy
ies srIr ƒ (Bfv, ies pivwqr Bojn ƒ) pfpI (mnuwK) nfl sMgq huMdI hY, ijs krky
Aus AuWqy QuwkF pYNdIaF hn . hy nfnk ! iesy qrHF smJ lYxf cfhIdf hY ik ijs mUMh
nfl mnuwK nfm nhIN ismrdy, qy nfm ismrn qoN ibnf suafdly pdfrQ KFdy hn, Aus mUMh
Auqy (BI) iPtkfrF pYNdIaF hn .1.
pMgq dy arQ:-
iksy
vI izksLnrI jF ikqfb ivc pMgq dy arQ Qwly qwpVF qy cONkVI mfr ky bYTxF nhIN
ilKy. ieh qusIN Kud afp iksy pMjfbI qoN iegilsL izksLnrI ivc dyK skdy ho. ieh
ieMtrinWt qy vI AuplvwD hn. myry pfs Gr ivc pMjfbI aMgryjLI sLbd kosL dI qIjI
aYzIsLn hY ijhVI ik isMG bRdrjL ny CfpI hoeI hY. Aus ivc pMgq dy arQ hn: LINE,
ROW aqy COLUMN.
hux jy kr ienHF iqMnF nUM hI pMjfbI ivc
prqIey qF vI ikqy ienHF dy arQ Qwly qwpVF qy cONkVI mfr ky bYTxF nhIN ilKy. Punjab
State University Text-Book Board Chandigarh, Edition 1982 ivc
Line dy
kuwl imlf ky 43 arQ ilKy hoey hn. ijnHF ivc ikqy vI lfeIn dy arQ Qwly qwpVF qy
cONkVI mfr ky bYTxF nhIN ilKy. ies izksLnrI ivc sB qoN vwD aYNtrIaF hn. iesy
qrHF pMjfbI XUnIvristI pitaflf dI aprYl 1974 dI aYzIsLn, ‘aMgryjLI pMjfbI kosL’
ivc vI lfeIn dy 17 arQ ilKy hoey hn, ijnHF ivc vI ikDry ieh arQ Qwly qwpVF qy
cONkVI mfr ky bYTxF nhIN ilKy. iesy qrHF hI ROW
aqy COLUMN dy
arQ ilKy hoey hn. gurbfxI dI iewk pMgqI aqy BfeI gurdfs dIaF vfrF ivcoN iek
pMgqI dy arQ iKWc DU ky jrUr kIqy jFdy hn ijs bfry hux kuwJ vIcfr kr lYNdy hF.
sLRI gurU gRMQ sfihb jI dy pMnF 1185 qoN iek pMgqI, ‘gurmuiK bYshu sPf ivCfie’
vflI lY ky ies nUM Qwly bYT ky lMgr nfl joiVaf jf irhf hY. hux asIN ieWQy ieh
sfrf sLbd ilKdy hF aqy nfl hI ies dy arQ, jo ik pRo: sfihb isMG jI dy kIqy hoey
hn.
ÃÄ siqgur pRsfid ] hoie iekqR imlhu myry BfeI duibDf dUir
krhu ilv lfie ] hir nfmY ky hovhu joVI gurmuiK bYshu sPf ivCfie ]1] ien ibiD
pfsf Zflhu bIr ] gurmuiK nfmu jphu idnu rfqI aMq kfil nh lfgY pIr ]1] rhfAu ]
krm Drm qum cAupiV sfjhu squ krhu qum sfrI ] kfmu k®oDu loBu mohu jIqhu aYsI
Kyl hir ipafrI ]2] AuiT iesnfnu krhu prBfqy soey hir afrfDy ] ibKVy dfAu lµGfvY
myrf siqguru suK shj syqI Gir jfqy ]3] hir afpy KylY afpy dyKY hir afpy rcnu
rcfieaf ] jn nfnk gurmuiK jo nru KylY so ijix bfjI Gir afieaf ]4]1]19] {pMnf
1185}
arQ
:- hy
vIr ! gurU dI srn pY ky idn rfq prmfqmf df nfm jipaf kro, ies qrHF (ies jIvn-Kyz
ivc) dfa clfvo (pfsf suwto) . (jy ies qrHF ieh Kyz Kyzdy rhogy qF) ijLMdgI dy
aKLIrly smy (jmF df) duwK nhIN lwgygf .1.rhfAu.
hy myry vIr ! iekwTy ho ky sfD sMgiq ivc bYiTaf kro, (AuQy
pRBU-crnF ivc) suriq joV ky (afpxy mn ivcoN) myr-qyr imtfieaf kro . gurU dI srn
pey rihxf—ieh cOpV df kwpVf ivCf ky mn ƒ itkfieaf kro, (aqy sfD sMgiq
ivc) hir-nfm-ismrn df cOpV Kyzx vfly sfQI bixaf kro .1.
hy myry vIr ! nyk kMm krn ƒ qusI cOpV dI Kyz bxfvo, AuWcy
afcrn ƒ nrd bxfvo . (ies nrd dI brkiq nfl) qusI (afpxy aMdroN) kfm ƒ k®oD ƒ
loB ƒ aqy moh ƒ vws ivc kro . hy vIr ! ieho ijhI Kyz prmfqmf ƒ ipafrI lwgdI
hY (psMd afAuNdI hY) .2.
hy myry vIr ! aMimRq vyly AuWT ky (nfm-jl ivc) cuwBI lfieaf
kro, suwqy hoey BI prmfqmf dy afrfDn ivc juVy rho . (ijhVy mnuwK ieh AuWdm krdy
hn AuhnF ƒ) ipafrf gurU (kfmfidkF dy tfkry qy) aOKy dfa qoN kfmXfb kr dyNdf hY,
Auh mnuwK afqmk azolqf dy suK-afnMd nfl pRBU-crnF ivc itky rihMdy hn .3.
hy dfs nfnk ! (afK—hy vIr !) prmfqmf afp hI jgq-Kyz Kyzdf
hY, afp hI ieh Kyz vyKdf hY . pRBU ny afp hI ieh rcnf rcI hoeI hY . ieQy ijhVf
mnuwK gurU dI srn pY ky (kfmfidkF dy tfkry qy jIvn-Kyz) Kyzdf hY, Auh ieh bfjI
ijwq ky pRBU-dr qy phuMcdf hY .4.1.19.
hux asIN BfeI gurdfs jI dIaF vfrF ivcoN iek pMgqI bfry vIcfr
krdy hF ijs df ky sB qoN vwD ijLkr kIqf jLFdf hY. ies df ijLkr meI 2004 dy sMq
ispfhI rsfly ivc pMnF 27 Aupr zf: anurfg isMG jI ny vI kIqf hY. AuNj qF ies lyK
nUM pVH ky ies qrHF lgdf hY ijvyN ik ieh zf: sfihb zyiraF vfly sfDF df aqy afr[
aYWs[ aYWs[ df ivkfAU mfl hovy. ies df muwK mnorQ lokF nUM gumrfh krnf hovy aqy
sLfied gumrfh krn dI hI zfktrI kIqI hoeI hovy. ieh zfktr, dsm gRMQ aqy hor
imiQhfsk gRMQF df mudeI hY aqy ijhVf ivdvfn ienHF ivcly kUV nUM nMgf krdf hY Aus
nUM ieh CitafAux df Xqn krdf hY. ijvyN ik ivdvfnF dI ilst ivcoN igafnI idWq isMG
aqy pRo: gurmuK isMG nUM bfhr rwKdf hY, igafnI Bfg isMG aqy gurbKLsL isMG kflf
aPgfnf nUM isWK Drm dy ivroDIaF ivc igxdf hY. lMgr bfry ies dI gumrfh kurn ilKq
ies qrHF hY, "lMgr dI pMgq df ijLkr sB qoN pihlF gurU amr dfs dy smkflI aqy
gurbfxI, isK PLlsPLy qy isDFqF dy pihly ivafiKafkfr BfeI gurdfs jI ny ies qrHF
kIqf hY.
hMsu vMsu inhclmqI
sMgiq pMgiq sfQ bxMdf] (vfr 16:12)" {sMq ispfhI meI 2004 pMnf 27}
ieh pMgqI vfr 17 dI 12 pAuVI ivcoN hY. Aupr vfr16 glq iliKaf jF Cipaf hoieaf
hY. ieh sfrI pAuVI ies qrHF hY-
mfxk moqI mfnsr inhcl nIr suQfAuN suhMdf]
hMs vMs inhcl mqI sMgiq pMgiq sfQ bhMdf]
mfxk moqI cog cug mfx mhwq anµd vDMdf]
kfAuN inQfAuN innfAu hY hMsF ivc Audfs hovMdf]
BK aBK aBK BK vx vx aMdr Brm BvMdf]
sfD sMgq guru sLbd sux qn aMdr mn iQr n rhMdf]
bjr kpft n KulY jMdf ]12] (17-12)
ies pAuVI ivc BfeI gurdfs jI hMs aqy kF dI qulnF krdy hn.
hMs vMs inhcl mqI sMgiq pMgiq sfQ bhMdf]
dy arQ hn: hMsF dI vMs ivc idRV mq vfly
dI sMgq pMgq df sfQ bxdf hY. iewQy vI pMgq dy arQ lfeIn jF kqfr hI bxdy hn.
ikAuNik ies sfry hMs ieko hI lfeIn jF kqfr ivc Auzdy hn. ies dy Ault kF ies qrHF
nhIN krdy. ‘hMs’ dy arQ izksLnrI ivc: SWAN
aqy
GOOSE
ilKy hoey imldy hn. hux qusIN jrf
afpxy swjy, Kwby aqy Aupr ingHf mfr ky dyKo qF jI. kI ieh hMs Qwly qwpVF qy cONkVI mfr
ky bYT ky koeI pRsLfdf Ck rhy hn? jF iPr ieh ieko lfeIn (pMgq) ivc Auzdy, qurdy
aqy qYrdy idKfeI idMdy hn? asIN afpxI bol-cfl ivc gurbfxI dI pMgqI jF pMgqIaF df
afm hI ijLkr krdy hF. ies lyK ivc vI keI vfrI ijLkr af cuwkf hY. ies df mqlb
asIN Jwt-pwt hI smJ jFdy hF ik arQ lfeIn jF lfeInF hY.
kI ieh pMgqIaF Qwly jLmIn
qy cONkVI mfr ky bYTIaF huMdIaF hn?
Qwly bYTxf aqy inmrqf:-
kI Qwly bYTx nfl inmrqf afAuNdI hY? pUrb dy sfry DrmF nfl sMbMDq lokF dI prMprf
afm qOr qy Qwly bYTx dI hI hY. kI ieh sfry inMmrqf dy puMj hn? kI ihMdU, ieslfm
aqy isWK Drm nUM mMnx vfilaF ivc bfkI kOmF nfloN ijLafdf inmrqf hY? sfrI dunIaF
ivc hAumY aqy nPrq dy aDIn inrdosLy lokF nUM kql krn df jo islislf cwl irhf hY,
kI Auh ienHF iqMn muwK DrmF nUM mMnx vfilaF ivc Gwt hY jF ijafdf? bI[ sI[ dy
qkrIbn hr gurduafry ivc Psfd krn ivc pihl krn vfly aqy qwqIaF dflF, cfh aqy
kViCaF nfl hmly krn vfly kI Qwly bYTx vfly sn jF koeI hor? sdIaF qoN DrqI qy
rINGx vfly swp, inAul aqy TUhyN afidk jfnvrF ny kI afpxI ivs iqafg idWqI hY? kI
ienHF ivc jLihr dI QF imTfs Br geI hY? jy kr koeI afpxy srIr nUM ksLt dy ky
qrHF-qrHF dy srIrk krm kr ky afpxI afqimk avsQf AucI kr skdf huMdf aqy afpxI
hAumY iqafg ky inMmrqf df puMj bx skdf huMdf qF iPr gurU jI nUM ieh ilKx dI kI
loV pY geI sI?
inAulI krm krY bhu afsn ] jYn mfrg sMjm aiq sfDn ] inmK inmK kir srIru ktfvY
] qAu BI hAumY mYlu n jfvY ] hir ky nfm smsir kCu nfih ] nfnk gurmuiK nfmu jpq
giq pfih ]2] {pMnf 265}
DoqI Koil ivCfey hyiT ] grDp vFgU lfhy pyit ]1] ibnu krqUqI mukiq n pfeIaY ]
mukiq pdfrQu nfmu iDafeIaY ]1] pMnf 201]
isWK Cy awKrF dy arQF qoN vI kory:-
sdIaF bIq jfx qy vI bhuqy isWK ‘akfl qKLq’ dy arQ smJx qoN asmrwQ hn. Auh
iksy ibwlizMg jF QVy nUM hI akfl qKLq smJI jf rhy hn. AunHF dy Bfxy sLfied akfl
purK iksy gupq rUp ivc af ky AuQy iksy QVy qy af ky bYTdf hY aqy Auh iPr aKOqI
jQydfr dy kMn ivc kuwJ kihMdf hY. iPr Aus jQydfr df kuwJ vI boilaf jF iksy pypr
qy iliKaf CU-mMqr kr ky rwbI hukm bx jFdf hY.
‘akfl qKLq’ df arQ hY Auh qKLq ijs qy smyN df koeI pRBfv
nf pvy, ijhVf ik kfl qoN rihq hovy. ies sMsfr ivc jo vI mfdf asIN afpxIaF awKF
nfl dyK rhy hF ieh sB kuwJ kfl ivc hY, smF ies qy afpxf pRBfv pf irhf hY. iek
idn ies ny Kqm ho jfxF hY. hr iek cIj dI koeI Aumr hY, iksy dI kuwJ pl jF GVI
aqy iksy dI kuwJ idn, mhIny, sfl jF sdIaF. smF pf ky pwQr vI ryq bx jFdy hn. ies
leI ies dunIaF ivc ieWko ieWk hsqI hY ijhVI ik kfl ivc nhIN, Auh hY akfl purK,
vfihgurU. ies leI qF iPr akfl qKLq df arQ hoieaf, vfihgurU jI df qKLq. ieWQy hux
svfl ieh pYdf huMdf hY ik, kI akfl purK iksy iemfrq ivc kYd kr ky rwiKaf hoieaf
hY? kI Auh iksy ieWtF jF pwQrF dy bxy hoey iksy QVyH Aupr af ky bYTdf hY. sfrI
gurbfxI qF pukfr-pukfr ky iehI kihMdI hY ik Aus vfihgurU df koeI vI rMg jF rUp
nhIN. dunIaF dI koeI vI aYsI jgHf nhIN ijWQy ik Auh nf hovy. gurbfxI ivcoN kuwJ
Purmfx:
rUpu n ryK n rMgu ikCu iqRhu gux qy pRB iBMn ] iqsih buJfey
nfnkf ijsu hovY supRsMn ] pMnf 283 ]
sBY Gt rfmu
bolY rfmf bolY ] rfm ibnf ko bolY ry ]1] rhfAu ] eykl mftI kuMjr cItI Bfjn hYN
bhu nfnf ry ] asQfvr jMgm kIt pqMgm Git Git rfmu smfnf ry ]1] eykl icMqf rfKu
anµqf aAur qjhu sB afsf ry ] pRxvY nfmf Bey inhkfmf ko Tfkuru ko dfsf ry ] pMnf
988 ]
quDu rUpu n
ryiKaf jfiq qU vrnf bfhrf ] ey mfxs jfxih dUir qU vrqih jfhrf ] pMnf 1096 ]
sgl bnspiq mih
bYsMqru sgl dUD mih GIaf ] AUc nIc mih joiq smfxI Git Git mfDAu jIaf ]1] sMqhu
Git Git rihaf smfihE ] pUrn pUir rihE srb mih jil Qil rmeIaf afihE ]1] rhfAu ]
gux inDfn nfnku jsu gfvY siqguir Brmu cukfieE ] srb invfsI sdf alypf sB mih
rihaf smfieE ] pMnf 617 ]
ies dunIaF Aupr sB qKLq aqy rfj JUTy hn. smF pf ky mr imt jFdy hn. isrP ieko
iek vfihgurU jI df qKLq aqy rfj hY jo sdIvI kfiem rihx vflf hY. gurbfxI ivc ies
df ijLkr ieAuN afAuNdf hY:
koAU hir smfin nhI rfjf ] ey BUpiq sB idvs cfir ky JUTy krq idvfjf] pMnf 856]
Aus vfihgurU df rfj qF sfrI isLRsLtI qy cwl irhf hY aqy Auh
sfrI isLRsLtI ivc afp hI smfieaf hoieaf hY. ieWQy vfihgurU dy rfj qKLq dI gwl hY
iksy duinafvI qKLq dI nhIN. gurU hirgoibMd sfihb jI df idWlI dy qKLq dy mukfbly
qy vfihgurU akfl purK jI df qKLq pRgt krn df vI iehI mqlb sI. pr hux ho kI irhf
hY, ijnHF df ies qKLq qy kMtrol hY Auh idWlI drbfr dy cfplUs bxy hoey hn. gurmiq
dI shI gwl krn vfilaF nUM DmkIaF aqy Cykx dy pKMz kr rhy hn. ies vfihgurU jI dy
rfj qKLq nUM clfAux df jo kMstIitAUsLn hY, Auh hY gurU gRMQ sfihb jI, ijhVf ik
vfihgurU jI dy guxF dI ivafiKaf krdf hY. ies leI akfl qKLq ieWk isDFq df nfm hY
jI iksy iemfrq df nhIN. gurbfxI ivcoN kuwJ sLbd-
afpy qKqu rcfieEnu afkfs pqflf ] hukmy DrqI sfjIanu scI Drm
sflf ] afip Aupfie Kpfiedf scy dIn dieaflf ] sBnf irjku sMbfihdf qyrf hukmu
inrflf ] afpy afip vrqdf afpy pRiqpflf ]1] {pMnf 785}
arQ
:-afkfsL
qy pfqfl dy ivclf sfrf jgq-rUp qKLq pRBU ny hI bxfieaf hY, Aus ny afpxy hukm ivc
hI DrqI jIvF dy Drm kmfx leI QF bxfeI hY .
hy dInF qy dieaf krn vfly sdf kfiem rihx vfly ! qUµ afp hI
pYdf kr ky afp hI nfs krdf hYN . (hy pRBU !) qyrf hukm anoKf hY (Bfv, koeI ies
ƒ moV nhIN skdf) qUµ sB jIvF ƒ irjLk apVFdf hYN, hr QF qUµ KLud afp mOjUd
hYN qy qUµ afp hI jIvF dI pflxf krdf hYN .1.
scY qKqu rcfieaf bYsx kAu jFeI ] sBu ikCu afpy afip hY gur
sbid suxfeI ] afpy kudriq sfjIanu kir mhl srfeI ] cMdu sUrju duie cfnxy pUrI bxq
bxfeI ] afpy vyKY suxy afip gur sbid iDafeI ]1] {pMnf 947}
arQ
:- sdf
kfiem rihx vfly prmfqmf ny ieh (jgq-rUp) qKLq afpxy bYTx leI QF bxfieaf hY .
(ies jgq ivc) hryk cIjL Aus pRBU df afpxf hI srUp hY—ieh gwl siqgurU dy sLbd
ny dwsI hY . ieh sfrI kudriq Aus ny afp hI pYdf kIqI hY, (kudriq dy sfry ruwK
ibrK afidk, mfno, rihx leI Aus ny) mhl mfVIaF bxfey hn; iehnF mhl mfVIaF (ivc)
cMd qy sUrj dovyN (mfno Aus dy jgfey hoey) dIvy hn . (pRBU ny kudriq dI sfrI)
bxqr mukMml bxfeI hoeI hY . (ies ivc bYT ky) afp hI vyK irhf hY, afp hI sux irhf
hY; Aus pRBU ƒ siqgurU dy sLbd dI rfhIN iDafieaf jf skdf hY .1.
aMdir rfjf qKqu hY afpy kry inafAu ] gur sbdI dru jfxIaY aMdir mhlu asrfAu ]
Kry priK KjfnY pfeIain Koitaf nfhI QfAu ] sBu sco scu vrqdf sdf scu inafAu ]
aMimRq kf rsu afieaf min visaf nfAu ]18] {pMnf 1092}
arQ:-
(jIv dy) aMdr hI
(jIaF df) mflk (bYTf) hY, (jIv dy) aMdr hI (Aus df) qKLq hY, Auh afp hI (aMdr
bYTf hoieaf, jIv dy kIqy krmF df) inaF krI jFdf hY; (jIv dy) aMdr hI (Aus df)
mhl hY, (jIv dy) aMdr hI (bYTf jIv ƒ) afsrf (dyeI jf irhf) hY, pr Aus dy mhl df
bUhf gurU dy sLbd dI rfhIN lwBdf hY .
(jIv dy aMdr hI bYTy hoey dI hjLUrI ivc) Kry jIv prK ky
KLjLfny ivc rwKy jFdy hn (Bfv, aMdr bYTf hoieaf hI Kry jIvF dI afp sµBfl krI
jFdf hY), KoitaF ƒ QF nhIN imldI . Auh sdf-iQr rihx vflf pRBU hr QF mOjUd hY,
Aus df inaF sdf atwl hY; AunHF ƒ Aus dy nfm-aMimRq df suafd afAuNdf hY ijnHF dy
mn ivc nfm vwsdf hY .18.
Aupr ilKI vIcfr qoN spsLt ho jFdf hY ik akfl purK df hukm aqy
qKLq kI hY. keI svfrQI lok iksy gurU kI inMdf vfly hukmnfmy nUM akfl purK df
hukm kihx qoN vI guryjL nhIN krdy. keI kihMdy hn ik votF akfl qKLq nUM pfE.
ienHF dI socxI muqfbk sLfied akfl purK koeI isafsq dI dldl ivc Disaf hoieaf koeI
kursI df BuwKf ivafkqI hY.
hukmnfmy dI sprIm kort dy hukm nfl qulxf:-
bhuqy isWKF df ieh vIcfr hY ik hukmnfmf BfvyN ikho ijhf vI hovy Auh sprIm kort
dy hukm vFg mMnxf hI pYxf hY. keI ies nUM ielfhI hukm kihMdy hn. pr gurU ky
isWKF vfsqy qF ielfhI hukm isrP gurUbfxI hY ijhVI ik akfl purK nfl ieWk imWk ho
ky AucfrI geI hY ijs bfry nf hI koeI qbdIlI ho skdI hY aqy nf hI koeI qbdIlI
bfry vIcfr.
akfl qKLq df hukm isrP gurbfxI hY, ieh hI rwbI hukm hY, ies
qoN ibnHF hor koeI rwbI hukm (akfl qKLq df hukm) ho hI nhIN skdf. ieh Auh rwbI
hukm hY ijhVf ik rwb ny gurUaF aqy BgqF rfhIN sMsfr nUM idwqf hY. ieh rwbI hukm
AudoN hI huMdf sI jdoN AunHF dI surqI (ilv) rwb nfl juVI hoeI huMdI sI afm hflqF
ivc nhIN. jdoN surq juVdI sI qF rwbI hukm huMdf sI aqy gurU nfnk dyv jI mrdfny
nUM kihMdy huMdy sn, "mrdfinaF rbfb CyV (rwbI hukm) bfxI afeI hY." iPr
afp muhfry hI ieh rwbI hukm mUMh ivcoN ieAuN inkldf sI:
jYsI mY afvY Ksm kI bfxI qYsVf krI igafnu vy lflo ] pMnF 722
]
aqy gurU arjn dyv jI dy mUMh qoN ies qrHF:
agm agocru scu sfihbu myrf ] nfnku bolY bolfieaf qyrf ] pMnF
743}
] hAu afphu boil n jfxdf mY kihaf sBu hukmfAu jIAu ] pMnF 763
]
jy kr ieh gRMQI akfl qKLq qy bYTx sfr hI akfl purK nfl ieWk
imWk ho jFdy hn aqy ienHF dI ilv juV jFdI hY Aus vfihgurU pRmysLr nfl qd qF iPr
ielfhI hukm hI kihxf pvygf. jy kr Auh pwK-pfq nfl PYsly lYNdy hn iksy DVy jF
isafsI afgUaF nUM KusL krn leI qd iPr Aus hukm dI vuwkq hI kI hY? isWK pMQ aqy
smucI mnuwKqf dI BlfeI leI gurUbfxI qoN ibnHF hr ilKq gurU gRMQ aqy pMQ dI
agvfeI ivc bdlI jf skdI hY. afm qOr qy akfl qKLq qy bYT ky kIqy PYsilaF nUM
sprIm kort nfl qrjIh idWqI jFdI hY aqy akfl qKLq dy syvfdfr (jQydfr) nUM sprIm
kort dy jwj nfl. jy kr ienHF dohF dI qulnF krIey qF iPr jmIn asmfn df Prk njLr
afvygf. sprIm kort df jwj bxn leI pihlF keI sfl pVHfeI kr ky aqy iPr kortF ivc
kys lV ky ivDfn dIaF GuMzIaF nuM smJxF pYNdf hY. ieh hI kfPI nhIN, Aus dy ieKlfk
df Aucf aqy inrpwKqf vflf suBfa hoxF vI jrUrI hY. Aus df koeI aprfDI ipCokV vI
nhIN hoxf cfhIdf. ieWQy knyzf ivc aprfDI ipCokV vflf koeI vI smrIm kort df jwj
nhIN bx skdf, jy kr bx vI jfvy qF jdoN vI pqf lgdf hY qF POrn Aus nUM asqIPf
dyxF pYNdf hY jF iPr htf idWqf jFdf hY. ieh aprfD BfvyN Aus ny keI dhfky pihlF
cVHdI jvfnI vyly hI kIqf hovy. pr asIN ies dy Ault asIN iksy kql krn vfly aprfDI
nUM jF iPr iek zyrfvfdI pwKpfqI, krmkFzI bUJV nUM qKLq qy ibTf ky bVf hI mfx
mihsUs krdy hF jF iPr ieAuN kih lE ik sfrI dunINaF ivc afpxI byvkUPI df jnfjLf
kwZdy hF. duinafvI kortF PYsly pfrlImYNtF vloN pfs kIqy knUMn (ivDfn) anusfr
krdIaF hn. sfzf ivDfn aqy knUMn sLRI gurU gRMQ sfihb jI hn asIN Aus nUM njLr
aMdfj krky afpxI mn mwq anusfr kIqy PYsilaF nUM bVI ZITqfeI nfl rwbI hukm kih ky
pRcfrdy hF. isWKF nUM ieh gwl vI cyqy rwKxI cfhIdI hY ik gurU gRMQ, akfl purK
aqy akfl qKLq iekwly isWKF df nhIN hY smuwcI mfnvqf df hY, ieWQoN PYsly vI
smuwcI mnuwKqf dI BlfeI vfly hI hoxy cfhIdy hn. jy kr isWK ieh kihx ik sUrj isrP
sfzf hY ies leI ies nUM rosLnI isrP isWKF nUM hI dyxI cfhIdI hY qF ieh ikqnI ku
aklmMdI vflI gwl hovygI? iPr iek hukmnfmf sUrj leI vI jfrI hoxF cfhIdf hY, beI
sUrjf qUM Plfny Cyky hoey nfl nF vrqIN qUM Aus nUM rosLnI dyxI bMd kr dy .
ikAuNik sUrj akfl purK dy hukm ivc hY aqy asIN vI hukmnfmy nUM akfl purK df hukm
hI qF kihMdy hF.
rwb dy sLrIk:-
ijnHF
bMidaF ny sLfied hI Buwl ky vI koeI gurmiq dI ikqfb Kol nhIN dyKI hoxI aqy mUl
mMqr (mMglf crn) dy arQF df vI sLfied pqf nf hovy Auh vI Qwly bYT ky bVy vwzy
DrmIN bx gey aqy Auh vI rwb dy sLrIk bx ky bRfhmxF vFg qrHF qrHF dy srfP dyx lwg
pey ik jy kr ieh hukmnfmf nF mMinaF qF ieh ho jfxF hY jF aOh ho jfxF hY. ienHF
ivc keI Auh vI sn ijnHF ny sfrI Aumr durfcfr kmfieaf aqy rwj aYb kIqy. ienHF ny
mIzIey ivc KUb AUl jlUl boilaf. AuDroN tohVf qy GtOVf jI nUM QoVy ku idnF bfad
rYzIE qy bulf ky lokF dy mnF ivc KUb jLihr Biraf. ieh dovyN vI afpxy afp nUM rwb
hI smJx lwg pey. aKy hukmnfmy qF rwbI hukm huMdy hn.
mfQy iqlku, hiQ mflf bfnF ] logn, rfmu iKlAunf jfnF ]1] pMnf 1158]
isWKI zyry vfly sfDF vloN hfeIjLYk:-
sfry zyrydfr afpxy afp nUM hI aslI isWK smJdy hn. koeI kihMdf hY ik gurU jI ny
sfnUM hI Drm df Kfs Tykf idWqf hoieaf hY. koeI kihMdf hY ik sfzy Plfny mhFpursL
qF afp hI rwb df rUp sn asIN hI aslI isWK hF bfkI qF sB aYvyN hI hn. isafsI lokF
nfl ienHF dI Kfs BfeIbMdI huMdI hY. pMjfb ivc qkrIbn sB zyry isafsI lokF dy
afsry hI cldy hn. ienHF isafsqdfnF nUM votF cfhIdIaF huMdIaF hn aqy sfDF nUM
koeI qkVf kIlf, ijs dy afsry nfl Auh qINg skx. votF qkrIbn sfrIaF sfDF kol hI
huMdIaF hn. ieh iek dUsry dy pUrk hn. ieh dovyN hI nhIN cfhuMdy ik afm lok
sUJvfn ho skx. ies leI ieh zyrydfr isWKF nUM vwD qoN vwD krmkFzF ivc hI AulJfeI
rwKxf chuMdy hn. ienHF zyiraF qoN krmkFz isWK ky iPr isafsI lIzrF duafrf Auc
ahuidaF qy ibrfjmfn ho ky afm isWKF nUM hukmnfimaF dy zMzy nfl zrfAuNdy hn. ieh
afpxy isafsI afikaF dI rwj ky KusLfmdI krdy hn BfvyN Auh ijqny mrjI isWKI qoN
ibprIq krm krn. ieh zyrydfr sfD lfxF pMQk mrXfdf nUM itc smJdf hY. hr zyry dI
afpxI vwKrI mrXfdf hY, koeI puwCx vflf nhIN hY. ieh Dwky qy DONs nfl hI afpxy
zyry dI mrXfdf sfiraF qy lfgU krnf cfhuMdy hn. qkrIbn sfry hI zyrydfr imiQhfsk
gRMQF nUM, Kfs kr ky dsm gRMQ nUM bhuq hI aihmIaq idMdy hn ies dy aKMzpfT aqy
kQf-iviKafn vI krdy hn. AudoN qF gwl vflI hwd hI ho jFdI hY jdoN iek zyry df
isiKafrQI dsm gRMQ dy aDfr qy isWKF nUM lAu kusLU dI aOlfd dwsdf hY aqy bihs krn
leI cYilMj krdf hY. Auh afr[ aYWs[ aYWs[ idaF smfgmF qy vI jf afAuNdf hY aqy ies
vyly iek Auc ahudy qy vI ibrfjmfn hY. imjLfl hY ik Aus dI hvf vwl vI koeI dyK
sky. kI ieh isWKI nUM zyiraF vfly sfDF vloN hfeIjYLk krn vflI jLfhrf krfmfq qoN
koeI Gwt gwl hY jI?
DiVaF dI isWKI nfl nhIN:-
afm isWK DiVaF aqy zyiraF dI isWKI nfl bwJy
hoey hn pr mYN ies dy Ault gurU nfnk dI sLbd gurU igafn vflI isWKI nfl bwJf
hoieaf hF. jo kuwJ vI mYnUM gurmiq qoN Ault lwgdf hY, mYN Aus nUM glq kihx dI
koisLsL krdf hF. Auh gwl BfvyN iksy dy hwk ivc jfvy qy BfvyN iksy dy ivroD ivc.
ies lyK ivc vI mYN iehI kuwJ ilKx dI koisLsL kIqI hY. jdoN qoN ies lMgr Ckx vfly
msly nUM lY ky gurduafiraF ivc lVfeI JgVy sLurU hoey sn mYN AudoN qoN hI afpxy
vIcfr ies bfry pRgt krdf af irhf hF. hukmnfmf jfrI hox qoN pihlF vI mYN ieWQoN
dy pMjfbI aKbfr ieMzo-knyzIan ivc iliKaf sI ik ieh koeI isDFqk gwl nhIN hY, ieh
qF iek prMprf hY. gurU df isDfq qF koeI hor sI aqy asIN ies nUM bxf koeI hor hI
ilaf hY. jdoN hukmnfmf af igaf AudoN vI myry iKaflF ivc koeI qbdIlI nhIN afeI,
dohF DiVaF vfly myry kol ivcfr-ivtFdrf krn afAuNdy rhy hn aqy AunHF nUM sfiraF
nUM iehI kihMdf sI ik ijvyN vI quhfnUM cMgf lgdf hY kr lE pr myry iKafl qF ieh
hn. mYN nf qF iksy nUM vot hI pAuxI hY aqy nf hI gurduafry ivc koeI dKl aMdfjLI
krnI hY. myrI vloN qusIN tyblF qy KfE, Qwly qwpVF qy bYT ky KfE aqy jF iPr Bory
puwt ky iek tMg qy KV ky Kf lE. myry qy ies df koeI asr nhIN hY. myry iKaflF ivc
koeI qbdIlI nhIN hovygI. sfzy ies sLihr ivc rihx vfly sB lokF nUM pqf hY ik mYN
iksy nUM vI gurduafry ivc vot nhIN pfeI aqy nf hI pfvFgf pr ies hukmnfmyN nUM
glq kihMdf irhf hF aqy ijMdgI dy aKIrly sfh qwk kihMdf rhFgf. ies bdly myry nfl
myry afpxy sLihr dy sfry isWK jF dunIaF dy iksy vI kony df koeI vI isWK jy kr
nhIN bolxF cfhuMdf qF nF boly.
gurU nfnk sfihb jI dI isWDI sfdI ijhI gwl nUM asIN kuwJ hor
hI bxf ky rwK idWqf hY. gurU jI df sMdysL qF sI ik, jLfq-pfq, AUc-nIc,
amIrI-grIbI, CUq-Cfq aqy rMg-nsl df Byd-Bfv imtf ky ibnF iksy ivqkry dy ieWko
pRIvfr vFg iekwTy bYT ky lMgr Cko. asIN ies df mqlb koeI hor hI kwZ ilaf ik Qwly
bYTx nfl DrmI bx jfxF. jy kr Qwly bYT ky lMgr CkxF ieqnF hI jrUrI huMdf qF gurU
jI ny bfxI ivc ies df vfr-vfr ijLkr krnf sI, ik gurisWKo lMgr Qwly bYT ky hI
CikE, ies qrHF krn nfl qusIN CyqIN hI pRmfqmF nUM pf lvoNgy, quhfzy ivc bhuq hI
inmrqf af jfvygI, quhfzf mn CyqIN hI pivWqr ho jfvygf, quhfzy mn dI mYl DoqI
jfvygI aqy qusIN jldI hI myr-qyr imtf ky Auc avsQf ivc phuMc jfvoNgy. kI gurU jI
nUM 239 sfl ienHF gwlF df cyqf hI nhIN afieaf ik Qwly bYTx nfl bMdf CyqI hI DrmI
bx skdf hY? kI asIN gurU nfloN vI isafxy bx gey? kI asIN jfxyN jF axjfxyN ivc
gurU kI inMidaf qF nhIN kr rhy?
asl ivc ies gurU kI inMidaf vfly pKMznfmy ny ieWQy bI[ sI[
knyzf ivc isWKI df siqafnfs kr ky rwK idWqf hY. iek pfsy qF zyrfvfdI aqy krmkFzI
(sfry nhIN bhuqy) pKMzIaF df tolf hY aqy dUsry pfsy sLrfbI (sfry nhIN bhuqy) srkfrI cfplUsF df.
sLfied ieWQoN dy ies sfry hflfq nUM dyK ky ieMzIaf dI KuPIaf eyjMsI kwCF
vjfAuNdI hovygI ik dyiKaf sfzI krfmfq nUM, asIN kI qoN kI bxf idWqf hY. pfTk
jnoN guwsf nf krnf ies nUM dUr aMdysLI nfl socx dI Kycl krnI. ieh qF sB nUM hI
pqf hY ik tohVf qy bfdl inrol isafsI bMdy hn/sn. aqy vyly dI srkfr ienHF koloN
jo mrjI krvf skdI hY/sI. quhfnUM ieh vI Xfd hI hovygf ik ienHF dohF dI
sulfh-sPfeI vI aYzvfnI dI GurkI nfl hI hoeI sI. jQydfr ienHF isafsI lIzrF dI
muwTI ivc huMdy hn aqy agFh ieh lIzr srkfr dI muwTI ivc. iPr hukmnfvy jLfrI hox
dI qfr ikQoN ihwldI hovygI? ieh qusIN Kud hI aMdfjLf lf lvo.
aMq ivc myrI bynqI hY ik ies lyK ivc jo kuwJ vI iliKaf hY Auh
gurUbfxI nUM sfhmxy rwK ky iliKaf hY, jy kr iksy pfTk nUM koeI gwl gurUbfxI qoN
Ault lgdI hY qF Auh afpxy iKafl ibnf iksy iJjk dy ilK ky sfnUM Byjy. Auh glqI
TIk krn ivc mYnUM KusLI mihsUs hovygI. hukmnfimaF dI DONs koeI mq dyx dI koisLsL
kry, ieh nf qF mYN iksy hukmnfvy dI JwlI hY aqy nf hI JwlxI hY. myry leI sB qoN
vwzf hukmnfmf gurU bfxI df hY. mYnUM ies gwl dI hor vI KusLI mihsUs ho rhI hY ik
ijhVI gwl mYN keI sflF qoN kih irhf hF Auh hux pRo: drsLn isMG aqy pRo: ieMdr
isMG Gwgf jI ny vI Kuwl ky kihxI sLurU kr idWqI hY.
gurU gRMQ sfihb jI df iek inkMmF ijhf isWK,
mwKx isMG puryvfl,
nvMbr 07, 2004[