shj, shju jF shij dy sLbdfrQ; ivcfr,
ivvyk, igafn, afnMd, sLusLIl, krqfr, snmfn, inrXqn, suBfivk, afsfnI nfl,
afid; aqy shjDfrI dy sLbdfrQ; gXfn Dfrn vflLf, suKflI Dfrxf vflLf, sOKI
rIiq aMgIkfr krn vflLf hn. "iswKF df iewk aMg jo KMzy df aMimRq pfn nhIN
krdf aqy kwC, ikRpfn dI rihq nhIN krdf, pr sRI gurU gRMQ sfihb ibnf afpxf
hor Drmpusqk nhIN mMndf. pMjfb aqy isMD ivwc shjDfrI bhuq igxqI dy hn,
Kfs krky isMD dy shjDfrI vwzy pRymI aqy sLRDfvfn hn. jo isMG shjDfrIaF
nUM nPLrq dI ingfh nfl vyKdy hn Auh iswK Drm qoN axjfx hn." mhfn kosL p:
137
"gurbfxI ivwc shj pd dy arQ
suBfv, suBfivk, sny sny, sLFqI, suKdfiek afidk hn, pr ivsLysL kr ky
gXfn arQ ivwc afAuNdf hY. ijvyN bMdeI iswKLF dy mukfbly Kflsf sLbd
vrqoN ivwc afieaf sI, iqvyN KMzy df aMimRq Ckx vfly isLMGF dy mukfbly shjDfrI
sLbd AunHF iswKF leI vriqaf igaf jo kys, ikRpfn kwC dI pUrI rhq nhIN rwKdy
sn, ar bfkI sfry inXm iswKL Drm dy idRVH Dfrn krdy sn. isMGF qoN Cuwt shjDfrI
sMigaf aMdr sfry gurU nfnk pMQI af jFdy hn, jo asfzy aMg rUp aqy ipafry
gurU BfeI hn. aMimRq dI rIiq ivwc rihq mrXfdf df Byd hY, pr iswKI dy
inXmf df kuJ Byd nhIN. jo iswK Drm dy AusUl gurU nfnk sfihb ny Qfpy hn,
AuhI inXm klIDr mhfrfj ny Kflsy nUM dwsy hn. jo lok shjDfrI aqy isMGF
dy sfmfnX inXm vwKry mMndy hn Auh gurmq qoN agXfq hn."
BfeI kfnH isMG jI nfBf, gurmq mfrqMz,
pnF 110, 111, 475
gurU gRMQ sfihb dI gurbfxI piVHaF,
suixaF aqy ivcfiraF ieh qwQ imldy hn ik, (1) siqgurU dI iswiKLaf
gRihx krn vflf iswKL hY. (2) gurbfxI aqy pRBU nfm dI isPLq sflfh
(afqmk jIvn dyx vfly) aMimRq hn. (3) shij, (azol afqmk avsQf/aiDafqmk
igafn) pRBU imlfp leI shfiek hI nhIN sgoN awq loVINdf hY. (4) iswKLI
srbsFJI hY.
iswKL
"iswKL Auh hY ijs ny jgq gurU dy
ivcfr anusfr isKXf iswKI hY, ar iswK Drm dI rihq Dfrn kIqI hY." BfeI
kfnH isMG jI nfBf, gurmq mfrqMz, Bfg 1, pnF 137
isKI (gRihx kIqI) isiKaf
gur vIcfr] ndrI krim lGfey pfir] afsf dI vfr, pnF 465
isK kI guru durmiq mlu ihry] (isKL)
gurbcnI hir nfm AucrY]
siqguru isK kAu nfm Dnu dyie]
gur kf isKu vzBfgI hy] rfgu gAuVI, suKmnI, pnF 286
DMnu DMnu so gurisKu khIaY, jo siqgur
crxI jfie pieaf]
DMnu DMnu so gurisKu khIaY, ijin
hir nfmf muiK rfmu kihaf]
DMnu DMnu so gurisKu khIaY, ijsu
hir nfim suixaY min andu Bieaf]
DMnu DMnu so gurisKu khIaY, ijin
siqgur syvf kir hir nfmu lieaf]
iqs gurisK kAu hMAu sdf nmskfrI jo
gur kY BfxY gurisKu cilaf] vfr vzhMs, m: 4, pnF 593
gurmuiK jnmu skfrQf (sPl) gurisK
imil gur srxI afieaf.
afid purK afdysu kir sPl mUriq gur
drsnu pfieaf.
siqgur purK dieaflu hoie vfihguru
scu mMqR suxfieaf.
kfmu kroD ivroDu hir loBu
mohu ahMkfru qjfieaf.squ sMqoKu dieaf Drmu nfmu dfnu iesnfnu
idVHfieaf.
gur isK (isWiKaf) lY gurisKu
sdfieaf.sbd suriq ilv lIxu hoie sfDsMgiq sic myil imlfieaf.
hukm rjfeI clxf afpu gvfie n afpu
jxfieaf.
gur Aupdysu avysu (svIkfr) kir prAupkfir
acfir luBfieaf.
iprm ipaflf aipAu pI shj smfeI
ajru jrfieaf.imTf bolxu iniv clxu hQhu dy kY Blf mnfieaf.
iek min ieku arfDxf duibDf dUjf BfAu
imtfieaf.gurmuiK suK Pl inj pdu pfieaf.Bf: gurdfs jI, vf:11
afqmk igafn
avsQf
kuMBy bDf jl rhY, jl ibnu kuMBu n
hoie] igafn kf bDf mnu rhY, gur ibnu igafnu n hoie] m:2, p: 469
igafn aMjnu guir dIaf aigafn aMDyr
ibnfsu]
hir ikrpf qy sMq Byitaf (gurU imilaf)
nfnk min prgfsu] rfgu gAuVI, suKmnI, pnF 293 (sYNcI 2, p: 710)
igafn KMz mih igafnu prcMzu] iqQY
nfd ibnod koz anMdu] jpu jI, pnF 7
Bfv; igafn avsQf ivc igafn pRbl
huMdf hY, (mnuwK) kroVF (arsLI)
rfgF qy kOqkF df anMd mfxdf hY.
afqmk shij (azol) avsQf
ikaf pVIaY ikaf gunIaY? ikaf byd
purfnF sunIaY? pVy suny ikaf hoeI? jAu shj n imilE soeI ]
rfgu soriT, kbIr jI, pnF 655
shjY no sB locdI, ibn gur pfeiaf
n jfie] piV piV pMizq joqkI (joqsLI)
Qky, ByKI Brm Bulfie]
gur Byty (imilLaF) shju (igafn)
pfieaf, afpxI ikrpf kry rjfie]1]
BfeI ry! gur ibnu shju n hoie]
sbdY hI qy shj AupjY, hir pfieaf scu soie]1] rhfAu]
shjy gfivaf Qfie pvY, ibnu
shjY kQnI bfid] shjy hI Bgiq AupjY, shij ipafir bYrfig]
shjY hI qy suK, sfiq
(sLFq) hoie, ibn shjY jIvn bfie]2]
shij sflfhI sdf sdf,
shij smfDI lgfie] shjy hI gux AUcrY, Bgiq kry ilv lfie]
sbdy hI hir min vsY, rsnf hir rsu
Kfie]3]
shjy kflu ivzfiraf (mfiraf)
sc srxfeI pfie] shjy hir mn visaf scI kfr kmfie]
sy vzBfgI ijnI pfieaf, shjy
rhy smfie]4]
mfieaf ivic shju n AupjY,
mfieaf dUjY Bfie] mnmuK krm kmfvxy hAuymY jlY jlfie]
jMmxu mrnu n cUkeI, iPir iPir afvY
jfie]5]
iqRrH guxf ivic shju n pfeIaY,
qRY gux Brim Bulfie] pVIaY guxIaY ikaF kQIaY jf muMZhu GuQf jfie?
cOAuQ pd mih (mfieaf dy iqwnF guxf,
rjo, qmo, sqo qoN Auwqy) shju hY, gurmuiK plY pfie]6]
inrgux nfim inDfn hY, shjy
soJI hoie] guxvMqI sflfihaf scy scI soie]
Builaf shij imlfiesI, sbid
imlfvf hoie]7]
ibnu shjy sBu aMDu hY, mfieaf
moh gubfru] shjy hI soJI peI, scY sbid apfir]
afpy bKis imlfieanu pUry gur krqfr]8]
shjy aidstu pCfxIaY inrBAu
joiq inrMkfr] sBnf jIaf kf ieku dfqf, joqI joiq imlfvxhfru]9]
igafnIaf kf Dnu nfmu hY, shij
krih vfpfru] anidnu lfhf hir nfmu lYin, aKut Bry BMzfr]
nfnk qoit n afveI, dIey dyvxhfir]10]
isrIrfgu m: 3, pnF 68 (sYNcI 1, pnF 455-6)
krmI shju n AUpjY, ivxu shjY
shsf n jfie] nfnku gur prsfdI shju AupjY, iehu shsf iev jfie]
anMdu, rfmklI m:3, pnF 919 (sYNcI
6, pnF 685)
shjy jfgxu shjy soie] shjy hoqf jfie
su hoie] shjy bYrfgu shjy hI hsnf] shjy cUp shjy hI jpnf]
shjy Bojn shjy BfAu] shjy imitE sgl
durfAu] shjy hoaf sfDU sMgu] shij imilE pfrbRhm insMgu]
shjy igRh mih shij AudfsI] shjy duibDf
qn kI nfsI]
jf kY shij min Bieaf anMdu] qf kAu
Byitaf prmfnMdu
shjy aMimRqu pIE nfmu] shjy kIno
jIa ko dfnu]
shj kQf mih afqmu risaf] qf kY sMig
aibnfsI visaf]
shjy afsxu asiQru Bfieaf] shjy anhq
sbdu vjfieaf]
shjy ruxJuuxkfr (afqmk
afnMd dI iek-rs rO) suhfieaf] qf kY Gir pfrbRhmu smfieaf]
shjy jf kAu pirE krmf] shjy
guru ByitE scu Drmf]
jf kY shj Bieaf so jfxY] nfnk
dfsu qf kY kurbfxY] rfgu gAuVI, m: 5, pnF 237 (sYNcI 2, pnF: 440)
gurbfxI dy Auprokq prmfxF qoN spwsLt
hY ik gurbfxI dI sLbdfvlI ivc shij dy ivsLysL sLbdfrQ afqmk igafn
aqy azol afqmk avsQf hn. qF qy shijDfrI dI pRIBfsLf shij
df DfrnI mnuwK hY. aqy shijDfrI iswKL Auh hY jo sihj avsQf df
DfrnI hY. pr qKLq dmdmf sfihb dy sfbkf jQydfr ig: kyvl isMG jI afpxy
lyK �iswK dI pRiBfsLf nUM lY ky ivvfd ikAuN?� ivc ilKdy hn, "muslmfn,
ihMdU, boDI, jYnI, eIsfeI (Drm) ivc koeI shijy shijy dfKl hox df irvfj
nhIN qF iPr iswK pMQ ivwc hI ieh pRQf ikvyN mMnI jf skdI hY?" AunHF
dI ies itpxI qoN ieh BulyKy pYxy suBfvk hn ik shij df sLbdfrQ
kyvl shijy shijy hI hY, sihjDfrI iswK shijy shijy iswKLI Dfrn vflf iswKL
hY aqy shijDfrI iswKL afqmk igafn jF azol afqmk avsQf df DfrnI nhIN
ho skdf. ies itpxI qoN ieh sMkyq vI imldy hn ik,
(1) iswKL Drm dI muslmfn, ihMdU,
boDI, jYnI, eIsfeI Drm nfloN vKrI koeI ivlwKxqf nhIN hY.
(2) iswKLI ivc aimRq Cwk ky hI mnuwK
pRvysL kr skdf.
(3) kyvl aMimRqDfrI isWKL hI iswKL
aKvfAux df hwkdfr hY.
(4) kyvl aMimRqDfrI iswKL hI aiDafqmk
igafn, azol avsQf afid df DfrnI ho skdf hY.
(5) shijDfrI dUsry jF qIsry drjy
df iswK qF BfvyN ho skdf hY pr aslI iswKL nhIN ho skdf.
(6) iswKLI srb sFJI nhIN hY, kyvl
aimRqDfrI iswKF df ivrsf hY.
jy ienHF dlIlF nUM svIkfiraf jfvy
qF svfl AuTdf hY ik 1699 dI ivsfKI, ijs idn dsmysL gurU jI ny ajoky (KMzy
dI pfhul) aMimRq sMskfr dI pRQf clfeI dwsI jFdI hY, qoN pihlF dy lokIN
ikwdF iswwKLI ivc pRvysL krdy sn? krmkFzI Dfrmk sMskfrF dy ivvfd ivc pYx
qoN ibnf, jy mMn ilaf jfey ik pihly 9 gurU sfihbfn dy smyN crxfimRq (crx
pfhul) sMskfr duafrf mnuwK iswK Drm ivc pRvysL krdy sn qF mwDkflI smyN
afvfjfeI dy sfDnF dI Gft kfrn ijnHF mnuwKF dI srIrk pfhuMc gurU sfihb qk
nhIN sI, Auh ikwdF iswKLI ivc pRvysL krdy sn?
shijDfrI iswKL
BfvyN aMnHIN sLrDf jF suafrQ vs keI
iswK afgU, ivdvfn aqy pRcfrk gurU hir goibMd jI dy iswKLF, BfeI GneIaf
jI aqy BfeI nMMd lfl jI dy nfvF nfl isMG joVdy hn, pr dsmysL gurU jI ny
KMzy dI pfhul Ckx vfly aimRqDfrI iswK nUM hI isMG df pd bKisLaf sI. dsmysL
gurU jI dI clfeI aimRq sMskfr pRQf smyN qoN aimRq Ckx vfly iswKL, isMG
swdy jfx lg pey. pRfpq jfxkfrI anusfr iswK jgq dI sLbdfvlI ivc aimRq nf
Ckx vfly iswKF pRqI shijDfrI pd 1925 gurdvfrf aYkt hoNd ivc afAux dy smyN
qoN vriqaf jfx lg ipaf hY. pr sLRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI vloN 20 sfl
mgroN (mfrc 1945 ivc) pRkfsLq kIqI iswKL rihq mrXfdf ivc shijDfrI
iswKL df vrnx nhIN hY, kyvl iswKL dI qfrIP hY,
�jo iesqrI jF pursL iek akfl purK,
ds gurU sfihbfn (sRI gurU nfnk dyv jI qoN lY ky sRI gurU goibMd isMG sfihb
qk) sRI gurU gRMQ sfihb aqy ds gurU sfihbfn dI bfxI qy iswiKaf aqy dsmysL
jI dy aMimRq Auwqy inscf rKwdf aqy iksy hor Drm nUM nhIN mMndf, Auh iswK
hY.�
Auprokq jfxkfrI qoN spwsLt hY ik
KMzy dI pfhul Ckx vfly aimRqDfrI isMGF qoN ibnf iswKLI dy DfrnI sB iesqRI/pursL
isWKL hn aqy aimRqDfrI aqy shijDfrI iswKLF df ivqkrf ajoky smyN df hY.
jy KMzy dI pfhul Ckx vflLy aimRqDfrI iswKLF qoN Cuwt hor sfry iswKL shijDfrI
isWKLF dI igxqI ivc afAuNdy hn qF BfeI mqI dfs, BfeI sqI dfs, BfeI idaflf
jI, afid shijDfrI iswKL sn. BfeI dys rfj jI, ijs ny abdflI
dI hirmMdr sfihb smUh dI kIqI byadbI aqy brbfdI ipCoN punr AusfrI leI afpxf
sB kuJ vyc vt ky 1 lwK rupY df Xogdfn pfieaf sI; aqy inhr dI putfeI krky
rfvI ivcoN pfxI ilaf ky srovr ivc pfAux df pRbMD krn vfly pRIqm dfs
jI vI shijDfrI iswK sn.
pihly 6 gurU sfihbfn dy smkflI AuwGy
shijDfrI iswKF, ijnHF ny shij dy Bfv arQ nUM inriKaf aqy vxijaf, df BfeI
gurdfs jI afpxI iek vfr ivc vrnx krdy hn,
lsLkr (ivc) BfeI qIrQf, guaflIeyr
suienI hirdfs.
Bfvf Dir AujYn ivc, sMgq gur
sbd invfs.
myl vwzf buhrfn puir, mnsuK
iswK shj pRgfs.
Bgq BfeIaf Bgvfn dfs, nfl
bodlf Gry Audfs.
mlk ktfrU jfxIaY, ipRQI
mwl jrfhI Kfs.
BgqU Curf vKfxIaY, zlU
rIhfxy sfbfs.
suMdr, suafmI dfs duie, vMs
vDfvx kvl ivgfs.
gujrfqy ivc jfxIaY, ByKfrI BfbVf,
sulfm.
gurmuK BfAu Bgiq rhrfs ]
ajoky smyN ivc jdoN iswKI dI mUlDfrf
dy kiQq jQydfr aqy isMG sfihbfn isrmor pdvIaF hiQAux dy jqnsLIl hn aqy
idwlI df sfD ivrsf isMG imiQhfs qy asLlIl rcnfvF vfly dsm gRMQ dy
tIky vMz irhf hY, isMDI shijDfrI isWKL BfeI dfdf cylf rfm jI gurU
gRMQ sfihb dy isMDI, ihMdI, aMgryjLI aqy pMjfbI ivc afp tIky krky vMz rhy
hn. aKOqI jQydfr qy isMG sfihbfn qF hiQafeIaF pdvIaF nUM surwiKaq rKx leI
Drnf mfrI bYTy hn, pr BfeI cylf rfm jI dys pRdys ivc gubfxI df pRcfr kr
ky iswKI nUM pRPuwlq kr rhy hn.
spwsLt hY ik ig: kyvl isMG
vrgy, jo shijDfrI iswKL dI pRIBfsLf shijy shijy isWKLI ivc pRvysL krn vflf
iswK dsdy hn, gurbfxI dI qrjmfnI krn qoN asmrQ hn aqy iswKL ieiqhfs dI
jfxkfrI qNo anjfx hn. jy iswKL Drm dy isrmor kyNdr qKLq dmdmf sfihb dy
sfbkf jQydfr aqy kiQq pRiswD Dfrimk iswKL afgU ig: kyvl isMG, jo aj kl
nUMh dy kql kys ivc jylH ivc bMd hn, hI gurbfxI dI qrjmfnI krn qoN asmrQ
hn qF hornF qoN shI aiDafqmk agvfeI dI afs rKxI ivarQ hY.
pUrn iswKL srUp
kys iswKLI srUp df aMg hn pr iswKLI
kysF ivc sImq nhIN hY, Bfv iswKLI srUp ivc kys hn pr kysF ivc iswKLI sImq
nhIN hY. kys rKx nfl koeI mnuwK pUrn iswKL nhIN bx jFdf. iswKLI iek sRysLt
jIvn jfc hY, ijs dI iswiKLaf iswKL nUM pfKMzI sfDF, sMqF, dMBI dyhDfrI
gurUaF, bgly Bgq bfibaF, afid qoN nhIN imldI, kyvl siqgurU (gurU gRMQ sfihb)
qoN hI pRfpq huMdI hY. ies iswKLI jIvn jfc df DfrnI iswwK hI pUrn iswKL
hY.
aimRq
mhfnkosL ivc aimRq dy (1) iewk pIx
XogX pdfrQ ijs dy asr nfl mOq nhIN huMdI, (2) jl, (3) suafidk rs smyq 16
sLbdfrQ hn, pr gurbfxI ivcly aimRq dy ivsLysL sLbdfrQ; sdIvI afqmk jIvn
dyx vflf gurU sLbd, pRBU dI isPq sflfh hn.
aMimRqu hir kf nfmu hY, vrsY
ikrpf Dfir] nfnk gurmuiK ndrI afieaf hir afqmrfmu murfir]
rfgu mlfr kI vfr, m: 1, pnF 1281
aMimRqu hir kf nfmu hY ijqu pIqY
iqK jfie] nfnk gurmuiK ijn pIaf bhuiV n lfgI afie]
rfgu mlfr kI vfr, m: 1, pnF 1281
hir aMimRq Bgiq (pRBU
BgqI df) BMzfr hY, gur siqgur pfsy (pfs) rfmrfjy]
gur siqguru scf sfhu(kfr) hY, isK
dyie hir rfsy (iswKF nUM pUMjI idMdf hY)] rfgu afsf, m: 4, pnF 449
ijn vizafeI qyry nfm kI qy rqy mn
mfih] nfnk aMimRqu eyku hY dUjf aMimRqu nfih]
nfnk aMimRqu mnY mfih pfeaY gur
prsfid] iqnHI pIqf rMg isAu ijn kAu iliKaf afid] m: 2, p: 1238
aimRqDfrI iswK
gurU sfihbfn ny iksy nUM zMzy nfl
koeI sMskfr jF krm krn vfsqy mjbUr nhIN kIqf. gurU sfihbfn ny mnuwK nUM
pUrn aiDafqmk igafn, Auwqm afqmk avsQf, afcrn aqy sdfcfr Dfrn krn vfsqy
pRyriaf aqy AusLfhq kIqf hY. srv-Drm suqMqrqf dy afdrsL nUM muwK rwK ky
dsmysL gurU jI ny iswKL nUM aimRq Ck ky Kflsf Bfv sMq spfhI dy pd df DfrnI
hox vjoN pRyriaf aqy AuqsLfhq kIqf sI. bhuigxqI sLrDfvfn iswKLF ny dsmysL
gurU jI dy afdysL nUM svIkfiraf. pVHn sunx ivc afAuNdf hY ik BfeI nMd
lfl jI aqy BfeI GneIaf jI smyq anykF iswKLF ny shijDfrI rih
ky hI iswKI isDFqF dI pflnf kIqI aqy iswKI afdrsLF nUM cfr cMn lfey.
dsmysL gurU jI dy sfjy Kflsy ny muslmfn
hkUmq dy smfjk aqy Dfrmk awiqafcfr nUM TwlH pfeI, bdysI hmlfvrF df mUMh
moiVaf aqy sdIaF purfxf gulfmIN df jUlLf glLoN lfh ky pMjfb ivc iswKL rfj
sQfpq kIqf. pr smyN dy nfl nfl Kflsy dy krqv inGrdy gey. ies inGfr df nmUnf
ajoky smyN ivc aimRq Ckx, CkfAux vfilaF dIaF afey idn krqUqF pVHn sunx
qoN imldf hY.
�bwcI nfl CyVKfnI krn �qy gRMQI
igRPqfr� ies Kbr anusfr amrIkf dI stYinslos kFAutI dy iksy Gr 68
sflf gRMQI Kym isMG pfT krn jFdf sI. 17 nvMbr vfly idn Aus ny 8
sflf bwcI nUM iek kmry ivc ljf ky Aus nfl GtIaf krqUq krn dI
koisLsL kIqI. lVkI dy mfipaF nUM dsx qy gRMQI nUM puls dy hvfly kIqf igaf.
�iqn inhMg isMGF vwloN nfbflg
lVkI nfl blfqkfr, dosLI kfbU� qlvMzI sfbo, buwZf dl nfl
sMbMQq iqMn inhMg, (gokl isMG, BfgU, jgqfr isMG) ny 8 vjy KyqF ivcoN
kMm krky Gr jf rhI nfbfilg lVkI nUM cuwk ky nrmy dy Kyq ivc ljf
ky Aus nfl vfrI vfrI blfqkfr kIqf.
kYnyzf dy vYnkUvr ielfky dy srI Kflsf
skUl dy aiDafpk byaMq isMG syKoN nUM nfbfilg lVkIaF nfl
BYVI krqUq krn dI koisLsL krn kfrn jylH Byijaf igaf. iesy skUl, ijs ivc
gurU gRMQ sfihb df pRkfsL kIqf jFdf aqy lMgr vrqfieaf jFdf hYY, dy borz
dy iek aiDkfrI isMG aqy iek krmcfrI isMGxI nUM skUl ivc hI kfmk Bog kridaF
PiVaf igaf dwisaf jFdf hY.
ies skUl dy moZI irpdumn isMG
mlk eyar ieMzIaf kFZ dy bwicaF smyq 331 musfPrF dIaF mOqF dy muljLm
vjoN kys dI suxvfeI dI AuzIk jylH ivc kr rhy hn.
sLRomxI kmytI dy mIq pRDfn
blbIr isMG pWnUM sfl 2001 ivc sLRomxI kmytI dI kfr ivc Auwqr pRdys
ivc sPr krdy hfdsy ivc mfry gey sn. sLRomxI kmytI vwloN BwjI kfr dy klym
dy PlsrUp iensLoirMs kMpnI dI irport ivc dwisaf igaf sI ik hfdsy ivc mrn
vfilaF ivc inrmldIp kOr nfm dI muitafr vI sI aqy kfr ivc sLrfb dIaF cfr
BrIaF qy iqMn KflI boqlF vI sn. sLRomxI kmytI vwloN ies kFZ df koeI spwsLtIkrn
awj qk pVHn sunx nUM nhIN imlaf.
aimRq sMskfr pfvn pRx hY jo iswK
nUM Auwqm Kflsf pd qy apVn nUM pRyrdf hY. ies ql qy apiVaf aimRqDfrI iswK
hornf vfsqy iensfnIaq qy ruhfnIaq df nmUnf hoxf cfhIdf hY. iksy vI iswKL
vfsqy ByVI krqUq krnI iswKLI leI hfnIkfrk hY. pr mfVI krqUq krn vflf aimRqDfrI
iswK pRx BMg krn, ivsLvfs Gfq krn aqy pfvn iswKI nUM klMk lfAux df dosLI
hY. swc qF ieh hY Aus df sLwkI hoxf vI iswKI nUM dUsLq krnf hY.
Dfrmk Bys
hr iek dys, kOm, smfj, afid dy vwK
vwK Bys aqy icnH hn, jo sLnfKq vjoN shfiek hn, pr Auqwm afqmk avsQf dy
shfiek nhIN hn. gurbfxI vI iksy Kfs Bys jF icnH dI proVqf nhIN krdI, sgoN
pfKMzI ByKfDfrI TwgF dI BMzI spwsLt sLbdF ivc krdI hY. Pyr vI ajoky iswKL
jgq ivc ByKDfrI sMqF, pfKMzI sfDF, mhFpurKF, bgly bfibaF rUpI TwgF dI igxqI
idno idn dUx svfeI huMdI jf rhI hY.
piV pusqk sMiDaf bfdM] isl pUjis
bgul smfDM] muiK JUT ibBUKx sfrM] qRYpfl iqhfl ibcfrM]
gilH mflf iqlku illftM] duie DoqI
bsqR kpftM] jy jfxis bRhmM krmM] siB Pokt inscAu krmM]
khu nfnk inhcAu iDafvY] ivxu siqgur
vft n pfvY] afsf dI vfr, m: 1, pnF 470 (sYNcI 3 pnF 665)
Bfv:-(ByKI pMzq Dfrmk) pusqkF
pVH ky sMiDaf krdf (aqy hornF nfl) crcf krdf hY, mUrqI pUjdf aqy bgly vFg
smfDI lFdf hY. (ies pfKMz nUM) gihixaF vFg sjf ky ivKFdf hY. inq iqMn vylLy
iqMn pflLF vfly gXfqRI mMqr nUM ivcfrdf hY, glL ivc mflf pfAuNdf, mwQy
qy iqlk lfAuNdf, do DoqIaF pfs rwKdf hY aqy (sMiDaf krn vylLy) isr Auwqy
vsqr rwK lYNdf hY. pr jy bRhfmx pRBU dI isPq sflfh df krm jFxdf hovy qF
inscf krky jfx lvy ik ieh pfKMz Poky hn/ afK, hy nfnk! sLrDf Dfr ky pRBU
nUM ismro, kyvl ieho rsqf guxkfrI hY. pr ieh rsqf siqgur qoN ibnf nhIN
imldf.
mfxs Kfxy krih invfj (nmfjL)
] CurI vgfiein iqn gil qfg (jMÖU)] afsf dI vfr, m: 1, p: 471
gj sfZy qY qY DoqIaf, iqhry pfiein
qg (jnyAU) ] glI ijnHf jpmflIaf loty hiQ inbg (ilsLkdy) ]
Eie hir ky sMq n afiKIaih bfnfris
ky Tg ]1]
aYsy sMq n mo ko kAu Bfvih] zflf
isAu pyzf gtkfvih (zflLI smyq pyV Kf jFdy hn) ]rhfAu]
bfsn (BFzy) mFij crfvih (cVfvy) AUpir,
kfTI (lkVI) Doie jlfvih ]
bsuDf (DrqI) Koid krih duie cUlyH,
sfry mfxs Kfvih ]2]
Eey pfpI sdf iPrih aprfDI, muKhu
aprs (inrlyp) khfvih]
sdf sdf iPrih aiBmfnI, sgl ktuMB
zubfvih ]3]
ijqu ko lfieaf iqq hI lfgf, qYsy
krm kmfvY]
khu kbIr ijsu siqguru Byty punrip
(Pyr) jnim n afvY] rfgu afsf, pnF 476 (sYNcI 3, pnF 693)
aMdrhu JUTy pYj (pfj) bfhir dunIaf
aMdir PYlu (ivKfvf)] aTsiT qIrQ jy nfvih AuqrY nfhI mYlu]
ijnH ptu (inrmlqf) aMdir bfhir gudVu
(mlMg) qy Bly sMsfir]
iqnH nyhu lgf rb syqI dyKnyH vIcfir
(pRBU pRfpqI dI ivcfr)] afsf dI vfr, pnF 473 (sYNcI 3, pnF 681)
aslI aimRqDfrI iswKL srUp
dsmysL gurU jI vwloN 1699 dI ivsfKI
vfly idn ajoky aMimRq sMskfr dI ivDI bfry ivsQfr sihq jfxkfrI iksy prmfxIk
rcnf ivcoN nhIN imldI. dsmysL gurU jI dy smkflI drbfrI kvI sYnfpiq,
BfeI nMd lfl jI aqy (ipafry) BfeI idXf isMG jI dIaF rcnfvF
qoN isvf hor lgBg sB imiQhfs aqy ibpRnI sMskfrF BrpUr rcnfvF dsmysL gurU
jI dy smkflI kvIaF dIaF nhIN hn aqy dsmysL jI dy surgvfs hox qoN Zyr icr
mgroN iliKaF geIaF krky bhuq Brosyjog nhIN hn. kvI sYnfpiq dI rcnf sRI
gur soBf ivc vI KMzy dI pfhul bfry kyvl iehI pMkqIaF hn.
KFzy kI pfihl deI krnhfr pRB soie.
kIE dso ids Kflsf qF ibn avr n koie] 33] 149]
dy KFzy kI pfhl qyj bZfieaf. jLorfvr
kir isMG hukm vrqfieaf] 34] 150]
sMpfdk gMzf isMG, kvI sYnfpiq
ricq sRI gur soBf, pnF 83
sLfied iesy kfrn ajoky smkflI aimRq
sMskfr aqy aimRqDfrI isKLF dy inXm aqy srUp iewksfr nhIN hn. BfeI rxDIr
isMG dy aKMz kIrqnI jQy vfly srbloh BFizaF ivc afpxf bxfieaf
lMgr hI Ckdy dwsy jFdy hn. ienHF vfsqy sfDfrn isKLF df bixaF lMgr Ckxf
qF dUr dI gwl hY, dUsry aimRqDfrI iswKLF df Coihaf lMgr vI nhIN Ckdy. jdoN
aimRqDfrI iswK hI afps ivc ivqkrf krdy hn qF iks aimRqDfrI iswKL df srUp
aslI mMinaF jfvy; bgly gurU bfibaF, kiQq jQydfrF, isMG sfihbfnF, aKOqI
mhFpurKF, kwtV pMQI aKMz kIrqnI jQy jF dihsLqgrdI jQybMdIaF vfilaF df?.
muslmfn dihsLqgrdF vwloN 11 sqMbr 2001 dy inAUXfrk aqy vfisLMgtn Auwqy
hmly mgroN iswKLF nUM muslmfn smJ ky bdly df insLfnf bxfieaf jfx qoN spwsLt
hY ik iswKLF df Bys muslmfnF dy Bys nfl imldf juldf hY.
swc qF ieh hY ik iswKL dI pCfx Aus
dy Auqwm iswKLI jIvn qoN hoxI cfhIdI hY aqy aimRqDfrI isMG Bfv Kflsy df
jIvn afdrsLI iswKLI jIvn hoxf cfhIdf hY, ijs qoN hor iswKL aiswKL syD lY
skx. kwcy ipwly aimRq Ckx vfly pfKMzI aimRqDfrI iswKLF dI vngI Auwpr dwsI
geI hY. afdrsLI Kflsy dI pRIBfsLf,
khu kbIr jn Bey Kflsy pRym Bigq ijh
jfnI ] rfgu soriT, pnF 655
pUrn joq jgY Gt mY qb Kfls qfih nKfls
jfnY] qyqI svwXy, pfqsLfhI 10
Kflsf soie jo inMdf iqafgY. Kflsf
soie lVy hoie afgY.
Kflsf soie pr idRsit (pr nfrI vwl
BYVI ingfh) iqafgY. Kflsf soie nfm rq (pRBU pRym) lfgY.
Kflsf soie gurU ihq (sLrDf) lfvY.
Kflsf soie sfr (vYrI df sLsqR) muih KfvY.
Kflsf soie inrDn ko pflY. Kflsf soie
dusLt ko gflY.
Kflsf soie ju cVY qurMg (GoVy, Bfv
cVHdI klf). Kflsf soie kry inq jMg (ivkfrF nfl).
srbsFJI iswKLI
nfnk sLfh PkIr, ihMdU kf gurU muslmfn
kf pIr, gurU nfnk dyv jI dI jgq gurU vjoN pRiswDI aqy gurU gRMQ sfihb ivc
ihMdU BgqF aqy muslmfn drvysLF dIaF aMkq bfxIaF qoN spwsLt hY ik iswKLI
srbsFJI hY. gurU nfnk dyv jI dI iswKLI mnuwK nUM vDIaf mnuwK bnx leI pRyrdI
hY. pMzq, muwlF afid Dfrimk afgUaF nUM mnuwKqf nUM aMDivsLvfsI vihmF, BrmF,
mUrqI pUjf, Poky Dfrmk krmkFzF, afid ivc pfAux qoN vrjdI hY. iswKLI smucI
mnuKLqf nUM vihmF, BrmF, Poky Dfrimk krmkFzF, ivkfrF, afid ivcoN inkl ky
kyvl ÃÄ dI isPq sflfh krn df AupdysL idRVH krfAuNdI hY.
ieiqhfs ivcoN byaMq AudhfrnF AunHF
pRiswD ihMdUaF aqy muslmfnF, jo ibnf iswKLI Dfrn dy gurU sfihbfn dy pwky
sLrDflU sn, dIaF imldIaF hn. gurU nfnk dyv jI dy ainKVvyN sfQI BfeI mrdfnf
jI nUM nf gurU jI ny iswKLI Dfrn vfsqy pRyiraf sI aqy nf hI mrdfnf jI ny
muslmfn qoN iswKL bnx dI loV anuBv kIqI. pVHdy suxdy afey hF ik qlvMzI
Boey dy rfey bulfr, sulqfn pur nvfb dOlq Kfn, krqfr pur dy kroVIaf, gujrfq
dy nvfb PYjL qlb Kfn, pIr buZn sLfh, bgdfd ivc pIr bhlol aqy pIr dsqgIr
dy murId gurU nfnk dyv jI dy anyk muslmfn sLrflUaF ivcoN sn.
gurU arjn dyv jI ny hirmMdr sfihb
dI nINh mIaF mIr qoN rKvfeI dwsI jFdI hY. lfhOr dy dIvfn kOVf mwl dy iswKF
nfl hmdrdI aqy inaFpUrn vrqfry krky smkflI iswKL jgq ivc Auuh imwTf mwl
krky pRiswD sn. aqy gurU goibMd isMG jI dy sLrDflU pIr buDU sLfh nUM kOx
nhIN jfxdf?
iswKLI dy srb sFJy AupdysL dI pusLtI
sMsfr dy pRiswD ivdvfn aqy anmqF dy Dfrmk afgU vI krdy hn.
"smuMdrF aqy phfVF dIaF sImF gurU
gRMQ ivcly Bfvnf pUrvk aqy sLrDf BrpUr siqnfm dI DunIN nUM rfh Cwz dyxgIaF."
s: rfDf ikRsLnn, ihMd dy sfbkf pRDfn
"agfmI Dfrimk ivcfr vtMdry ivc iswKL
Drm aqy gurU gRMQ sfihb dI bfxI df bfkI sMsfr leI ivsLysL kdrF kImqF vflLf
sMdysL hovygf." pRo: afrnlz toienbI, �iswKLF dIaF Dfrimk bfxIaF�
"gurU nfnk dI kivqf (bfxI) atwl (afqmk)
swcfeI dy pRymI nUM igafn pRdfn krdI hY aqy hor DrmF vfilLaF nUM afpxIaF
afqmfvF vfsqy anmol KjLfnf iekwTf krn leI icqfrdI hY."
lorz sornsn, cYarmYn, ivsLv Dfrimk
smyln
"gurU nfnk iek mhfn kvI, dfrsLnk
aqy sMq sn. AnHF dI iswiKaf srb sFJI sI aqy AunHF df pRm, syvf aqy afpf
kurbfnI df AupdysL afAux vflIaF pIhVaF nUM pRyrdf rhygf." lorz mONtbYtn
"mYN sMsfr dy hor vwzy DrmF dy Dfrimk
gRMQF nUM piVHaf hY, pr jo afid gRMQ dy AupdysL qoN (afqmk) sLkqI ihrdy
qy mMn nUM imldI hY Auh mYnUM hor ikiqAuN nhIN lBI. ieh mYnUM rhwsmeI mnuwKI
afqmf qy pRmfqmf aqy ienHF ivcly aquwt sMbMD bfry drsfAuNdI hY. gurU gRMQ
sfihb dIaF sYNcIaF iksy vI Drm dy mnuwK jF aDrmIN mnuwK nUM AupdysL idMdI
hY." prl s: bwk, nobl pursikRq, �guwz arQ�
Auprokq itpxIaF qoN spwsLt hY ik
iswKLI df aiDafqmk AupdysL smuwcI mnuwKqf leI sFJf hY, koeI mnuwK BfvyN
iksy Drm nfl sMbMDq hY jF Drm ivc sLrDf nhIN rKdf. Bfv koeI vI mnuwK anoKI
iswKLI Dfrn qoN ibnf hI iswKLI dy srb sFJy AupdysL qoN lfB lY skdf hY.
mnuwK leI Auwqm giRsqI jIvn ivc ivcridaF nfm jpxf, ikRq krnIN aqy vMz Ckxf
hI pRBU pRfpqI dy sfDn hn. aduwqI iswKI ivc hor DrmF vFg bMdsLF aqy Pokt
Dfrimk krm nhIN hn.
muslmfnf isPiq srIaiq piV piV krih
bIcfru] bMdy sy ij pvih ivc bMdI vyKx kAu dIdfru]
ihMdU sflfhI sflfhin drsin rUip apfru]
qIriQ nfvih arcf pUjf agrvfsu bhkfru]
nfnk Bgqf BuK sflfhxu scu nfmu afDfru]
sdf anMid rhih idnu rfqI guxvMiqaf pf Cfru] p: 465
qYzI bMdis mY koie n, izTf qU nfnk
min mn Bfxf] Goil GuumfeI iqsu imqR ivcoly jY imil kMqu pCfxf]
rfmklI kI vfr, m: 5, pnF 964 (sYNcI
7, pnF 169)
alhu eyku msIq bsqu hY, avru mulKu
iksu kyrf] ihMdU mUriq nfm invfsI, duh mih (ivcoN) qqu n hyrf]
alh rfm jIvAu qyry nfeI (qyrf
nfm ismr ky jIvF)] qU kir imhrfmiq sfeI] dKn dys hrI kf bfsf, piCim
alh mukfmf] idl mih Koij idlY idil Kojhu, eyhI TAur mukfmf] bRhmn igafs
krih cAubIsf, kfjI mh rmjfnf] igafrh mfs pfs kY rfKy, eykY mfih inDfnf]
khf AuzIsy mjnu kIaf, ikaf msIq isru nFeyN] idl mih kptu, invfj
gujfrY, ikaf hj kfbY jFeyN ] eyqy aAurq mrdf sfjy, ey sB rUp qumfry]
kbIr pUMgrf rfm alh kf, sB gur pIr hmfry] khqu kbIru sunhu nr nrvY,
prhu eyk kI srnf] kyvl nfmu jphu ry pRfnI, qb hI inhcY qrnf]
rfgu pRBfqI, kbIr jI, pnF 1349, (sYNcI 9 pnF 640)
gurU gRMQ sfihb dI bfxI ivc spwsLt
sLbdF ivc ihMdU Drm dI ibpRnI vMz dI inKydI kIqI hY. qF qy iswKLF nUM aimRqDfrI,
shijDfrI vrgF ivc vMz ky ivqkrf krnf gurmiq aqy iswKLI dy sFJIvflqf dy
AupdysL dI Gor avwigaf hY. pr aj srb sFJI iswKLI, jo ik pihlF hI anykF
zyiraF, DiVaF, dlF aqy jQybMdIaF, afid ivc vMzI hoeI hY, dI mUlDfrf dy
aKOqI jQydfr aqy isMG sihbfn hI iswKF nUM aimRqDfrI qy shijDfrI vrgF ivc
vMzx qy quly hoey hn. swc qF ieh hY ik suafrQ vs afpxIaF jQydfrIaF qy isMG
sfihbfnIaF kfiem rwKx leI ieh lok ibpRnI mMqR vrq rhy hn. ijnHF jQybMdIaF
ny iswKLI nUM pRcfrnf qy pRPulq krnf aqy hfnIkfrk qfkqF qoN bcfAuxf hY
Auh vI ies nUM Zfh lfAux nUM qulIaF hoeIaF pRqIq huMdIaF hn.
sLRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI, jo
ik gurdvfrf pRbMD suDfr lihr df sdkf akqUbr 1920 ivc hoNd ivc afeI sI,
ny 12 nvMbr 2002 dI mIitMg ivc srbsMmqI nfl pfs kIqy mqy duafrf ihMd srkfr
qoN mMg kIqI hY ik iswKL gurdvfrf kfnUn 1925 ivc soD krky shijDfrI iswKLF
qoN sLRomxI kmytI dIaF coxF ivc votF pfAux df hwk Koh ilaf jfvy. sLRomxI
akflI dl, jo ik iesy lihr dy PlLsrUp nvMbr 1920 ivc hoNd ivc afieaf sI,
keI dlF ivc vMizaf hoieaf hY aqy ienHF dy muKI iek dujy nUM srb sFJI iswKLI
ivcoN iCkvfAux ivc Kicq hn.
1608/9 ivc gurU hir goibMd jI ny
akfl buMgf, jo ik iswKL jgq dIaF rfjsI aqy smfjk smisafvF sulJfAux vfsqy
sQfpq kIqf aqy Auprokq sMsQfvF dy sn 1920 ivc hoNd ivc afAux qoN mgroN
akfl qKq dy pd nfl pRiswD hoieaf, suafrQI akflIaF, jQydfrF aqy isMG sfihbfnF
dIaF rfjnIqk KyzF df aKfVf pRqIq huMdf hY. sn 1920 qoN pihlF ies kyNdr
df muwK syvfdfr hirmMdr sfihb smUh df muwK gRMQI jF mhMq hI huMdf sI aqy
aMgryjL rfj dy smyN srkfr vloN Qfpy hirmMdr sfihb dy srbrfh dy aDIn muK
gRMQI vjoN syvf krdf sI. afpxy suafrQ iswD leI kiQq jQydfrF, isMG sfihbfnF
aqy akflIaF ny akfl buMgf/qKq aqy ies dy jQydfr nUM hAUaf rUpI iciqRq kr
idwqf hY. ies bfry pVHo myrf lyK �akfl qKq aqy jQydfr�.