ivsfKI-1469
ipRNMsIpl
igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI
ivsfKI 1469 hI
ikAuN?- ivsfKI sMn 1469, sLfied kuJ
pfTkF nMU ieh isrlyK ajIb mihsUs hovy. kuJ qF ieh vI socdy hoxgy, sLfied isrlyK
bfry Cfpx vfly swjxF nMU glqI lg geI hY "lyKk ny qF 1699 jF 1999 hI iliKaf hovygf aqy
ieh Cfpy dI glqI ho skdI hY".
pr ieh Cfpy dI glqI nhIN. scmuc
iesdf isrlyK hI ivsfKI sMn 1469
hY. isrlyK bfry BulyKf pY jfxf- ieh vI suBfvk hY
ikAuNik kOm dI jo iqafrI kIqI geI hY, jo sMsfr sfhmxy pRgt kIqf igaf hY Auh vI
sMn 1699 jF
iPr jo iqMn sO sflf dy nfm hyT, sfjnf idvs vflI clfeI geI lihr sI, ivsfKI sMn
1999- keI
ilKfrI aqy sMsQfvF qF ies nMU ‘Kflsy df jnm idn’ vI khI aqy ilKI jf rhIaF sn,
ijhVf ik glq sI.
drasl ivsfKI sMn 1699 qF isWK Drm ivc ‘isWK pMQ
dI sfjnf df idvs hY, pr Auh vI ikvyN?’ ies bfry qF asIN ivcfr krFgy hI. pr
afm hflq ivc sfjnf idvs kihky vI aj Ausdy ijhVy arQ lYNdy hF AuQy sfjnf idvs
kih lvo ‘jnm idvs’, ‘pRkfsL idvs’ jF kuJ hor-ieh sB ieko hI arQ ivc ley jf rhy
sn aqy TIk nhIN sn. hor qF hor, ijs qrIky nfl iesnMU mnfieaf jf irhf sI, ies vl
vI sfnMU iDafn dyn dI loV sI.
‘Kflsf’ jF
‘isMG’?-scfeI ieh hY ik isWK vfsqy mUl lPjL ‘iswK’ hI
hY, aqy sfzf Drm hY-‘iswK Drm.’ Kflsf qF iesdI KUbI hY ijhVI gurdyv ny iesdy
jIvn ivc Aujfgr kIqI. iesyqrHF ‘isMG’ lPjL vI isWKF dy hI nfvF dI sMpUrnqf df
sUck hY. ‘Kflsf’ jF ‘isMG’ dovyN lPLjL gurU nfnk dy iswK vfsqy hI hn. nf ik
ijvyN aj pRcfiraf jf irhf hY ‘aMimRq Cko qy isMG sjo’ jF iPr ‘klgIDr jI ny sMn
1699 dI ivsfKI nMU ‘Kflsf’ sjfieaf’ afid.
1469, 1699
aqy
1999-
iesdy bfvjUd ivsfKI sMn
1699 df
iswK ieiqhfs ivc apxf hI mhqv hY pr gl df arMB hoxf hY ivsfKI sMn
1469 qoN
nfik ivsfKI sMn 1699 qoN. AusqoN ibnF nf qF gl smJ ivc af skdI hY aqy nf hI piqwqpuxy
nMU Twl hI pfeI jf skdI hY. iPLr BfvyN asIN ijwqny vI ivsfKI 1999 jF iPr 2099 mnf leIey aqy nfry vI
lgdy rihn ‘ivsfKI 1999-sfrI kOm aMimRqDfrI’. 1999 afieaf qy clf pr hflq
idnoidn bd qoN bdqWr, kOm QWly qoN QWly.
aFkVy iekwTy kIqy jf skdy hn,
pqf lg jfvygf, asIN KVy ikQy hF? ies vfsqy jLrUrI hY, gl dI qih qIk phMucx df
jwqn krIey, ikwDry sfzy pRcfr ivc hI koeI nuks qF nhIN? ikwDry asIN afp hI
aigafnqf nMU pWTy qF nhIN pf rhy? aqy Aus ivcoN ZMUz rhyy hF gurU nfnk-gurU
goibMd isMG dI Aujvl isWKI jo iml nhIN rhI. dosL dy rhy hF aj dI nOjuafn pIVHI
nMU. asl ivsLy qk vwDx qoN pihlF asF ivsfKI 1469 aqy ivsfKI
1699 ijhVf
ik huxy huxy mnfieaf igaf hY, ienHF dy mUl aMqr nMU smJxf hY.
ivsfKI 1469 hI ikAuN?
smJx df ivsLf hY ijwqnIaF
pRfpqIaF aj asF ivsfKI 1699 nfl joVIaF hn-asl ivc
ienHF sfrIaF pRfpqIaF df sMbMD ivsfKI 1469 Bfv gurU nfnk pfqsLfh
dy afgmn nfl hY; afE vIcfrIey!
(A) pfhul lY ky isWK Drm ivc
pRvysL df nIXm phly jfmyN qoN sI. Aus smyN vI ies df iehI mqlb sI-pRBU bKsLy
sMpUrn kysfDfrI srUp ivc kfiem rihNdy hoey gurbfxI isiKaf ivc jIvn jIAux df
pRx.
(a) isWK kysfDfrI vI pihly
jfmyN qoN hI sI. jy kysfDfrI sI qF isWK df kMGf DfrI vI pihly pfqsLfh qoN hI ho
jfxf suBfvk hY.
(e) isWK vfsqy gurbfxI gurU df
isDFq vI pihly jfmyN qoN hI sI. ies bfry gurbfxI ivcoN hI byaMq pRmfx imldy hn,
bfhroN ZUMzn dI loV nhIN.
(s) isWKF vfsqy, jMjU pfAux
vflf bRfhmxI rsqf, gurU nfnk pfqsLfh ny afp hI Kqm kr idqf sI. kiChrf bRfhmxI
mfrg qoN CuWtkfry df sUck hY. ies vfsqy ieh vI pihly jfmyN qoN hI lfgU sI. CyvyN
jfmyN smyN kOm sLsqrDfrI Bfv ikRpfnDfrI vI ho geI sI.
(k) pRBU bKsLy mnuKI srUp nMU
Dfrx krnf aqy kys nhIN ktvfny; iesqrI jF purK donF ny ivBcfrI jIvn qoN bcnf hY.
sLrfb afid iksy pRkfr df nsLf nhIN krnf. bfxI anusfr mOjUdf iqMn kuirhqF qF gurU
nfnk pfqsLfh dy isWKF Aupr pihly jfmyN qoN hI lfgU hMudIaF sn.
(K) inWqnymI hox df nIXm vI
pihly jfmyN qoN hI hY. bfxI jpu dI rcnf pihly pfqsLfh ny afp kIqI. soihlf (iek
sLbd) sodru (iek sLbd) inwqnym df aMg pihly jfmyN qoN hI sn. pMjvyN pfqsLfh ny
‘sodr’ vfly no aqy ‘soihly’ vfly pMj sLbdF df srUp iesy vfsqy bKisLaf ikAuNik
ieh dovyN bfxIaF inwqnym df aMg ielfnIaF geIaF. jy nhIN qF donF bfxIaF ivcly
sfry codHf sLbd rfgF anusfr vI gurU gRMQ sfihb jI aMdr mOjUd
hn.
(g) gurU dy hukmF qoN apxf ‘qn
mn Dn’ gurU nMU sONpx dI pRyrxf aqy iesdI iqafrI vI pihly jfmyN qoN hI krvfeI
geI sI. BfeI mrdfnf -bfbf lihxf jI iesy iqafrI dI pRmuK imsfl
hn.
(G) gurU dy hukmF qoN sIs qIk
arpx krn vflI iqafrI vI pihly jfmyN qoN krvfeI geI sI ijvyN "jAu qAu pRym
Kylx kf cfAu ] isru Dir qlI glI myrI afAu ] iequ mfrig pYru DrIjY ] isru dIjY
kfix n kIj" (pMnf 1412)
(Õ) isWKI df srUp aqy rihxI
pihly jfmyN smyN hI inWKr ky sfhmxy af cukI sI. iesdf ijLkr cOQy pfqsLfh dI bfxI
ivcoN vI spsLt iml jFdy hn. ieh pRcfrnf ik nO jfimaF qIk isWK vI kysfDfrI nhIN
sn jF ihMdU hI sn jF iPLr isWKF dI koeI vWKrI pihcfx nhIN sI, kyvl afpxy afp nMU
DoKf dyxf hY.
(c) gurU gRMQ sfihb jI aMdr drj
gurbfxI isWK vfsqy, pihly jfmy qoN hI ‘ieko iek gurU, df drjf rKdI sI. iesbfry
"gurU gRMQ sfihb jI’ nMU gurgWdI sMn 1708" dy isrlyK
(Subtitle)
hyT agy clky drsLn krFgy.
(C) mnuK vfsqy ‘Kflsy’ df sMklp
gurU nfnk pfqsLfh ny pihly jfmyN ivc hI AulIikaf sI aqy kbIr sfihb dI bfxI rfhIN
iesnMU ielfinaF vI afp hI sI "khu kbIr jn Bey Kflsy, pRym Bgiq ijh jfnI"
(pMnf 655) iesy KflsfeI jIvn vl turn vfly nMU hI isWK Drm ivc pRvysL imldf
sI.
ÃÄ df arQ hI Kflsf jIvn
hY- isWK vfsqy Kflsf jIvn df arMB qF hY hI ÃÄ qoN. afiKr
ÃÄ dy arQ kI hn? ÃÄ df Bfv ieWk akfl purK qoN CuWt iksy an-pUjf ivc XkIn nhIN
rKnf. mVHIaF-kWbrF df pujfrI nhIN honf, vihm Brm nhIN krny. akflpurK qoN CuWt
bRfhmx, molvI afid iksy ivcoly nUM mnjLUr nhIN krnf ieiqafid. (pr ajkl asIN
ivcoly pYdf krI bYTy hF kI ieh Kflsf jF isWK Drm anusfr hY? jLrf ivcfro)
pihly ivcfro iPLr
pRcfro- Auprokq sfry vyrvy df afDfr pihly pfqsLfh df
jIvn kfl hY. gurU nfnk pfqsLfh jnmFdrU gurU sn. ies vfsqy ies sfrI dyx nUM, gurU
pfqsLfh dy afgmn 15
apRYl 1469 (ivsfK sMmq
1526) nfl
hI Xfd krnf jrUrI sI. iesy vfsqy hWQly gurmWq pfT df isrlyK hI asF ‘ivsfKI sMn
1469’ dyxf
ijLafdf Xog aqy jLrUrI vI smiJaf hY.
spsLt hY ijnHF glF nMU asIN
ivsfKI 1699
df afDfr bxfky pRcfr rhy sF isWK Drm ivc pRvysL vfsqy, ieh sB glF pihly jfmyN
qoN hI lfgU sn. ‘isWK aqy Kflsf’ do nhIN hn. qF iPr ivsfKI sMn 1699 df ivsLysL mhqv kI hY?
iesnMU smJx vfsqy asF moty qOr qy hyT idqy nuWkiqaF nUM smJxf
hY.
ivsfKI sMn 1699 iek mIlL pWQr aqy iesdf
mhWqv?- kyvl bfxI dy dfiery
ivc rihky-pMQk jugq vrqfAux vflI srIirk ijLmyvfrI iek gurU ivakqI qoN pfhul
pRfpq pMj ipafiraF dy rUp ivc, sMn 1699 dI ivsfKI
nMU-pMQ dy spurd kr idqI geI . iesy df nfm ‘pMQ df sfjnf’
sI.
2[ isWK Drm ivc pRvysL dy nIXm
nMU ‘crx pfhul’ qoN ‘KMzy dI pfhul’ ivc bdilaf ivsfKI
1699 nMU,
mksd AuhI sI. iesynMU aj ‘aMimRq Cwkxf’ vI khI jf rhy hF pr aslL lPLjL ‘KMzy
dI pfhul lYxf jf dyxf’ hY.
3[ pihly jfmyN qoN hI bfxI
pVHky ‘bfxI dy crxF nfl joVx df nIXm sI. iesy df nfm ‘crxpfhul’ sI . ‘KMzy dI
pfhul’ ivc vI AuhI gl hY kyvl ZMg bdilaf sI. ‘pYr Duafky iplfAuxf’ isWK Drm df
kdy vI nIXm nhIN sI.
4[ goibMd rfie qoN goibMd
isMG- ivsfKI sMn 1699 nUM hI isWKF dy nfvF ivc ‘isMG aqy
kOr’ lPjLF nfl smfnqf aqy pRIvfirk sFJ kfiem kIqI geI. iesqrHF nfvF nfloN
jfq-goq vflI lfhnq vI mukf idqI geI. iesy krky isWKF nMU ‘isMG’ jI krky vI
sMboDn kIqf jfx lg ipaf.
5[ vydvy vflI GWtxf AuprMq gurU
pfqsLfh vloN isWKF nUM pRfpq ho cuky ‘sLfbfsLI icMnH’ kVy nMU imlfky pMj kkfr
ivsfKI sMn 1699 nUM inXimq kr idqy. bfkI cfr kkfr qF nOvyN pfqsLfh qIk isWKI
df aMg bx cuky dy sn. ‘kVf’ ies gl df sbUq sI ik isWK ny pUrI qrHF bfxI dfiery
ivc hI jIvn jIAuxf hY.
6[ ivsfKI sMn 1699 nUM hI jdoN nNMgI
qlvfr vfly ieimiqhfn ivcoN isWK pUrI qrHF pfs ho igaf qF iesnUM ‘Kflsy’ vflI
AupfDI vI pRdfn kr idqI geI.
gurbfxI sMpUrxqf AyuprMq
gurgWdI sMn 1708-
6
akqUbr sMn 1708 dI ieiqhfsk GWtxf ies
gl df sbUq hY ‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI" nMU, Aus idn gurgWdI bKsLI geI. ieh
GWtxf ies scfeI df vI ielfn sI ik agoN vfsqy ies ivc kdy koeI vfDf sMBv nhIN aqy
srUp sMpUrn ho cukf hY. jdik dsmysL jI qIk hriek gurU ivakqI nMU ies ivc apxI
rcnf joVx df pUrf hwk pRfpq sI. nOvyN pfqsLfh dI bfxI dsmysL jI ny afp drj
krvfeI sI. pr ieh hWk hux pMQ pfs nhIN aqy nf hI kdy hovygf
hI.
ies ieiqhfsk Gtxf df ieh mqlb
vI nhIN ik gurbfxI nMU gurgWdI sMn 1708 ivc pRfpq hoeI.
gurbfxI-gurU dI gl qF pihly jfmyN qoN hI spsLt sI. ieh gurgWdI qF gurbfxI srUp
dy sMpUrn hox df ielfn vI sI. gurbfxI-gurU dI gl qF asF gurbfxI ivcoN hI smJxI
hY nfik ieiqhfsk GtxfvF ivcoN. gl afpy hI smJ ivc af jfvygI. cyqy rhy! asIN
gurbfxI igafn dy isWK hF, srUp qF AusdI sMpUrxqf df lKfiek hY. asIN srUp dy isWK
nhIN.
ivsfKI df idn hI ikAuN?
ies ivc sLk nhIN ik ivsfKI sMn 1699 isWK
Drm ivc iek vWzf mIl pwQr hY pr iksqrF? klgIDr jI ny ivsLysL smfgm vfsqy ivsfKI
df idn ikAu Ncuixaf? ies gl nMU smJx vfsqy jLrUrI hY ‘ivsfKI’ vflI gl nUM
ivsLysL qOr ivcfiraf jfvy. BfeI gurdfs jI ny iesqrHF AugfhI BrI hY "Gr Gr
aMdr Drm sfl, hovY kIrqn sdf ivsoaf"(1/27 Bf:gu:) ivsoaf df arQ hY ‘ivsfK df
mhInf’.
qIjy pfqsLfh dy jIvn kfl ivcoN
ieh gl hor vI spsLt ho jFdI hY. ieiqhfs ivc ijLkr afAuNdf hY ik hr iek ivsfKI
nUM, pUry sfl ivc iek vfrI isWK Drm df bhuq vWzf iekwT hUMdf sI. ies dy vfsqy
sMgqF nUM bhuq lMmI ieqMjLfr krnI pYNdI sI. jykr iksy kfrx AudoN kuJ sMgqF KuMJ
jfx qF sfl dy bdly do do sfl bIq jFdy. qIjy pfqsLfh ny ies iekWT nUM ivsfKI aqy
idvflI Bfv sfl ivc do vfrI sLurU krvf idqf.
iesqrHF ijWQy ikWQy vI pfqsLfh
hMudy, AuQy hI ivsfKI-idvflI dy Aucycy smfgm sjdy. sMgqF dUroN-nyiVE AunHF dy
crxF ivc pujdIaf. apxIaF duK qklIPF dI sFJ krdIaF. pMQk qOr qy sMgqF nMU aglI
syD imldI. AunHF dy duK drd vMzy jFdy. scfeI qF ieh hY ik isWK Drm asl ivc hY hI
sMpUrn sfmfijk Drm. ies vyrvy vfsqy pVHO aqy sMgqF ivc pRcfr ihWq vMzo gurmWq
pfT nM[ 28
‘gurduafiraF df mnorQ aqy asIN’.
iesqrHF pMQ aMdr ivsfKI df
ivsLysL iekwT qF pihly pfqsLfh dy smyN qoN hI arMB sI. ivsfKI aqy idvflI ieh
dovyN idn, Cy mhIny dy Prk nfl hn aqy soKf cyqf rih jFdf hY. jdoN qIk ik koeI
Kfs loV hI nf hovy Aucycy sWdfpqFR dy Byjx dI vI loV nhIN sI pYNdI. AuMJ idvflI
dy pRclq iqAuhfr nfl isWK Drm df kdy vI koeI sMbMD nhIN. ies vyrvy vfsqy pVoO
aqy sMgqF ivc pRcfr ihWq vMzo gurmWq pfT nM:17 "idvflI aqy isWK". qIjy
pfqsLfh ny iesdf arMB, sMgqF dI KUn psIny dI kmfeI nMU vfDU dIaF afiqsLbfjLIaF
ivc PUkn jF lfeItF lgfAux vfsqy nhIN sI kIqf. ijvyN ik aj sfzy afgU ieh kfrf kr
rhy hn.
ivsfKI aqy gurU nfnk
afgmn- ivsfKI dI mhfnqf kyvl aqy kyvl gurUnfnk afgmn
nfl sMbMiDq hY. ijAuN ijAuN sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI dI bfxI dI stwzI
kro. iesdy nfl nfl jykr qulnfqmk stwzI vfsqy sMsfr Br dIaF ivcfrDfrfvF-drsLnF
aqy mnuKI rihxI jF DrmF dI stWzI kro. ies scfeI nMU smJdy dyr nhIN lgdI ik gurU
nfnk pfqsLfh df afgmn scmuc hI iek agMmI afgmn sI ijsny sMsfr Br dy mnuK mfqR
ivc iek sWcy jIvn dI lihr nUM pRgtf kr idqf ijvyN ik-
1[ mnuK ny pihlI vfrI socxf
sLurU kIqf ik krqy dIaF byaMq rcnfvF ivcoN mnuKI jIvn iek ivsLysL mhqv df jIvn
hY aqy iesdf ivsLysL mksd vI hY.
2[ Drm iksy ivsLysL smyN jF idn
Aupr, iksy ivsLysL iqAuhfrF, krmkFzF, iksy Aucycy pihrfvy-idKfvy df nfm nhIN.
Drm iek jIvn jfc hY ijsdI vrqoN aqy jLrUrq cOvI GMty dI ijLMdgI ivc svfs svfs
hriek vfsqy jLrUrI hY.
3[ CUafCUq, AUc-nIc, vrx-vMz,
rMg nsl ilMg jF dysL dy Byd, nisLaf nfl jIvn dI brbfdI, iQWqF-vfrF, sgnF-mhUrqF
dy Brm, tUny-tyvy, jnm pqRIaF hfroskop mnuKI Drm aQvf jIvn df aMg nhIN mnuKI mn
df ivgfV hn.
4[ mnuK-mnuK dy Drm do nhIN.
mnuK df jogI, sinafsI, ibBUqDfrI, nFgy ho jfnf-sMq, sfD, Bgq, ivrWkq afid dy ByK
bnfky vyhlVF vfly jIvn bqIq krny, igRhsQIaF Aupr Bfr bxky jIAuxf, vrF-srfpF dy
ZoNg, ieh Drm nhIN blik lut-Koh dy rsqy hn.
5[ iesyqrHF igRhsQIaF rfhIN
apxy afp nMU kyvl dunIafdfr aKvfAuxf, Drm nUM kuJ Kfs lokF dI cIjL mMn bYTxf aqy
krqy nMU Buly rihnf-aigafnqf aqy scy Drm qoN dUr rihky amuly mnuKf jnm nUM brbfd
krnf hY. DrmI aqy dunIafdfr hoxf vWK vWK jIvn nhIN.
6[ mnuK nMU smJ afAux lg peI ik
sfry mnuK kyvl ieko hI ipqf dI sMqfn hn aqy pRBU ipqf sdf aBul hY. mnuKI srUp dI
pihcfx hI kysF vflf pUrn srUp hY aqy pRBu dI rjLf ivc clx vfly pfsy, mnuK df
pihlf kdm.
7[ mnuK nMU pihlI vfrI mhsUs
hoieaf ik pRBU dI byaMq rcnf ivc hr iek sLyRxI df vWK vWK Drm pRBu vloN nIXq hY.
sUrj, cMd, psLU , pMCI, Kinj, Pul, bnspqI hriek df Drm pRBu ny afp GiVaf hY.
iesyqrF mnuK df Drm vI bfhroN sLkl krky aqy aMdroN suBfa krky pRBU guxF df
pRgtfvf hoxf hY. hux AusdI dOV pRBu bKsLI sLkl nfl iemfndfr hoxf aqy pRBu dy
guxF nMU jIvn ivc vsfky aAugxF nMU cldf krnf bxn lgf.
8[ mnuK nMU smJ afAux lg peI ik
krqf pRBu iksy mUrqI, ipWplF, kWbrF, sWpF, psLUaF afid dI pUjf nfl pRfpq nhIN
kIqf jf skdf. pRBu dy drsLn aMdr vWs rhy pRBu aMsL Bfv apxI pihcfx qoN arMB krky
hI hoxy hn. AuprMq sfrI rcnf dy jLry-jLry ivcoN hI Ausdy drsLn hoxgy. iesqrHF
mnuK anykF iesLtF vflI iQAUrI ivcoN jfg AuiTaf. AusnUM smJ af geI ik kWbrF,
mVHIaF, kroVF dyvI-dyviqaF afid dI pUjf kyvl nfsmJI hY.
gurbfxI dI stwzI krky dyKo,
mnuK dI kfieaF klp krn vflIaF kyvl Auprokq cfr-aWT hI nhIN blik anykF hor
ajyhIaf jIvn syDF-pihly pfqsLfh dI bfxI ivcoN hI pRqK ho jFdIaF hn. pfqsLfh ny
kyvl AupdysL hI nhIN idqy blik byaMq ksLt shfrdy hoey dUr nyVy vWzy vWzy iekWTF
smyN ivroDIaF kol pujky mhfn idRVqf dlyrI aqy bIrqf nfl pRcfry
vI.
iesqrHF mnuK dy jIvn aMdr jdoN
pRBu bKsLy anMq gux sIcy jFdy qF mnuK aMdr pRBu ipafr-afpsI sFJ aqy pRBu dI
byaMq rcnf nfl ipafr Aupjdf. ies sfry df iswtf sI, ik ivsfKI nMU ijWQy ikWQy vI
gurU pfqsLfh hMudy, sMgqF AuQy hI pujdIaF. ivsfKI vfly ieh vWzy vWzy iekwT gurU
nfnk pfqsLfh dy jIvn kfl ivc hI arMB ho cuky sn "hovY kIrqn sdf ivsoaf"
isWK, kysfDfrI pihly jfmyN
qoN hI sI- jdoN mnuK dy aMdr pRBu dI
rjLf nfl ipafr pYdf huMdf qF kysF vfly mnuKI srUp, nfl AusdI sFJ vI bx afAuNdI
hY. AusnMU afpxy pRBu bKsLy srUp aqy apxy afp ivc iek mnuK hox Aupr mfx aqy
PWKLr mihsUs hox lgdf. iesy df nqIjf sI ik mnuK pihly jfmyN qoN hI sMpUrn
kysfDfrI srUp ivc af cukf sI. gurU ieiqhfs ivcoN imsflF aqy bfxI ivcoN ajyhy
bhuqyry pRmfx imldy hn ijvyN ik-
akflpurK dI byaMq rcnf ivcoN
pfqsLfh mnuK nMU hI akflpurK dI sB qoN suMdr bnfvt dsdy hn qF iesnUM akfl purK
df apxf hI srUp ibafxdy aqy PurmFdy hn- "qyry bMky loiex dMq rIsflf ] sohxy
nk ijn lµmVy vflf" (m:1 pM:567) iesyqrF pMjvyN pfqsLfh
PurmFdy hn "kys sMig dfs pg JfrAu iehY mnorQ mor"(pMnf 500) hor lvo "kysF kf
kir cvru Zulfvf crx DUiV muiK lfeI" (pMnf 749) aqy hor byaMq pRmfx.
spsLt hY ik ajyhIaF imsflF koeI kyshIx nhIN vrq skdf.
ieQy hI bs nhIN isWK df qF Drm
hI "isKI isiKaf gur vIcfir" (pMnf 465) qONN sLurU hMudf hY.
ijs isWK df jIvn hI gurbfxI-isiKaf qoN arMB huMdf hY qF iPr Auh afp kyshIx ikvyN
ho skdf hY? gurbfxI ivc pfqsLfh rfhIN pRvfn kIqy gey 15 BgqF dI bfxI dI stwzI kr
lvo. jdoN ieh Bgq vI scmuc pRBu jIvn nMU pRfpq ho cuky sn qF sfry kysfDfrI sn.
ieQy kyvl iek pRmfx Bgq bfxI ivcoN dy rhy hF Purmfn hY "kbIr mnu mUMizaf nhI
kys muMzfey kFie ] jo ikCu kIaf so mn kIaf mUMzf mUMzu ajFie" (slok
101pMnf
1369) AuMJ
ieh sfrf ivsLf ‘afid kfl df Drm isWK Drm’ gurmWq pfT nM: 39 ivc idqf jf cukf hY.
mMgvf ky pVo aqy pRcfr ihq sMgqF ivc vMzo jI.
gurbfxI gurU dI gl vI pihly
jfmyN qoN- gurbfxI dy gurU hox dI gl
vI gurU nfnk pfqsLfh ny hI spsLt kr idqI sI. gurU nfnk pfqsLfh ny qF apxf gurU
vI iksy mnuK df nhIN, blik bfxI aQvf sLbd df hoxf hI idRV krvfieaf hY. gurbfxI
ivcly sYkVy pRmfx ies gl df sbUq hn ik arMB qoN hI gurbfxI nUM gurU vflI pdvI
pRfpq sI. iehI kfrx hY ik sMn 1708 ivc nFdyV sfihb ivKy
sRI gurU gRMQ sfihb jI dI qfibaf pMj ipafiraF nMU KVf krky, dsmysL jI rfhIN mWQf
tyk dyxf aqy hukm krnf- pUjf akfl purK kI-prcf sLbd kf-dIdfr Kflsy
kf- ieQy gurbfxI dy
gurU hox vflI gl sMgqF vfsqy koeI nvIN jF acfnk nhIN sI. nvIN gl qF kyvl ieh sI
ik pfqsLfh ny sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI dI sMpUrnqf nUM gurgWdI bKsL idqI.
Bfv ies gRMQ aMdr hor kuJ vI vDfieaf-joiVaf nhIN jf skdf. iesqoN pihlF gurU
ivakqI ies ivc vfDf kr skdy sn. nfvyN pfqsLfh dI rcnf dsmysL jI ny afp cVHeI sI
pr pMQ kol hux ieh aDIkfr nhIN.
iesqoN ielfvf "prcf sLbd
kf" qoN ieh gl vI spsLt hY ik isWK ny srUp df pujfrI nhIN bnxf (ijvyN ik aj
ho irhf hY) blik ies ivcly bfxI igafn dy dfiery ivc hI ivcrnf hY aqy hor iksy vI
rcnf qoN jIvn syD nhIN lYxI. PLurmfn hY "siqgurU ibnf hor kcI hY bfxI ] bfxI
q kcI siqgurU bfJhu hor kcI bfxI ] khdy kcy suxdy kcy kcˆØI afiK vKfxI"
(pM:920)
gurbfxI vflI jugq aqy pMj
ipafry- gurU nfnk pfqsLfh ny gurgwdI
gurU aMgd pfqsLfh nMU soNpI qF gurU df drjf gurbfxI pfs hI irhf "joiq Ehf
jugiq sfie" kyvl srIr hI bdilaf "sih kfieaf Pyir pltIaY"
(pM:966) iesyqrF drjf-bdrjf
1699 dI
ivsfKI nMU jugq vrqfAux vflI srIirk ijLmyvfrI iksy iek srIr qoN Kqm krky smucy
qOr qy pfhul pRfpq pMjf dy rUp ivc pMQ Aupr pf idqI geI. ivsfKI sMn
1699 vfly
idn dI pMQ nMU ieh iek nvI aqy vWzI dyx sI. dfdU dI kWbr vflI ieiqhfsk GWtxf,
pMj ipafiraF dy hukm nfl dsmysL jI rfhIN cmkOr dI gVHI ivcoN inkl jfxf, iesy swc
nMU pRgt krdy hn. AuQy gurU nUMU isWKF ny hukm nhIN sI kIqf blik pMjf dy rUp ivc
jugq aDIkfrI pMQ ny, isWK nMU hukm kIqf sI.
pfhul df nIXm vI pihly jfmyN
qoN- ‘crx pfhul’ lYky isWK Drm ivc
pRvysL df nIXm vI gurU nfnk pfqsLfh ny hI arMB kIqf sI. sMn 1699 nMU
ieh koeI nvIN gl nhIN sI hoeI. ‘KMzy dI pfhul’ kI hY? pUrn mnuKI srUp ivc rihNdy
hoey, gurbfxI anusfr jIvn jIAux df pRx. dUjy lPjF ivc qn-mn-Dn sB ‘gurbfxI gurU’
dy arpx krnf. pihly mhly dI bfxI dI stwzI kro gl spsLt ho jfvygI. pfhul qF BfeI
mrdfny, BfeIN mMJ, alHfXfrKF, BfeI mnsuK, afid sfiraF ny hI leI sI. isWK aKvfAux
df hwk AudoN hI imldf hY jdoN koeI mnuK gurbfxI dI isiKaf nUM apxf jIvn arpx
krdf hY. lPLjL ‘isWK’ qF bfxI ny hI pRgt kIqf hY aqy arQ idqy hn "gurbfxI dI
isiKaf df isWK". pihly pfqsLfh dy smyN qoN ies nIXm df nfm ‘crx pfhul’ sI. gurU
pfqsLfh afp jF koeI aiDkfrI isWK, bfxI pVHky, aiBlfsLI sWjx nUM bfxI dy crxf
joVdf sI. sMn 1699 qoN ieh ijLmyvfrI pMNjf dy rUp ivc pMQ pfs af geI aqy nfm hoigaf
‘KMzy dI pfhul’. aj ies rsm vfsqy lPLjL ‘aMimRq Ckxf’ pRclq ho cukf hY ieh asl
lPLjL nhI. aMimRq qF kyvl gurbfxI hI hY. pfhul lYky asF ‘iesy aMimRq’ dI isiKaf
nUM apxf jIvn arpx krnf hY. vyrvy vfsqy gurmWq pfT nM 92 "nfnk aMimRqu eyku
hY…" pVo aqy sMgqF ivc vMzo jI.
pihly pMjF vfsqy pfhul aqy
AunHF agy isr JukfAuxf?- pihly
pMjf vfsqy ‘KMzy kI pfhul’ df pihlf bftf ikhVy pMjF ny iqafr
kIqf sI? aqy iknHF pMjF ny, pihly pMjF nUM Ckfieaf sI? ieh ivsLf bVf iDafn mMgdf
hY. drasl pihlf bftf dsmysL jI ny ivsfKI sMn 1699 nMU afp iekilaf hI
iqafr kIqf aqy pihly pMjf nMU Ckfieaf vI iekilaf afp sI. iPr
AunHF hI pMjf agy isr vI Jukf idqf TIk AusyqrF ijvyN srIrk ijLmyvfrI bdldy smNy
gurU nfnk pfqsLfh ny dUjy pfqsLfh agy "guir cyly rhrfis kIeI nfnik slfmiq
QIvdY" (pM:966) Y aqy dUjy pfqsLfh ny qIjy srUp agy. ivsfKI
1699 nMU aj
gurbfxI gurU dI jugq nUM vrqfAux vflI iehI syvf smucy pMjf dy rUp ivc pMQ nUM dy
idqI geI aqy cldy af rhy nIXm anusfr hI dsmysL jI ny AunHF pMjF agy mWQf tyk
idqf. pMjf agy dsmysL jI rfhIN mWQf tykxf aj koeI nvIN ipVWq nhIN sI.
pMjF qoN dsmysL jI ny pfhul
qF leI, pr ikAuN? mksd nhIN sI bdilaf kyvl ZMg bdilaf sI
aqy ies bdly hoey ZMg ivc dsmysL jI ny sfrIaF hI sMgqF nMU nvyN isirAuN ‘KMzy kI
pfhul’ lYx df hukm kIqf. iesqrHF bdly hoey nvyN ZMg ivc sB qoN pihlF pMj
ipafiraF qoN pfhul lYx df arMB vI dsmysL jI ny apxy afp qoN hI kIqf. ieh sWc
nhIN ik pfhul lYx vfsqy AunHF nMU iksy sody bfjLI dI loV sI. ijvyN ik aj kivqfvF
rfhIN by-isrpYr dIaF glF pRcfrIaF jf rhIaF hF. ‘qusIN mYnMU aMimRq dI dfq dyky
isMG sjfE-aqy bdly ivc apxy ipqf dI sLhIdI qF mYN dy hI cukf hF, puwqrF dI
kurbfnI vI dyvFgf, srbMs vfr dyvFgf afid’ ieh qF iesqrHF hY ijvyN ik pfqsLfh dI
kurbfnI nhIN blik iek sOdf sI ijhVf ik pUrf krnf hI sI. jF iPLr gurU sfihb pihlF
qoN pfhulDfrI hI nhIN sn. gl qF kyvl ieWqnI sI ik bdly hoey ZMg ivc jdoN sfiraF
nMU hukm kIqf qF iesdf arMB dsmysL jI ny apxy afp qoN kIqf. Gto Gt asF ieWqnf hI
soc ilaf hMudf ik jykr dsmysL jI pihlF afp hI pfhul pRfpq nhIN sn qF AunHF pihlf
bftf iekilaf ikvyN iqafr kr ilaf aqy pihly pMjf nMU iekilaF CWkfieaf ikvyN?
drasl afp pihlF qoN kyvl pfhul pRfpq hI nhIN sn, blik gurU pdvI nUM vI pRfpq sn.
hor lvo! pihlIaF pMkqF ivc
80,000
pRfxIaF ny KMzy dI pfhul leI. ivcfrn df ivsLf hY ik 80,000 pRfxIaF kol kys qF
acfnk nhIN sn af gey aqy nf hI bfkI kkfr. spsLt hY sB kuJ pihlF qoN mOjUd sI.
vyrvy vfsqy iesy klm qoN, pVo aqy sMgqF ivc pRcfr ihq vMzo gurmWq pfT nM:
20 "KMzy dI
pfhul-iek pRx" aqy gurmWq pfT
65 "KMzy kI
pfhul-isWK Drm ivc pRvysL"
Kflsf aqy isWK ivc koeI Prk
nhIN?- ‘isWK’ sfzf Drm hY aqy ‘Kflsf’ sfnMU AupfDI. ieh
nhIN ik ibnF pfhul dy koeI isWK huMdf hY aqy pfhul lYky Kflsf. aj qF sfnMU Kflsy
kf mqlb hI smJ ivc nhIN afieaf. asIN pMQ dy kroVF-arbF lgfky vI iehI pRcfrdy jf
rhy hF ‘dsmysL jI ny 1699 dI ivsfKI nMU Kflsf
sjfieaf’. sfnMU ieh vI pqf nhIN ik Kflsy df sMklp, klgIDr jI ny apxy nfnk srUp
smyN hI kbIr sfihb dI bfxI rfhIN sMsfr sfhmxy spsLt kr idqf sI "khu kbIr jn
Bey Kflsy pRym Bgiq ijh jfnI" (pMnf 655). isWK Drm df arMB hI
ÃÄ qoN huMdf hY aqy iesdy arQ hI Kflsf hn. Bfv Auh mnuK jo mVHIaF, kWbrF, hvf,
awg, mUrqIaf, pwQrf df pUjfrI nhIN irhf. ijsnMU bRfhmx-mOlvI afid iksy ivcoly dI
loV nhIN. ijsdI "BfiKaf BfAu apfru" bx cukI hY. ijsnMU jLry-jLry ivc krqy
dy drsLn hMudy hn. cyqy rhy gurbfxI dI stwzI krky bfxI nMU apxy jIvn ivc Zfln
vflf mnuK hI ‘Kflsf’ ho inbVdf hY. ‘Kflsf’ lPjL PfrsI df hY aqy arQ hY, ijsdf
isWDf sMbMD apxy mfilk nfl hY. ijsnUM iksy ivcoly dI loV nhIN. Kflsf, mnuKI jIvn
df Aucwqm gux hY, srb AuqWm kuafiltI hY, ijhVI ik mnuK aMdr pihly srUp qoN hI
pRpk kIqI geI sI. ‘isWK’ df mqlb hI Kflsf jIvn vl vwDxf hY. ivsfKI
1699 nUM qF
AusnUM ieh iKqfb vI iml igaf sI.
pMQ qF sfijaf-pr
kdoN?- asF ikwDry BfeI gurdfs jI nMU
hI pVH ilaf hMudf qF vI ieh DoKf n Kfdy. "sLbd ijqI isD mMzlI, kIqosu apxf
pMQ inrflf" (1/31 Bf:gu:) aqy "mfiraf iskf jgq ivc, nfnk inrml pMQ
clfieaf" inrmwl pMQ qF dsmysL ipqf apxy pihly srUp ivc hI clf cuky sn. afpjI
ny iesy pMQ nMU aqI suMdr nfm bKisLaf sI ‘isWK’ Bfv ijsny gurbfxI dI
isiKaf anusfr cln vfsqy gurU nMU apxf jIvn arpx kr idqf sI. jo pUry mnuKI srUp
ivc af cukf sI iesdI buinafd sI, ivsfK sMmq 1526 aQvf 15 apRYl
1469 Bfv
gurU nfnk afgmn. iesdf srUp vI pihly jfmyN qoN hI mukWml GVH idqf igaf
sI.
asIN qF ieiqhfs nUM aj iesqrHF
pysL kr rhy hf ijvyN sMn 1469 qoN 1699 Bfv pUry
230 sfl
hoieaf hI kuJ nhIN. jdik ienHF 230sflF ivc sMn
1675 qoN
1699 dsmysL
jI dI gurgWdI kfl dy vI 24 sfl mOjUd hn. asIN kihxf
cfhuMdy hF ik jo kuJ hoieaf sB ivsfKI 1699 nMU, pihlF hoieaf hI
kuJ nhIN. iesdy vfsqy asIN afDfr bxf rhy hF AunHF kWcIaF aqy aKOqI ‘dsm gRMQ’
dIaF iliKqf nMU ijhVIaF iliKqF dsm pfqsLfh nMU, gurU nfnk joq dy ipWCly no srUpF
qoN hI awwz qy vwKrf krky pysL krdIaF hn. ijnHF iliKqF anusfr dsmysL jI nMU ‘pMQ
pRcur’ krn vfsqy hukm krn vflf hgvI koeI srIrDfrI ‘akfl purK’ sI. blik hukm vI
kIqf qF ipWCly jnm ivc. kYsI ajIb kiVkI ivc PsI peI hY sfzI isWK kOm. iPLr ieho
jhy pRcfr ivcoN asIN ZMUZ rhy hF ‘piqqpuxy nMU TWl’. ies ivcoN asIN ZUMZ rhy hF
‘pfhul pRfpqI’ dI cfh jo kdy sMBv nhIN.
pMj isr aqy pMj
ipafry- dunIaF dI pwDr qy aj qIk
ajyhf koeI gurU, nyqf jF rihbr pYdf nhIN hoieaf ijsnMU apxI AuMmq Aupr ieWqnf
XkIn hovy ik jykr Auh nMgI qlvfr dI Dfr vI isr mMgygf qF vI isr imlxygy. pr ieh
XkIn sI, gurU nfnk dy dsvyN srUp dsmysL jI nMU. iesdI imsfl dunIaF Br dy ieiqhfs
ivcoN nhIN imldI. iPr ieh moq qF mYdfny-jMg dI vI sLhIdI nhIN sI. isrF dI mMg qF
qlvfr dI nMgI Dfr QWly sI. dUjI vfrI qF qlvfr vI KUn nfl lwQpWQ sI. iPr vI isr
afAuxy nhIN ruky. ikho jyhI iqafrI krvfeI sI kfml gurU ny apxy isWKF dI? pMjF
qoN bfd, gurU ny isr nhIN mMgy, pr isr afAuWxy qF bMd nhIN sn hoey. kYsy sn Auh
hukmI bMdy?
ies krfmfq dI buinafd sI pRkfsL
gurU nfnk pfqsLfh df Bfv ivsfKI 1469-ieQoN qF guVHqI imlI
sI "jAu qAu pRym Kylx kf cfAu ] isru Dir qlI glI myrI afAu ] iequ mfrig pYru
DrIjY ] isru dIjY kfix n kIjY" (pMnf 1412) aqy "hukim mMinaY
hovY prvfxu qf KsmY kf mhlu pfiesI" (pMnf 471) jF iPr "qnu mnu Dnu
sBu sAuip gur kAu hukim mMinaY pfeIaY" (pMnf 918) isrF dy smrpx vflI ieh
Gtxf, hux qIk dI krvfeI geI iqafrI df hI iswtf sI. iesy krvfeI jf cukI iqafrI df
nqIjf sI nfvyN pfqsLfh dI sLhIdI qoN pihlF BfeI mqIdfs, sqIdfs aqy dieaflf jI
dIaF qsIhy BrpUr sLhfdqF ijhVIaF ik ibnF iksy srkfrI hukm dy, guru qoN afpf vfrn
df sbUq sn.
pr kmfl hY asfzI- asIN qF ies
mhfn ieiqhfisk GWtxf Aupr vI bWkiraF aqy isrF dy Jmyly pfky bYT gey. ieh
vI Bul gey ieimiqhfn qF ieimiqhfn hI hMudf hY. ies df kI suafl sI ik QwVf ikhVf
TIk sI aqy ikhVf gLlq. gl qF kyvl hukm mMnx dI sI. BfeI lihxf jI gurU nfnk
pfqsLfh dy Dfnk rUp qoN vI nhIN Gbrfey aqy hukm dI Kyz ivc bfjLI ijwq gey. qF qy
kI gurU jI ny QWiVaF aqy Dfnk rUp dy ivsLy ivc vI JUT hI boilaf sI. asl ivc nf
hI qF pfqsLfh kdy ‘Dfnk’ sn aqy nf hI QWiVaF dy muafmly ivc koeI afrkItykcual
Koj bIn hI kIqI geI. ieh qF kyvl hukm dI Kyz qoN kurbfn hox vfilaf df
ieimiqhfn sI. aj qF JUT aqy ieimqhfn vflf PLrk vI sfzI smJ ivc nhIN af
irhf.
idvfn ivc
BgdwV?- iesqoN vI vwzf hnyr- asIN
pRcfr kI kr rhy hF- pfqsLfh ny isr mMgy, idvfn ivc BgdWV mWc geI- mfqf gUjrI jI
kol isLkfieqF pujIaF-gurU Jwwwlf ho igaf aqy pqf nhIN kI kI pRcfrI jf rhy hF. kI
ieh BgdWV mcn df dUsLn asIN AunHF mrjIvVy isWKF qy lgf rhy hF ijhVy CyvyN
pfqsLfh dy smyN qoN bYTy hI sLsqrF dI CF hyT sn. ijnHF ny CyvyN pfqsLfh dI kmfn
hyTF cfr jMgF hkUmq nfl lVIaF aqy ijqIaF vI sn. ijnHF ny hux qIk CotIaF vWzIaF
bfrHf jMgF dsmysL jI dI kmfn hyT sLsqrF nfl hI lVIaF sn. kI Auh sUrmy nMgI qlvfr
dyK ky hI Gbrf gey sn? jF iPr sfnMU gurU pfqsLfh rfhI ipCly 230 sflf
ivc krvfeI geI iqafrI qy XkIn nhIN. kI asIN iehI sfbq krnf cfhMudy hF ik sfrI
bhfdurI acfnk ivsfKI 1699 Bfv aKIrly awT sflF ivc hI pYdf hoeI pihlF qF hY hI kuJ nhIN sI.
isWK vI duijaF vFÕ zrpok aqy mOq qoN Gfbry iPrdy sn.
qpisaf aqy qpsvI?- ‘pMQ clY qb jgq mY’ aqy ‘pMQ pRcur krby ko sfjf’ Bfv pMQ qF ijvyN
pRcur hI iksy qpisaf aqy dyvI dy vr df nqIjf sI, AuMJ qF ies pMQ ny pRgt hI nhIN
sI hoxf. aj ijWQy ikqy vI ‘pfhul smfgm’ ijsnUM ik aj asF ‘aMimRq sMcfr smfgm’ vI
kihxf sLurU kr idqf hY, huMdf hY- qF ieh PrjLI qpisaf sfnMU pWkV ky hI bYT jFdI
hY aqy gl iesqoN ibnF agy hI nhIN turdI. jykr Ausy dsm gRMQ ivcilaF pRvfixq
rcnfvF ‘qyqI svyXY’ ‘akfl Ausqq’ afid ivcoN hI asF pVH ilaf huMdf qF vI ienHF
bRfhmxI qpisafvF aqy qIrQ iesLnfnF bfry sfnUM kuJ smJ af jFdI. pr asIN qF ienHF
ivcoN hI pMQ dI pRPulqf dyKxI cfhMudy hF ijhVI ik kdy vI sMBv nhIN.
cyqy rhy pMQ dy ieko iek rihbr aqy iesLt hn
‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’. koeI vI rcnf ijhVI sfnMU gurbfxI jIvn qoN
duryzy lYky jFdI hY jF bfxI isDFq nfl myl nhIN KFdI, AusnMU ibnF GoKy sMBflI
rKnf jF apxI mMn bYTxf, pMQ vfsqy jLihr df tIkf vI ho skdI hY. iPr ijhVIaF
rcnfvF df sfrf jwqn hI-gurU ieiqhfs dI tyk lY ky imiQhfs nMU ieiqhfs bnfAuxf hY.
ijWQy gurU nfnk pfqsLfh "afip nrfiexu klf Dfir jg mih prvirXAu ] inrMkfir
afkfru joiq jg mMzil kirXAu" (pMnf 1395) vrgI mhfn hsqI dy
pRkfsL nUM bydIaF-soZIaF dy afpsI vrF-srfpf df nqIjf aqy ienHf hI vrF-srfpF kfrx
afps ivc gurgWdIaF bdlx vfly disaf igaf hovy- ijnHF rcnfvF ivcoN dsmysL jI nMU
acfnk hI pihly no gurU srUpF qoN inKyV ky pysL kIqf igaf hovy. gurU ieiqhfs dy
ipCly 230
sflF dIaF Gflxfvf qy isafhI Pyrky, dsmysL jI dy jIvn kfl dy afKrI nO sflF ivc hI
sB kuJ huMdf disaf hovy aqy hor bhuq kuJ. iPLr vI asIN bfxI ivruD ajyhIaF rcnfvF
nUM bfxI dI brfbrI dyx leI lgy hovIey.
ajyhy imlfvt BrpUr imiQhfs kfrx
vWkqI hymkuMt qF BfvyN pYdf kr ley jfx pr isWK Drm ivc PYldI jf rhI
mnmq-hUVmWq-aMnmWq aqy ivpr mWq nUM TWl nhIN pfeI jf skdI. ies nfl ‘KMzy dI
pfhul’ bfry AudfsI, piqwqpuxy ivc ieMqhf df vfDf nhIN roikaf jf skdf. qWp-hWT
krm XkInx gurbfxI df mfrg nhIN hn, hwQlI iliKq ies pfsy kyvl iek iesLfrf
hY.
Kflsy df jnm
nhIN-lPjL kVvy hn pr gurbfxI df isDFq hY aqy iesqoN
mnukr nhIN hoieaf jf skdf. ieh iek akt scfeI hY ik ijsdf jnm hY Ausdf mrn vI
avwsL hY. isWK Drm df qF kdy jnm hoieaf hI nhIN, ieh qF afid kfl qoN hI smucy
mnuK mfqr df mUl Drm hY. gurmWq pfT nM: 39 "afid kfl df Drm isWK
Drm" ivc ies scfeI nMU sfbq kIqf jf cukf hY, ieQy vyrvy dI loV nhIN. pfqsLfh ny
gurbfxI dI isiKaf nUM apxf jIvn arpx krn vfilaF nUM hI sFJy pRIvfr df nfm
bKisLaf ‘isWK’. bfxI rfhIN bfr bfr ieh cyqfvnI vI idqI ik jykr iksy dy jIvn ivc
gurbfxI rfhIN bKisLaf igaf isWKI jIvn nhIN qF gurU nfnk pfqsLfh nMU Auh ‘aKOqI
isWK’ vI mnjLUr nhIN. ieQy qF "krmI afpo afpxI" df isDFq hI kMm kr irhf hY.
isWK-Kflsf aqy isMG iBMn-iBMn nhIN hn aqy Drm df mUl nfm ‘isWK Drm’ hI hY.
ivsfKI 1699 nUM qF bfxI dI jugq vrqfAux vflI ijLmyvfrI pMj ipafiraF dy rUp ivc
pMQ pfs afeI, iesy df nfm sI ‘pMQ df sfjnf’. sfrf vyrvf af cukf
hY.
pr aj jo kuJ ivsfKI
1699 dy nfm
qy pRcfiraf igaf Ausdf sfrf sMbMD gurU nfnk pfqsLfh dy afgmn ivsfKI sMn
1469 nfl hY
aqy bfkI ivroDI imlfvtF. ies vfsqy ivsfKI 1999 Kflsy df jnm idn nhIN
sI. kfsL! asF jykr iesdy aslI prIpyK ivc gl torI huMdI qF ivsfKI sMn
1999 nUM
iqMn so sflf sfjnf idvs mnfAux df pUrf pUrf lfB AuTf skdy sF. ies Aupr mfx kr
skdy sF. AusqoN ibnF scfeI AuGV hI nhIN sI skdI aqy nf hI imlfvtF qoN CuWtkfrf
iml skdf hY aqy nf hI imilaf.
063s98.4s040
Including this Gurmat Lesson
"ivsfKI-1469" Gurmat Lesson No 63
For all the Gurmat
Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all
the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution
within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal
printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per
hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024
Ph. 91-11-26487315
web site-
www.gurbaniguru.com