. |
ipRM: igafnI surjIq isMG
|
sLqfbdIaF Bry sfl 2004
vyly ivsLysL
ivsfKI 1999
qoN bfd
lyKf joKf- iqMn sO sflf
pRNMsIpl igafnI
surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI
‘gurU’ kyvl ‘gurbfxI’ hI hY-
scfeI ieh hY gurbfxI dy gurU hox dI gl, iek vfrI nhIN, hjLfrF vfrI
‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’ aMdr drj hY iesdy vfsqy sfnMU bfhroN iksy
ieiqhfisk pRmfxF dI loV nhIN. blik gurU nfnk pfqsLfh ny apxf gurU vI ‘sLbd’
df hoxf hI disaf hY, iksy srIr nUM nhIN. ies vfsqy ieh kihxf mUloN hI
glq hY ik gurbfxI nMU gurgwdI sMn 1708 ivc
nfdyV sfihb dy sQfn qy pRfpq hoeI. ieh gurgWdI qF gurbfxI dy srUp ‘sfihb sRI
gurU gRMQ sfihb jI’ nUM pRfpq hoeI nfik gurbfxI nUM aqy ihdfieq kIqI
"pUjf akfl purK kI’ ‘prcf sLbd kf, ‘dIdfr Kflsy kf". ieQy
sfnUM ieh vI cyqy rKx dI loV hY-asF ‘prcf sLbd kf’ dy dfiery ivc
rihky ‘gurbfxI’ df pujfrI hoxf hY iehI hY ‘pUjf akfl purK kI’.
pr aj asIN srUp dy pujfrI vWD bxdy jf rhy hF aqy ‘bfxI’ dy GWt. kfsL ik
asIN ies vWzy PLrk nUM pihcfx skIey!
pMj ipafry hmysLF bdlvyN-
ieiqhfs gvfh hY ik ieh pMj ipafry hmysLF bdlvyN hI rhy hn. ivsfKI sMn 1699
nUM pMj ipafry hor sn, dfdU dI kWbr aqy
cmkOr dI gVHI smyN hor sn. iesyqrHF ‘gurU gRMQ sfihb’ jI nUM gurgWdI dI
sOpxf smyN hor, bMdf isMG bhfdur nUM pMjfb Byjx smyN hor. ienHF pMjF vfsqy
jLrUrI nhIN ik Auh iksy ivsLysL ahudy nUM pRfpq sWjx hox blik jLrUrI qF ieh hY
ik AunHF nUM nIXq krn smyN AunHF dI Xogqf df pWDr ‘guru ky pMQ’ aQvf ‘gurU
ky numfieNdy’ dy qOr qy "pUjf akfl purK kI’ ‘prcf sLbd kf, ‘dIdfr
Kflsy kf" hI hovy. AuprMq iehI sImF aqy pWDr AunHF dI krnI, PLYsly jF
pMQ nUM bKsLI jfx vflI syD df vI hovy. jykr kuJ lMmy smyN vfsqy vI "pMj
ipafry’ nIXq kIqy jfxy hn qF vI ZMg iehI hY. iesdy Ault ajokf gurduafrf
ielYksLn isWstm aqy aj pMQ aMdr jo kuJ vfpr irhf hY ‘gurU ky pMQ’ jF ‘pMj
ipafiraF’ vflIaF glF nhIN hn. ieh qF bhuqf krky ‘pMQ’ aqy ‘gurU’
donF nfl Droa aqy DWkf hn.
pMQ guafc igaf; kfsL! jykr 1999 nUM[[?-
isWK kOm df ieh duKFq hY ik sMn 1715
gurdfs nMgl dI gVHI ivc pMQ KyrMU KyrMU ho igaf. bfbf bMdf isMG jI bhfdur nMU
klgIDr jI ny nfdyV sfihb dy sQfn qoN pMj ipafiraF dI kmfn ivc Byijaf sI. bfbf jI
qF AunHF dI kmfn ivc cldy rhy pr pMj ipafry afpsI Put df isLkfr ho gey. Auh do
aqy iqMn ivc vMzy gey. iek DwVy df iKafl sI dusLmnF nMU cIrdy hoey gVHI ivcoN
inkln df, dUjy DwVy df PYslf sI aMq qIk lV ky sLhIdIaF pfAux df. pMj ipafiraF dI
hoNd df qfluk qF ies gl nfl sI AunHF df PYslf smUihk huNdf, pr ajyhf nf hoieaf.
ieh pMj ipafry Aus smyN smucy pMQ dI jugq vrqfAux vfsqy ‘gurU kf pMQ’ aQvf
‘gurU ky numFiedy’ sn pr Auh apxI aslLIaq nUM Bul gey aqy afphudry ho
qury. nqIjf- pMQ KyrUM KyrMU ho igaf, pMQ gvfc igaf aqy muV aj qIk apxI sMBfl nf
kr sikaf. aj ivsfKI 1999 nUM
‘srbq Kflsy’ dy rUp ivc iekqR hoky gurmWqy rfhIN muV Ausy scfeI nUM pRgt krn
dI loV sI. kfsL ies iqMn sO sflf dy pWj asIN ieWqnf hI kr skdy!
‘gurU gRMQ sfihb jI’ dy srUp ivc ‘gurU joq’ aj vI
mOjUd hY, pr Aus joq dI jugq nUM vrqfAux vflf ‘gurU kf pMQ’ kfiem
nhIN. iesy kfrx aj pMQ zIgm zoly ivc Pisaf ipaf hY. kOm bymuhfrI
hoeI peI hY. ijsdf ijwDr nMU jIa afAuNdf hY, hr koeI apxI zwPlI vjf irhf hY.
ijsnMU, ijhVy pMj ipafry rfs afAuNdy hn apxI cODr jF lIzrI pwkI krn vfsqy AunHF
nUM vrq lYNdf hY BfvyN gUny ivc iksy pI:sI qy KlOky hI ieh pMj pRgt kr ley jfx.
iek pfsy ieh zwtvF pcRfr ho irhf hY gurU dr qy srIr df koeI
mhqv hI nhIN aqy dUjy pfsy hr koeI sLrfrqI idmfg, aYrf-KYrf, puTy-isWDy
svfl-sLMky KVy krky apxf apxf gurUzMm aqy zyrfvfd clf irhf hY.
iesyqrHF ‘pMj ipafiraF’ vflI Kyz vI KyzI jf rhI hY. sMgqF idn
dIvIN lutIaF jf rhIaF hn. iksy nUM koeI rokx vflf nhIN, koeI kuMzf nhIN. kfsL!
ivsfKI 1999
nMU muV ‘gurU kf ieh dUlf pMQ’ hI Aujfgr ho skdf. ies
pfsy qF asIN tury hI nhIN sF phuMcdy ikvyN?
gurUzMm zyrfvfd aqy ivsfKI 1999-
gurU nfnk pfqsLfh dy dsF srUpF smyN,
gurU aMsL aqy gurU pRIvfrF ivcoN hI zyry aqy gurUzMmF dIaF dukfnF KulIaF, pr
iek vI sPl n hoeI. iksy ny AunHF nMU mMUh nf lfieaf. iesdy Ault aj ijsdf gurbfxI
nfl dUr df vI vfsqf nhIN, Auh vI sMgqF dI sLrDf-sLkqI aqy AunHF aMdr PYlfeI jf
cukI aigafnqf df BrvF lfB AuTf irhf hY. gurUzwmF-zyiraF Aupr qF, sMgqF
dIaF lfeInf lgIaF peIaF hn, gurduafry KflI pey hn. kfrx ieko hI hY- sMn 1699
dI ivsfKI nMU pfqsLfh ny pMj ipafiraF
dy rUp ivc ijhVf ‘gurU kf pMQ’ Aujfgr kIqf, aj Auh mOjUd nhIN. iesdy
nfl hI sfzf ieh sLor ik gurU dr qy srIr dI koeI mhfnqf nhIN. pMQ aMdr GuspYT krn
vfsqy, sLrfrqIaF nMU iewqnf vwzf rsqf iml irhf hY, ijsdf sLfied sfnMU afp vI
aMdfjf nhIN. smJx df ivsLf hY ik jugq GVHx df nhIN blik jugq vrqfAux df isWDf
sMbMD hY hI ‘kfieaF’ aQvf srIr nfl "sih kfieaf Pyir
pltIaY"(pMnf 966).
asl ivc iehI sI Auh asl gl ijsdf isWDf sMbMD sI ivsfKI 1999
mnfAux nfl aqy iesdf afDfr sI ivsfKI sMn 1699- kfsL!
jykr ivsfKI 1999
nUM asIN ‘gurU ky pMQ’ nUM
hI sMsfr sfhmxy pRgt kr skdy. ies nfl sMsfr nMU vI bhuq kuJ pRfpq ho jFdf aqy
pMQ aMdr vI nvIN lihr AuT pYNdI. scmuc ivsfKI 1999
nMU iqMn sO sflf vflI ieh pRfpqI ieiqhfs dy pMinaF qy ilKI jfx vflI
pRfpqI hMudI. ‘gurU kf pMQ’ ijhVf sMn 1715
ivc gurdfs nMgl dI gVHI ivc KyrMU KyrMU ho igaf sI, pMQ ivc jugq vrqfAyux vfsqy
iPr qoN Aujfgr ho jFdf. pMQ dI pnIrI nMU syD imldI, piqwqpuxy nMU Twl pYNdI. ies
nfl gurUzMm-zyhrfvfd dy pYr vI AuWKVdy aqy pMQ aMdr vI TMz vrq skdI.
KMzy kI pfhul, iek vwzI dyx hY ivsfKI 1699
dI- pfhul
lYky isWK Drm ivc pRvysL df nIXm gurU nfnk pfqsLfh dy smyN qoN hI lfgU sI. vyrvf
asIN gurmwq pfT nM: 63
‘ivsfKI 1469’
ivc dy cuky hF. hun qIk isWK Drm ivc pRvysL df ZMg ‘crx pfhul’ cldf
af irhf sI Bfv bfxI pVH ky bfxI dy crxF nfl joVnf. iesdy nfl hr iek gurU ivakqI
nMU pUrf hwk sI, jdoN cfhux Aus ivc adlf bdlI kr skdy sn. ivsfKI 1699
nMU dsmysL jI ny iesnMU ‘KMzy dI pfhul’ ivc bdl idqf. pfhulDfrI pMj
ipafiraF dy rUp ivc ‘gurU ky pMQ’ nUM ieh hwk iml igaf ik dUijaF nMU ‘KMzy
kI pfhul’ Ckfky isWK Drm ivc pRvysL krvf skx.
duK qF ies gl df hY ik ivsfKI 1999
vfly iqMn sO sflf smfgmF ivc asF sfrf pRcfr hI iesy gl df kIqf igaf hY ijvyN
isWK Drm ivc ‘pfhul’ df (aMimRq Cwkx) df nIXm hI sMn 1699
qoN arMB hoieaf. apxI aigafnqf kfrx
asIN ieh mohr vI lgvf leI ik 1699 qoN
pihlF sfry isWK qF sn pr 1699
nMU pfhul Ckfky (aMimRq Ckfky) Kflsy sjf idqy gey. dUjy lPLjLF ivc-pfhul ley
ibnF hr koeI isWK qF hY pr pfhul lYky asIN Kflsy jF isMG sWjxf hY. mqlb ieh ik
‘isWK’ hor hY aqy ‘Kflsf jF isMG’ hor. iesqrHF asF isWK dI mUl
pRIBfsLf Aupr hI cot kr idqI. asIN afp hI "isWK, isMG aqy Kflsy"
ivc Prk pYdf kr idqf. hor qF hor srkfrI irkfrzF ivc, ieiqhfs dy pMinaf qy,
zfk-qfr ivBfg dy aYnvYlp, zfk itktF qy vI iesqrHF pWkf krvf idqf ijvyN ik scmuc
hI ieh iqMn sO sflf ‘Kflsy df jnm idn’ hY. Bfv gurU nfnk pfqsLfh dy smyN qoN
‘Kflsf’ hY hI nhIN sI. iewqnI vwzI glqI dI qlfPI sOKI nhIN.
isWK, isMG aqy Kflsf, iBMn iBMn nhIN- – isWK
Drm mnuK mfqr df mUl Drm hY. Kflsf qF isWK df hI gux aQvf kuafltI hY, ijhVI ik
pihly jfmyN qoN hI Aus ivc BrI geI sI. gurmWq pfT nM: 63
‘ivsfKI sMn 1469’
aqy gurmWq pfT nM: 39
‘afid kfl df Drm, isWK Drm’ afid
aqy dUjyy kuJ gurmWq pfTF ivc asIN vyrvf dy cuky hF, ieQy loV nhIN. pr ieh spsLt
hY ik isWK, isMG aqy Kflsf iBMn iBMn nhIN ijvyNik aj asIN iesnUM vwD cVH ky
pRcfr rhy hF.
‘isMG-kOr’ vflI ivrfsq aqy ivsfKI 1999?-
sfzy nfvF ivc qbdIlI krky sfnMU ‘isMG-kOr’ vfly gurU pRIvfr vflf mfn pRfpq
hoieaf ivsfKI 1699
nUM. iesdf vyrvf asIN gurmwq pfT
nM 63
"ivsfKI 1469’
ivc dy cuky hF. jykr asF ivsfKI 1999
nMU apxI ies ‘isMG-kOr’ vflI ivrfsq aqy isWK pRIvfirk sFJ nMU hI sBFlx vfly
pfsy kuJ AuWdm kIqf hMudf qF AuhvI sfzI iek vWzI pRfpqI hMudI. dUjy qF kI, aj
jykr Kflsf skUlF-kfiljF dy irkfrz hI vfcy jfx, aKbfrF ivc inwq Cwpx vfly isWK
pRIvfrF dy BogF sMbMDI iesLiqhfr aqy sLfdI kfrz hI pVH ley jfx qF pqf lg jFdf hY
ik aj isWKF nMU ‘isMG-kOr’ hI Buldf jf irhf hY. iPr qoN AusdI jgHf lY
irhf hY jfq-pfq vflf kohV. ieh jfq brfdrIaF aqy vrx-vMz vflf AuhI kohV hY ijs
ivcoN kWZx vfsqy gurdyv ny sfzy Aupr ieh ‘isMG-kOr’ vflI bKisLsL kIqI sI.
ikWqnf cMgf hMudf jykr ivsfKI 1999
nMU asIN apxI ies pRIvfirk ivrfsq vl hI kuJ iDafn dy dyNdy aqy ivsfKI 1699
dy mIl pwQr vflI ieh gl vI sfzI smJ ivc af skdI.
1999 sfrI kOm
aMimRqDfrI?- iesy pwK qy vwzI
glqI asF ‘ivsfKI 1999
sfrI kOm aMimRqDfrI’ dy nfhry Aupr jLor dyky kIqI. iesqrHF asF ‘KMzy dI pfhul’
vfly nIXm nUM vI bhuq hlkf krky sMsfr sfhmxy pysL kIqf blik iesnUM kyvl iek rIq
pUrI krn vflI pwDr qy lY aFdf. pfhul CWkfAux vfly nIXm ivc qF phlF hI kfPI
kmjLorI af cukI sI. ies vyrvy vfsqy sYNtr pfsO mMgvfky pVHO aqy sMgqF ivc pRcfr
ihq vMzo gurmWq pfT nM: 92
"nfnk aMimRqu eyku hY…" sfrI gl smJ ivc af jfvygI. loV qF sI
pMQk pwDr qy pY cuky ies ivgfV ivc suDfr krn dI. iesdy Ault hoieaf ieh ik ies
pMQk afvfjL df lfB AuTfky, byaMq ajyhy ‘aMimRq sMcfr’ vI hoey jo Kulm-Kulf ‘sRI
akfl qKq sfihb’ aqy ‘isWK rihq mirafdf’ dy hI ivruD sn. jykr
iemfndfrI aqy myhnq nfl aFkVy iekWTy kIqy jfn aqy AunHF iBMn iBMn kfiem hoey
pMj-pMj ipafiraF qoN pRfpq AupdysLF dI GoK kIqI jfvy qF roNgty KVy krn vflf bhuq
kuJ sfhmxy af skdf hY. ieko hI pRIvfr dy cfr sWjxF ny jdoN agy-ipCy iBMn iBMn
jgHf qoN pfhul leI qF ieko hI isWK pRIvfr ivc cfr iBMn iBMn isWK pMQ AuBrky
sfhmxy af gey . bfkI aMdfjLf lgFdy dyr nhIN lgdI. pMQ nMU aMimRq sMcfrF pRqI ies
pwK qoN sucyq hox dI loV sI. cyqy rhy ‘aMimRq’ qF kyvl bfxI hY ijsnUM
apxy jIvn ivc Dfrn krn vfsqy asF ‘KMzy dI pfhul’ vfly rsqy ivcoN
lMÕnf hY.
‘ 1999-sfrI
kOm aMimRqDfrI’ dy nfry df ipCOkV?- kdoN
dI kIqI gl kdoN aqy kI rUp Dfrx kr lYNdI hY koeI nhIN jfxdf. lyKk nMU akflpurK
vloN Aus lihr dy moZI hox df mfx pRfpq hY, ijsdf arMB sMn 1956
kYNp kfilj idWlI qoN hoieaf. myry nfl dUjy swjx sn sR: mihMdr isMG josL ijhVy ik
muhflI cMzIgVH dy invfsI hn. kfPI smyN qIk asIN kyvl do hI sWjx jUJdy rhy. anykF
juVdy, ipCy hwt jFdy aqy hor af jFNdyy. islislf cldf irhf, aMq pMj-Cy sflF bfd
kuJ itkfa afAuxf sLurU hoieaf. krqy dI bKisLsL nfl ies smyN ieh lihr sMsfr pwDr
dI ‘imsLnrI lihr’ bxky AuBr cukI hY. jgHf jgHf qy gurbfxI stWzI vfsqy ‘imsLnrI
klfsF’(imMnI siqsMg) cl rhIaF hn. ijQyik gurbfxI arQboD anusfr ivcfr kIqI jFdI
hY. hux qIk ieh lihr, iBMn iBMn sMsQfvF aqy imsLnrI kfiljF df rUp vI Dfrn kr
cukI hY. arMB ivc ies df nfm ‘sLRomxI isWK smfj’ aqy dPqr 100
sMq ngr, eIst afP kYlfsL, nvIN idWlI sI.
Aus smyN asIN kyvl ieko hI insLfnf lY ky cly sI- gurbfxI
igafn-jIvn aqy pVHfeI df ivsLf hY. gurbfxI jIvn, mUl rUp ivc smucy mnuK mfqr
dI loV hY pr mslf ieh sI ik iesdf mudeI- pMQ, afp hI iesqoN dUr Kloqf ipaf sI.
ies leI sBqoN pihlF jLrUrI sI ik pMQ afp hI gurbfxI ivcfrDfrf nfl juV sky. ieh
imsLnrI lihr iesy ieko iek insLfny nMU sfhmxy rKky arMB hoeI sI. ijs krqy ny ieh
insLfnf bKisLaf sI sPlqf vI Ausy ny hI bKsLI. aj sMgqF afp hI ies isWty qy puj
cukIaF hn, ik gurbfxI qF hY hI stwzI-ivcfr aqy jIvn df ivsLf aqy iesqoN ibnF
gurduafry jfky mWQf tykx df mksd vI pqf nhIN lg skdf. aj ieh lihr jykr sMsfr
pwDr dI ‘imsLnrI lihr’ aKvf rhI hY qF ieh sPlqf, dyKx df mfx vI lyKk nMU
apxy jIvn kfl ivc hI pRfpq ho igaf hY. aj vI dfs ies lihr dI hr iek sMsQf aqy
kfilj nfl aYkitv qor qy juiVaf df hY aqy ‘gurmWq aYjukysLn sYNtr-idWlI’
df pUrf pRfjYkt hI dfs dI ijLmyvfrI ivc cl irhf hY. KYr! hwQly gurmWq pfT nfl
iesdy pUry vyrvy dI loV nhIN. ieQy qF ies gl df kyvl ieWqnf hI sMbMD hY ik Aus
smyN sfzy sfhmxy do hI pRogrfm sn ‘pihlf-"pMQk rihq mirafdf aqy
sRI akflqKq sfihb nfl sfrf pMQ juVy" dUjf- ivsfKI 1999
qIk sfrf pMQ ‘aMimRqDfrI’ (pfhul DfrI) hovy . ikAuNik sfnMU isWK
aKvfAux df hwk ‘pfhul’ pRfpq hon qoN bfd hI imldf hY.
mukdI gl, AunHI idnI, akflpurK ny sfnUM ijwqnI smrQf bKsLI,
ienHF donF ivisLaF nMU lYky asF vwD cwVH ky apxIaF iliKqF rfhIN, styjF qy bolky,
vwD qoN vwD sMgqF qIk pujky ies pRogrfm nUM pRcfiraf.
smyN dy qjurby qoN kuJ nvIaF glF sfhmxy afeIaF. koeI bfhr qoN
nhIN blik isWK Drm nMU aj bhuqf nuksfn mOjUdf gurduafrf pwDr qy ho rhy pRcfr aqy
AusdIaF pRbMDkI kmjorIaF ivcoN hI ho irhf hY. dUjf-isWK ieiqhfs ivc isWKI
ivroDI qwq dI iewqnI ijLafdf GuspYT hY ik Aus pKoN jfgirqI aqy gurbfxI jIvn
isDFq dy BrvyN pRcfr qoN ibnF sMn 1999 qIk
sfrI kOm df pfhulDfrI hoxf sMBv hY hI nhIN. aqy jykr iksyqrF ajyhf ho vI jfvy qF
vI pMQ ‘pfhulDfrI’ hon vfly apxy mksd nUM pRfpq nhIN kr skdf. iesqrHF sfzI
sfrI doV df Durf kuJ bdlky gurbfxI isDFq df vwD qoN vwD pRcfr-pRsfr hI bx igaf.
iesqrHF ‘ivsfKI 1999
sfrI kOm aMimRqDfrI’ vflI gl vl vDyrf jLor lgfAux dI bjfey, asF vWD qoN vWD
iDafn gurbfxI isDFq dy pRcfr vl moV idqf. ikAuNik jykr bIj hI nhIN pY irhf qf
Psl AugygI ikvyN aqy bIj qF ‘gurbfxI’ hI hY?
mukWdI gl, sfzy hI hux qIk dy pRcfr df iswtf ‘ivsfKI- 1999
sfrI kOm aMimRqDfrI’ vflI ieh gl, pMQk pwDr qy apnfeI jf cukI sI. scmuc ieh
gl bhuq hI cMgI hMudI jykr ies ipCy pMQk pwDr qy kuJ sMjIdf pRogrfm AulIky jFdy.
duK qF ieh hY ik ajy qIk vI iksy ny GoKx df jwqn nhIN kIqf ik Auh kI kfrx sn aqy
ieh nfhrf PLyl ikAuN hoieaf? hF pMQ nUM ieh nfhrf jLrUr iml cukf sI.
isWKI dI jVH ivc lg cukf Gux-
isWK df qF mqlb hI pfhul lYky
bfxI-aMimRq dI isiKaf nUM apxf jIvn arpx krnf sI. pr aj 95%
qoN Aupr kOm pfhul Cwkx qoN hI avyslI hoeI peI hY. isWK, kysF dy ijs siqkfr
vfsqy KopVI qIk luhf dyNdf sI aqy byadbI nhIN sI hox dyNdf aj AuhI isWK afp
nfeIaF kI dukfnF dI sLoBf bixaf ipaf hY. kihx qoN Bfv nfhrf qF pMQ ny apxf ilaf
‘ivsfKI 1999
sfrI kOm aMimRqDfrI’ pr pRogrfm dI jVH qIk nhIN pujf. ies pRogrfm dy ipWCy
mhfn pMQk cyqnf dI vI loV sI. pr ieQy qF iksy dI dOV apxI Bwl bnfAux qIk sI aqy
iksy dI apxI cODr nMU pWTy pfAux qIk. keIaF vfsqy qF ies pMQk josL df vwD qoN
vwD lfB AuTfky apxI svfrQ isWDI jF hlvf mFzf hI sI. sMgqF dI gurbfxI pKoN
aigafnqf df lfB AuTfky bhuiqaF ny iesy pWj apxy zyry cmkfAuxy sn. ivroDIaF
vfsqy qF isWKI jIvn ivc vWD qoN vWD rlf pfAux df smF sI, ijWqnf rlf ik Auh aj
qIk
nhIN sn pf sky. anykF isdWkidlI nfl vI agy afey pr ivgfV bhuq vWzf sI, Auh vI
kuJ nf kr sky. pMQ aMdr josL qF byaMq pYdf kr idqf igaf pr soJI dI hdoN vWD Gft
sI.
sMgqF sn jFik hrht dI mfl?-
pMQk afgUaf ny afvfjL mfrI. sfry pMQ
ivc ihljul pYdf ho geI. nqIjy dy qOr qy ivsfKI 1999
vfsqy pMQ aMdr ikqwnf josL aqy Auqsfh sI, AuhI jfxdy hn ijnHF nMU ieh njLfrf
dyKxf nsIb hoieaf hY. ies bfry ijLkr arMB ivc af cukf hY ieQy dohrfn dI loV nhIN
. socx df mukfm hY, byaMq sMgqf, pr hrht dI mfl dI inafeIN ‘aFAuNdy jfE
aqy jFdy jfE’ vflf lyKf sI. iek pfisE mWQf tyikaf aqy dUjy pfisE vfps muV
afey. purfqn isWK ieiqhfs dy Ault, gurU drbfr ivc pujky kuJ lYx jF sunx vflI
Bfvnf ikwDry njLr nhIN sI af rhI. iesyqrHF dUjy pfsy pMQ pfs vI kuJ dyx dI
iqafrI AuWkf nhIN sI! ijvyN aj gurpurbF smyN pMQ aMdr rotIn dy pRogrfm cl rhy
hn, TIk AusyqrHF ieh pRogrfm kuJ vwzI pwDr dy sn, iesqoN vWD hor kuJ nhIN sn.
mUl rUp ivc sMgqF df AuQy pujxf aqy drsLn krny iksy Tfkurduafry qy pujky, mUrqI
afid dy drsLn krn qoN vwD nhIN sn. hor qF hor gurUnfnk-gurU goibMd isMG jI df
ieh pMQ anykF DwiVaF, grupF, zyiraF ivc vMizaf hoieaf, apxf spsLt njLfrf pysL
kr irhf sI. koeI vI apxy afp nMU GoKx nMU iqafr nhIN sI. blik ieAuN mihsUs hMudf
sI ijvyN hr iksy nMU apxI vwKrI hoNd nUM pRpWk krn df iek cMgf aqy Kulm-Kulf mOkf
iml igaf sI. hr iksy df sfrf jLor, apxy ivroDI DwVy nMU glq sfbq krky vwD qoN vwD
sMgqF nMU apxy DWVy nfl joVx df sI. mfno ies kMm vfsqy ‘ivsfKI’ 1999
AunHF leI iek qrHF dI lftrI Kul cukI
sI, iesqoN vWD AunHF nMU kuJ pqf nhI sI.
ivAupfrI sMgTn aqy iqMn sO sflf-
ieQy hI bs nhIN, isWK pMQ nMU ies iqMn
sO sflf lihr vfsqy bfhroN vI BfrI siqkfr aqy ipafr pRfpq hoieaf sfry sMsfr ivc
iek lihr AuT peI. pr jo afDfr ies ivsfKI 1999
df asF sMsfr nMU pysL kIqf sI, jdoNik Auh afDfr hI ibnF GoKy aqy glq sI qF ienHF
pWKF qoN pMQk pwDr qy asIN kI lfB AuTf skdy sF? iek hor gl jo ies iqMn sO sflf
smfgmF ivc Kuly afm dyKx nMU afeI. anykF ivAupfrI sMgTnF aQvf ivAupfrIaF ny apxI
hr pRkfr dI dukfndfrI nMU kyvl iqMn sO sflf df nfm dy ky hI sMgqf dI sLrDf aqy
jjLbfq df pUrf pUrf lfB AuTfieaf. bfl pYnf, binafnf qoN lY ky hriek cIjL mfno
iqMn sO sflf hoeI peI sI. ienHF ivcoN scmuc hI kuJ bVy sulJy AuWdm vI sn pr kyvl
nfm mfqr. kfsL! jykr sfnMU iqMn sO sflf df ipCOkV aqy asl mksd spsLt hMudf aqy
sMsfr nMU vI idqf hMudf qF asIN iesdf pMQk pwDr qy pRcfr vjoN kfPI lfB AuTf skdy
sI. sMn 1715
qoN bfd aj qIk dy isWK ieiqhfs ivc sLfied ieh pihlf vzBfgI smF sI jdoN pUrf
ivAupfrI qWbkf hI mfno isWKI df pRcfrk bx cukf hovy. jdoN afDfr hI gLlq sI qF
nqIjf vI qF AuhI afAuxf sI, ijhVf afieaf.
ivroDI qfkqF aqy iqMn sO sflf-
iesdy Ault jy iemfndfrI nfl GoiKaf jfvy
qF kuJ hor idl kMbfAu qwQ vI sfhmxy afAuNdy hn. isWKI ivroDI anykF qfkqF ijhVIaF
pMQ nMU vwDdf Puldf aqy iesnUM, iesdy inWKry hoey rUp ivc kdy vI nhIN sn dyK
skdIaF. ijhVIaF qfkqF aj qIk pMQ dI awzrI aqy inafrI hoNd nUM mMnx nMU iqafr
nhIN sn. ijhVy smudfie isWK Drm nMU hmysLF qoN, ihMdU jF ihMdU Drm dI iek sLfK
hI pRcfrdy af rhy sn, ijnHF df insLfnf hI isWK Drm nMU bRfhmxI smuMdr ivc grk
krky qbfh krnf sI. ajyhIaF qfkqF, ijhVIaF glF aj qIk dWbI jLbfn ivc hI kihdIaF
sn-aj iqMn sO sflf dy pMQk vyg ivc, isWKI hmdrdI df burkf pfky aqy BolI BflI
isWK jnqf ivckfr pujky, bVy ivAuNqbMd qrIky nfl rWjky apxI zWPlI vjfeI. dUjy
pfsy pMQ pfs qF ajyhf ivAuNqbMd qrIkf sfry sMsfr ivc ikwDry vI nhIN sI.
jy ibmfrI hI pqf nhIN qF ielfj kfhdf?- ijs
mkfn dI nINh hI tyZI hovygI Auh mkfn isWDf kdy bx hI nhIN skdf. iehI hfl sfzy
ienHF iqMn sO sflf jsLnF df hoieaf. jdoN asIN afp hI 230
sflF ivclI dWs gurU ivakqIaF rfhIN kIqI Gflxf nMU iek pfsy rKky acfnk hI sMn 1699
qy af itky. ivsfKI sMn 1699
isWK ieiqhfs ivc qF iek vwzf mIl pwQr hY hI. pr ieh mIl pwQr hY ikAuN? jdoN asIN
Aus aslIaq nMU AuWkf hI Bulfky pUry josL nfl cl pey. pMQ nMU pfqsLfh rfhIN ijhVI
dyx gurU nfnk pfqsLfh dy afgmn ivsfKI 1469 nfl
sMbDq sI Aus sfrI nUM asF sMn 1699
qy cuk ilaFdf. vyrvf gurmwq pfT nM[ 63
"ivsfKI 1469"
ivc af cukf hY dohrfn dI loV nhIN. ieQy qF suafl ieh hY ik apxI aigafnqf kfrx,
asF kOmI pwDr qy apxf jo ieWqnf vwzf nuksfn kIqf hY, pihlF qF Aus nuksfn nMU
pihcfixaf jfvy. iPr Ausdy smfDfn vfsqy pMQk pwDr qy jwqn arMBy jfx. jy ibmfrI hI
pqf nhIN qF ielfj kfhdf krFgy? drasl sfzI apxy ieiqhfs bfry lfprvfhI, sfzy
ieiqhfs ivc bfhrI imlfvtF-iehI hn jo iek lMmy smyN qoN sfzI pnIrI ivc sLMikaF
aqy suaflF df kyNdr bnIaf aqy piqwqpuxy df kfrx bn rhIaF hn- ibnF socy, iqMn sO
sflf vflI tyk lYky, AunHF hI glF df BrvF pRcfr vI asF afp hI kr idqf.
ies sfry df nqIjf hn, aj nOjuafnF dy afm suafl-
1. jykr asIN
kysfDfrI hoey ivsfKI 1699
nMU, pihlF 230
sfl kysF ibnF sfry hI isWK sn qF hux ikAuN nhIN? 2.
aMimRq Cwkx df nIXm qF klgIDr jI ny idqf sMn 1699
dI ivsfKI nMU, jykr iesqoN pihlF aMimRq CWky ibnF sfry isWK sn qF aj ikAuN nhIN?
3. gurU goibMd
isMG jI ny ivsfKI 1699
vfly idn aMimRq CWkfky isWKF nMU Kflsy sjf idqf. mqlb ieh-aMimRq CWky ibnF asIN
isWK qF hF hI, kyvl Kflsy hI qF nhIN. jdoN ieWCf hovygI Kflsy sWj jfvFgy. 4.
Kflsf sjnf hovygf qF aMimRq Cwk lvFgy, sfzf kMm qF iesyqrHF cl jFdf hY sfnUM ajy
‘aMimRq CWkx’ dI loV nhIN. 5.
inqwnym qF aMimRq Cwkx qoN bfd hI jLrUrI hY asF ajy ikhVf aMimRq CWikaf hY. sfzy
vfsqy inWqnym jLrUrI nhIN. 6.
jdoN aMimRq CkFgy, sLrfb pIxI Cwz dyvFgy ajy sfnMU sB Kul hY, isWK qF asIN hF
hI. 7. aMimRq
Cwkxf jLrUrI qy hY nhIN ieh qF mMn mMnx dI gl hY. jdoN sfzf mMn mMnygf Cwk
lvFgy, koeI mjbUrI qF hY nhIN. 8.
isWK Drm qF gurU nfnk sfihb qo cldf af irhf hY. ivsfKI 1699
nMU dsmysL jI ny ikwDry ieh qF ikhf
nhIN ik sfry aMimRq CWkx. ijnHF dI ieWCf sI ‘aMimRq’ Cwkky ‘Kflsf’ sj
gey. bfkI qF sfry isWK hI sn aqy aj vI hn. ieiqafid. iehI nhINy iesqoN vI nIvIN
pWDr dy hor anykF suafl, ZuwcrF aqy sLMky Bry pey hn kyvl pMQ dI pnIrI aMdr hI
nhIN, blik vwizaF aMdr vI. ieQoN qIk vI kihNdy suxy jFdy hn nfvF nfl ‘isMG jF
kOr’ qF aMimRq CWkx qON bfd jLrUrI hY pihlF nhIN. ies sfry df mUl kfrx hY sfzI
apxy ieiqhfs bfry lfprvfhI aqy dUijaF rfhIN imlfvtF, ijnHF nMU asIN ibnF
GoKy afp vI hvf dy rhy hF. blik sfzI lfprvfhI kfrx ivsfKI 1999
nMU ies pKoN sfzf bhuq BfrI nuksfn
hoieaf. ikAuNik sfry pRcfr df afDfr hI ieh imlfvtF sn ijnHF nMU ik BrvIN hvf
imlI aqy isWKI df pRcfr hor vwzf Dwkf Kf igaf.
niVwnvNy df gyVH aqy sMn 1999-
iek hor hfsohInf ivsLf ijhVf ik ies 300
sflf smfgmF ivckfr AuBfiraf igaf Auh sI, sMn 1999 df.
asIN 99 nMU iesqrHF
pWkV ky bYT gey ijvyN agy ipCy koeI hY jF nhIN Auh iek vwKrI gl hY pr sMn 99
nfl sfzf koeI ivsLysL hI irsLqf hY.
iksy ieiqhfsk GWtxf df iksy ivsLysL smyN nfl bwJf hoxf iek hor gl hY. gurbfxI
anusfr qF asIN iksy smyN, sQfn jF srIr dy pujfrI nhIN aqy Aus nfl bwJy hoey vI
nhIN. sfzy vfsqy qF mnuKf jIvn df iewk iewk svfs hI bVf kImqI hY. ivsfKI sMn 1999
smyN qF asIN niVwnvyN dy gyVH ivc afp vI AulJy aqy smucy pMQ nMU vI AulJf idqf.
ijvyN ik hr iek sMn df niVwnvyN, isWK pMQ nfl sdf qoN hI juiVaf hoieaf hY aqy
juiVaf vI rvygf. sMn niVwnvy nMU lY ky asF vwD cVH ky ikqfbF vI lIKIaF aqy styjF
qy kQf-BfsLn vI rWj ky kIqy. kyvl kuJ nmUny iesqrHF hn:
"asIN 1799, 1899 nhIN
mnf sky- Aus vWkq asIN afjLfdI dI lVfeI ivc ruJy hoey sI aqy dysL Aupr dUijaF df
rfj sI"- sfzy keI sWjx kuJ hor agy
vDy aqy 1499
aqy 1599 nMU
vI ZMUzx vfsqy cly gey. gurU gRMQ sfihb jI df pRQm pRkfsL sMn 1604
ivc hoieaf pr sfzy kuJ ajyhy swjx AusnMU iek jF dUjy qrIky jLbrdsqI 1599
nfl joVx qy quly hoey sn. gurU nfnk pfqsLfh dI vyeIN ndI dI ieiqhfsk GWtxf sMn 1507
dI hY. sfzy kuJ swjx AusnMU vI bdobdI 1499 hI
bnfAux ivc ruJy rhy ieh kihky ik 1499 nMU
gurU nfnk pfqsLfh ny dysL rWtn aqy lok AuDfr df pRogrfm bxfieaf sI.
KUbI ieh hY ik dysL rWtn df pRogrfm qF pfqsLfh ny sMn 1507,
vyeIN ndI vfly eykFq vfs qoN bfd ielfinaf. sMn 1499 df
Aus nfl AuWkf hI sMbMD nhIN. gurU nfnk pfqsLfh df lok AuDfr df pRogrfm qF arMB qo
hI sI. BfeI mrdfny nMU apxy nfl lYxf, do vkq dy qlvMzI dy siqsMg, mOlvI
kuqubdIn, pMizq gopfl dfs, pMzq birjlfl nfl AunHF dIaf gosLtIaF. BrI sBf ivc
pMizq hridafl nMU jMjU pfAux qoN ienkfr, ieh sB qF AunHF df bfl Aumr qoN hI sI.
kI ieh sB lok BlfeI aqy lok AuDfr vfsqy nhIN sI? sMn niVwnvyN nMU apxy jWPy ivc
lYx vfsqy ieho jhy jLor asF bQyry lfey. ieiqhfsk GoK qoN ibnF, pMQk pwDr qy
ajyhf bQyrf iltrycr Cipaf ijhVf pqf nhIN kdoN qIk sfzf nuksfn krdf rvygf.
‘josL’ dy nfl ‘hosL’ dy sumyl dI vI loV hY-
pMQk lIzrF vloN iek afvfjL mfrn qy jo hMugfrf pMQ ny Biraf aqy ijhVf josL pRgt
kIqf AusdI dUjI imsfl sMsfr pWDr qy imlnI sMBv nhIN. bfhr vfilaF aqy pMQk hyquaF
ny ijs qrHF vwD cVH ky ‘iqMn sO sflf’ jsLnF ivc Auqsfh ivKfieaf, Auh byimsfl
sI . jy scmuc asF iesnMU cyqnqf aqy hosL nfl, ieiqhfs nMU GoK-soD ky mnfieaf
huMdf qF iesdf vWzf lfB hoxf sI. jykr asF iesdy mUl ieiqhfisk ipCokV dy afDfr qy
apxI sMBfl kIqI hMudI qF pMQ dI muhfr hI bdl skdI sI. apxy dysL aqy sMpUrn mnuK
mfqr ivc vI sWc dy pRkfsL dI TMzk pYdf kr skdy sI. iesdy Ault pMQ dy arbF-KrbF
aqy byaMq qfkq vrqky vI sMsfr pwDr qy asIN BrvF nuksfn AuTfieaf hY. pqf nhIN
iksy qrHF iesdI qlfPI ho vI skygI jF ik nhIN. sLrfrqIaF rfhIN kIqI rwlgwZ nMU
ibnF socy hor hvf dyx df kfrx asIN afp bny. pMQ df mMUh muhFdrf ivgfVx vfsqy asF
ivroDIaF nUM rjvF mOkf aqy msflf vI splfeI afp kIqf.
ivsfKI 1999
afeI qy clI geI asF pfhulDfrI qF kI hoxf sI pMQ hor vI anykF ihisaF ivc vMizaf
igaf. pMjfb sfrf piqwq hoieaf ipaf hY. sLrfb dI KWpq isWKF ivc Gwtx dI bjfey hor
vDI hY, pMjfb aMdr bWcIaF dI pYdfiesL df igrfPL isWK Drm dI ajokI qsvIr nUM pysL
kr irhf hY. kWql-zfikaF dy kysF ivc Pisaf jylF ivc bYTf hY qF aj df isWK. iPr vI
asIN KusL hF ‘bhuq josL sI, iqMn sO sflf’ df pMQ aMdr. iqMn sO sflf
pMQk lihr df arMB qF ivsfKI 1999
nMU ho gey sn, ivsfKI sMn 2000 dy
smfpqn smfroh vI asIN kr cuky hF pr pMQ ikQy KVf hY? 067s99.3s040
Including this Gurmat Lesson
"lyKf joKf- iqMn sO sflf"
Gurmat Lesson No 67
For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh
Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily
available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in
rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat
Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S
Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024
Ph. 91-11-26487315
web site- www.gurbaniguru.com
|
. |