krvf
cOQ df Brm qy gurmiq
gursLrn isMG ksyl ‘knyzf’
gurU nfnk dyv jI ny qkrIbn pMj sO sfl pihlF lokfeI nUM aKOqI
Dfrimk pRcfrkF dy cuMgl ivwcooN mukq krfAux leI sLlfGfXog kdm cuwky sn ijhVy
AuhnF nUM aMD-ivsLvfsF, vihmF BrmF, qy krmkFzF ivwc pf rhy sn. gurU nfnk pfqsLfh
ies imsLn ivwc pUrn qOr ‘qy kfmjLfb vI hoey. ies df sbUq iswK Drm df hoNNd
ivwc afAuxf hY . ies Drm dy pYrokfrF nUM ‘sLbd gurU’ qoN jIvn jfc dI isiKaf
lY ky hryk kfrj leI isrP akfl purK ‘qy Et rwKx df AupdysL hY . Aus smyN dy
pysLfvr Dfrimk pRcfrk joNN afpxI rojLI rotI leI jnqf nUM vihmF BrmF qy krmkFzF
ivwc pf ky AuhnF dI lhU psIny dI kIqI kmfeI ‘qy aYsL krdy sn, duK dI gwl hY ik
ies smyN vI EhI kuJ ho irhf hY; smF jLrUr BfvyN pMj sO sfl bIq igaf hY. ies smyN
asIN agfh vDU iKaflF dIaF sLyKIaF qF bhuq mfrdy hF, sfieMs ny kIqI qwrkI dIaF
gwlF vI krdy hF jo vfikaf hI PKLr Xog hn. ivigafnIaF ny qF sfnUM cMdrmF qoN
imwtI vI ilaf ik ivKfeI hY aqy AusdI ihwk ‘qy afdmI ny pYr vI rKy hn;
pr hYrfnI dI gwl hY ik awj vI iswK Grfxy nfl sMbMD rwKx vflIaf bIbIaF Aus awgy
afpxy pqI dI lMmI Aumr leI BuwKIaF rih ky qrly lYNdIaF hn.
ieh vI gwlq PLihmI hY ik vihmF BrmF qy aMD-ivsLvfsF ivwc isrP
anpVH jF ipCVy ielfky ivwc rihx vfly lok hI Psy huMdy hn qy ieh lok hI Drm dy
nfa ‘qy luwtx vfilaF TwgF df isLkfr bxdy hn; pr nhIN, ienFH ivwc kuJ Auh lok
vI sLfml hn jo afpxy afp nUM cMgy pVHy ilwKy ijvyN zfktr, pI[ aYc[ zI[, pRo[ qy
aijhIaF hor izgrIaF dy mflk hox df mfx krdy hn Enf hI Dfrimk aigafnqf ivwc Pwsy
njr afAuNdy hn. ijvyN keI iswK aorqF gurmiq pRqI aigafnqf hox dy kfrn krvf cOQ,
mhf lKmI, nOrfqy afidk dy vrq rwK ky suwKxf suwKdIaF rihMdIaF hn; ievyN hI keI
iswK vIr vI gurpurb Bulf ky sMgRFdF, mwisaf, puMinaF, pMcmI afidk idnF nUM hornf
idnF nfloN pivwqr smJ ky mnFAuNdy iPrdy hn .
dfs nUM Aus smyN bhuq hI duwK qy hYrfnI hoeI jdoN iek iswK
pRoPYsr mIzIey nfl sMbMDq bIbI dy mUMhoN krvf cOQ df vrq afp rwKx qy suhfgxf leI
ies idn nUM pivwqr iqAuhfr kihxf suixaf. jykr eynIaF pVHIaF ilKIaF bIbIaF df ieh
hfl hY qF kI bxygf iswK Drm df ? kI iesqrI jfqI nUM aYm[ ey[ jF pI[ aYc[ zI[
vrgI izgrI hfsl krn qoN vI hor ijafdf pVHfeI dI jLrUrq hY ? socIdf hY, ik kI,
vfikaf hI ieh EhI iswK hn ijhVy hmysLF ieh bcn mUMhoN boldy hn ?:
vfihgurU jI kf Kflsf . vfihgurU jI kI Pqih ] jF, siq sRI akfl
.
aqy ijhnf nUM gurU sfihbfn vwloN " sLbd gurU" dI
isiKaf ‘qy cldy hoey isrP akfl purK df Et afsrf lYx df hukm hY:
pfrbRhmu pRBu eyku hY dUjf nfhI koie ]
jIAu ipMzu sBu iqs kf jo iqsu BfvY su hoie ] ( m: 5, pMnf 45
)
sloku- krx kfrx pRBu eyku hY dUsr nfhI koie ]( m: 5, suKmnI
sfihb, pMnf 276 )
gurUu sfihbfn ny iesqrI jfqI nUM pursL dy brfbr aiDkfr
idvfAux leI bhuq Auprfly kIqy sn; pr ijnFH icr koeI vI iensfn afpxI mdwd afp krn
leI iqafr hI nhIN huMdf dUsrf ikMnf ku icr Aus dI Kfqr lVfeI krygf. ieh hfl ajy
vI bIbIaF dy pVHIaF ilKIaF hox dy bfvjUd hY .
iswK Drm ivwc iesqrI mrd nUM brfbr dy hwk hn . iswK Drm dy
pRcfr vfsqy vI aOrq nUM hr ahudy df hwk hY. ieh nhIN hY ik iesqrI afpxy pqI dI
lMmI Aumr vfsqy rotI qoN BwuKI rih ky cMdrmF qy pqI pRmysLr dy drsLnF dI AuzIk
krdI rhy aqy afdmI Aus smyN BfvNy iksy hotl ivwc aYsL kr irhf hovy. AuNÖ vI, kI
cMdrmf iksy jIv dI Aumr vDf jF Gtf skdf hY ? gurbfxI df qF jIvx mrn bfry ieh
Purmfn hY:
ijin
syivaf inrBAu suKdfqf ] iqin BAu dUir kIaf eyku prfqf ]
jo qU krih soeI Puin hoie] mfrY n rfKY dUjf koie ]( m: 5,
pMnf 1139 )
arQ-: hy BfeI ! ijs mnuwK ny inrBAu aqy sfry suwK dyx vfly
akfl purK dI srn leI, Aus ny ( afpxf hryk ) zr dUr kr ilaf, Aus ny akfl purK nfl
hI zUMGI sFJ pf leI.hy pRBU ! jo kuJ qUM krdf hY AuhI huMdf hY.( qYQoN ibnf )
koeI dUjf nfh iksy nUM mfr skdf hY nfh bcf skdf hY .
iswK Drm ivwc srIr nUM duwK dyx df koeI isDFq nhIN hY. soDxf
qF mn nUM hY, srIr qF AuhI kuJ krygf jo mn afKygf:
kbIr mnu mUMizaf nhI, kys muMzfey kfie ]
jo ikCu kIaf so mn kIaf, mUMzf mUMzu ajFie ]( pMnf 1369)
gurmuiK afpxf mnu mfiraf, sbid ksvtI lfie ]
mn hI nfl JgVf mn hI nfil sQ, mn hI mMiJ smfie ]
mn jo ieCy so lhY, scY sbid suBfie ] ( m: 3, pMnf 87 )
afE vyKdy hF ik kI iksy idn nUM pivwqr jF apivqwr hox dy Brm
ivwc pY ky aMn nf Kfx bfry gurbfxI sfnUM kI soJI dyNdI hY:
Cozih
aMnu krih pfKMz ]
nf sohfgin nf Eih rMz] (pMnf 873)
arQ-: jo lok aMn Cwz dyNdy hn qy ieh pKMz krdy hn, Auh (
AuhnF kucwjIaF jLnfnIaF vFg hn jo ) nfh sohfgxF hn nfh rMzIaF hn.
kbIr hir kf ismrnu Cfiz ky ahoeI rfKY nfir]
gdhI hoie kY aAuqrY Bfr shY mn cfir ]( pMnf 1370)
arQ: hy kbIr ! ("rfmu n CozIaY, qnu Dnu jfie q
jfAu" nhIN qF ) rfm –nfm Cwzx df hI ieh nqIjf hY ik (mUrK) iesqRI sIqlf
df vrq rwKdI iPrdI hY.(qy, jy Blf sIqlf Aus nfl bVf hI ipafr krygI qF Aus nUM hr
vyly afpxy pfs rwKx leI afpxI svfrI KoqI bxf lvygI) so, Auh mUrK iesqRI KoqI dI
jUny pYNdI hY qy ( hor KoqIaF vFg CwtF afidk df) cfr mx Bfr ZoNhdI hY.
aMn nf Kf ky mn dIaF murfdF hfsl krn lYx vfilaF dy mn ivwc
pey BulyKy bfry gurU nfnk sfihb ieMjL PLurmfAuNdy hn:
aMnu n Kfih dyhI duKu dIjY ]
ibnu gur igafn iqRpiq nhI QIjY ]
mnmuiK jnmY jnim mrIjY ] ( m: 1, 905 )
arQ-: ijhVy bMdy aMn nhIN KFdy ( ies qrFH Auh koeI afqmk lfB
qF nhIN Kwtdy ) srIr nUM hI ksLt imldf hY, gurU qoN imly igafn qoN ibnF ( mfieaf
vwloN ivkfrF vwloN ) iqRpqI nhIN ho skdI. so, afpxy mn dy ipwCy qurn vflf mnuwK
jMmdf hY mrdf hY. Aus df ieh gyV quiraf rihMdf hY.
ieik qIriQ nfvih aMnu n Kfvih ]
ieik agin jlfvih dyh Kpfvih ]
rfm nfm ibnu mukiq n hoeI ikqu ibiD pfir lMGfeI hy ]( m: 1,
pMnf 1024 )
arQ-: anykF bMdy ( jgq iqafg ky) qIrQF Auqy iesLnfn krdy hn,
qy aMn nhIN Kfdy. anykF bMdy ( iqafgI bx ky ) awg bfldy hn( DUxIaF qpFdy hn qy )
afpxy srIr nUM ( qpF df ) ksLt dyNdy hn; pr akfl purK df nfm ismrn qoN ibnF (
mfieaf dy bMDnF qoN ) KLlfsI nhIN imldI. ismrn qoN ibnf hor iksy qrIky nfl koeI
mnuwK sMsfr-smuMdr qoN pfr nhIN lMG skdf.
hux vyKdy hF gurbfxI sfnUM vrq rwKx bfry kI isiKaf dyNdI hY :
siB nfd
byd gurbfxI ] mnu rfqf sfirgpfxI ]
qh qIrQ vrq qp sfry ] gur imilaf hir insqfry ]( m: 1, pMnf
879 )
arQ :- gurU dI bfxI dI rfhIN ijs mnuwK df mn akfl purK ( dy
ipafr ) ivc rMigaf jFdf hY Aus nUM jogIaF dy isMJI afidk sfry vfjy qy ihMdU mq
dy vyd afidk Drm-pusqk sB gurU dI bfxI ivwc hI afjFdy hn ( Bfv gurbfxI dy tfkry
qy Aus nUM iehnF dI loV nhIN rih jFdI ).( ijs afqmk avsQf ivwc Auh phuMcdf hY )
AuQy sfry qIrQ-iesLnfn sfry vrq qy qp vI imilaF brfbr ho jFdy hn. jyhVf mnuwK
gurU nUM iml pYNdf hY Aus nUM akfl purK ( sMsfr-smuMdr ivwcoN ) pfr lMGf lYNdf
hY.
nAumI nymu scu jy krY ] kfm kRoDu iqRsnf AucrY ]
dsmI dsy duafr jy TfkY eykfdsI eyku kir jfxY ]
duafdsI pMc vsgiq kir rfKY qAu nfnk mnu mfnY ]
aYsf vrqu rhIjY pfzy hor bhuqu isK ikaf dIjY ]( m: 3, pMnf
1245 )
arQ:- jy mnuwK swc Dfrn krn dy nym nUM nOmI ( df vrq ) bxfey,
kfm kRoD qy lflc nUM cMgI qrFH dUr kr ley; jy ds hI ieMidRaF nUM ( ivkfrF vwloN
) rok rwKy ( ies Audwm nUM ) dsmI ( iQwqI df vrq ) bxfey; iek akfl purK nUM hr
QF ivafpk smJy-ieh Aus df eykfdsI df vrq hovy; pMj kfmfidkF nUM kfbU ivwc
rwKy-jo ieh Aus df duafdsI df vrq bxy; qF, hy nfnk ! mn pqIj jFdf hY.
hy pMizq ! jy ieho ijhf vrq inbfh skIey qF iksy hor iswiKaf
dI loV nhIN pYNdI.
tIkfkfr pRo[ sfihb isMG zI[ilwt
gurbfxI dy Auprokq sLbdF nUM smJdy hoey vI ijhVIaF bIbIaF ieh
smJx ik sfzy ‘krvf cOQ’ vrgy kIqy krm–kFz nfl jF nf krn nfl myry pqI dI
Aumr vwD jF Gwt jfvygI, qF kI asIN "sIR gurU gRMQ sfihb" jI nUM gurU
mMn ky AuhnF dI afKI scfeI qy sLwk qF nhIN kr rhy ? kI ikqy ieh gwl qF nhIN ik
asIN afpxy afp nUM iswK qF afKI jF aKvfeI jFdy hF pr ieh pqf hI nf hovy ik iswK
isDFq muqfbk iswK hY kOx aqy gurmiq dI rihxI kI hY ? afAu, ieh jfnx leI sRI akfl
qKq qoN pRvfinq "iswK rihq mrXfdf" qoN jfxkfrI leIey:
iswK dI qfrIPL:- jo iesqrI jF pursL iek akfl purK, ds gurU
sfihbfn ( sRI gurU nfnk dyv jI qoN lY ky sRI gurU goibMd isMG sfihb qk ) sRI
gurU gRMQ sfihb aqy ds gurU sfihbfn dI bfxI qy iswiKaf aqy dsmysL jI dy aMimRq
Auwqy insLcf rwKdf aqy iksy hor Drm nUM nhIN mMndf, Auh iswK hY .
( A ) iek akfl purK qoN Cut iksy dyvI dyvqy dI Aupfsnf nhIN
krnI.
( a ) afpxI mukqI df dfqf qy iesLt kyvl ds gurU sfihbfn, sRI
gurU gRMQ sfihb aqy ds gurU sfihbfn dI bfxI nUM mMnxf .
( s ) jLfq-pfq, CUq-Cfq, jMqR-mMqR-qMqR, sLgn, iqwQ, mhUrq,
gRih, rfsLI, srfD, ipwql, iKafh, ipMz, pwql, dIvf, ikiraf krm, hom, jwg, qrpx,
isKf sUq, Bwdr, iekfdsLI, pUrnmfsLI afid dy vrq, iqlk, jMJU, qulsI, mflf, gor,
mwT, mVI, mUrqI pUjf afid Brm-rUp krmF Auqy inscf nhIN krnf. gurU asQfn qoN ibnf
iksy an –Drm dy qIrQ jF Dfm nUM afpxf asQfn nhIN mMnxf.
pIr, bRfhmx, puwCxf, suwKxf, sLIrnI, vyd sLfsLqr, gfieqRI,
gIqf, kurfx, aMjIl afid Auqy insLcf nhIN krnf. hF, afm vfkPI leI anmqF dy gRMQF
df pVHnf Xog hY.
Aupr idqy ‘iswK kOx hY qy gurmiq dI rihxI’ dy isDFq
muqfbk jrf socIey ik, kI asIN vfikaf hI sRI gurU gRMQ sfihb jI dy hI iswK hF ?
kI sfzy ‘qy do byVIaF dy svfr hox vflI khfvq qF nhIN ZuwkdI ? jy hY qF iPr
sfnUM soc ivcfr ky iek dy lVH lgxf cfhIdf hY .
jykr gurU jI dy Aupr idwqy bcnF nUM smJdy hoey vI
aMD-ivsLvfsF qoN sfzI KlfsI nhIN huMdI qF iPr iswK Drm/ kOm df afAux vflf BivwK
kI hovygf ? ieh afpF smJ skdy hF. ijvyN afKdy hn ik "suqy nUM qF jgfieaf jf
skdf hY pr jfgdy nUM koeI kI kry". aijhI hflq awj pVHy ilwKy iswK Drm nUM
mMnx vfilaF dI ho rhI hY, anpVHF qy vIcfrhIxf dI qF gwl hI Cwzo .
ijs Drm ivwc krvf cOQ dI mMnqf hY AunFH nUM mubfrk hovy; pr
iswK Drm ivwc ies qrFH dy krm-kFz qy aMD-ivsLvfs krn vfsqy koeI QF nhIN hY.
awj loV hY, iswK Drm nUM ivcfrvfn pVHIaF ilKIaF bIbIaF dI
ijhVIaF dunIafvI Auc-ividaf dy nfl-nfl Dfrimk ividaf vI lYx . sRI gurU gRMQ
sfihb jI dI gurbfxI afp pVHky ies dI ivcfr krn qy iswK isDFqF pRqI afp prpwk hox
aqy afpxy bwicaF nUM vI krn ; qF jo AuhnF dy jIvn qoN syD jykr dUsry DrmF dy lok
nhIN qF Gwto Gwt iswK bIbIaF leI qF mfrg drsLk bx skx. ies qrFH hI asIN krvf cOQ
vrgy aMD-ivsLvfsI qy krmkfzF ivwc pfAux vfly gYriswK iqAuhfrF qoN mukqI hfsl kr
skFgy.
afE iswK khfAux vfilE ! dyvI dyviqaF nUM pUjx dI Btkxf df
iqafg krky "sLbd gurU" rfhIN afpxy aMdr vwsdy akfl purK dI pCfx krIey
qy hmysLF Aus df sLukrnf krn dy afdI hoeIey; ikAuNik Auh hI hryk jIv nUM isrP qy
isrP mfrn rwKx vflf aqy sfry suwK dyx vflf hY :
ibnu
BgvMq nfhI an koie ]
mfrY rfKY eyko soie ] rhfAu]( m: 5, pMnf 192 )
sBu suK dfqf rfmu hY dUsr nfihn koie ]
kho nfnk suin ry mnf qih ismrn giq hoie ]9]( m: 9, pMnf 1427
)