mYnUM iswKI qy mfx
hY?
(pRo[ ieMdr isMG Gwgf)
siqgurU nfnk sfihb jI ny iek akfl purK, prI pUrn srb klf smrwQ,
pYdf krn vflf, pflx vflf qy aMqm PYslf (mOq) krn vflf ibafn krky mYnUM apfr
ikrpf duafrf mukq kr idwqf hY, qyqI kroV dyvI dyviqaF qoN mYnUM ajLfd kr idwqf
hY avqfrF dI gulfmI qoN myrI bMd KlfsI kr idqI hY, jV- pUjf qy pwQr pUjf qoN.
mYnUM bnspqI, psLU pMCIaF awgy nwk rgVn qoN bcf ilaf hY. mYnUM sucyq kr idwqf;
DrqI cMn sUrj aqy igRihaF afid dI kfrj ivDI qoN. pivqr gurbfxI df arQF smyq
zUMGf aiDaYn krky, vfihgurU jI dI ivsLflqf aqy AusdI isRsLtI nUM sMBflx dI apfr
sLkqI anuBv krky, ivsmfd ivc af ky, "vfih gurU" afKidaF mYN kyvl iek akfl purK
df mMnx vflf ho igaf hF. axigxq iksm dIaF gulfmIaF qoN mYnUM pUrn suqMqrqf pRfpq
ho geI hY. iesy leI mYnUM iswKI qy mfx hY.
"aiq AUcf qf kf drbfrf] aMqu nfhI ikCu pfrfvfrf]"
(m:5-562)
Bgq sfihbfn jI df AuWqm AupdysL qy jIvn qjrbf, siqgurU nfnk
sfihb jI nUM pRfpq hoieaf. AuhnF akfl purK dI ilvlInqf ivcoN jo bKisLsLF pRfpq
kIqIaF, Auh awgoN qrqIbvfr srIrk jfmy bdldIaF, dsm pfqsLfh hjLUr nUM pRfpq
hoeIaF. nO siq gurUaF df jmfl qy jlfl Dfrn krky, hjLUr dsvyN nfnk ny, krVI
pRIiKaf lY ky Kflsf pMQ dI sMpUrxqf kr idqI. Auh iek alOikk ivsmfdI njLfrf sI,
jdoN 1699 dI Bfg BrI ivsfKI nUM, kysgVH sfihb dy asQfn qy Klo ky grjvIN afvfjL
ivc vMgfr pfeI. aY gurU nfnk jI nUM ipafr krn vfilE, aY mnuKqf df Blf locx
vfilE, "aY iek akfl purK qy ivsLvfs rwKx vfilE… awj mYnUM iek nOjvfn isr dI loV
hY. hY koeI jo gurU nUM afpxf isr ByNt kr dyvy…"? sLmHF dI lft qy sV mrn vfly
pRvfinaF vFg, vfro vfrI pMjF ny afpxy sIs gur crnF ivc arpx kIqy. KMzy dI pfhul
CkfAux qoN bfad, Byd Biraf kOqk vrqf ky gurU jI dy Kfs ivsLvfs pfqr, ieh "pMj
ipafry" aKvfey. pMQ dI cVHdI klf vfsqy, jLulm dI jV puwtx leI, grIbF, mjLlUmF dI
rfKI leI, awgoN jdoN loV peI qF pMj nhIN, pMjfh BI nhIN, jy loV peI 50000 isr
vfrn leI Kflsf hrdm iqafr irhf. anMdpur sfihb dIaF anyk jMgF, pirvfr ivCoVf,
cmkOr dI gVHI, iKdrfxy dI Zfb, KLUnI srhMd, Coty-vwzy GlUGfry, AudoN qoN lY ky
mOjUdf smyN qwk, iswKF ny jfn ipafrI nhIN jfqI, sgoN iswKI ipafrI krky jfxI hY.
gurU qy aqwut ivsLvfs sdkf sPlqfvF isMGF dy kdm cuMmdIaF rhIaF. jLflm hfkmF ny
BfvyN axigxq vfrI iswKF dy isrF dy muwl pfey, jfnvrF vFg isLkfr kIqy, Gr-Gft
AujfVy, jMglIN vfsf krvfieaf, pr Kflsf pMQ afpxy insLfny qoN ipCy nf hitaf. afry
cldy gey, bMd bMd ktINdy gey, KoprIaF AuqrdIaF rhIaF, crKVIaF clky hwzIaF df
cUrf krdIaF rhIaF, bwicaF dy toty-toty krky mfvF dy glF ivc hfr pYNdy rhy…[. qy
iswK iksy msqI dy aflm ivc agMmI gIq gfAuNdy rhy:-
kbIr muih mrny kf cfAu hY, mrAu q hir kY duafr] mq hir pUCY
kAunu hY prf hmfry bfr] (1367)
jdoN mYN afpxy lfsfnI ieiqhfs nUM sMsfr nfl
myl ky vyKdf hF qF myrf isr PLKLr nfl AuWcf ho jFdf hY. iesy leI qF mYnUM iswKI
qy mfx hY.
gurbfxI dy AupdysL duafrf mYnUM aslI mnuwKI BfeI-cfry df vI pqf
lwgf hY. "nf ko bYrI nhI ibgfnf sgl sMig hm kAu bin afeI" (m:5- 1299) dy
isDFq nUM smJ ky mYN iksy nUM vwzf-Cotf jF Aucf-nIvF nhIN smJdf. sfry hI myry
afpxy hn, ieko mF ipAu jfieaF vrgy. mnwuKqf nUM lIro lIr krn vflI mMnUM vfdI soc
nUM mYN iqlFjlI dy idqI hY. myry qRYkfl drsLI siqgurU jI ny, gurU gRMQ sfihb ivc
bRfhmxF dI bfxI, aKOqI sLUdrF-rivdfs jI cmfr, nfmdyv jI CINby, kbIr jI julfhy,
sDnf jI ksfeI, sYx jI nfeI dI pfvn bfxI nUM sLfml krky, jLfqI dy BrmgV nUM jVoN
AuKfV ky rwK idqf. jo lok vK jfqI vfly dy prCfvyN qoN BI nPrq krdy sn, AuhI lok
gurbfxI rfhIN aKOqI sLudrF nUM inq nmskfrF krdy hn. amIr grIb rfjf rMk df ieQy
koeI Byd nhIN riKaf igaf. amlF qy inbyVf hox bfry PYslf idqf igaf hY.
sfDsMig nfnk buiD pfeI hir kIrqnu afDfro]
nfmdyAu iqRlocn kbIr dfsro mukiq BieE cimafro] (498)
iehnF AuWqm guxf kfrn hI mYnUM iswKI qy mfx
hY.
ds gurU sfihbfn axigxq rwbI guxF dy mujsmy sn. ijQy Auh hjLfrF
mIlF df pYNzf qYh krky, mnuKqf dy Bly ihq pRcfr krdy rhy, mnmuKF nUM gurmuK
bxfAuNdy rhy. AuQy nfl hI AujV rhy Bfrq vfsIaF nUM muV vsfAuNdy rhy. ikqy
krqfrpur, goieMdvfl, aMimRqsr, qrnqfrn, hirgoibMdpurf, kIrqpur qy anMdpur sfihb
vrgy ngrF dI prqwK imsfl sfhmxy hY. iehnF asQfnF qoN isiKaf hfsl krn vfly, hwk
swc dI afvfjL bulMd krdy rhy, ngfry guMjfrF pfAuNdy rhy. smyN dy jLflm hfkm,
mMdr-msIqF, skUl, mUrqIaF aqy Guwg vsdy sLihr qbfh krdy rhy. siqgurU jI mMdrF,
msIqF skUlF DrmsLflfvF dI AusfrI krvfAuNdy rhy. sfrf dysL ByzF bkrIaF vFg jIvn
bqIq kr irhf sI. pMcm gurdyv axK rihq jIvn dI QFvy sUrmgqI vflI mOq kbUl krky
nvyN pUrny pfAuNdy rhy. qwqIaF qvIaF qy bYT ky vI sbr isdk df sbUq idMdy rhy.
CyvyN nfnk mIrI pIrI dIaF do ikrpfnF gfqry sjf, rx qwqy ivc dusLmx dy afhU
lfhuMdy rhy. inmfixaF dI iDr bxky "BY kfhU kAu dyq nih, nih BY mfnq afn" dy rwbI
gIq df slogn gfAuNdy rhy. idwlI dy cFdnI cONk ivc nOvyN nfnk, mnuwKqf dy aiDkfrF
dI rfKI ihq, srIr rUpI TIkrf BMn ky amr pdvI pRfpq kr gey. dsvyN nfnk cfry byty
vfrky akfl purK awgy isLkvf nhIN krdy, hMJU nhIN kyrdy. Drm qoN sB kuJ kurbfn
krky smyN dy sB qoN sLkqIsLflI bfdsLfh nUM "jLPrnfmf" (ijwq dI icwTI) ilK ky
afpxI sUrmqfeI qy inrBAu inrvYr hox df pwkf sbUq dyNdy hn.
"jnm mrx duhhU mih nfhI jn prAupkfrI afey] jIa dfnu dy BgqI
lfiein hir isAu lYin imlfey] (749)
aijhy mhfn siqgurUaF kfrn hI mYnUM iswKI qy
mfx hY.
iesqrI jLfqI mnwuKqf df awD, suMdrqf aqy komlqf dI sfKsLfq
mUrqI, nUM sMsfr dy nfsmJ lokF ny qF jbr-jLulm df isLkfr bxfieaf hI sI, blik
dunIaf dy lgpg sfry Drm muKIaF ny vI durkfiraf iPtkfiraf. kdI bfGx qy kdI nfgx
qy kdI pYr dI juwqI qk afKxo BI sLrm nF kIqI. byaMq mMdrF ivc dfKly qy pfbMdI.
hwj krn jfx qy rok, Drm pRcfrk jF vwzIaF Dfrmk pdvIaF qy ssLobq hoxo rok. iksy
afiKaf aOrq nUM afjLfdI nf idE, Gr dI cfr dIvfrI ivc bMd kr idE. sqkfrXog mF,
ipafr df mujsmF BYx, jIvn sfQI, duwK-suwK ivc BfeIvfl Gr nUM svrg df rUp dyx
vflI pqnI, lfzF ivc plI ipafrI bytI dy rUp ivc ho ky BI aOrq sdf qVPdI ivlkdI
rhI, hMJU vhfAuNdI rhI. sdIaF qoN hI iksy Drm muKI df ies dI qrsXog hflq vyK ky
idl nhIN psIijaf. sfry lok igrJF vFg Jptdy rhy, mfs nocdy rhy, jLulm dI BwTI ivc
sVdI peI vyK ky muskrfAuNdy rhy. koeI mwdd leI nf bhuiVaf, iksy hfa df nfhrf nf
mfiraf. myry siqkfrXog gurdyv jI ny sLyr grj nfl jdoN llkfrf mfiraf "so ikAu
mMdf afKIaY ijqu jMmih rfjfn" (474) qF sfry sMnftf Cf igaf, lokI mUMh ivc
AuNglF pf, ibwt-ibwt qwkdy rih gey. siqgurU jI ny sfry hIly-vsIly vrq ky aorq
nUM brfbrqf vflf ruqbf pRdfn kIqf. sqI vrgI jLflm rsm qoN roikaf, ivDvf ivafh
kIqy, prdy (GuMz) dI pfbMdI htfeI. bfl ivafhF qoN rukx leI pRyrxf kIqI. bhu
ivafh pRQf dI koJI rsm nUM bMd krfieaf; sfry Drm-krmF ivc brfbr ihwsydfrI df
aYlfn kIqf. kIrqn kQf qF krnf hI sI bIbIaF nUM sLsqr sjf, GoVy qy svfr ho ky
dusLmx dIaF POjF nfl lV-mrn dI dlyrI bKLsL idwqI. eysy AupdysL dI brkq nfl iswK
bIbIaF ijLMdgI dy sfry KyqrF ivwc brfbrqf vflf ruwqbf pRfpq kr skIaF hn. dfsI
qoN rfxI, pYr dI juwqI qoN isr df qfj bxf idwqI geI. sdIaF dI plIq soc nUM
siqgurU jI ny prHy vgfh mfiraf. siqgurU jI dy kIqy AupkfrF kfrn aOrq jLfqI ny
sfihb jI awgy bfr-bfr sIs Jukfieaf aqy DMnvfd kIqf. ikAuNik sdIaF dI gLulfmI qoN
bfad ies nUM KuwlHI afjLfd iPjLf ivc sfh lYxf nsIb hoieaf sI.
"squ sMqoKu dieaf Drmu sIgfru bnfvAu ]
sPl suhfgix nfnkf apuny pRB BfvAu ]" (812)
aijhy AuWcqm guxF kfrn hI mYnUM iswKI qy
mfx hY.
myry siqgurU jI ny mYnUM ikrqI myhnqI bxfieaf hY, ivhlV jF mKwtU nhIN. mYN
ikqy vI dsF nhuaF dI ikrq krF, dysL-ivdysL ivc jfvF, sB pRvfn hY. iksfn bx KyqI
krF, dukfndfr hovF, vfpfrI hovF jF dysL dI rfKI leI vrdI pihn, pihrydfr ispfhI
bxf, sB pRvfn hY. iswKI iksy nyk kMm ivc rok nhIN pfAuNdI. sgoN idafnqdfrI nfl
izAUtI krn dI pRyrnf krdI hY. iswKI srUp qy iswKI guxF kfrn mYnUM hryk QF qy
ivsLysL snmfn dI njLr nfl vyiKaf jFdf hY. iksy kMm kfrn mYN nIvF jF AuWcf nhIN
huMdf. jdoN mYN sMgq nUM AupdysL krF qF pMzq rUp hF, ispfhI hovF qF KwqrI, KyqI
jF vfpfr krF qF vYsL, jUTy Bfzy sfP kr irhf hovF jF JfVU lf irhf hovF qF sLUdr
hF. mYnUM iksy kMm qoN iglfnI nhIN, nyk nIqI nfk kIqy gey sfry kMm hI Bly hn.
mYNnUM afpxy pYrF-isr KVy hox ivc sMqusLtI imldI hY, qy smfj ivc snmfn imldf hY.
ivhlV rihxf jF mMg ky Kfxf mYN pfp smJdf hF. ies svYmfx BrI
bKLsLsL kfrn hI qF mYnUM iswKI qy mfx hY. ---cldf